Εξ αποστάσεως εκπαίδευση Ορισμός

Transcript

1 Εξ αποστάσεως εκπαίδευση Ορισμός Το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικών Επιστημών του Υπουργείου Παιδείας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής το 1983 έδωσε τον ορισμό, ότι εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι η υποβοηθούμενη από τα μέσα επικοινωνίας εκπαίδευση (ταχυδρομείο, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ραδιόφωνο, τηλεόραση, κασέτες βίντεο, υπολογιστές, τηλεδιάσκεψη και άλλα) με μικρή ή καθόλου διαπροσωπική ή σε τάξη επαφή μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου. Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται και από την UNESCO, ενώ από το 1999 προστίθεται με την ίδια ακριβώς ερμηνεία στο λεξικό όρων του ΜeSH (Medical Subject Headings) της Εθνικής Ιατρικής Βιβλιοθήκης των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής [3][4][5]. Ένας άλλος ορισμός που μπορεί να βρεθεί στο διαδίκτυο, αναφέρει ότι πρόκειται για ένα τομέα της εκπαίδευσης που αφορά την παιδαγωγική, την τεχνολογία και τον σχεδιασμό της εκπαιδευτικής δομής, που επιδιώκει την παροχή εκπαίδευσης, χωρίς την ανάγκη φυσικής παρουσίας στο χώρο που αυτή λαμβάνει χώρα. Ο ορισμός αυτός αναφέρει την εξ αποστάσεως εκπαίδευση ως ξεχωριστό κλάδο της εκπαίδευσης, κάτι που όμως δεν είναι μεθοδολογικά αποδεκτό [1, 6]. Σήμερα, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση υλοποιείται σχεδόν αποκλειστικά με την υποστήριξη του υπολογιστή, και πιο συγκεκριμένα σε διαδικτυακό περιβάλλον. Για το λόγο αυτό τείνει να είναι ταυτόσημη με τις έννοιες ηλεκτρονική μάθηση (e-learning), μάθηση υποβοηθούμενη από υπολογιστή (computer assisted learning), διαδικτυακή μάθηση (online learning), διαδικτυακή εκπαίδευση (online education), εκπαίδευση βασισμένη στο διαδίκτυο (webbased education ). Η διαφορά στη σημασία των όρων αυτών αρχίζει να υποβαθμίζεται και ο διαχωρισμός γίνεται όλο και πιο δύσκολος τόσο για αρχάριους όσο και για έμπειρους [2, 7]. Είδη εξ αποστάσεως εκπαίδευσης Μπορούμε να διαχωρίσουμε την εξ αποστάσεως εκπαίδευση σε σύγχρονη και ασύγχρονη.

2 Στη σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση, η διαδικασία της διδασκαλίας και της μάθησης γίνονται ταυτόχρονα. Ο εκπαιδευτής παραδίδει το μάθημα σε ζωντανή σύνδεση (όχι απαραίτητα αμφίδρομη), και ο εκπαιδευόμενος, αν και βρίσκεται σε διαφορετικό τόπο, παρακολουθεί το μάθημα στον ίδιο χρόνο. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση με την υποστήριξη της τηλεδιάσκεψης είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Το ίδιο και η χρήση δωματίου ζωντανής συζήτησης (live chatroom). Στην ασύγχρονη που είναι και πιο διαδεδομένη, ο εκπαιδευόμενος μαθαίνει όχι μόνο σε διαφορετικό χώρο από τον εκπαιδευτή, αλλά και σε διαφορετικό χρόνο από τη διαδικασία της παράδοσης ή δημιουργίας του μαθήματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα μαθήματα που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες του διαδικτύου. Σήμερα, υπάρχουν μέθοδοι εξ αποστάσεως εκπαίδευσης που χρησιμοποιούν και τα δύο είδη ώστε να παρέχουν πιο ολοκληρωμένη εκπαιδευτική εμπειρία. Με τη βοήθεια της ασύγχρονης εκπαίδευσης έχουμε το πλεονέκτημα της μάθησης στον χρόνο και με το ρυθμό που επιθυμεί ο εκπαιδευόμενος, ενώ με την χρήση σύγχρονων συζητήσεων σε τακτά χρονικά διαστήματα, ο εκπαιδευτής γνωρίζει τους μαθητές του, οι εκπαιδευόμενοι επικοινωνούν μεταξύ τους και με τον εκπαιδευτή, και δεν αισθάνονται αποξενωμένοι από την εκπαιδευτική κοινότητα και διαδικασία. Εξέλιξη εξ αποστάσεως εκπαίδευσης Ιστορική αναδρομή Η ιστορία και η εξέλιξη της εκπαίδευσης χωρίζεται σε τρία κύματα. Το πρώτο κύμα αφορά την εποχή πριν την τυπογραφία. Η εκπαίδευση σε αυτήν την περίοδο ήταν μία ελεγχόμενη, φροντιστηριακή διαδικασία που αφορούσε λίγους, κυρίως τον κλήρο και την αριστοκρατία. Το δεύτερο κύμα ήρθε με την ανακάλυψη της τυπογραφίας από τον Γουτεμβέργιο. Η εκπαίδευση εξελίχθηκε οδηγώντας σε πολλαπλασιασμό των κολεγίων και των πανεπιστημίων. Τα τελευταία ήρθαν στο επίκεντρο της εκπαίδευσης, και οι βιβλιοθήκες τους έγιναν τα θησαυροφυλάκια της γνώσης. Το τρίτο κύμα ήρθε με την χρήση των υπολογιστών στην εκπαίδευση. Αν και η σημερινή εκπαίδευση βασίζεται ακόμα στην ακαδημαϊκή

3 εκπαίδευση και κατάρτιση που αναδείχθηκαν στις δύο πρώτες εποχές της εκπαίδευσης, η τεχνολογία όπως αυτή εξελίσσεται με τα μέσα επικοινωνίας, τους υπολογιστές και κυρίως το διαδίκτυο, αλλάζουν συνεχώς το σκηνικό [7]. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, αν και αποδεδειγμένα υπάρχει σε όλες τις εποχές-κύματα, σήμερα βρίσκει προσφορότερο έδαφος για ανάπτυξη και ίσως στο μέλλον κυριαρχήσει στο χώρο της εκπαίδευσης. Οι αρχές της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, σύμφωνα με τους ορισμούς που δώσαμε παραπάνω, τοποθετούνται αιώνες πριν από την ανάπτυξη της πληροφορικής ή ακόμα και της τυπογραφίας. Χωρίς να αποκλείεται προηγούμενη χρήση της, μπορούμε να θεωρήσουμε ως μία από τις αποδεδειγμένες (και επιτυχημένες) εφαρμογές της τα πρώιμα χρόνια του χριστιανισμού. Ο Απόστολος Παύλος (απεβίωσε στη Ρώμη μεταξύ 64 και 67 μ.χ.) συνέταξε 13 (ή 14) επιστολές προς τις τοπικές εκκλησίες που διαβάζονταν από ένα άτομο σε όλους τους πιστούς. Ο Απόστολος Παύλος ή Απόστολος των Εθνών πιστεύοντας στην διεθνοποίηση της γνώσης, στη συγκεκριμένη περίπτωση της χριστιανικής Αλήθειας, επικοινωνούσε με τις απομακρυσμένες εκκλησίες που είχε ιδρύσει με επιστολές, σε ορισμένες περιπτώσεις απαντώντας σε συγκεκριμένα ερωτήματα (αμφίδρομη επικοινωνία). Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον το γεγονός ότι μία από τις λίγες, ιστορικά τεκμηριωμένες, πρώτες μεθόδους εξ αποστάσεως εκπαίδευσης χρησιμοποιούσε την ελληνική γλώσσα (Κοινή Ελληνική). Από τις αρχές του 18ου αιώνα τα πανεπιστήμια άρχισαν να προσφέρουν υπηρεσίες εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Με την βοήθεια του ταχυδρομείου, οι εκπαιδευόμενοι λάμβαναν το εκπαιδευτικό υλικό και έστελναν τις εργασίες τους ή τις απορίες τους στους εκπαιδευτές. Το ταχυδρομείο με τα μέσα που διέθετε τότε ήταν ο μόνος τρόπος επικοινωνίας. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση είχε δύο μειονεκτήματα, την μεγάλη καθυστέρηση λόγω του ταχυδρομείου και την παντελή έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ των εκπαιδευομένων[8]. Η τεχνολογία όμως είναι αυτή που φέρνει την εξ αποστάσεως εκπαίδευση στο προσκήνιο και την κάνει το όχημα για την εξέλιξη της εκπαίδευσης. Ήδη από το 1922 ο Τόμας Έντισον προέβλεψε ότι η κινούμενη εικόνα θα αντικαταστήσει το εγχειρίδιο στο χώρο της εκπαίδευσης. Στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο, η τεχνολογία της κινούμενης

4 εικόνας όντως συνέβαλε στην εκπαίδευση των Αμερικανών στρατιωτών. Αργότερα, αναπτύχθηκαν προγράμματα με τη βοήθεια της τηλεόρασης και του βίντεο. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση παρέμενε μονόδρομη, πετυχαίνοντας όμως μεγάλη πρόσβαση σε πολλά άτομα. Με την ανάπτυξη της πληροφορικής, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση άρχισε να αναπτύσσεται πιο γρήγορα. Η υποβοηθούμενη από υπολογιστή εκπαίδευση έγινε πραγματικότητα γύρω στο 1960, και άλλαξε δραματικά τα δεδομένα στο χώρο της εκπαίδευσης. Σημαντική εξέλιξη ήταν η ανάπτυξη του διαδικτύου στις αρχές του 1990 που με τη διάδοσή του και τις τεχνολογίες που ενσωμάτωσε καταφέρνει να εξελίξει τον τρόπο μεταφοράς γνώσης, ανταλλαγής πληροφοριών αλλά και την ίδια την κοινωνία[9]. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση με την υποστήριξη της πληροφορικής και σε περιβάλλον διαδικτύου έχει εξελιχθεί σε μεγάλο βαθμό. Ο χρήστης έχει πρόσβαση σε μεγάλο όγκο πληροφοριών και τα εργαλεία που μπορεί να χρησιμοποιήσει είναι τόσα πολλά και διαφορετικά που μπορούμε να μιλάμε για μια τελείως διαφορετική μεθοδολογία, όχι μόνο από την παραδοσιακή μάθηση, αλλά και από την εξ αποστάσεως εκπαίδευση των προηγούμενων ετών. Η τάση αυτή στην τεχνολογία ονομάζεται εύλογα e Learning 2.0 (ηλεκτρονική μάθηση) θέλοντας να δείξει το πέρασμα στη νέα εποχή. Μελλοντικές εξελίξεις εξ αποστάσεως εκπαίδευσης Το μέλλον της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης βρίσκεται σίγουρα στο διαδίκτυο. Οι χρήστες, καθώς εξοικειώνονται όλο και περισσότερο με το διαδίκτυο και τις υπηρεσίες του, αρχίζουν να το διαμορφώνουν. Άλλωστε, αυτό που αναφέρεται ως Web 2.0 και έχει εμπνεύσει και τον όρο e Learning 2.0 είναι η ευκολία του χρήστη να συνεισφέρει στη δημιουργία και διαμόρφωση του περιεχομένου του διαδικτύου. Όλο και περισσότερες υπηρεσίες του διαδικτύου επικεντρώνονται σε αυτό, καθιστώντας ακόμα και τον σχετικά αρχάριο χρήστη σε εκπαιδευτή. Οι σύγχρονες αυτές υπηρεσίες μπορεί να είναι τα δικτυακά ημερολόγια (blog από τους όρους web και log), υπηρεσίες δημοσίευσης υλικού όπως φωτογραφίες ( και βίντεο ( και τέλος οι ιστοσελίδες wiki (συλλογικές εγκυκλοπαίδειες).

5 Τα βασικά χαρακτηριστικά αυτών των υπηρεσιών είναι η ευκολία χρήσης τους αλλά και η ευκολία περιήγησης στο περιεχόμενο. Έτσι, όχι μόνο έχεις μεγάλη ποσότητα πληροφοριών, υλικού και γνώσης, αλλά έχεις και τη δυνατότητα να τη διαχειριστείς. Ένα ενδιαφέρον κομμάτι που σχετίζεται με την ευκολία διαχείρισης των πληροφοριών αυτών είναι αυτό που ονομάζεται συλλογική ευφυΐα. Παράδειγμα, είναι η ιστοσελίδα του ηλεκτρονικού βιβλιοπωλείου amazon ( όπου δίνεται η δυνατότητα στους χρήστες να βαθμολογήσουν και να σχολιάσουν τα προϊόντα. Έτσι, προηγούμενοι χρήστες επηρεάζουν τη συμπεριφορά μελλοντικών χρηστών μεταφέροντας την εμπειρία τους και τη γνώμη τους. Η μέθοδος αυτή έχει απεριόριστες δυνατότητες και τρομακτική δύναμη επιτρέποντας με έναν πολύ απλό τρόπο τη συμβολή στο περιεχόμενο του διαδικτύου. Στη διαδικασία της εκπαίδευσης έχουν αρχίσει και ενσωματώνονται ήδη λειτουργίες του Web 2.0. Πιο πολύτιμες υπηρεσίες για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι το wiki και τα δικτυακά ημερολόγια, και ήδη υπάρχει μεγάλος αριθμός εκπαιδευτικών κοινοτήτων που αξιοποιεί της δυνατότητες τους. Πρέπει να αναφερθούν και οι υπηρεσίες RSS (Really Simple Syndication) που συμβάλουν στην παρακολούθηση και ενημέρωση των χρηστών για τα τελευταία νέα και αλλαγές σε ένα δικτυακό τόπο. Ο συνδυασμός των τεχνολογιών αυτών μπορεί να αποτελέσει εκπαιδευτική διαδικασία και χωρίς την ύπαρξη τυπικού οργανωμένου μαθήματος [10]. Μέσα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης Τα μέσα που έχουν χρησιμοποιηθεί και χρησιμοποιούνται στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι τα εξής: Κινούμενη εικόνα Ηλεκτρονικές συλλογές υλικού που διαχειρίζονται χρήστες ή εκπαιδευτές (eportfolios) Ηλεκτρονικό σύστημα υποστήριξης της απόδοσης (electronic performance support system) όπου είναι το πρόγραμμα που διευκολύνει την πρόσβαση σε πληροφορίες Προσωπικοί υπολογιστές παλάμης (PDA's) Συσκευές αναπαραγωγής αρχείων ήχου με υποστήριξη πολυμέσων Εκπαιδευτικό υλικό βασισμένο στις τεχνολογίες του διαδικτύου

6 Ψηφιακοί δίσκοι πολυμέσων (multimedia CD-ROMs) Ιστοσελίδες και κοινότητες (web 2.0) Ηλεκτρονικοί χώροι ασύγχρονης συζήτησης Λογισμικό υποστήριξης συνεργασίας Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο Ημερολόγια διαδικτύου (blogs) Εγκυκλοπαίδειες διαχειριζόμενες από τους χρήστες Σύγχρονη συζήτηση με κείμενο Αξιολόγηση υποβοηθούμενη από υπολογιστή Εκπαιδευτικό κινούμενο σχέδιο Εξομοιωτές Παιχνίδια Σύστημα διαχείρισης μάθησης (LMS) ή Εικονικό Περιβάλλον Εκπαίδευσης (Virtual Learning Environment) Ηλεκτρονικά συστήματα ψηφοφορίας Διανομή συλλογών ψηφιακών αρχείων σε πολλούς παραλήπτες με υπηρεσίες του διαδικτύου (podcasts) Αν και τα μέσα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι πάρα πολλά, και το καθένα μπορεί να αποτελείται από διαφορετικά προγράμματα που συνεργάζονται, το πιο διαδεδομένο σύστημα που χρησιμοποιείται για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση στην ανώτατη εκπαίδευση, είναι το Σύστημα Διαχείρισης της Μάθησης ή Εικονικό Περιβάλλον Εκπαίδευσης Οι όροι χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν το λογισμικό που σχεδιάστηκε για τη διαχείριση των δραστηριοτήτων εκπαίδευσης. Εξέλιξη τους είναι το Σύστημα Διαχείρισης Εκπαιδευτικού Περιεχομένου (LCΜS) που προσθέτει τη λειτουργικότητα της επαναχρησιμοποίησης του υλικού ή μέρους του. Οι λειτουργίες που μπορεί να εμπεριέχουν εκτός φυσικά από την παροχή του μαθήματος της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι: o Εγγραφή χρήστη o Ημερολόγιο μαθημάτων o Ροή κατάρτισης o Διαχείριση χρηστών o Αξιολόγηση εκπαιδευομένων o Υπηρεσίες τηλεδιάσκεψης o Συνεργατική μάθηση (συζητήσεις και ανταλλαγή αρχείων) Τεχνικές απαιτήσεις εξ αποστάσεως εκπαίδευσης

7 Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση με την υποστήριξη της πληροφορικής έχει συγκεκριμένες τεχνικές απαιτήσεις τόσο σε λογισμικό όσο και σε εξοπλισμό [11]. Απαιτούμενο λογισμικό Το απαιτούμενο λογισμικό αφορά την όλη διαδικασία της δημιουργίας του συστήματος εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, από τη δημιουργία του μέχρι την ολοκλήρωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας από τον εκπαιδευόμενο. Το ενδιαφέρον είναι ότι σε όλα τα παραπάνω επίπεδα είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί λογισμικό ανοικτού κώδικα που διατίθεται δωρεάν. Το λογισμικό αυτό περιλαμβάνει: Λειτουργικό σύστημα εξυπηρετητή (server) και πελάτη (client), πχ κάποια διανομή Linux. Λογισμικό εξυπηρετητή, πχ Apache Server. Λογισμικό δημιουργίας εκπαιδευτικού υλικού, πχ OpenOffice. Λογισμικό Διαχείρισης της Μάθησης ή Εικονικού Περιβάλλοντος Εκπαίδευσης, πχ ATutor, Dokeos ή Moodle. Περιηγητή διαδικτύου, πχ Mozilla Firefox. Τις περισσότερες φορές το λογισμικό αυτό είναι το μόνο απαραίτητο για τον εκπαιδευόμενο ώστε να έχει πρόσβαση στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Το ίδιο συμβαίνει και με τον εκπαιδευτή όπου μπορεί να διαχειριστεί και να ανεβάσει το εκπαιδευτικό υλικό μόνο με τη χρήση ενός περιηγητή διαδικτύου. Λογισμικό υποστήριξης πληροφοριών που χρησιμοποιούνται από το Σύστημα Διαχείρισης της Μάθησης ή το Εικονικό Περιβάλλον Εκπαίδευσης, πχ. JAVA, Flash, RealMedia, Quicktime, Windows Media Files. Απαιτούμενος εξοπλισμός Οι απαιτήσεις σε επίπεδο εξοπλισμού είναι: Εξυπηρετητής ιστού (web server) Εξυπηρετητής αρχείων (file server) Τερματικά Σύνδεση δικτύου ή διαδικτύου για όλους τους παραπάνω υπολογιστές

8 Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ MOODLE Το moodle είναι ένα δικτυακό πρόγραμμα ανοιχτού/ελεύθερου λογισμικού, συστήματος διαχείρισης εκπαιδευτικού περιεχομένου (Course Management System). Η λέξη Moodle είναι το ακρωνύμιο από τα Modular Object Oriented Developmental Learning Environment (Μορφωματικό Αντικειμενοστραφές Αναπτυξιακό Εκπαιδευτικό Περιβάλλον). Δημιουργήθηκε το 1999 από τον Αυστραλό Martin Dougiamas που αποφάσισε να δημιουργήσει αυτή την πλατφόρμα λόγω της απογοήτευσής του από άλλες εκπαιδευτικές πλατφόρμες τηλεκπαίδευσης. Είναι μια Open Source πλατφόρμα και βασίζεται στη χρήση PHP σαν scripting language, στον Apache ως Web Server και στη MySQL για βάση δεδομένων. Παρεχόμενη εκπαίδευση Όσον αφορά την συνιστώσα επικοινωνία (σύγχρονη και ασύγχρονη) το moodle δίνει την δυνατότητα της επικοινωνίας μεταξύ των χρηστών με την δυνατότητα ανταλλαγής προσωπικών μηνυμάτων και αναπτύσσει τη συνεργατική μάθηση. Πιο συγκεκριμένα οι χρήστες έχουν την δυνατότητα επικοινωνίας με : Ομάδες συζητήσεων: Ασύγχρονη επικοινωνία στην οποία δίνεται η δυνατότητα συζητήσεων μεταξύ όλων των μαθητών που συμμετέχουν σε ένα μάθημα. Κάθε μαθητής έχει την δυνατότητα να ξεκινήσει μια συζήτηση,να στείλει μηνύματα σε οποιαδήποτε συζήτηση είναι ανοικτή σε μαθητές. Chat: Συγχρονη επικοινωνία μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτών. Ο εκπαιδευτής συνομιλεί σε πραγματικό χρόνο με τους μαθητές του αλλα και οι μαθητές μεταξύ τους με την προυπόθεση ότι βρίσκονται και αυτοί στο διαδίκτυο και έχουν ανοικτό το ίδιο chat.μπορούν να υπάρχουν πολλά Chats για ένα μάθημα που να αφορούν διάφορα θέματα ή ομάδες. Dialogues: Συγχρονη επικοινωνία με κουτιά διαλόγου μεταξύ των συμμετεχόντων (μαθητών και εκπαιδευτών). Ένας μαθητής μπορεί να ανοίξει διάλογο με έναν εκπαιδευτή, ο εκπαιδευτής με την σειρά του μπορεί να ανοίξει διάλογο με κάποιον μαθητή και είναι δυνατό να δημιουργηθεί συνομιλία ανάμεσα σε δύο ή περισσότερους μαθητές μεταξύ τους.

9 Προσωπικά μηνύματα: Ασύγχρονη επικοινωνία κατά την οποία οι χρήστες μπορούν να αποστέλλουν και να λαμβάνουν προσωπικά μηνύματα. Online users: Η λίστα των συνδεδεμένων κάθε στιγμή χρηστών παρέχεται με αυτή την επιλογή. Έτσι οι μαθητές και οι εκπαιδευτές μπορούν να έχουν εποπτεία με ποιους μπορούν να επικοινωνήσουν σε πραγματικό (σύγχρονο) χρόνο. π.χ μέσω Chat Οσο αφορά τους εκπαιδευτές τους δίνονται οι επιπλέον δυνατότητες : Aτομα: Ο εκπαιδευτής μπορεί να δει τους συμμετέχοντες στο μάθημα, τις διάφορες ομάδες που έχουν δημιουργηθεί καθώς και ποιοι συμμετείχαν στο μάθημα τα τελευταία 15 λεπτά. Ομάδες συζητήσεων εκπαιδευτών: Οι «Ομάδες συζητήσεων εκπαιδευτών» αφορά μόνο τους εκπαιδευτικούς και χρησιμοποείται για ανταλλαγή απόψεων και θεμάτων τις οποίες μπορούν να διαβάζουν και να απαντούν. Για την παρακολούθηση της απόδοσης και της συμπεριφοράς των χρηστών παρέχονται οι παρακάτω δυνατότητες : Ο εκπαιδευτικός έχει διαθέσιμες αναφορές δραστηριοτήτων που παρουσιάζουν τις δραστηριότητες του κάθε μαθητή στις ενότητες του μαθήματος καθώς και στο chat και το forum. Του δίνεται η δυνατότητα να διαβάζει όλα όσα γράφονται στα forum και στα chat από τους μαθητές παρακολουθώντας με αυτό τον τρόπο την γενική συμπεριφορά των μαθητών. Μέσω των πολλαπλών δραστηριοτήτων (εργασίες, κουιζ, εργαστήριο) ο εκπαιδευτικός μπορεί να αξιολογήσει τους μαθητές. Μπορεί να βαθμολογηθεί η συμμετοχή του μαθητή στο forum, προτρέποντας με αυτόν τον τρόπο τους μαθητές να μετέχουν ενεργά σε αυτά. Μπορεί να ελέγχει την συμμετοχή του μαθητή στο μάθημα εμφανίζοντας σε μια σελίδα τους βαθμούς του από τις διάφορες δραστηριότητες του μαθήματος. Την βαθμολογία των μαθητών έχει την δυνατότητα να την κατεβάσει σε excel για περαιτέρω επεξεργασία Μέσω της διαμεσολάβησης του υπολογιστή (CMC) η αλληλεπίδραση του μαθητή με τους καθηγητές και τα άλλα μαθησιακά υλικά ενθαρρύνεται.

10 Πρόκειται λοιπόν για ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον ανακαλυπτικής (Discovery learning) και διερευνητικής μάθησης (Exploratory learning) προσανατολισμένο στη δραστηριότητα (activity oriented) εμπλέκοντας το μαθητή σε δραστηριότητες ατομικές και ομαδικές, ενώ ενθαρρύνει και υποστηρίζει τη συνεργατική μάθηση. Σύμφωνα λοιπόν με την παραπάνω αξιολόγηση του Moodle, είναι σημαντική η αλληλεπιδραστικότητα που παρέχει το συγκεκριμένο περιβάλλον σε συνδυασμό με τη διάθεση εργαλείων ώστε ο μαθητής να επικοινωνεί με σύγχρονο και ασύγχρονο τρόπου προσδίδοντας ένα ενεργητικό ρόλο στη διαδικασία της μάθησης. Οι δραστηριότητες και τα κείμενα που παράγονται μέσα στις ομάδες καθώς και η δυνατότητα αξιολόγησης επικοινωνίας με ομάδες συζητήσεων βοηθούν στην παρακολούθηση της απόδοσης και συμπεριφοράς των χρηστών του.

11 Σύγχρονες θεωρίες μάθησης στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση Συμπεριφορισμός ( behaviorism ) Η μάθηση ορίζεται ως μία αλλαγή στη συμπεριφορά του μαθητή που προκύπτει μέσω εμπειριών και ασκήσεων που τίθενται από το δάσκαλο. Η μάθηση συντελείται με την ενίσχυση της επιθυμητής συμπεριφοράς είτε μέσω της αμοιβής της (θετική ενίσχυση) είτε μέσω της τιμωρίας (αρνητική ενίσχυση) Κεντρικοί οι ρόλοι α. του δασκάλου ως μεταδότη της γνώσης στους μαθητές και βασικό παράγοντα στην εκπαιδευτική διαδικασία που ενισχύει την επιθυμητή συμπεριφορά β. των διδακτικών στόχων του μαθήματος που διατυπώνονται με τη μορφή συμπεριφορών που οι μαθητές πρέπει να αναπτύξουν Δίνει έμφαση στην αναμετάδοση της Πληροφορίας και στην τροποποίηση της συμπεριφοράς. Η μάθηση συνίσταται στην τροποποίηση της συμπεριφοράς. Οικοδομισμός ή Δομητισμός ( Constructivism ) Η μάθηση είναι μία υποκειμενική και εσωτερική διαδικασία οικοδόμησης νοημάτων και θεωρείται το αποτέλεσμα οργάνωσης και προσαρμογής των νέων πληροφοριών σε ήδη υπάρχουσες γνώσεις. Αναγνωρίζει δηλαδή ότι τα παιδιά, πριν ακόμα πάνε στο σχολείο, διαθέτουν γνώσεις και το σχολείο πρέπει να βοηθήσει να οικοδομηθούν νέες γνώσεις πάνω σε αυτές που ήδη κατέχουν. Κεντρικοί οι ρόλοι: α. του μαθητή που αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στην οικοδόμηση της γνώσης του β. της προηγούμενης ή πρότερης γνώσης του μαθητή η οποία θα πρέπει να τροποποιηθεί και να επεκταθεί ως αποτέλεσμα της μάθησης γ. Ο δάσκαλος αναλαμβάνει έναν υποστηρικτικόσυμβουλευτικό ρόλο στη δραστηριότητα των μαθητών Εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στο εσωτερικό του γνωστικού μας συστήματος, στη δομή και τη λειτουργία του : η μάθηση συνίσταται στην τροποποίηση των γνώσεων.

12 Koινωνικοπολιτισμικές θεωρίες - Θεωρία της δραστηριότητας ( activity theory ) Η μάθηση θεωρείται ως διαδικασία κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Το άτομο μέσα από τη συνεργασία με άλλα άτομα αναπτύσσει ικανότητες και δεξιότητες που διαφορετικά θα βρίσκονταν σε λανθάνουσα κατάσταση εξέλιξης. Κατά τον Vygottsky η νοητική ανάπτυξη είναι μια διαδικασία αδιάρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορική διάσταση και το πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο συντελείται. Δεν υπάρχει μαθησιακή δραστηριότητα έξω από το κοινωνικό, ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο διαδραματίζεται. Κεντρικοί οι ρόλοι: α. της συνεργασίας και β. της γλώσσας ως εργαλείου που συμβάλει στη διαμόρφωση της ταυτότητας του ατόμου Διδακτικές προσεγγίσεις: σύνθετες ομαδικές εργασίες, αλληλοδιδακτική Συμπεριφορισμός I. Ι. Pavlov II. J.B.Watson III. E.L.Thorndike IV. B.F.Skinner (Γραμμική Οργάνωση) V. Ν. Crowder (Διακλαδισμένη Οργάνωση) VI. R. Gagne (Διδακτικός Σχεδιασμός) Οικοδομισμός Koινωνικοπολιτισμικές θεωρίες -Θεωρία της δραστηριότητας I. J. Piaget II. S. Papert (παιδαγωγ ική θεωρία της LOGO) III. R. Gagne, A. Newell και H. Simon (Θεωρία επεξεργασίας της πληροφορίας) της I. J. Bruner (ανακαλυπτική μάθηση) II. L. Vygotsky (επικοινωνιακή και πολιτισμική διάσταση) III. Vygotsky, Leontiev, Luria, Νardi (Θεωρία της δραστηριότητας) IV. Βoyle (Μαθησιακ ά περιβάλλο ντα με υπολογιστ ές)

13 Αρχές μάθησης του Συμπεριφορισμού Προγραμματισμένη διδασκαλία (Β.F. Skinner) Ενεργός συμμετοχή του μαθητή Δόμηση της διδακτέας ύλης σε σύντομες διδακτικές ενότητες Παρουσίαση της ύλης σύμφωνα με τους ρυθμούς του μαθητή Ενίσχυση των προσπαθειών του μαθητή και άμεση επαλήθευση της απάντησής του Επιβράβευση της σωστής απάντησης Εφαρμογή του Συμπεριφορισμού Γραμμική Οργάνωση (B.F. Skinner) Η μάθηση προχωρά γραμμικά χωρίς διακλαδώσεις (μηχανές Skinner). H αλληλουχία της ύλης είναι με τέτοιο τρόπο σχεδιασμένη ώστε να μπορούν να την ακολουθήσουν όλοι οι μαθητές. Κάθε διδακτικό βήμα αποτελείται από τέσσερα στοιχεία : α) μία πληροφορία, β) μία ερώτηση, γ) ένα κενό για να δοθεί η απάντηση από το μαθητή και δ) τη σωστή απάντηση. Εφαρμογή του Συμπεριφορισμού Διακλαδισμένη Οργάνωση (Ν.Α.Crowder) H απάντηση του μαθητή καθορίζει το τι θα ακολουθήσει. Η παρουσία μιας ξεκάθαρης σχέσης ανάμεσα στην παρεχόμενη από το μαθητή απάντηση και στο μαθησιακό υλικό εισάγει τη δυνατότητα εξατομικευμένων ρυθμίσεων κατά τη μάθηση. Η βασική διαφορά της γραμμικής οργάνωσης από την διακλαδισμένη οργάνωση βρίσκεται στον τρόπο αντιμετώπισης του λάθους του μαθητή. Ο Skinner πιστεύει ότι τα βήματα πρέπει να είναι τόσο μικρά ώστε να αποφεύγεται το λάθος του μαθητή. Όταν ο μαθητής απαντήσει λάθος του προσφέρεται η σωστή απάντηση. Αντίθετα ο Crowder πιστεύει ότι το λάθος αποτελεί

14 ουσιαστικό στοιχείο στη διαδικασία μάθησης. Όταν ο μαθητής κάνει λάθος του δίνονται συμπληρωματικές εξηγήσεις για να το ξεπεράσει. Συμπεριφορισμός Το Μοντέλο του Διδακτικού Σχεδιασμού Η εμφάνιση του υπολογιστή στην δεκαετία του 70 συνιστά νέα εξέλιξη της προγραμματισμένης διδασκαλίας με την εμφάνιση της Διδασκαλίας με την Βοήθεια υπολογιστή η οποία στην αρχική της μορφή δεν ήταν παρά η υπολογιστική υλοποίηση του προγραμματισμένου βιβλίου μέσω ερωτήσεων πολλαπλών επιλογών (multiple choice). Στην σύγχρονη εκδοχή του μιλάμε για τα προγράμματα διδασκαλίας με τη Βοήθεια Υπολογιστή τα οποία σχεδιάζονται με βάση το «μοντέλο» του διδακτικού σχεδιασμού (Instructional Design). Συμπεριφορισμός Το Μοντέλο του Διδακτικού Σχεδιασμού (R. Gagne) Tα τρία κύρια στάδια ανάπτυξης του μοντέλου του Διδακτικού Σχεδιασμού είναι: Αξιολόγηση αναγκών: Προσδιορίζει κάθε δραστηριότητα του μαθητή και κάθε τμήμα γνώσης που πρέπει να προσκτηθεί από αυτόν. Επιλογή διδακτικών μεθόδων και υλικού: Βασίζονται στην προηγούμενη ανάλυση και στηρίζονται σε μετρήσιμα μεγέθη συμπεριφοράς. Αξιολόγηση του μαθητή: Τεστ που μας επιτρέπουν να αποφανθούμε για την επίτευξη των διδακτικών στόχων. Η συνεισφορά του συμπεριφορισμού στο σχεδιασμό εκπ. εφαρμογών με ΤΠΕ Τα συμπεριφοριστικού τύπου λογισμικά tutorials & drill and practice (καθοδήγησης /εξάσκησης και πρακτικής) κρίνονται επαρκή είτε: για παροχή εποπτικής διδασκαλίας, είτε για την εμπέδωση χαμηλού επιπέδου γνώσεων και δεξιοτήτων, είτε για την αξιολόγηση και την προσωπική εργασία των μαθητών

15 Ο οικοδομισμός του J. Piaget Ο Piaget περιγράφει την ανάπτυξη της λογικής σκέψης του παιδιού ως μια εξελικτική διαδικασία που διαμορφώνεται μέσα από διαφορετικά στάδια. Τα στάδια αυτά προσδιορίζονται χρονολογικά : Μέχρι 2 ετών το αισθησιοκινητικό στάδιο. Από 2 έως 7 ετών το στάδιο της προλογικής σκέψης. Από 7 έως 12 ετών το στάδιο των συγκεκριμένων πράξεων και Α πό 12 ετών το στάδιο των λογικών τυπικών πράξεων. Βασικές έννοιες στη θεωρία του Piaget αποτελούν η αφομοίωση, η συμμόρφωση, η προσαρμογή και το σχήμα. Η αφομοίωση είναι η ενέργεια του οργανισμού να ενσωματώσει μια νέα κατάσταση σε αυτά που ήδη γνωρίζει. Η συμμόρφωση είναι η ενέργεια του οργανισμού για την επίτευξη ενός σκοπού σύμφωνα με τις απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Η προσαρμογή είναι βιολογική αρχή και είναι η συνισταμένη της αφομοίωσης συμμόρφωσης. Το σχήμα αποτελεί την μονάδα μάθησης: η προσαρμογή με τη χρησιμοποίηση της αφομοίωσης και της συμμόρφωσης ύστερα από μια σειρά δραστηριοτήτων. Ο οικοδομισμός του J. Piaget Η παιδαγωγική θεωρία της LOGO (S. Papert) Πάνω στις απόψεις του Piaget αναπτύχθηκε η παιδαγωγική θεωρία της LOGO. Η γλώσσα προγραμματισμού LOGO σχεδιάστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 60, για εκπαιδευτικούς κυρίως σκοπούς, στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης (Μ.Ι.Τ.), από ομάδα ερευνητών στην Τεχνητή Νοημοσύνη με επικεφαλής τον Seymour Papert. Το όνομά

16 της οφείλεται στην Ελληνική λέξη «λόγος» (λογικό). Βασίζεται σε δύο κύρια επιχειρήματα του εμπνευστή της: Η εμπειρία με την LOGO οδηγεί στην απόκτηση γνωστικών δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων, δεξιότητες που μπορούν να μεταφερθούν και σε άλλα μαθήματα. ΗLOGO συνιστά έναν ιδανικό χώρο για τη μάθηση μαθηματικών εννοιών όπως μεταβλητή, αναδρομικότητα κ.λπ. Ο οικοδομισμός του J. Piaget Η κονστρακτιονιστική κατασκευαστική (constructionist) προσέγγιση (S. Papert) "Η μάθηση είναι αποτελεσματική όταν ο μαθητής πειραματίζεται κατασκευάζοντας ένα προϊόν που έχει νόημα για τον ίδιο." Οι κονστρακτιονιστές πηγαίνουν ένα βήμα πιο πέρα και επιδιώκουν να δημιουργήσουν περιβάλλοντα όπου τα παιδιά παίζουν και χειρίζονται αντικείμενα και μπορούν, συνεπώς, να συνεχίσουν να μαθαίνουν νέους συλλογισμούς με φυσικό τρόπο και πέρα από την καθιερωμένη εκπαίδευση. Μικρόκοσμος: ένα σύνολο συγκεκριμένων και αφηρημένων αντικειμένων και σχέσεων καθώς και ένα σύνολο λειτουργιών που επιδρούν πάνω στα αντικείμενα, τροποποιώντας τις σχέσεις τους και δημιουργώντας νέα αντικείμενα. Η Θεωρία της επεξεργασίας της πληροφορίας (R. Gagne, A. Newell & H. Simon) Κάθε γνωστική διεργασία συνίσταται από επεξεργασίες αναπαραστάσεων και γνώσεων. Οι αναπαραστάσεις είναι περιστασιακές δομές που δημιουργήθηκαν σε μια συγκεκριμένη κατάσταση και για συγκεκριμένους στόχους και βρίσκονται αποθηκευμένες στην «βραχυπρόθεσμη μνήμη». Οι γνώσεις, ανεξάρτητα από την εγκυρότητά τους, είναι δομές σταθεροποιημένες στη «μακροπρόθεσμη μνήμη» (Βάση Γνώσης). Η πιο σημαντική εφαρμογή της θεωρίας αυτής είναι τα έμπειρα διδακτικά συστήματα.

17 Η Θεωρία της επεξεργασίας της πληροφορίας - Ο διασυνδεσιασμός (connectionism) O εγκέφαλος και οι λειτουργίες του προτείνονται ως εναλλακτικό μοντέλο στην θεωρία της επεξεργασίας της πληροφορίας. Ένα συνδεσιακό δίκτυο σχηματίζεται κατ' εικόνα των νευρώνων του νευρικού συστήματος : ένα αυτόματο i θα αποστείλει σε ένα άλλο αυτόματο j έναν ερεθισμό θετικό ή αρνητικό, δηλαδή είτε διεγερτικό είτε αποδιεγερτικό αντίστοιχα. Ο ερεθισμός αυτός θα προκαθορίζεται από την κατάσταση δραστηριότητας Ui του i ενώ εξαρτάται και από το βάρος Wij του καναλιού μετάδοσης. Εξαιτίας της φύσης του συστήματος, μια ολική συνεργασία αναδύεται αυτόματα όταν οι καταστάσεις κάθε «νευρώνα» σε διέγερση φτάσουν σε ένα επίπεδο. Η τιμή ορισμένων συνθετικών αποτελεί την είσοδο(input) του συστήματος και η τιμή ορισμένων άλλων την έξοδό του(output). Η ερμηνεία των συνδεσιακών μοντέλων μπορεί να μας δείξει πως οι νοητικές δομές μπορούν να αναδυθούν από τις νευρωνικές δομές. Τα υπολογιστικά νευρωνικά δίκτυα συνιστούν μια εφαρμογή της πληροφορικής η οποία αντιστοιχεί στην παραπάνω προσέγγιση. Πώς συμβάλλει στο σχεδιασμό Μ.Π.; με τη διδακτική προσέγγιση που προωθεί τις διαδικασίες μέσω επίλυσης προβλημάτων Αλλη σημαντική συνεισφορά η έννοια της εννοιολογικής αλλαγής Oικοδομισμός : Μαθησιακά περιβάλλοντα με υπολογιστές (Boyle,1997) Ο οικοδομισμός συνιστά σήμερα ένα από τα κυρίαρχα μοντέλα στο σχεδιασμό σύγχρονου εκπαιδευτικού λογισμικού. Στόχος του είναι να παρέχει μαθησιακές δραστηριότητες ενταγμένες σε διαδικασίες επίλυσης προβλημάτων ώστε να γεφυρώνεται το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στο σχολείο και στις δραστηριότητες έξω από το σχολείο.

18 Οι βασικές αρχές για τον σχεδιασμό μαθησιακών περιβαλλόντων με υπολογιστή, σύμφωνα με τον οικοδομισμό, είναι : Παροχή εμπειριών που αφορούν με την διαδικασία οικοδόμησης της γνώσης. Παροχή εμπειριών πολλαπλών προοπτικών. Ενσωμάτωση της μάθησης σε ρεαλιστικά περιβάλλοντα που σχετίζονται με τον πραγματικό κόσμο. Εμπέδωση της μάθησης μέσω κοινωνικής εμπειρίας. Ενθάρρυνση της χρήσης πολλαπλών μορφών αναπαράστασης. Ενθάρρυνση της αυτοσυναίσθησης στη διαδικασία οικοδόμησης της γνώσης. Koινωνικοπολιτισμικές θεωρίες H ανακαλυπτική μάθηση (J. Bruner) Βασική αρχή: οι μαθητές ανακαλύπτουν αρχές ή αναπτύσσουν δεξιότητες μέσω πειραματισμού και πρακτικής. Ο μαθητευόμενος, προκειμένου να κατανοεί τις πληροφορίες και να αναπτύσσεται γνωστικά, οικοδομεί: Έμπρακτες αναπαραστάσεις, που σχετίζονται με την εκτέλεση δράσεων (μικρές ηλικίες). Εικονικές αναπαραστάσεις, αντιστοιχούν σε δομές χώρου και είναι ανεξάρτητες της δράσης. Αποτελούν εσωτερικές νοητικές εικόνες. Συμβολικές αναπαραστάσεις, είναι η αναπαράσταση σχέσεων με αφηρημένα σύμβολα, με δυνατότητα διαφόρων συσχετισμών και διατύπωσης θεωριών. Σύμφωνα με τον Bruner ο μαθητής πρέπει να έρχεται αντιμέτωπος με προβληματικές καταστάσεις, το αναλυτικό να οργανώνεται σε σπειροειδή μορφή και ο δάσκαλος πρέπει να έχει ρόλο εμψυχωτή και συντονιστή στην διαδικασία της μάθησης.

19 Τελευταία ο Bruner έδωσε έμφαση στο πολιτισμικό και κοινωνικό πλαίσιο των γνωστικών διεργασιών συναντώντας τους εκπρόσωπους της σοβιετικής ψυχολογικής σχολής. Συμβολή εποικοδομισμού στο σχεδιασμό μαθησιακών περιβαλλόντων με ΤΠΕ Βασική αρχή:η γνώση του κόσμου οικοδομείται από το άτομο. Κυρίαρχο μοντέλο στο σχεδιασμό σύγχρονου εκπαιδευτικού λογισμικού. Βασικός στόχος: να παρέχει αυθεντικές μαθησιακές δραστηριότητες (ενταγμένες σε διαδικασίες επίλυσης προβλημάτων) να ενθαρρύνει την έκφραση και την προσωπική εμπλοκή Koινωνικοπολιτισμικές θεωρίες (L. Vygotsky) Σύμφωνα με την θεωρία του Vygotsky που αντιπροσωπεύει την σοβιετική σχολή η ανάπτυξη της νόησης είναι διαδικασία κοινωνικής αλληλεπίδρασης στην οποία κυρίαρχο ρόλο παίζει η γλώσσα. Το παιδί στην διαδικασία αυτή δεν είναι παθητικός δέκτης αλλά δρών υποκείμενο που διαμορφώνει με τις πράξεις του τη γνωστική του πραγματικότητα. Βασική αρχή της θεωρίας του είναι η «ζώνη της επικείμενης ανάπτυξης» (zone of proximal development) που αποτελεί την ανεξερεύνητη περιοχή του εσωτερικού δυναμικού του μαθητή ο οποίος βρίσκεται σε μία εν δυνάμει λανθάνουσα κατάσταση εξέλιξης. Εδώ φαίνεται η σημασία της διαμεσολάβησης του ενηλίκου (δάσκαλο, γονέα) και ο ρόλος του κοινωνικού περιβάλλοντος στην γνωστική ανάπτυξη του μαθητή. Koινωνικοπολιτισμικές θεωρίες ( L. Vygotsky) Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης (ΖΕΑ) Κάθε άτομο έχει ένα πυρήνα γνώσεων που χρησιμοποιείται για την πραγματοποίηση δραστηριοτήτων. Γύρω από αυτό τον πυρήνα τοποθετείται η ΖΕΑ η οποία μπορεί να πραγματοποιήσει δραστηριότητες μόνο όταν συνεπικουρείται από άλλους.

20 Koινωνικοπολιτισμικές θεωρίες H θεωρία της δραστηριότητας (Vygotsky, Leontiev, Luria, Nardi) Η βασική αρχή της θεωρίας αυτής είναι ότι η ανθρώπινη δράση διαμεσολαβείται από πολιτισμικά σύμβολα (cultural signs) λέξεις και εργαλεία τα οποία επιδρούν στη δραστηριότητα του ατόμου και συνεπώς στις νοητικές του διεργασίες. Η βασική μονάδα ανάλυσης είναι η δραστηριότητα η οποία αποτελείται από το υποκείμενο(άτομο ή ομάδα), το αντικείμενο(στόχος), τους κανόνες και τις λειτουργίες. Η δραστηριότητα γίνεται με τη διαμεσολάβηση εργαλείων(όργανα, σήματα, γλώσσες) τα οποία δημιουργούνται από τα άτομα για να ελέγξουν τη συμπεριφορά τους. Koινωνικοπολιτισμικές θεωρίες H θεωρία της δραστηριότητας (Vygotsky, Leontiev, Luria, Nardi) Η θεωρία της δραστηριότητας έχει σημαντικές εφαρμογές στις έρευνες που αφορούν την επικοινωνία ανθρώπουμηχανής και ειδικότερα στο σχεδιασμό μαθησιακών περιβαλλόντων με υπολογιστή(συνεργατική μάθηση).