ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ. ΜΚ 0910 «Εργοφυσιολογία στον Αγωνιστικό Αθλητισµό Ι»

Transcript

1 ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΜΚ 0910 «Εργοφυσιολογία στον Αγωνιστικό Αθλητισµό Ι» 13η ιάλεξη: Προπόνηση σε Υψόµετρο Altitude Training Γιάννης Κουτεντάκης,, BSc, MA, PhD

2 ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ? Υψόµετρο - Ο2 ατµόσφαιρα -µεταφορά Ο2 στον οργανισµό υσκολία αναπνοής Υποξία: Ανεπάρκεια οξυγόνου σε κυτταρικό επίπεδο ( Schmidt W )

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μεγάλος αριθµός αθλητών περιλαµβάνει προπόνηση στο υψόµετρο στο πρόγραµµά του Αυτό οφείλεται στις διαφορετικές προσαρµογές που έχουµε στον οργανισµό σεσχέσηµε την προπόνηση στο επίπεδο της θάλασσας (Lunby et al.,2000) Υποξία : χαµηλή συγκέντρωση οξυγόνου Εγκλιµατισµός : αντιδράσεις προσαρµογής του ατόµου ώστε να βελτιώνεται η ανοχή του στην υποξία ( ΜcArdle et al.,2000)

4 ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΟ ΥΨΟΜΕΤΡΟ Υπεραερισµός Μείωση της µέγιστης καρδιακής συχνότητας Μείωση του όγκου παλµού Αύξηση των ερυθροκυττάρων και του αιµατοκρίτη Αύξηση της συγκέντρωσης της αιµοσφαιρίνης Αύξηση του αριθµού των µιτοχονδρίων και των αερόβιων ενζύµων των µυών. ( Reeves et al.,2004, McArdle et al.,2000, Saunders et al.,2004) ΚΑΡ ΙΑΓΓΕΙΑΚΟ-ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΟ-ΜΥΪΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΕΡΟΒΙΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

5 ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΟ ΥΨΟΜΕΤΡΟ altitude group(2315m) sea-level group(187m) Μείωση της καρδιακής συχνότητας ( Burtscher et al., 1996)

6 ΜΥΪΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ Na+, Ka+ Ph [ Γ.Ο.] (Gore et.al ) περιεκτικότητας µυοσφαιρίνης µιτοχονδρίων οξειδωτικών ένζυµων (Vogt et.al )

7 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ Καθώς το υψόµετρο: βαροµετρικής πίεσης µερικής πίεσης Ο 2 (PO 2 ) κορεσµού Ο 2 του αρτηριακού αίµατος στις κυψελίδες Ο 2 απ το περιβάλλον στην κυκλοφορία και τους ιστούς Αυξάνεται η PaΟ2 (Τοκµακίδης,, 1999)

8 ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ερυθρών κυττάρων Ερυθροποιητικός µηχανισµός (Τοκµακίδης,, 1999) ερυθροποιητίνης (µετά από δύο µέρες) ερυθροκυττάρων + ερυθρών αιµοσφαιρίων αιµοσφαιρίνης (µετά από µια εβδοµάδα) (Weitz & Garryto, 2004, Burglund et.al., 2002) Ατοµικές διαφορές ( E.K. 2000µ./3000./3000µ.).) Εµφάνιση πάνω από µ. (Stray-Gundersen & Levine, 1999) (Navot-Mintzer et.al.,., 2003)

9 ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΟ ΥΨΟΜΕΤΡΟ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΠΟ ΟΣΗ Ηχρησιµοποίηση ενός προγράµµατος προπόνησης 3 εβδοµάδων σε υψόµετρο σε Νορβηγούς διεθνείς κωπηλάτες για την προετοιµασία τους είχε ως αποτέλεσµα την αύξηση των τιµών της VO 2max τους ( Fiskerstand & Seiller,2004). Ηπαραµονή σε συνθήκες υποξίας µπορεί να βελτιώσει την απόδοση στην αντοχή και σε υποµέγιστης έντασης άσκηση προπονηµένων αθλητών αντοχής και στο επίπεδο της θάλασσας, όµως αυτό δεν διατηρείται περισσότερο από 3 βδοµάδες ( Katayama et al.,2003) Η καρδιοαναπνευστική ικανότητα αθλητών αντοχής µπορεί να αυξηθεί (µέσω της αύξησης των ερυθροκυττάρων) κατά την επιστροφή στο επίπεδο της θάλασσας, µετά από προπόνηση σε υψόµετρο εφ όσον οι αθλητές µπορέσουν να διατηρήσουν την ταχύτητα και τον ρυθµό προπόνησηςπουείχαν( Stray-Gundersen & Levine,1999).

10 ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΟ ΥΨΟΜΕΤΡΟ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΠΟ ΟΣΗ Αυξάνεται τελικά η απόδοση µετά από προπόνηση στο υψόµετρο? Κάποιες έρευνες έρχονται σε αντίθεση µε αυτά που αναφέραµε πιο πάνω και δεν δέχονται ότι υπάρχει αύξηση της απόδοσης µετά από προπόνηση στο υψόµετρο Φαίνεται να µην υπάρχει αύξηση της µάζας της αιµοσφαιρίνης σε αθλητές αντοχής που παρέµειναν σε τεχνητές συνθήκες υψόµετρου 3000µ για 23 µέρες (Ashenden et al.,1999) εν παρουσιάστηκε αύξηση της συγκέντρωσης της αιµοσφαιρίνης µετά τη παραµονή σε τεχνητές συνθήκες υψόµετρου 2650µ για 12 νύχτες σε κορυφαίες ποδηλάτριες (Ashenden et al.,1999) Η µείωση του όγκου πλάσµατος δεν επιφέρει αύξηση στην καρδιακή παροχή και στην τιµήτηςvo 2max (Calbet et al.,2004) Κατά την άσκηση στο υψόµετρο έχουµεεπίσηςµείωση σωµατικού βάρους, αφυδάτωση και ανικανότητα διατήρησης της µυϊκής ισχύος παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοση ( Richalet 2003, Major & Doucet, 2004, McArdle et al.,2000)

11 ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΟ ΥΨΟΜΕΤΡΟ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΠΟ ΟΣΗ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗΣ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΩΝ ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΡΥΘΡΩΝ (Ashenden et al.,1999)

12 ΑΕΡΟΒΙΑ & ΑΝΑΕΡΟΒΙΑ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΣΕ ΥΨΟΜΕΤΡΟ Αερόβια ικανότητα VO2max 610µ. (Gore et al, 1996). Αναερόβια ικανότητα Μειωµένη αντίσταση του αέρα Ολυµπιακούς Αγώνες του Μεξικού σε υψόµετρο 2300µ. (Τοκµακίδης, 1999)

13 ΤΟ ΠΑΡΑ ΟΞΟ ΤΟΥ ΓΑΛΑΚΤΙΚΟΥ ΟΞΕΟΣ Μειωµένη συγκέντρωση Γαλακτικού οξέος χωρίς όµως ταυτόχρονη αύξηση της οξυγόνωσης των ιστών, φαινόµενο που δεν συµβαίνει κατά την άσκηση στο επίπεδο της θάλασσας (Lundby et al., 2000). To φαινόµενο αυτό εξαφανίζεται µετά την πάροδο 6 βδοµάδων εγκλιµατισµού στο υψόµετρο ( Lundby et al., 2000). Σε άλλες έρευνες το διάστηµα αυτόείναι8-9 βδοµάδες ( Pronk et al., 2003).

14 ΜΟΡΦΕΣ ΠΡΟΠΟΝΗΣΗΣ ΣΕ ΥΨΟΜΕΤΡΟ 1. ιακεκοµµένη προπόνηση µια εξίσου σκληρή προετοιµασία στο επίπεδο θάλασσας θα µπορούσε να αποφέρει ίδια αποτελέσµατα. 2. ιαβίωση σε υψηλό και προπόνηση σε χαµηλό υψόµετρο η αερόβιας ικανότητας κυµαίνεται στο 1,4% η διατήρησή της διαρκεί τέσσερις εβδοµάδες 3. ιαβίωση και προπόνηση στο ίδιο ύψος (Τοκµακίδης,, 1999) (Bailey & Davies 1997, Wolski et al,, 1996) (Levine & Stay Gundersen,, 1997) 4. ιαβίωση σε χαµηλό και προπόνηση σε υψηλό επίπεδο

15 ΜΕΘΟ ΟΙ 1η: ιαµονή Προπόνηση 2η: ιαµονή Προπόνηση 3η: ιαµονή Προπόνηση VO2 max. Ερυθρά κύτ. Επίδοση 5.000µ Πριν Μετά Πριν Μετά ( Levine/Stray-Gundesen, 1999,Prof. Dr. med. Löllgen, 2003 ) - εν βρέθηκε βελτίωση αυτών των παραµέτρων σε έρευνα που έγινε µε τη2η µέθοδος σε αυστραλούς ποδηλάτες. ( Ashenden et al, 2001 ) :Πραγµατοποίηση Υ.Π.από γερµανούς αθλητές. Αύξηση επίδοσης στο 55%,το 45% δεν ολοκλήρωσε την Υ.Π.(Reiss,M.,1997)

16 ΣΥΓΚΡΙΣΗ 2 ΠΡΟΠΟΝΗΤΙΚΩΝ ΜΕΘΟ ΩΝ Change in 5000-m time % Sea level Altitude Sea level Live low Train low Live high Train high Live high Train low Training times (weeks) Levine & Stray-Gundersen, 1997

17 ΑΠΟ ΟΣΗ ΣΕ ΕΠΙΠΕ Ο ΘΑΛΑΣΣΗΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΣΕ ΥΨΟΜΕΤΡΟ αερόβια ικανότητα VO2max απόδοσης (1-7%) Μικρή αναερόβια ικανότητα αερόβια > αναερόβια ικανότητα (Stray-Gundersen J., et al, 2001, Lafogria, 1999) (Roberts, 2003) (Levine & Stray-Gundersen, 1997)

18 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΙΑΣΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΣΕ ΥΨΟΜΕΤΡΟ Θέµα αµφιλεγόµενο (Hahn & Gore 2001, Rusko 1996) Ηµέρες παραµονής 5 27 ηµέρες Χρόνο παραµονής 8 16,5h. Υψόµετρο 2220µ. 3000µ. (Ashenden et al, 2000, Stay Gundersen et al, 2001, Nummela & Rusko 2000) 10 ηµερές, 2 ώρες καθηµερινά, σε υψόµετρο 3000µ. την επίδοση κατά 9%. (Ogita &Tabata, 1999)

19 ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ Μακροχρόνια προπόνηση Υψοµετρική προπόνηση Αερόβια ικανότητα Μακροχρόνια προπόνηση µε διάρκεια15 ώρες/εβδοµάδα Αερόβιο επίπεδο Αερόβιο επίπεδο = επίκαιρη αδυναµία απόδοσης = αποφυγή υψοµετρικής προπόνησης Αερόβια Ικανότητα Αερόβια ικανότητα = κίνδυνος υπερκόπωσης Ο2 = της επιβάρυνσης από 3% - 10% Κριτήριο για την αερόβια ικανότητα είναι η VO2 max Τιµές: Αερόβιο επίπεδο - Άντρες 65 ml/kg x min - Γυναίκες 60 ml/kg x min ( Andrew J.Polland, David R.Murdah, 1998 )

20 ΥΨΟΜΕΤΡΟ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ Οξεία ασθένεια των ορέων ( High- altitude sickness) Πνευµονικό οίδηµα µεγάλου υψοµέτρου ( High- altitude Pulmonary Edema) Εγκεφαλικό οίδηµα µεγάλου υψοµέτρου (High- altitude Cerebral Edema). Πιθανά αίτια : Αλλαγή στον αριθµό των λευκοκυττάρων (Thake et al.,2004 ) Μειωµένη µερική πίεση του οξυγόνου (PO 2 )(Askew et al., 2002) Αύξηση αριθµού ελευθέρων ριζών (Askew 2002, Radak et al.,2001)

21 ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΕ ΥΨΟΜΕΤΡΟ «νόσος των βουνών» ( µ.) πονοκέφαλος, ζαλάδα, κούραση, έλλειψη αναπνοής, ανορεξία, ναυτία, ανήσυχος ύπνος και µια γενική σωµατική αδιαθεσία Μόλυνση αναπνευστικού συστήµατος Κόπωση αναπνευστικών µυών Γαστρεντερικά προβλήµατα 1500µ µ., µετά από διάστηµα 20 ηµέρες (Beidleman et al, 2004) (Bailey et al, 1998)

22 ΥΨΟΜΕΤΡΟ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ Αύξηση αριθµού (& κινητικότητας) ελευθέρων ριζών οξειδωτικό στρες καταστροφή κυττάρων του οργανισµού (Askew 2002, Radak et al.,2001) Λήψη αντιοξειδωτικών συµπληρωµάτων?

23 ΠΡΟΣΟΧΗ Ιατρικός έλεγχος Υ.Π.(υψοµετρική προπόνηση) 1.500µ µ.(Νόσος ορέων) Αθλητές επιπέδου = 1.700µ µ. Αθλητές επιπέδου = 2.200µ. < ταχύτητα (0,2 έως 0,4 m/s) 1.500µ. ανά 100µ. 1% η VO2max (Υποξία) 3 εβδοµάδες η µικρότερη διάρκεια Υ.Π. (Φυσ. αλλαγές ) (Stephane Franke, 2000, Hartmann/Mader, 1999, Reiss, 1998 )

24 Περίληψη - Συµπεράσµατα Ηάσκησησευψόµετρο επιφέρει κάποιες προσαρµογές στον οργανισµό, και κυρίως στο καρδιαναπνευστικό σύστηµα που σχετίζεται περισσότερο µε την αερόβια ικανότητα για απόδοση. Πολλοί αθλητές συµπεριλαµβάνουν προπόνηση σε υψόµετρο ή τεχνικές συνθήκες υψοµέτρου για να βελτιώσουν την αερόβια ικανότητα τους κατά την επιστροφή τους στο επίπεδο της θάλασσας. Κάποιες έρευνες έρχονται σε αντίθεση µε αυτήτηνάποψη. Ηάσκησηστουψόµετρο συνδέεται µε κάποιες ασθένειες όπως επίσης και µε αύξησητουαριθµού των ελευθέρων ριζών, µείωση βάρους και αφυδάτωση.

25 ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Προσφορά ερυθροποιήτινης άνευ κόστους και ηθικών αναστολών. Λειτουργικά εµπόδια. υσκολίες για επίτευξη ενός καλού αποτελέσµατος.