Αρχές και Κανονισμοί Ακτινοπροστασίας

Transcript

1 Ημερίδα Ακτινοπροστασίας στην επεμβατική Ακτινολογία Λαϊκό Νοσοκομείο, Αθήνα 23/02/05 Αρχές και Κανονισμοί Ακτινοπροστασίας Π. ημητρίου Α. Εργαστήριο Ακτινολογίας Ε.. Κ. Πανεπιστήμιο Αθηνών Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας

2 Συνεισφορά των πηγών ακτινοβόλησης στη δόση του Ευρωπαϊκού πληθυσμού Iσότοπα στο σώμα 7% Κοσμική 11% Άλλες 0.3% Ιατρικές 31% γ από το έδαφος 14% Ραδόνιο 37% U.Ns Scientific Commitee on the Effects of Atomic Radiation

3 ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ ΣΤΗ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΟΣΗ CT ΟΜΣΣ Βα υποκλ. Βα γεύμα IVU Κοιλίας Λεκάνης Θώρακας Κεφαλομετρικά Κρανίο Θωρ.Μοίρα Συχνότητα Συλογική όση Ο ΟΝΤΙΑΤΡΙΚΑ % ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ

4 Wilhelm Conrad RΟΕΝTGΕΝ ( ) 1923) in 1896

5 Ακτινογραφία χεριού Albert von Kolliker, Wurzburg Physical-Medical Society,, 23 Ιαν

6 Ο ακτινολόγος Mihran Kassabian ( ) 1910) εξασκεί το επάγγελμά του στο Philadelphia Roentgen Lab Η πρώτη κατακλινόμενη τράπεζα ( λίγο άβολη για τον ακτινολόγο, ο οποίος έπαιζε το ρόλο του ενισχυτή εικόνας! ) (1898)

7 Mihran Kassabian - Ακτινολόγος ( ) 1910)

8

9 από τότε μέχρι σήμερα... τεχνολογική εξέλιξη... εξέλιξη της ακτινοπροστασίας σε «επιστήμη» προστασία των ατόμων και του περιβάλλοντος ελαχιστοποίηση των κινδύνων από τις «βλαβερές συνέπειες» των ακτινοβολιών, διατήρηση του αποκομιζομένου οφέλους

10 ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ International Commission of Radiation Protection 1η ανακοίνωση : 1928 (αποδοχή 1958) συστάσεις 1966, 1977, 1990 (ICRP 60) Ευρωπαϊκή Ένωση Ο ΗΓΙΑ 96 / 29 : Προστασία από Ακτινοβολίες Ο ΗΓΙΑ 97 / 43 : Προστασία από Έκθεση για Ιατρικούς Λόγους Εθνικό Επίπεδο ΝΕΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Υ.Α / ΦΕΚ 216 τ.β /

11 Νέες συστάσεις της ICRP

12 Οδηγία 97/43 EURATOM Κανονισμοί Ακτινοπροστασίας Άρθρο 1 Πεδίο Εφαρμογής έκθεση ασθενών για διάγνωση ή θεραπευτική αγωγή, έκθεση για ιατρική παρακολούθηση κατά την εργασία. έκθεση ομάδων του υγιούς πληθυσμού, έκθεση υγιών ατόμων ή ασθενών στα πλαίσια ιατρικής ή βιοϊατρικής έρευνας, έκθεση ατόμων στα πλαίσια ιατρονομικών διαδικασιών, έκθεση ατόμων που συνειδητά και εκούσια βοηθούν στην υποστήριξη και ανακούφιση ατόμων που υποβάλλονται σε έκθεση για ιατρικούς σκοπούς.

13 Οδηγία 97/43 EURATOM Άρθρο 2 Ορισμοί Κανονισμοί Ακτινοπροστασίας Παραπέμπων ιατρός : Iατρός, οδοντίατρος εξουσιοδοτημένος σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία να παραπέμπει άτομα σε έναν θεράποντα ιατρό για έκθεση σε ακτινοβολία. Θεράπων ιατρός : Ιατρός Ακτινολόγος, Πυρηνικός Ιατρός, Ιατρός Ακτινοθεραπευτής ή Οδοντίατρος, εξουσιοδοτημένος σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία να φέρει την ευθύνη της κλινικής εξέτασης ή θεραπείας με ιοντίζουσες ακτινοβολίες.

14 Οδηγία 97/43 EURATOM Άρθρο 2 Ορισμοί Κανονισμοί Ακτινοπροστασίας Κλινική ευθύνη : Η ευθύνη του θεράποντος ιατρού σχετικά με: αιτιολόγηση και βελτιστοποίηση, κλινική αξιολόγηση του αποτελέσματος, συνεργασία επί πρακτικών πτυχών με άλλους ειδικούς και το προσωπικό, συγκέντρωση πληροφοριών από προηγούμενες εξετάσεις, παροχή πληροφοριών ή/και φακέλων σε άλλους ιατρούς ή/και παραπέμποντες, παροχή πληροφοριών στους ασθενείς και τα άλλα συμμετέχοντα άτομα σχετικά με τον κίνδυνο που συνεπάγονται οι ιοντίζουσες ακτινοβολίες.

15 Οδηγία 97/43 EURATOM Άρθρο 2 Ορισμοί Κανονισμοί Ακτινοπροστασίας Πρακτικές Πτυχές : Η πραγματοποίηση οποιασδήποτε ιατρικής έκθεσης και κάθε συναφής πτυχή, συμπεριλαμβανομένων : του χειρισμού και της χρήσεως ακτινολογικού εξοπλισμού, της εκτίμησης τεχνικών και φυσικών παραμέτρων ( δόσεις ακτινοβολίας, βαθμονόμηση και συντήρηση εξοπλισμού), της παρασκευής και χορήγησης ραδιοφαρμακευτικών προϊόντων και της εμφάνισης φιλμς.

16 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια όσεων Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια όσεων Οι αρχές εφαρμόζονται τόσο στις πρακτικά συνήθεις εκθέσεις όσο και στο δυνητικό κίνδυνο έκθεσης από ατύχημα.

17 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια όσεων Για να εφαρμοστεί μια πρακτική που προϋποθέτει έκθεση σε ακτινοβολία, πρέπει αυτή να προσφέρει καθαρό όφελος στον εκτιθέμενο ή στο κοινωνικό σύνολο. Κρατικό Επίπεδο Ειδική Επταμελής Επιτροπή του Υ.Υ.Π. Ατομικό Επίπεδο η έκθεση αιτιολογείται με τη συνεργασία παραπέμποντος και θεράποντος ιατρού, με βάση τα ατομικά γνωρίσματα του εκτιθεμένου.

18 Έργο της επταμελούς επιτροπής Η έγκριση των νέων ιατρικών πρακτικών που συνεπάγονται έκθεση, καθώς και η αναθεώρηση των υπαρχουσών ιατρικών πρακτικών, Η έγκριση για τη χρησιμοποίηση ανοικτών ή κλειστών πηγών σε ανθρώπους για βιοιατρική και ιατρική έρευνα Η αντιμετώπιση θεμάτων που αφορούν αιτιολόγηση εκθέσεων για ιατρικούς και ιατρο-νομικούς σκοπούς Η θέσπιση κριτηρίων παραπομπής ασθενών για ιατρικές και ιατρο-νομικές εκθέσεις. Η μέριμνα για την σύνταξη και η έγκριση από αυτήν των πρωτοκόλλων για εξετάσεις ασθενών με ιοντίζουσες ακτινοβολίες.

19 Κριτήρια Παραπομπής Ασθενών Οδ.ΕΕ 97/43 Κ.Α. Άρθρο 6 Μέρος 1

20 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια όσεων Αιτιολόγηση (ατομικό επίπεδο) Για να εφαρμοστεί μια πρακτική που προϋποθέτει έκθεση σε ακτινοβολία, πρέπει αυτή να προσφέρει καθαρό όφελος στον εκτιθέμενο ασθενή Επανάληψη εξετάσεων Μήπως έχει γίνει ; εν επηρεάζεται η αγωγή Τη χρειάζομαι ; Λάθος εξέταση Είναι η σωστή εξέταση ; Κλινικές πληροφορίες Εξήγησα το πρόβλημα ; Εναλλακτικοί τρόποι Y/H, MRI, κλπ

21 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια όσεων Βελτιστοποίηση (As Low As Resonable Achiavable) ιάγνωση: οι δόσεις στις ιατρικές εκθέσεις θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν χαμηλότερες δίνοντας ταυτόχρονα την επιθυμητή διαγνωστική πληροφορία, λαμβάνοντας υπόψη οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες

22 Εξέλιξη της έννοιας της βελτιστοποίησης ICRP 22, 1973 ICRP 26, 1977 ICRP 60, 1991 Μέγιστη επιτρεπτή δόση (προστασία του ατόμου) Όρια δόσεων και Βελτιστοποίηση (ισότητα στο όφελος και τον κίνδυνο) Όρια δόσεων και Βελτιστοποίηση (περιοριστικά επίπεδα δόσεων)

23 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια όσεων Βελτιστοποίηση (As Low As Resonable Achiavable) Εξεταζομένοι - Ασθενείς : Συνθήκες έκθεσης Εργαζομένοι - Ακτινολόγοι : Μέσα Προστασίας & Συνθήκες Εργασίας Κοινός πληθυσμός : ιαρρέουσα ακτινοβολία

24 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια όσεων Εξεταζομένοι - Ασθενείς : Συνθήκες έκθεσης Βέλτιστα στοιχεία : kv, mas, απόσταση Χρήση φιλμ και ενισχυτικών πινακίδων υψηλής ευαισθησίας Σωστή & Ασφαλής Λειτουργία ακτινολογικού εξοπλισμού Εμφανιστήριο, συνθήκες διάγνωσης Χρήση προστατευτικών μέσων σε νεαρά άτομα & εγκύους

25 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια όσεων ιαγνωστικά Επίπεδα Αναφοράς Επίπεδα δόσης τυπικών εξετάσεων για ομάδες ασθενών τυπικού μεγέθους ή τυπικά ομοιώματα σε εύρος μηχανημάτων. Τα επίπεδα αυτά δεν πρέπει να υπερβαίνονται για τυπικές διαδικασίες όταν εφαρμόζεται ορθή και ομαλή πρακτική σχετική με τη διαγνωστική και τεχνική εκτέλεση. Έλεγχος και διορθωτικά μέτρα κατά τη συστηματική υπέρβαση των διαγνωστικών επιπέδων αναφοράς.

26 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια όσεων Καθορισμός επιπέδων αναφοράς Σχετική συχνότητα εργαστηρίων Συχνότητα (%) Επίπεδο αναφοράς όση σε mgym από εξέταση ΟΜΣΣ

27 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια όσεων Πιλοτικό Πρόγραμμα της ΕΕΑΕ σε συνεργασία με το Εργαστήριο Ακτινολογίας του Παν/μίου Αθηνών για τον καθορισμό των ιαγνωστικών Επιπέδων Αναφοράς Ε.Ε. «Έρευνα» (mgy) (mgy) Θώρακας PA ΟΜΣΣ AP 10 9 ΟΜΣΣ LAT Λεκάνη 10 7

28 Frequency (%) EU DRL This survey ESD Chest (<0.30) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) (>0.90) Entrance Surface Dose (mgy) Frequency (%) Chest ΡΑ EU Recommended Setting (<60) (61-80) (81-100) ( ) ( ) (>130) Kilovoltage

29 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια όσεων Εργαζομένοι - Ακτινολόγοι ΧΡΟΝΟΣ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΘΩΡΑΚΙΣΗ

30 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια όσεων Εξοπλισμός Επιλογή εξοπλισμού Λειτουργία εξοπλισμού ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΠΟ ΟΧΗΣ «... οι αρμόδιες αρχές θέτουν ειδικά κριτήρια για την αποδοχή εξοπλισμού ώστε να είναι σαφές πότε χρειάζονται κατάλληλες επανορθωτικές ενέργειες που μπορεί να φτάσουν στην παύση λειτουργίας του εξοπλισμού»

31 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια όσεων Εξοπλισμός ΕΛΕΓΧΟΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ «Όλος ο χρησιμοποιούμενος ακτινολογικός εξοπλισμός πρέπει να ελέγχεται αυστηρά όσον αφορά την ακτινοπροστασία» «Ο κάτοχος της ακτινολογικής εγκατάστασης πρέπει να εφαρμόζει κατάλληλα προγράμματα διασφάλισης ποιότητας συμπεριλαμβανομένων μέτρων για τον έλεγχο ποιότητας και την εκτίμηση της δόσης του ασθενούς ή της χορηγούμενης ραδιενέργειας» «Ο κάτοχος της ακτινολογικής εγκατάστασης φροντίζει για τη διόρθωση ανεπαρκών ή ελαττωματικών χαρακτηριστικών του εξοπλισμού»

32

33 ..

34

35 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια όσεων ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ : ιαρρύθμιση Εργαστηρίου Θωρακίσεις Προστατευτικός Εξοπλισμός Ατομική δοσιμέτρηση

36 ιαρρύθμιση εργαστηρίου 1000 μsv/h 5 μsv/hμ

37 Η ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ Γνώση - Εμπειρία Προστασία ιασφάλιση Ποιότητας Ατομικά δοσίμετρα Ατομικά οσίμετρα Ατομικά οσίμετρα Χειρός

38 Η ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ Γνώση - Εμπειρία Προστασία ιασφάλιση Ποιότητας Ατομικά δοσίμετρα οσίμετρο ΕΞΩ (πάνω) από τη μολύβδούχο ποδιά Έλεγχος & Αξιολόγηση δελτίων δοσιμετρίας ΕΕΑΕ Φύλαξη δοσιμέτρου - Αποστολή στην ΕΕΑΕ

39 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια Δόσεων ΟΡΙΑ ΔΟΣΕΩΝ Οι ατομικές εκθέσεις σε ακτινοβολία από το σύνολο των πηγών πρέπει να υπόκεινται σε όρια δόσεων ή όρια κινδύνων,, η υπέρβαση των οποίων θεωρείται μη αποδεκτή.

40 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια Δόσεων Η αρχή των ορίων δόσεως δεν ισχύει για τον εξεταζόμενο στην ιατρική Είναι ο άμεσος αποδέκτης του οφέλους από την εξέταση Mεγάλο φάσμα των διαγνωστικών εξετάσεων Aνομοιογένεια των εξετάσεων ως προς την ακτινοβόληση

41 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια Δόσεων Πρωτεύοντα αποδεκτά όρια δόσεων Ολόσωμη δόση Φακός ματιού Εργαζόμενοι 20 msv/ έτος κατά μέσο όρο σε 5 έτη 150 msv/ έτος Πληθυσμός 1 msv/ έτος 15 msv/ έτος Δέρμα Χέρια & πόδια 500 msv /έτος 500 msv /έτος 50 msv/ έτος - ICRP , Οδηγία 96/29 Euratom, ΦΕΚ 216 Κ.Α.

42 ICRP 60, Πιθανότητα εμφάνισης θανατηφόρου καρκίνου για ολόσωμη ακτινοβόληση ανά mgy 50 x 10-6 ή 1 ανά κατοίκους

43 Πιθανότητα εμφάνισης θανατηφόρου καρκίνου για ολόσωμη ακτινοβόληση ανά 20 mgy 1 x 10-3 ή 1 ανά κατοίκους ICRP 60, 1991.

44 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια Δόσεων Επαγγελματικός κίνδυνος θάνατοι / έτος Βιομηχανία πετρελαίου-αερίου αερίου 1 / 600 Λατομεία 1 / 3,000 Ανθρακορυχεία 1 / 5,000 Σιδηρόδρομοι 1 / 6,000 Οικοδομή 1 / 7,000 Γεωργία 1 / 9,000 Χημική Βιομηχανία 1 / 12,000 Αυτοκινητοβιομηχανία 1 / 70,000 Βιομηχανία ρούχων 1 / 200,000 1 / 1000

45 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια Δόσεων Επαγγελματικός κίνδυνος στην Ελλάδα Ετήσια Δόση msv Αναμενόμενοι θάνατοι / έτος Επιτρεπόμενα όρια δόσεων / 1,000 Επεμβατική καρδιολογία 4.0* 1/ 5,000 Έλληνες εργαζόμενοι 0.6* 1/ 30,000 Ακτινολόγοι 0.6* 1/ 30,000 * Καταγραφείσα Μέση Ετήσια Δόση, στοιχεία ΕΕΑΕ

46 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Όρια Δόσεων Επαγγελματικός κίνδυνος στην Ελλάδα θάνατοι / έτος Βιομηχανία πετρελαίου-αερίου αερίου 1 / 600 Λατομεία 1 / 3,000 Ανθρακορυχεία 1 / 5,000 Σιδηρόδρομοι 1 / 6,000 Οικοδομή 1 / 7,000 Γεωργία 1 / 9,000 Χημική Βιομηχανία 1 / 12,000 Αυτοκινητοβιομηχανία 1 / 70,000 Βιομηχανία ρούχων 1 / 200,000 ΟΡΙΑ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΙ (1 / 5,000) ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΟΙ λοιποί ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ (1 / 30,000)

47 Εργαστήριο οσιμετρίας Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας

48

49

50 Οδηγία 97/43 EURATOM Άρθρο 7 Κατάρτιση Κανονισμοί Ακτινοπροστασίας Κατάλληλη θεωρητική και πρακτική κατάρτιση στις ακτινολογικές τεχνικές και σε θέματα ακτινοπροστασίας. Εγκεκριμένη από την ΕΕΑΕ επάρκεια γνώσεων των εργαζομένων σε θέματα ακτινοπροστασίας. Μάθημα ακτινοπροστασίας στις ιατρικές και οδοντιατρικές σχολές σε προπτυχιακό επίπεδο. Συνεχής εκπαίδευση, κατάρτιση και επιμόρφωση σε θέματα ακτινοπροστασίας.

51

52 Ψηφιακή ακτινολογία Η ποιότητα της εικόνας σε συνδυασμό με τη δόση στον ασθενή αποτελούν πρόκληση για το μέλλον της ψηφιακής ακτινολογίας Η βιομηχανία ανακοίνωσε 15% αύξηση στις πωλήσεις των ιατρικών μηχανημάτων το πρώτο τετράμηνο του 2003 και 45% αύξηση στα PACS!

53 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ