ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2018) 133 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ Δεύτερη έκθεση προόδου σχετικά με τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Ευρώπη {SWD(2018) 72 final} EL EL

2 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ Δεύτερη έκθεση προόδου σχετικά με τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Ευρώπη 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση και η οικονομία της ανακτούν εμφανώς την ισχύ τους, η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να αξιοποιεί τη δυναμική για την ενίσχυση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσής (ΟΝΕ) της. Στο πλαίσιο του οδικού χάρτη που κατάρτισε η Επιτροπή στις 6 Δεκεμβρίου 2017 για την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης της Ευρώπης 1 και σύμφωνα με το Θεματολόγιο των Ηγετών 2, μία από τις πιο άμεσες προτεραιότητες είναι η ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης και η δημιουργία όλων των δομικών στοιχείων για μια Ένωση Κεφαλαιαγορών 3. Ένα ολοκληρωμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα θα ενισχύσει την ανθεκτικότητα της ΟΝΕ σε δυσμενείς κλυδωνισμούς παρέχοντας τη δυνατότητα για ιδιωτικό επιμερισμό των κινδύνων σε διασυνοριακό επίπεδο, με ταυτόχρονη μείωση της ανάγκης για δημόσιο επιμερισμό των κινδύνων. Παράλληλα, η ανακοίνωση της Επιτροπής της 11ης Οκτωβρίου χαράζει τον δρόμο για την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης, προωθώντας παράλληλα τη μείωση των κινδύνων και τον επιμερισμό των κινδύνων, βάσει του οδικού χάρτη του Συμβουλίου του Ιουνίου Τα μέτρα μείωσης των κινδύνων που λήφθηκαν από την έναρξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης έχουν οδηγήσει σε σημαντική βελτίωση των θέσεων φερεγγυότητας, μόχλευσης και ρευστότητας των τραπεζών, όπως αναφέρεται στην πρώτη έκθεση προόδου της Επιτροπής για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (εφεξής NPL) στην Ευρώπη, η οποία δημοσιεύθηκε στις 18 Ιανουαρίου Πέραν από την πρόοδο σε αυτούς τους βασικούς δείκτες μέτρησης κινδύνου σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη, παρατηρείται μεγαλύτερη σύγκλιση με στόχο τη βελτίωση του μέσου όρου αυτών των δεικτών σε όλα τα κράτη μέλη. Αυτή η εξέλιξη οφείλεται ιδίως στις αισθητές βελτιώσεις στα εθνικά τραπεζικά συστήματα που επηρεάστηκαν περισσότερο από την κρίση και την επακόλουθη οικονομική ύφεση. Οι δείκτες κεφαλαίου κατηγορίας 1 των τραπεζών της ζώνης του ευρώ βελτιώθηκαν στο δείγμα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) από 14,6 % το 3ο τρίμηνο του 2016 σε 15,3 % το 3ο τρίμηνο του Η ενίσχυση των κεφαλαιακών θέσεων των τραπεζών της ζώνης του ευρώ είναι επίσης ορατή στους ενισχυμένους δείκτες μόχλευσης. Ο μέσος 1 COM(2017) Η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση [COM (2018)] στις 7 Μαρτίου με τίτλο «Ολοκλήρωση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών έως το 2019 καιρός να επιταχύνουμε την επίτευξη αποτελεσμάτων» COM(2018) 37. 2

3 δείκτης μόχλευσης 7 αυξήθηκε περαιτέρω από 5 % το 3ο τρίμηνο του 2016 σε 5,2 % το 3ο τρίμηνο του Οι τράπεζες της ζώνης του ευρώ βελτίωσαν επίσης την ανθεκτικότητά τους σε κρίσεις ρευστότητας, αφού ο δείκτης κάλυψης ρευστότητας αυξήθηκε από 138 % το 3ο τρίμηνο του 2016 σε 140 % το 3ο τρίμηνο του Ως αποτέλεσμα της αποφασιστικής δράσης για τη μείωση των κινδύνων, οι υπόλοιποι κίνδυνοι έχουν αντιμετωπιστεί πιο αποτελεσματικά και ομοιόμορφα στη ζώνη του ευρώ σήμερα από ό,τι πριν από τρία έτη. Η Επιτροπή εφάρμοσε επίσης ορισμένα περαιτέρω ουσιαστικά μέτρα προκειμένου να μειώσει τους κινδύνους και να ενισχύσει την ανθεκτικότητα του τραπεζικού τομέα της ΕΕ. Για παράδειγμα, τον Νοέμβριο του 2016, η Επιτροπή πρότεινε μια σημαντική δέσμη νομοθετικών μέτρων για την αναθεώρηση της οδηγίας για την ανάκαμψη και εξυγίανση των τραπεζών (BRRD), του κανονισμού για τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης (SRMR), της οδηγίας IV για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις (CRDIV) και του κανονισμού για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις (CRR) με στόχο την περαιτέρω μείωση των κινδύνων στον τραπεζικό τομέα 8. Το ίδιο έτος, η Επιτροπή εξέδωσε επίσης πρόταση οδηγίας για τις διαδικασίες προληπτικής αναδιάρθρωσης, τη δεύτερη ευκαιρία για τους επιχειρηματίες και την αποτελεσματικότητα των πλαισίων αφερεγγυότητας 9. Οι αποτελεσματικοί κανόνες αφερεγγυότητας και αναδιάρθρωσης είναι ουσιώδους σημασίας για την πρόληψη ή τη μείωση των NPL και την εύρυθμη λειτουργία της Ένωσης Κεφαλαιαγορών. Η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να επιδείξουν αποφασιστικότητα σε αυτούς τους σημαντικούς φακέλους προκειμένου να διευκολυνθεί η ταχεία έγκρισή τους. Η αντιμετώπιση του υψηλού αποθέματος NPL 10 και της ενδεχόμενης μελλοντικής συσσώρευσής τους είναι ουσιώδους σημασίας για την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης. Τα NPL είναι δάνεια στα οποία ο δανειολήπτης αντιμετωπίζει δυσκολίες να προβεί στις προγραμματισμένες πληρωμές για να καλύψει την εξόφληση των τόκων και/ή του κεφαλαίου. Όταν οι πληρωμές είναι ληξιπρόθεσμες πέραν των 90 ημερών ή το δάνειο εκτιμάται ότι είναι απίθανο να αποπληρωθεί από τον δανειολήπτη, κατατάσσεται ως NPL. Η χρηματοπιστωτική κρίση και οι επακόλουθες οικονομικές υφέσεις οδήγησαν σε πιο εκτεταμένη αδυναμία των δανειοληπτών να αποπληρώσουν τα δάνειά τους, διότι περισσότερες εταιρείες και ιδιώτες αντιμετώπιζαν συνεχείς δυσκολίες πληρωμής ή ακόμη και πτώχευση. Αυτό συνέβη συγκεκριμένα στα κράτη μέλη που αντιμετώπισαν παρατεταμένες ή βαθιές οικονομικές υφέσεις. Κατά συνέπεια, στα λογιστικά βιβλία πολλών τραπεζών καταγράφηκε συσσώρευση NPL. Τα υψηλά αποθέματα NPL μπορούν να επιβαρύνουν τις επιδόσεις μιας τράπεζας μέσω δύο βασικών διαύλων: 1. τα NPL παράγουν λιγότερα έσοδα για μια τράπεζα από ό,τι τα εξυπηρετούμενα δάνεια και με αυτόν τον τρόπο μειώνουν την κερδοφορία της, και ενδέχεται να 7 Δηλαδή ο δείκτης μόχλευσης πλήρους εφαρμογής, ο οποίος υπολογίζεται με πιο αυστηρό τρόπο και θα παρουσιαστεί πριν από το 2019, έτος κατά το οποίο λήγει η μεταβατική φάση. Ο ευνοϊκός αντίκτυπος της μεταβατικής περιόδου εφαρμογής αγνοείται COM/2016/ /0359 (COD). 10 NPL σημαίνει δάνεια στα οποία ο δανειολήπτης δεν είναι σε θέση να πραγματοποιεί τις προγραμματισμένες πληρωμές για την κάλυψη των τόκων ή των επιστροφών κεφαλαίου. Όταν οι πληρωμές καθυστερούν πέραν των 90 ημερών ή το δάνειο εκτιμάται ότι δεν είναι πιθανό να εξοφληθεί από τον δανειολήπτη, ταξινομείται ως NPL (εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2015/227 της Επιτροπής). 3

4 προκαλέσουν ζημίες που μειώνουν το κεφάλαιο της τράπεζας. Στις σοβαρότερες περιπτώσεις, αυτές οι επιπτώσεις μπορεί να θέσουν υπό αμφισβήτηση τη βιωσιμότητα μιας τράπεζας, με πιθανές συνέπειες στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. 2. Τα NPL δεσμεύουν μεγάλο μέρος των πόρων της τράπεζας, τόσο ανθρώπινων όσο και οικονομικών. Αυτό μειώνει την ικανότητα της τράπεζας να χορηγεί δάνεια, συμπεριλαμβανομένων των δανείων σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Η πρωταρχική ευθύνη για την αντιμετώπιση των υψηλών επιπέδων NPL εξακολουθεί να βαρύνει τις εμπλεκόμενες τράπεζες και τα κράτη μέλη. Η Επιτροπή έχει εγείρει επανειλημμένως το ζήτημα αυτό, για τις ενδιαφερόμενες χώρες, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Ταυτόχρονα, υπάρχει επίσης μια σαφής ενωσιακή διάσταση όσον αφορά τη μείωση των σημερινών ποσοστών NPL, καθώς και την πρόληψη τυχόν υπερβολικής συσσώρευσης NPL στο μέλλον, δεδομένης της διασύνδεσης του τραπεζικού συστήματος της ΕΕ γενικότερα και της ζώνης του ευρώ ειδικότερα. Τα υψηλά ποσοστά NPL σε ορισμένα κράτη μέλη έχουν πιθανές σοβαρές δευτερογενείς επιπτώσεις για το σύνολο της οικονομίας της ΕΕ, τόσο όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη όσο και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Λαμβάνοντας υπόψη αυτήν την ενωσιακή διάσταση και με βάση την κοινή συμφωνία ως προς την ανάγκη συνέχισης και επέκτασης των δράσεων που ξεκίνησε ήδη η Επιτροπή, το Συμβούλιο θέσπισε, τον Ιούλιο του 2017, «Σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Ευρώπη», το οποίο καλεί διάφορα θεσμικά όργανα συμπεριλαμβανομένης της Επιτροπής να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για την περαιτέρω αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτουν τα υψηλά αποθέματα NPL στην Ευρώπη. Στην πρώτη έκθεση προόδου για τη μείωση των NPL, η Επιτροπή δεσμεύτηκε να υποβάλει έκθεση τον Μάρτιο σχετικά με την πρόοδο που θα έχει σημειωθεί στην εφαρμογή των εν λόγω μέτρων. Ως αποτέλεσμα των συνδυασμένων προσπαθειών και της τρέχουσας οικονομικής ανάκαμψης, μειώνονται τα υψηλά αποθέματα NPL, ιδίως σε ορισμένες τράπεζες και σε ορισμένα κράτη μέλη. Το μέσο ποσοστό NPL ακολουθεί σταθερή πτωτική τάση και μειώθηκε κατά ένα τρίτο και πλέον από το Όπως εξηγείται παρακάτω, η πρόοδος στη μείωση των NPL έχει συνεχιστεί και κατά τους τελευταίους μήνες. Είναι πλέον ουσιώδους σημασίας να ενισχυθούν οι προσπάθειες για την αποφασιστική αντιμετώπιση του υπόλοιπου αποθέματος NPL και της πιθανότητας μελλοντικών συσσωρεύσεων NPL. Μαζί με την παρούσα έκθεση προόδου και με βάση τα σταθερά θεμέλια των μέτρων για τη μείωση των κινδύνων που έχει ήδη λάβει η Ένωση, η Επιτροπή προτείνει μια ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων για την επιτάχυνση της εξυγίανσης των NPL στην Ευρώπη και την πρόληψη της συσσώρευσής τους στο μέλλον. Η δέσμη μέτρων αποτελείται από δύο νομοθετικές προτάσεις που αποσκοπούν στη δημιουργία ενός νομικού πλαισίου σε κλίμακα Ένωσης για την ενθάρρυνση της εξυγίανσης των NPL και ένα έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που παρέχει μη δεσμευτικές τεχνικές οδηγίες (το επονομαζόμενο 11 Βλ. ενότητα 2 για λεπτομερή επισκόπηση. 4

5 «σχέδιο στρατηγικής») για τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να συσταθούν εθνικές εταιρείες διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων (ΕΔΠΣ). Μαζί, αυτές οι προτάσεις: θα ενισχύσουν τα εργαλεία προληπτικής εποπτείας που απαιτούνται για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των NPL θα ενθαρρύνουν την ανάπτυξη δευτερογενών αγορών για τα NPL θα διευκολύνουν την είσπραξη οφειλών με την ενίσχυση της προστασίας των ενέγγυων πιστωτών σε εξωδικαστική διαδικασία, με τρόπο συμπληρωματικό προς την πρόταση για τις διαδικασίες προληπτικής αναδιάρθρωσης, τη δεύτερη ευκαιρία για τους επιχειρηματίες και την αποτελεσματικότητα των πλαισίων αφερεγγυότητας που παρουσιάστηκε τον Νοέμβριο του 2016 και θα παράσχουν καθοδήγηση στα κράτη μέλη τα οποία το επιθυμούν όσον αφορά την αναδιάρθρωση των τραπεζών τους, με τη σύσταση ΕΔΠΣ ή με άλλα μέτρα σχετικά με τα NPL. 2. ΠΡΟΟΔΟΣ ΠΟΥ ΣΗΜΕΙΩΘΗΚΕ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΑ NPL Η Επιτροπή έχει δώσει ιδιαίτερη προσοχή στην αντιμετώπιση του ζητήματος των NPL από την έναρξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης το Για τις τράπεζες των οποίων η βιωσιμότητα απειλήθηκε από υψηλά αποθέματα NPL, η Επιτροπή βοήθησε τα κράτη μέλη να θεσπίσουν ad hoc μέτρα που καλύπτουν ολόκληρο το σύστημα για τη μείωση των αποθεμάτων NPL, συμβατά με τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις 12. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση του συνολικού αποθέματος NPL στον τραπεζικό τομέα. Δόθηκαν κίνητρα στις τράπεζες να διαχειριστούν και να μειώσουν τα NPL μέσω μηχανισμών της αγοράς και, ως εκ τούτου, προστατεύθηκαν οι φορολογούμενοι από την ανάληψη του κόστους, μέσω του κατάλληλου επιμερισμού των βαρών και με ριζική αναδιάρθρωση. Επιπλέον, στο πλαίσιο των απαιτήσεων που ισχύουν βάσει των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις, οι τράπεζες υποχρεώθηκαν να αναδιαρθρώσουν τις επιχειρηματικές δραστηριότητές τους προκειμένου να διασφαλίσουν τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά τους. Στις περιπτώσεις που δεν μπορούσε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα, οι τράπεζες τέθηκαν υπό εκκαθάριση ή εξαγοράστηκαν από βιώσιμες τράπεζες. Αυτά τα μέτρα συνέβαλαν σε ένα πιο ανθεκτικό και υγιές τραπεζικό σύστημα. Ομοίως, στη συνέχεια, οι χρεοκοπημένες τράπεζες, προκειμένου να είναι επιλέξιμες να επωφεληθούν από κρατικές ενισχύσεις, είτε θα αναδιαρθρωθούν είτε θα τεθούν υπό εκκαθάριση, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτόν το τραπεζικό σύστημα. Οι θεσμικές ρυθμίσεις για την εποπτεία και την εξυγίανση των τραπεζών στην ΕΕ, και ιδίως στη ζώνη του ευρώ, έχουν ενισχυθεί ριζικά, με τη δημιουργία της Τραπεζικής Ένωσης και δύο εκ των τριών πυλώνων της, του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού και του Ενιαίου Μηχανισμού Εξυγίανσης. 13 Επιπλέον, οι συστάσεις του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, οι οποίες απευθύνονται στα οικεία κράτη μέλη, υπογράμμισαν την ανάγκη να αναληφθεί αποφασιστική δράση για την αντιμετώπιση των υψηλών ποσοστών NPL. Επιπλέον, η Υπηρεσία Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων, της Επιτροπής, παρέχει τεχνική 12 Σε ορισμένες περιπτώσεις στο πλαίσιο ενός προγράμματος χρηματοδοτικής συνδρομής. 13 Ο τρίτος πυλώνας της Τραπεζικής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασφάλισης Καταθέσεων (ΕΣΑΚ), προτάθηκε από την Επιτροπή τον Νοέμβριο του Τον Οκτώβριο του 2017, η Επιτροπή, στην ανακοίνωσή της για την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης [COM(2017) 592], έδωσε νέα ώθηση στις διαπραγματεύσεις για το ΕΣΑΚ. 5

6 βοήθεια στα κράτη μέλη σχετικά με έργα που σχετίζονται με NPL. 14 Η ΕΚΤ, υπό την ιδιότητά της ως εποπτικής αρχής, ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός, οι αρμόδιες εθνικές αρχές και η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (ΕΑΤ) έχουν επίσης διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της εποπτείας και της αναφοράς των μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Ευρώπη, ενώ η ΕΚΤ διαδραμάτισε βασικό ρόλο στη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στην ΕΕ. Ως αποτέλεσμα αυτών των συνδυασμένων προσπαθειών, κατά τα τελευταία έτη σημειώθηκε σημαντική πρόοδος όσον αφορά τη μείωση των όγκων και των ποσοστών των NPL στις τράπεζες της ΕΕ. Ειδικότερα, τα τελευταία στοιχεία, για το τέλος του 3ου τριμήνου του 2017, επιβεβαιώνουν την πτωτική τάση του ποσοστού NPL στην ΕΕ. Μειώθηκε σε 4,4 %, δηλαδή κατά περίπου 1 ποσοστιαία μονάδα σε ετήσια βάση (βλ. σχήμα 1) και κατά 0,2 % ή 40 δισ. EUR σε τριμηνιαία βάση. Ως εκ τούτου, το ποσοστό έφθασε στο χαμηλότερο επίπεδό του από το 4ο τρίμηνο του Αυτό είναι το αποτέλεσμα της μείωσης του όγκου των NPL, καθώς και της αύξησης του όγκου των δανείων στην ΕΕ. Το ποσοστό προβλέψεων 15 παρέμεινε σταθερό, φθάνοντας στο 50,7 %. Παρά τις θετικές αυτές εξελίξεις, η αποφασιστική ανάληψη δράσης πρέπει να συνεχιστεί και να επιταχυνθεί. Τα ποσοστά NPL μειώνονται τελευταία σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη, παρόλο που η κατάσταση διαφέρει σημαντικά μεταξύ αυτών 16 (βλ. πίνακα 1). Ωστόσο, σημειώνεται 14 (ΕΕ) 2017/ Πηγή: ΕΚΤ. Λόγω της έλλειψης δεδομένων για τις προβλέψεις για δάνεια, το ποσοστό προβλέψεων για την ΕΕ βασίζεται στις απομειώσεις και τα NPL για όλα τα χρεωστικά μέσα (δάνεια και χρεώγραφα). 16 Στο τέλος του 3ου τριμήνου του 2017, αρκετά κράτη μέλη είχαν χαμηλά ποσοστά NPL (10 κράτη μέλη είχαν ποσοστά κάτω του 3 %). Άλλα είχαν υψηλά ποσοστά (8 κράτη μέλη είχαν ποσοστά πάνω από 10 %). 6

7 ενθαρρυντική πρόοδος σε κράτη μέλη με ακόμα υψηλά ποσοστά NPL, η οποία οφείλεται στον συνδυασμό μέτρων πολιτικής και οικονομικής ανάπτυξης. Πίνακας 1: Μη εξυπηρετούμενα δάνεια και προβλέψεις ανά κράτος μέλος 17 Ακαθάριστα NPL και προκαταβολές (% των συνολικών ακαθάριστων δανείων και προκαταβολών) NPL ιδιωτικού τομέα* (% των δανείων του ιδιωτικού τομέα) Σύνολο προβλέψεων ζημιών (δάνεια)** (% των συνολικών επισφαλών και μη εξυπηρετούμενων δανείων) 3ο τρίμηνο του ο τρίμηνο του ο τρίμηνο του ο τρίμηνο του ο τρίμηνο του ο τρίμηνο του 2016 Βέλγιο Βουλγαρία Τσεχική Δημοκρατία Δανία Γερμανία Εσθονία Ιρλανδία Ελλάδα Ισπανία Γαλλία Κροατία Ιταλία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Ουγγαρία Μάλτα Κάτω Χώρες Αυστρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβενία Σλοβακία Φινλανδία Σουηδία Ηνωμένο Βασίλειο Ευρωπαϊκή Ένωση Πηγή: Ενοποιημένα τραπεζικά στοιχεία της ΕΚΤ. Υπολογισμοί των υπηρεσιών της Επιτροπής (ΓΔ FISMA). Παρά τη σημαντική πρόοδο, τα NPL εξακολουθούν να ενέχουν κινδύνους για την οικονομική ανάπτυξη και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Ο συνολικός όγκος των NPL σε ολόκληρη την ΕΕ εξακολουθεί να ανέρχεται περίπου στα 910 δισ. EUR, αρκετά υψηλότερα από τα επίπεδα προ κρίσης 18. Τα διαρθρωτικά εμπόδια εξακολουθούν να 17 Σημειώσεις: Τα στοιχεία αντιστοιχούν σε εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα και ελεγχόμενες από την αλλοδαπή θυγατρικές και υποκαταστήματα. * Δεν είναι διαθέσιμα στοιχεία ανά τομέα για την Πορτογαλία και την ΕΕ. Τα στοιχεία αντιστοιχούν σε δάνεια και προκαταβολές σε όλους τους τομείς. Τα στοιχεία ανά τομέα (δηλαδή συνολική έκθεση σε νοικοκυριά και μη χρηματοδοτικές εταιρείες) για τη Βουλγαρία, τη Γερμανία, την Ισπανία και την Ουγγαρία είναι διαθέσιμα μόνο στη λογιστική αξία. ** Δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα για τις προβλέψεις δανείων για τη Βουλγαρία, την Ισπανία, την Ουγγαρία και την ΕΕ. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα στοιχεία βασίζονται στις απομειώσεις και τα NPL για όλα τα χρεωστικά μέσα (δηλαδή δάνεια και χρεώγραφα). Δεν ήταν διαθέσιμα συγκεντρωτικά δεδομένα για την ΕΕ για το 2ο και 3ο τρίμηνο του Ο αριθμός στον πίνακα του 2016 αντιστοιχεί στο 1ο τρίμηνο του Πηγή: ΕΚΤ. 7

8 παρακωλύουν την ταχύτερη μείωση των αποθεμάτων NPL. Οι προβλέψεις είναι συχνά υπερβολικά αργές και ανεπαρκείς για να επιτρέψουν την αποτελεσματική αντιμετώπιση και πρόληψη τυχόν κρίσιμης συσσώρευσης NPL στο μέλλον. Η δραστηριότητα στις δευτερογενείς αγορές των NPL δεν είναι ακόμη επαρκής ώστε να συμβάλει ουσιαστικά στις προσπάθειες μείωσης των NPL, παρά το αυξημένο ενδιαφέρον από ορισμένες ομάδες επενδυτών και τον αυξανόμενο όγκο των συναλλαγών που σχετίζονται με τα NPL. Επιπλέον, οι διαδικασίες αναδιάρθρωσης του χρέους, αφερεγγυότητας και είσπραξης οφειλών λόγω έλλειψης προόδου στις προτάσεις που έχει ήδη υποβάλει η Επιτροπή εξακολουθούν να είναι πολύ αργές και στερούνται ασφάλειας δικαίου σε ορισμένες περιπτώσεις. 3. ΜΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΕΣΜΗ ΜΕΤΡΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΥΠΟΛΟΙΠΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ NPL Παρά την ικανοποιητική πρόοδο, φαίνεται ότι είναι απαραίτητο να ληφθούν περαιτέρω νομοθετικά μέτρα για την αντιμετώπιση των υπολοίπων θεμάτων που συνδέονται με τα υψηλά επίπεδα NPL. Σε αυτό το πλαίσιο, απαιτείται ολοκληρωμένη προσέγγιση η οποία πρέπει να επικεντρωθεί σε μείγμα συμπληρωματικών δράσεων πολιτικής σε τέσσερις τομείς: i) τραπεζική εποπτεία και ρύθμιση ii) περαιτέρω μεταρρυθμίσεις των εθνικών πλαισίων αναδιάρθρωσης, αφερεγγυότητας και είσπραξης οφειλών, iii) ανάπτυξη δευτερογενών αγορών για επισφαλή περιουσιακά στοιχεία και iv) ενίσχυση, όταν είναι σκόπιμο και αναγκαίο, της αναδιάρθρωσης του τραπεζικού συστήματος. Οι δράσεις σε αυτούς τους τέσσερις τομείς θα πρέπει να αναλαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο και, όταν είναι αναγκαίο, σε επίπεδο ΕΕ. Η Επιτροπή έχει δεσμευτεί να φέρει σε πέρας όσα στοιχεία του σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση των NPL εμπίπτουν στην άμεση αρμοδιότητά της. Σήμερα, η Επιτροπή εγκρίνει μια ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων για τους τέσσερις τομείς που περιγράφονται πιο πάνω, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτόν τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα στην ΕΕ (βλ. σχήμα 2 για τον τρόπο με τον οποίο η δέσμη μέτρων της Επιτροπής εντάσσεται στο γενικό σχέδιο δράσης). Η προτεινόμενη δράση θα δώσει τη δυνατότητα στις τράπεζες και στα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν τα NPL ακόμη πιο αποφασιστικά από ό,τι πριν και να αποφύγουν την υπερβολική συσσώρευση NPL στο μέλλον. Οι τράπεζες θα πρέπει να διαθέτουν επαρκείς πόρους όταν νέα δάνεια καθίστανται μη εξυπηρετούμενα, δημιουργώντας τα κατάλληλα κίνητρα για την αναδιάρθρωση των NPL σε πρώιμο στάδιο και την αποφυγή των υπερβολικά μεγάλων συσσωρεύσεων NPL. Ωστόσο, αν δάνεια καθίστανται μη εξυπηρετούμενα, οι αποτελεσματικότεροι μηχανισμοί επιβολής για τα εξασφαλισμένα δάνεια θα δίνουν στις τράπεζες τη δυνατότητα να αναδιαρθρώνουν τα NPL, με την επιφύλαξη των κατάλληλων διασφαλίσεων για τους οφειλέτες και με εξαίρεση τα δάνεια που χορηγούνται σε καταναλωτές. Αν, παρά τα προαναφερθέντα μέτρα, τα αποθέματα NPL καταστούν υπερβολικά υψηλά όπως συμβαίνει επί του παρόντος με κάποιες τράπεζες σε ορισμένα κράτη μέλη οι τράπεζες θα μπορούν να πωλούν NPL σε άλλους οικονομικούς φορείς σε αποτελεσματικές, ανταγωνιστικές και διαφανείς δευτερογενείς αγορές. Οι εποπτικές αρχές θα καθοδηγούν τις τράπεζες σε αυτές τις προσπάθειες, με βάση τις υφιστάμενες, ειδικές ανά τράπεζα εξουσίες 8

9 τους τις αποκαλούμενες εξουσίες του πυλώνα 2 βάσει του κανονισμού για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις 19. Όταν τα NPL καθίστανται σημαντικό και εκτεταμένο πρόβλημα, τα κράτη μέλη που το επιθυμούν μπορούν να συστήσουν εθνικές ΕΔΠΣ ή να λάβουν άλλα μέτρα βάσει των ισχυόντων κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων και εξυγίανσης των τραπεζών. 19 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 575/2013 (κανονισμός για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις) 9

10 Σχήμα 2: Στοιχεία του «Σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Ευρώπη» του Συμβουλίου 20 Αντιμετώπιση των πιθανών ελλιπών προβλέψεων, μέσω αυτόματων και χρονικά δεσμευμένων προβλέψεων Ενίσχυση της προστασίας των ενέγγυων πιστωτών Ανάπτυξη δευτερογενών αγορών για τα NPL Ανάπτυξη σχεδίου στρατηγικής για τις ΕΔΠΣ Ερμηνεία του άρθρου 16 του SSMR και του άρθρου 104 του CRD IV Συγκριτική αξιολόγηση των εθνικών πλαισίων αναγκαστικής εκτέλεσης για την είσπραξη δανείων και αφερεγγυότητας Ανάπτυξη της επικέντρωσης σε ζητήματα αφερεγγυότητας στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο Ενίσχυση της υποδομής δεδομένων για τα NPL Επέκταση των κατευθυντήριων γραμμών για τα NPL στις μικρές τράπεζες Θέσπιση κατευθυντήριων γραμμών διαχείρισης NPL σε επίπεδο ΕΕ Νέες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη δημιουργία δανείων των τραπεζών, την παρακολούθηση και την εσωτερική διακυβέρνηση Ενισχυμένες απαιτήσεις δημοσιοποίησης για την ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων και τα NPL για όλες τις τράπεζες Βελτίωση των ηλεκτρονικών αρχείων για τα δάνεια που απαιτούνται από τις τράπεζες Ανάπτυξη μακροπροληπτικών προσεγγίσεων για την αντιμετώπιση της μελλοντικής συσσώρευσης NPL 4. ΕΠΑΡΚΗΣ ΚΑΛΥΨΗ ΖΗΜΙΩΝ ΑΠΟ ΔΑΝΕΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΓΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΑ NPL Ο κανονισμός που τροποποιεί τον κανονισμό για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις 21 θα θεσπίζει υποχρέωση των τραπεζών να διαθέτουν επαρκή κάλυψη ζημιών για νεοχορηγηθέντα δάνεια, αν αυτά καταστούν μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα. Η τροποποίηση καθιερώνει «υποχρεωτικό προληπτικό μηχανισμό ασφαλείας» προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος ελλιπών προβλέψεων για μελλοντικά NPL. Αυτός ο μηχανισμός ασφαλείας ισοδυναμεί με ελάχιστα επίπεδα κάλυψης προβλέψεων και αφαίρεσης από τα ίδια κεφάλαια που θα απαιτούνται από τις τράπεζες για τις πραγματοποιηθείσες και τις αναμενόμενες ζημίες από νεοχορηγηθέντα δάνεια που αργότερα καθίστανται μη εξυπηρετούμενα. Σε περίπτωση που μια τράπεζα δεν πληροί το ισχύον ελάχιστο επίπεδο, θα εφαρμόζονται αφαιρέσεις από ίδια κεφάλαια. Για να διασφαλίζεται συνοχή στο πλαίσιο της προληπτικής εποπτείας, η Επιτροπή καθιερώνει επίσης κοινό ορισμό των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (NPE), σύμφωνα με αυτόν που χρησιμοποιείται ήδη για τους σκοπούς των εποπτικών αναφορών. Ο προληπτικός μηχανισμός ασφαλείας θα μειώσει τους κινδύνους για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα που προκύπτουν από τα υψηλά επίπεδα ανεπαρκώς καλυμμένων NPE, αποτρέποντας τη συσσώρευση ή την αύξηση των εν λόγω NPE με πιθανές δευτερογενείς επιπτώσεις υπό 20 Σημείωση για τις συντομογραφίες: AMC (εταιρεία διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων), SSMR (κανονισμός για τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης, CRD IV (οδηγία IV για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις). 21 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 575/

11 ακραίες συνθήκες αγοράς. Διασφαλίζει επίσης ότι τα ιδρύματα διαθέτουν επαρκή κάλυψη ζημιών για τα NPE, προστατεύοντας συνεπώς την κερδοφορία τους, το κεφάλαιο και το κόστος χρηματοδότησης σε περιόδους ακραίων συνθηκών. Αυτό με τη σειρά του θα διασφαλίσει τη διαθεσιμότητα σταθερής, λιγότερο φιλοκυκλικής χρηματοδότησης για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. 5. ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΣ ΠΙΣΤΩΣΕΩΝ, ΑΓΟΡΑΣΤΕΣ ΠΙΣΤΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ Η οδηγία παρέχει στις τράπεζες τη δυνατότητα να διαχειρίζονται με πιο αποτελεσματικό τρόπο τα δάνεια όταν καταστούν μη εξυπηρετούμενα, βελτιώνοντας τους όρους είτε για την επιβολή των εξασφαλίσεων που χρησιμοποιούνται για την εξασφάλιση της πίστωσης είτε για την πώληση της πίστωσης σε τρίτους. Η ταχεία εξωδικαστική αναγκαστική εκτέλεση εξασφαλίσεων ως γρήγορος μηχανισμός ανάκτησης αξίας θα μείωνε το κόστος για την αντιμετώπιση των NPL και κατά συνέπεια θα συνέβαλε τις στην ανάκτηση αξίας από τις τράπεζες. Στις περιπτώσεις που οι τράπεζες αντιμετωπίζουν μεγάλη συσσώρευση NPL και δεν διαθέτουν το προσωπικό ή την εμπειρογνωσία για τη σωστή εξυπηρέτησή τους, η οδηγία διευκολύνει την εξωτερική ανάθεση της εξυπηρέτησης αυτών των δανείων σε ειδικευμένο διαχειριστή πιστώσεων ή την πώληση των συμβάσεων πίστωσης σε αγοραστή πιστώσεων που έχει την απαραίτητη διάθεση για ανάληψη κινδύνου και εμπειρογνωσία για τη διαχείριση του. Οι δύο τρόποι διαχείρισης των NPL από τις τράπεζες, τους οποίους διευκολύνει αυτή η οδηγία, ενισχύονται αμοιβαία. Ο μικρότερος χρόνος εξυγίανσης και ο αυξημένος βαθμός ανάκτησης, όπως αναμένεται με την ταχεία εξωδικαστική αναγκαστική εκτέλεση εξασφαλίσεων, αυξάνουν την αξία των NPL, καθώς και τις τιμές αγοράς σε πιθανές συναλλαγές με NPL. Επίσης, είναι ευκολότερο να τιμολογηθεί ένα εξασφαλισμένο NPL από ό,τι ένα μη εξασφαλισμένο σε δευτερογενείς αγορές, διότι η αξία των εξασφαλίσεων ορίζει μια ελάχιστη αξία ενός NPL. Ως εκ τούτου, οι αγοραστές πιστώσεων θα προτιμούν τα NPL με το χαρακτηριστικό της ταχείας εξωδικαστικής αναγκαστικής εκτέλεσης εξασφαλίσεων. Αυτό, με τη σειρά του, θα δώσει πρόσθετα κίνητρα στα πιστωτικά ιδρύματα να χρησιμοποιούν αυτό το χαρακτηριστικό για την δημιουργία νέων δανείων. Επιπλέον, η εναρμόνιση που επιτυγχάνεται με την ταχεία εξωδικαστική αναγκαστική εκτέλεση εξασφαλίσεων θα ευνοήσει την εμφάνιση πανευρωπαϊκών επενδυτών NPL, εξέλιξη που θα βελτιώσει περαιτέρω τη ρευστότητα της αγοράς Περαιτέρω ανάπτυξη δευτερογενών αγορών για τα NPL Η οδηγία θα συμβάλει στην ανάπτυξη δευτερογενών αγορών για τα NPL, μέσω της άρσης των αδικαιολόγητων εμποδίων στην εξυπηρέτηση δανείων από τρίτους και στη μεταβίβαση δανείων σε αγοραστές δανείων, με πλήρη τήρηση του ισχύοντος κεκτημένου του αστικού δικαίου της Ένωσης και των κανόνων προστασίας των καταναλωτών των κρατών μελών. Επί του παρόντος, οι τράπεζες δεν είναι πάντοτε σε θέση να διαχειρίζονται τα NPL τους με αποδοτικό ή αποτελεσματικό τρόπο. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι τράπεζες θα ανακτήσουν λιγότερα από το χαρτοφυλάκιό τους από ό,τι θα ήταν δυνατό υπό διαφορετικές συνθήκες. Αυτό μπορεί να συμβεί, για παράδειγμα, όταν οι τράπεζες αντιμετωπίζουν μεγάλο όγκο NPL και αδυνατούν να εξυπηρετήσουν με κατάλληλο τρόπο τα NPL τους. Οι τράπεζες ενδέχεται επίσης να βρεθούν με ένα χαρτοφυλάκιο NPL, στο οποίο λόγω της φύσης των 11

12 δανείων στερούνται βασικής εμπειρογνωσίας για την είσπραξή τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η καλύτερη επιλογή είναι είτε η εξωτερική ανάθεση της εξυπηρέτησης αυτών των δανείων σε ειδικευμένο διαχειριστή δανείων είτε η πώληση της σύμβασης πίστωσης. Για τους λόγους αυτούς, η πρόταση δημιουργεί ένα κοινό σύνολο κανόνων το οποίο πρέπει να τηρούν οι διαχειριστές πιστώσεων για να διενεργούν διασυνοριακές συναλλαγές εντός της Ένωσης. Η πρόταση καθορίζει κοινά πρότυπα για να διασφαλιστεί η ορθή διεξαγωγή και εποπτεία των αγοραστών δανείων και των διαχειριστών πιστώσεων σε όλη την Ένωση, καθιστώντας ταυτόχρονα δυνατό τον μεγαλύτερο ανταγωνισμό μέσω της εναρμόνισης των κανόνων πρόσβασης στην αγορά μεταξύ των κρατών μελών. Αυτό θα μειώσει το κόστος εισόδου για τους δυνητικούς αγοραστές δανείων με την αύξηση της προσβασιμότητας της εξυπηρέτησης των δανείων και τη μείωση του κόστους της εξυπηρέτησης των δανείων. Μεγαλύτερος αριθμός αγοραστών στην αγορά σημαίνει πιο ανταγωνιστική αγορά, η οποία οδηγεί στην αύξηση της ζήτησης και των τιμών συναλλαγών. Προκειμένου να υπάρξει υγιής δευτερογενής αγορά για τα NPL και σταθερό πλαίσιο για τους διαχειριστές πιστώσεων, προτείνονται σαφείς κανόνες για την προστασία των δικαιωμάτων και των συμφερόντων των καταναλωτών. Η πρόταση περιλαμβάνει νομικές διασφαλίσεις και κανόνες διαφάνειας που διασφαλίζουν ότι το επίπεδο προστασίας των καταναλωτών δεν επηρεάζεται από τη μεταφορά του χρέους. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στους πιο ευάλωτους και υπερχρεωμένους καταναλωτές. Για παράδειγμα, οι διαχειριστές πιστώσεων θα πρέπει να διαθέτουν κατάλληλες πολιτικές για την πραγματοποίηση συναλλαγών με δανειολήπτες και, όπου χρειάζεται, θα πρέπει να παραπέμπουν τον καταναλωτή σε παροχή συμβουλών για το χρέος ή σε κοινωνικές υπηρεσίες. Για να αποφευχθούν τυχόν νέα NPL στο πλαίσιο των καταναλωτικών δανείων, τα κράτη μέλη καλούνται επίσης να θεσπίσουν κανόνες για την αξιολόγηση των οικονομικών δυνατοτήτων των καταναλωτών. Οι προπαρασκευαστικές εργασίες σχετικά με την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας που προβλέπεται στο σχέδιο δράσης για τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες των καταναλωτών 22 είναι υπό εξέλιξη και η Επιτροπή θα συνεχίσει τις εργασίες με τα κράτη μέλη για τον καθορισμό βέλτιστων πρακτικών και κατευθυντήριων αρχών για τα πιστωτικά ιδρύματα κατά την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας των καταναλωτών Αποτελεσματικότερη ανάκτηση αξίας από εξασφαλισμένα δάνεια Η οδηγία θα παράσχει επίσης στους ενέγγυους πιστωτές μια αποτελεσματικότερη μέθοδο ανάκτησης αξίας από εξασφαλισμένα δάνεια μέσω της ταχείας εξωδικαστικής αναγκαστικής εκτέλεσης εξασφαλίσεων. Πρόκειται για έναν ταχύ και αποτελεσματικό μηχανισμό εξωδικαστικής εκτέλεσης, που επιτρέπει στους ενέγγυους δανειστές να ανακτήσουν αξία από εξασφαλίσεις που χορηγούνται αποκλειστικά και μόνον από εταιρείες και επιχειρηματίες για την εξασφάλιση δανείων. Τέτοιοι μηχανισμοί ήδη υπάρχουν σε 25 κράτη μέλη (ωστόσο, στα μισά από αυτά, το πεδίο εφαρμογής των εν λόγω μηχανισμών περιορίζεται είτε σε κινητά είτε σε ακίνητα περιουσιακά στοιχεία). Η πρόταση θα βοηθήσει τις τράπεζες να βελτιώσουν τις τρέχουσες διαδικασίες αναδιάρθρωσης και να διαχειριστούν τα NPL με την αύξηση της αποτελεσματικότητας των 22 COM(2017)

13 διαδικασιών είσπραξης οφειλών μέσω της ταχείας εξωδικαστικής αναγκαστικής εκτέλεσης εξασφαλίσεων. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι τράπεζες αντιμετωπίζουν τα NPL τους οι ίδιες, ανακτώντας αξία μέσω αναδιάρθρωσης. Ένα μεγάλο μέρος των δανείων που καθίστανται NPL αποτελούν δάνεια εγγυημένα με εξασφαλίσεις. Ενώ οι τράπεζες μπορούν να επιβάλουν εξασφαλίσεις στο πλαίσιο των εθνικών πλαισίων αφερεγγυότητας και είσπραξης οφειλών, η διαδικασία μπορεί συχνά να είναι αργή και να στερείται ασφάλειας δικαίου. Εν τω μεταξύ, τα NPL παραμένουν στους ισολογισμούς των τραπεζών, διατηρούν την τράπεζα εκτεθειμένη σε παρατεταμένη αβεβαιότητα και δεσμεύουν τους πόρους της. Αυτό εμποδίζει την τράπεζα να επικεντρώνεται στη χορήγηση νέων δανείων σε βιώσιμους πελάτες. Ως εκ τούτου, η πρόταση περιλαμβάνει μια αποτελεσματική μέθοδο για τράπεζες και άλλες επιχειρήσεις που έχουν εξουσιοδοτηθεί να χορηγούν δάνεια, προκειμένου να τους δοθεί η δυνατότητα να ανακτήσουν τα κεφάλαιά τους από εξασφαλισμένα δάνεια σε δανειολήπτες που είναι επιχειρήσεις, με εξωδικαστική διαδικασία. Αυτή η αποτελεσματική εξωδικαστική διαδικασία θα είναι διαθέσιμη εφόσον συμφωνηθεί εκ των προτέρων από τον δανειστή και τον δανειολήπτη στη δανειακή σύμβαση. Δεν θα είναι διαθέσιμη για καταναλωτικές πιστώσεις και είναι σχεδιασμένη ώστε να μην επηρεάζει τις διαδικασίες έγκαιρης αναδιάρθρωσης ή αφερεγγυότητας. Δεν θα έχει αντίκτυπο στη νομοθεσία περί αφερεγγυότητας των κρατών μελών σε θέματα όπως η ιεραρχία των πιστωτών στην αφερεγγυότητα. Οι διαδικασίες αναδιάρθρωσης και αφερεγγυότητας υπερισχύουν έναντι της ταχείας εξωδικαστικής αναγκαστικής εκτέλεσης εξασφαλίσεων που καθορίζεται στην παρούσα πρόταση. Προκειμένου να διασφαλιστεί πλήρης συνέπεια και συμπληρωματικότητα με την πρόταση αναδιάρθρωσης, θα ισχύει η ακόλουθη αρχή: η εξωδικαστική εκτέλεση των εξασφαλίσεων θα είναι δυνατή μόνο εφόσον δεν ισχύει η αναστολή των ατομικών μέτρων επιβολής, σύμφωνα με την ισχύουσα εθνική νομοθεσία. Η πρόταση αναδιάρθρωσης ήδη προβλέπει ότι οι πιστωτές, συμπεριλαμβανομένων των ενέγγυων πιστωτών μιας εταιρείας ή ενός επιχειρηματία που υποβάλλεται σε διαδικασίες αναδιάρθρωσης, υπόκεινται σε αναστολή ατομικών μέτρων επιβολής. Σε αυτήν την περίπτωση, ο οφειλέτης που αντιμετωπίζει δυσκολίες μπορεί να διαπραγματευτεί σχέδιο αναδιάρθρωσης με τους πιστωτές και να αποφύγει την αφερεγγυότητα. 6. ΈΝΑ ΤΕΧΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΜΕ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΣΥΣΤΑΘΟΥΝ ΟΙ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ (ΕΔΠΣ) Στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων, παρέχονται επίσης στα κράτη μέλη μη δεσμευτικές οδηγίες για τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να συστήσουν, αν το επιθυμούν, εθνικές ΕΔΠΣ τηρώντας πλήρως τους κανόνες της ΕΕ περί τραπεζών και κρατικών ενισχύσεων. Το σχέδιο στρατηγικής για τις ΕΔΠΣ παρέχει πρακτική καθοδήγηση για τον σχεδιασμό και τη σύσταση ΕΔΠΣ σε εθνικό επίπεδο, αξιοποιώντας τις βέλτιστες πρακτικές από τις εμπειρίες του παρελθόντος στα κράτη μέλη, στο μέτρο που προβλέπεται. Οι ΕΔΠΣ μπορούν να είναι ιδιωτικές ή (εν μέρει) με κρατική στήριξη, χωρίς να χρειάζονται κρατικές ενισχύσεις, αν το κράτος μπορεί να θεωρηθεί ότι ενεργεί όπως κάθε άλλος οικονομικός φορέας. Η επιλογή μιας ΕΔΠΣ που συνεπάγεται κρατική ενίσχυση δεν θα πρέπει να θεωρείται προεπιλεγμένη αυτόματη λύση. Ωστόσο, αν θεωρηθούν οι ΕΔΠΣ με στοιχείο κρατικής ενίσχυσης ως εξαιρετική λύση, το σχέδιο στρατηγικής αποσκοπεί να αποσαφηνίσει τον επιτρεπόμενο σχεδιασμό των εν λόγω ΕΔΠΣ, σε πλήρη συμφωνία με το νομικό πλαίσιο της ΕΕ, ιδίως 13

14 όσον αφορά τους κανόνες της οδηγίας BRRD, της οδηγίας SRMR και για τις κρατικές ενισχύσεις. Το σχέδιο στρατηγικής προτείνει ορισμένες κοινές αρχές, όπως η περίμετρος σχετικού περιουσιακού στοιχείου, η περίμετρος συμμετοχής, οι εκτιμήσεις σχετικά με το κατώτατο όριο μεγέθους του περιουσιακού στοιχείου, οι κανόνες αποτίμησης των περιουσιακών στοιχείων, η κατάλληλη κεφαλαιακή διάρθρωση, καθώς και η διακυβέρνηση και οι συναλλαγές της ΕΔΠΣ. Επιπλέον, το σχέδιο στρατηγικής περιγράφει ορισμένα εναλλακτικά μέτρα αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία που δεν συνιστούν κρατική ενίσχυση, όπως οι σύμφωνες με την αγορά κρατικές εγγυήσεις που επιτρέπουν την τιτλοποίηση των NPL. Η Επιτροπή κατά τα προηγούμενα έτη αξιολόγησε επίσης άλλα μέτρα που προτάθηκαν από τα κράτη μέλη για την αντιμετώπιση παλαιών NPL και θα συνεχίσει να το πράττει σε μεμονωμένες περιπτώσεις, προκειμένου να διασφαλίσει ότι αυτά τα μέτρα τηρούν πλήρως τους κανόνες της οδηγίας BRRD και της οδηγίας SRMR, καθώς και τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις. 7. ΜΙΑ ΙΣΧΥΡΗ ΔΕΣΜΗ ΜΕΤΡΩΝ ΜΕ ΑΜΟΙΒΑΙΑ ΕΝΙΣΧΥΟΜΕΝΑ ΜΕΤΡΑ Οι προτάσεις αυτής της δέσμης μέτρων ενισχύονται αμοιβαία και δεν θα ήταν εξίσου αποτελεσματικές αν εφαρμόζονταν μεμονωμένα. Ο υποχρεωτικός προληπτικός μηχανισμός ασφαλείας θα διασφαλίζει ότι οι πιστωτικές ζημίες σε μελλοντικά NPL θα καλύπτονται επαρκώς, διευκολύνοντας την εξυγίανση ή την πώλησή τους. Αυτές οι επιπτώσεις συμπληρώνονται από την ώθηση για περαιτέρω ανάπτυξη δευτερογενών αγορών για τα NPL, αφού αυτές θα καταστήσουν τη ζήτηση για NPL πιο ανταγωνιστική και θα αυξήσουν την αγοραία αξία τους. Επιπλέον, η ταχεία εξωδικαστική αναγκαστική εκτέλεση εξασφαλίσεων ως γρήγορος μηχανισμός ανάκτησης αξίας εξασφαλίσεων μειώνει το κόστος για την αντιμετώπιση των NPL. Η δέσμη μέτρων καλύπτει σημαντικό μέρος του σχεδίου δράσης του Συμβουλίου. Με τον συνδυασμό πολλών στοιχείων, η δέσμη μέτρων στο σύνολό της δημιουργεί το κατάλληλο περιβάλλον για την αντιμετώπιση των NPL στους ισολογισμούς των τραπεζών και τη μείωση του κινδύνου μελλοντικής συσσώρευσης NPL. Ο αντίκτυπός τους αναμένεται να είναι διαφορετικός μεταξύ των ενδιαφερόμενων κρατών μελών και ιδρυμάτων. Ορισμένα θα έχουν ισχυρότερο αντίκτυπο στην εκ των προτέρων εκτίμηση κινδύνου των τραπεζών κατά τη χορήγηση του δανείου, ορισμένα θα ευνοούν την ταχεία αναγνώριση και την καλύτερη διαχείριση των NPL, ενώ άλλα θα ενισχύσουν την αγοραία αξία αυτών των NPL. Ειδικότερα: Η πρόταση για προληπτικούς μηχανισμούς ασφαλείας θα διασφαλίζει ότι οι πιστωτικές ζημίες σε μελλοντικά NPL θα καλύπτονται επαρκώς από προβλέψεις, διευκολύνοντας την εξυγίανση και/ή τη διάθεσή τους. Αυτές οι επιπτώσεις θα συμπληρώνονται από πιο αναπτυγμένες δευτερογενείς αγορές για τα NPL, αφού αυτές θα ενισχύσουν τη ζήτηση για NPL και θα αυξήσουν την αγοραία αξία τους. Αυτό θα δίνει στις τράπεζες τη δυνατότητα να πωλούν NPL ευκολότερα, υπό το πρίσμα αυστηρότερων κανόνων περί προβλέψεων. Οι ΕΔΠΣ έχουν αποδειχθεί ιστορικά χρήσιμο εργαλείο υπό τις σωστές προϋποθέσεις και παραμένουν χρήσιμο μέρος της εργαλειοθήκης, ακόμη και αν το σχετικό νομικό πλαίσιο της ΕΕ έχει εξελιχθεί κατά τα τελευταία έτη. Ωστόσο, η χρησιμότητα των ΕΔΠΣ μειώνεται αν οι δευτερογενείς αγορές για NPL δεν είναι αναπτυγμένες, αφού 14

15 σημαντικό εργαλείο μιας ΕΔΠΣ αποτελεί η πώληση των δανείων της σε τρίτους επενδυτές. Η ΕΔΠΣ και πολλοί άλλοι δυνητικοί αγοραστές πιστώσεων εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη διαθεσιμότητα ανεξάρτητων εταιρειών που να εξυπηρετούν και να διαχειρίζονται τα δάνεια εξ ονόματός τους. Ως εκ τούτου, οι ΕΔΠΣ θα είναι πιο αποτελεσματικές αν υποστηρίζονται από τις νομικές προτάσεις που υποβάλλει η Επιτροπή σε αυτή τη δέσμη μέτρων. Αντίστροφα, αν δεν βελτιωθεί η λειτουργία των δευτερογενών αγορών για τα NPL, μια ΕΔΠΣ μπορεί να αντιμετωπίσει περισσότερες δυσκολίες στην εκπλήρωση του σκοπού της. Επιπλέον, η ταχεία εξωδικαστική αναγκαστική εκτέλεση εξασφαλίσεων ως γρήγορος μηχανισμός ανάκτησης αξίας εξασφαλίσεων θα μειώσει το κόστος για την αντιμετώπιση των NPL και κατά συνέπεια θα στηρίξει τις τράπεζες και τους αγοραστές NPL στην ανάκτηση αξίας. Ένας τέτοιος μηχανισμός που είναι διαθέσιμος εκτός του πλαισίου των διαδικασιών προληπτικής αναδιάρθρωσης ή αφερεγγυότητας θα συμπληρώσει την πρόταση οδηγίας για την αναδιάρθρωση, τη δεύτερη ευκαιρία και την αποτελεσματικότητα των πλαισίων αφερεγγυότητας του Νοεμβρίου Σχήμα 3: Δέσμη μέτρων για τα NPL: Ενίσχυση των αποτελεσμάτων μεταξύ των δράσεων Επιπλέον, η Επιτροπή διερευνά, από κοινού με την ΕΚΤ και την ΕΑΤ, τον τρόπο με τον οποίο θα ενισχυθεί η περαιτέρω διαφάνεια των NPL και των αγορών για NPL. Για να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει να ενισχυθούν η διαθεσιμότητα και η συγκρισιμότητα των δεδομένων για τα NPL. Μια ιδέα που διερευνάται σε αυτό το πλαίσιο είναι να υποστηριχθεί η ανάπτυξη πλατφορμών πληροφοριών για τα NPL ή μητρώων πιστώσεων από τους συμμετέχοντες στην αγορά. Οι προπαρασκευαστικές εργασίες βρίσκονται στο στάδιο της 15

16 ολοκλήρωσης και το έργο που επιτελείται από κοινού από την Επιτροπή, την ΕΚΤ και την ΕΑΤ θα παρουσιαστεί σε ειδικό τεχνικό σημείωμα. 23 Τέλος, οι πρωτοβουλίες που προτείνει η Επιτροπή σήμερα είναι επίσης συμπληρωματικές σε σχέση με τα άλλα στοιχεία του σχεδίου δράσης του Συμβουλίου, συμπεριλαμβανομένων των προτεινόμενων μέτρων που πρόκειται να ληφθούν από τα κράτη μέλη, τις εποπτικές αρχές και τα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Συγκεκριμένα, τα παρακάτω μέτρα θα συμπληρώσουν τα μέτρα που προτείνει σήμερα η Επιτροπή: γενικές κατευθυντήριες γραμμές για τη διαχείριση των NPL σε όλες τις τράπεζες της ΕΕ λεπτομερείς κατευθυντήριες γραμμές για τη χορήγηση δανείων από τις τράπεζες, την παρακολούθηση και την εσωτερική διακυβέρνηση, με ιδιαίτερη έμφαση στη διαφάνεια και στην αξιολόγηση των οικονομικών δυνατοτήτων του δανειολήπτη μακροπροληπτικές προσεγγίσεις για την πρόληψη της εμφάνισης προβλημάτων NPL σε επίπεδο συστήματος, λαμβανομένης υπόψη της δυνητικής φιλοκυκλικότητας και των επιπτώσεων των μέτρων πολιτικής για τα NPL στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και απαιτήσεις δημοσιοποίησης όσον αφορά την ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων των τραπεζών και τα NPL. Οι δράσεις της Επιτροπής, της ΕΚΤ, της ΕΑΤ και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Συστημικού Κινδύνου θα δημιουργήσουν σημαντικές συνέργειες. Οι προτεινόμενες υποχρεωτικές απαιτήσεις ελάχιστης κάλυψης θα παρέχουν ισχυρά κίνητρα ώστε η διοίκηση των τραπεζών να αποτρέπει τη συσσώρευση μελλοντικών NPL μέσω της καλύτερης διαχείρισης των NPL και ισχυρότερων πρακτικών για τη χορήγηση δανείων. Αυτό θα ενισχύσει τα αναμενόμενα αποτελέσματα των υπό εξέλιξη εργασιών της ΕΚΤ και της ΕΑΤ σχετικά με τη χορήγηση δανείων από τις τράπεζες, τη διαχείριση των NPL, την παρακολούθηση και τις πρακτικές εσωτερικής διακυβέρνησης. Οι εργασίες σχετικά με τις πληροφορίες για τα NPL και την υποδομή της αγοράς θα ενισχύσουν περαιτέρω τη λειτουργία των δευτερογενών αγορών για τα NPL. 8. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Σε συνάρτηση με την ουσιαστική πρόοδο που έχει σημειωθεί συνολικά ως προς τη μείωση των κινδύνων στον τραπεζικό τομέα της ΕΕ, το απόθεμα των NPL εξακολουθεί να μειώνεται. Παρά τη θετική αυτή εξέλιξη, τα υψηλά αποθέματα NPL εξακολουθούν να συνιστούν πρόκληση για πολλά κράτη μέλη και για την ΕΕ ως σύνολο. 23 Τα αποτελεσματικότερα και πιο προβλέψιμα πλαίσια αναγκαστικής εκτέλεσης για την είσπραξη δανείων και αφερεγγυότητας θα έχουν θετικό αντίκτυπο στη διαχείριση των NPL. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή αναλαμβάνει τη διενέργεια συγκριτικής αξιολόγησης των εν λόγω καθεστώτων, προκειμένου να διαμορφώσει αξιόπιστη εικόνα των καθυστερήσεων και της ανάκτησης της αξίας εκ μέρους των τραπεζών στις περιπτώσεις αδυναμίας πληρωμής των δανειοληπτών. Η Επιτροπή ζητεί στενή συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και των εποπτικών φορέων, προκειμένου να αναπτυχθεί άρτια μεθοδολογία συγκριτικής αξιολόγησης. Στο πλαίσιο αυτό, η πρόταση της Επιτροπής για την έκδοση οδηγίας σχετικά με την αφερεγγυότητα, την αναδιάρθρωση και την παροχή δεύτερης ευκαιρίας στις επιχειρήσεις ορίζει υποχρεώσεις για τα κράτη μέλη να συλλέγουν συγκρίσιμα δεδομένα όσον αφορά τις διαδικασίες αφερεγγυότητας και αναδιάρθρωσης και να τα γνωστοποιούν στην Επιτροπή. Αυτό είναι κομβικής σημασίας προκειμένου να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητα του ρυθμιστικού πλαισίου στα κράτη μέλη όσον αφορά τους αφερέγγυους οφειλέτες. 16

17 Η επιτάχυνση των σημερινών τάσεων για μείωση των NPL και η αποτροπή της συσσώρευσης νέων NPL αποτελεί σημαντικό βήμα προς την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης. Ενώ η εποπτεία των μεγάλων και συστημικών τραπεζών από την ΕΚΤ (Ενιαίος Μηχανισμός Εποπτείας) και τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης έχει πλέον τεθεί σε λειτουργία, η Τραπεζική Ένωση παραμένει ελλιπής. Τα βασικά δομικά στοιχεία των πλαισίων προληπτικής εποπτείας και εξυγίανσης μετά την κρίση υφίστανται ή βρίσκονται στο στάδιο της ολοκλήρωσης και οι κίνδυνοι στον τραπεζικό τομέα της ζώνης του ευρώ μειώνονται σημαντικά. Αυτό σημαίνει ότι έχει έρθει η ώρα να δημιουργηθούν τα δύο στοιχεία που λείπουν από την Τραπεζική Ένωση: ένα κοινός δημοσιονομικός μηχανισμός ασφαλείας για το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης και το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασφάλισης των Καταθέσεων. Εντός μιας ελλιπούς Τραπεζικής Ένωσης, ο τραπεζικός τομέας θα παραμένει κατακερματισμένος ανά χώρα και κατά συνέπεια δεν θα προσφέρει τα οικονομικά οφέλη και την αυξημένη σταθερότητα ενός πιο ολοκληρωμένου τομέα. Η ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων που ανακοινώνεται σήμερα αποτελεί σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η πρόκληση των υψηλών αποθεμάτων NPL, τόσο με τη μείωση των υφιστάμενων αποθεμάτων σε βιώσιμα επίπεδα όσο και με την πρόληψη τυχόν μελλοντικής συσσώρευσής τους, είναι αναγκαίο να διατηρηθεί ο υπάρχων ρυθμός προόδου στην εφαρμογή των προβλεπόμενων μέτρων, κατά τους προσεχείς μήνες και έτη. Ενώ οι επιμέρους τράπεζες και τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη πρέπει να διατηρήσουν τις προσπάθειές τους με σταθερό ρυθμό, πρέπει επίσης να συνεχιστεί η συντονισμένη δράση από την Επιτροπή και τα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της ΕΚΤ. Η δέσμη νομοθετικών και μη νομοθετικών μέτρων που παρουσιάζεται σήμερα, παράλληλα με την παρούσα ανακοίνωση, αποτελεί ουσιώδες μέρος αυτής της προσπάθειας. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να προχωρήσουν ταχέως σε αυτό το σημαντικό θέμα, προκειμένου να υποστηρίξουν τις υπό εξέλιξη κοινές προσπάθειες για τη μείωση του κινδύνου στον ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα. Ταυτόχρονα, πρέπει να δοθεί η ύψιστη πολιτική προτεραιότητα στα νομοθετικά μέτρα που εκκρεμούν σχετικά με τη μείωση των κινδύνων τη δέσμη μέτρων για τις τράπεζες του Νοεμβρίου του και στη νομοθεσία για την αναδιάρθρωση των επιχειρήσεων και την αφερεγγυότητα και να επιτευχθεί σχετική συμφωνία το ταχύτερο δυνατόν. Η Επιτροπή είναι έτοιμη να συνεργαστεί με τους συννομοθέτες προς τον σκοπό αυτόν