Ðñüëçøç ôùí Êáñäéáããåéáêþí ÍïóçìÜôùí áðü ôçí ðáéäéêþ çëéêßá

Transcript

1 8500:Layout 1 20/2/2007 6:46 Page 1 Ðñüëçøç ôùí Êáñäéáããåéáêþí ÍïóçìÜôùí áðü ôçí ðáéäéêþ çëéêßá ÁñåôÞ ßôïãëïõ - ÌáêÝäïõ, Áíáðë. ÊáèçãÞôñéá ÁÐÈ Õðåýèõíç Éáôñåßïõ Ëéðéäßùí êáé Ðñüëçøçò ôùí Êáñäéáããåéáêþí ÐáèÞóåùí áðü ôçí ÐáéäéêÞ Çëéêßá, Íïóïêïìåßï Á ÅÐÁ Ëßðç, Ýëáéá & ãëõêü ÁñáéÞ ñþóç ÃÜëá, ãéáïýñôé & ôõñß 2-3 ìåñßäåò ÊñÝáò, ðïõëåñéêü, öáóüëéá, áõãü & îçñïß êáñðïß 2-3 ìåñßäåò Ëá áíéêü 3-5 ìåñßäåò Öñïýôá 2-4 ìåñßäåò Øùìß, äçìçôñéêü, ñýæé & ìáêáñüíéá 6-11 ìåñßäåò INTERREG IIIA ÅËËÁÄÁ - ÂÏÕËÃÁÑÉÁ

2 8500:Layout 1 20/2/2007 6:46 Page 2 Ðñüëçøç ôùí Êáñäéáããåéáêþí ÍïóçìÜôùí áðü ôçí ðáéäéêþ çëéêßá Η αθηροσκλήρωση, που αποτελεί την κυριότερη αιτία εµφάνισης των καρδιαγγειακών νοσηµάτων (ΚΑΝ), αρχίζει από την παιδική ηλικία και εξελίσσεται κατά την ενηλικίωση. ηµιουργείται µετά από καταστροφή του τοιχώµατος των αγγείων, του ενδοθηλίου, από διάφορα αίτια, τη συσσώρευση χοληστερόλης και τη δηµιουργία θρόµβου, µε αποτέλεσµα τη στένωση του αυλού του αγγείου και τη διαταραχή της ροής του αίµατος. Η αιµάτωση των οργάνων ελαττώνεται µε τη στένωση του αυλού και υπάρχει κίνδυνος δη- µιουργίας εµφράγµατος ή αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου. Εναπόθεση λίπους στο αορτικό τοίχωµα ανευρίσκεται σε παιδιά από την ηλικία των τριών ετών και στα αγγεία της καρδιάς από δέκα ετών. Οι παράγοντες που συµβάλλουν στη διεργασία της αθηρωµάτωσης διακρίνονται σε λιπιδαι- µικούς και µη λιπιδαιµικούς. Στους λιπιδαιµικούς ανήκουν η αυξηµένη ολική χοληστερόλη, η αυξηµένη χαµηλής πυκνότητας χοληστερόλη (LDL) (κακή χοληστερόλη), χαµηλή υψηλής πυκνότητας χοληστερόλη (HDL) (καλή χοληστερόλη), αυξηµένα τριγλυκερίδια (TG) και αυξηµένη Lp(α). Οι µη λιπιδαιµικοί παράγοντες κινδύνου είναι: υπέρταση, διαβήτης, κάπνισµα, φύλο, ηλικία, παχυσαρκία, απουσία άσκησης, ινωδογόνο, stress, οµοκυστε νη, θετικό οικογενειακό ιστορικό για ΚΑΝ και η φλεγµονή. Από αυτούς κάποιοι είναι µη αναστρέψιµοι, µη διορθώσι- µοι, όπως το φύλο (οι άνδρες παθαίνουν έµφραγµα συχνότερα από τις γυναίκες), η ηλικία (το έµφραγµα εµφανίζεται µετά την ενηλικίωση), το θετικό οικογενειακό - 2-

3 8500:Layout 1 20/2/2007 6:46 Page 3 ιστορικό για ΚΑΝ (συγγενείς όπως γονείς ή παππούδες έχουν εµφανίσει έµφραγµα ή στηθάγχη σε ηλικία κάτω των 55 ετών) και η αυξηµένη Lp(α), ενώ οι υπόλοιποι είναι αναστρέψιµοι, δηλ. µπορούν να διορθωθούν. Η αύξηση της χοληστερόλης από την παιδική ηλικία είναι µια ισχυρή ένδειξη ότι το σηµερινό παιδί µε αυξηµένη χοληστερόλη θα γίνει ένας ενήλικας µε υπερχοληστερολαιµία εάν δεν προσέξει έγκαιρα. Τα ΚΑΝ εµφανίζονται πιο συχνά σε ενήλικες οικογενειών των οποίων τα µέλη - παιδιά - έχουν αυξηµένα επίπεδα CH. Από το 1970 έχουµε τα πρώτα συ- µπεράσµατα από τη συσχέτιση της οικογενούς συνδυασµένης υπερλιπιδαιµίας (FCHL) µε την πρώιµη εµφάνιση ΚΑΝ. Η FCHL συναντάται σε αναλογία 1/500 άτοµα, ευθύνεται για το 10% των ΚΑΝ και µπορεί να θεωρηθεί ένας σηµαντικός παράγωντας κινδύνου στα παιδιά για µελλοντική πρώιµη εµφάνιση ΚΑΝ. Τα παιδιά µε φυσιολογικά λιπίδια δεν πρέπει οπωσδήποτε να θεωρούνται χαµηλού κινδύνου για ΚΑΝ εφόσον συνυπάρχουν και άλλοι από τους παράγοντες κινδύνου, όπως το οικογενειακό ιστορικό για ΚΑΝ σε ηλικία <55 ετών ή ένας από τους γονείς µε ολική χοληστερόλη >240 mg%. Η χοληστερόλη αποτελεί πολύτιµο συστατικό του οργανισµού. Το µεγαλύτερο ποσοστό της χοληστερόλης, τα 2/3, παράγεται από τον οργανισµό, ενώ κατά το 1/3 προέρχεται από την τροφή. Τα αυξηµένα επίπεδα προέρχονται είτε από κακή διατροφή, είτε από κληρονοµική επιβάρυνση να υπερπαράγει χοληστερόλη ο οργανισµός ή να µην µπορεί να τη µεταβολίσει για να την αποβάλλει. Η µείωση των επιπέδων της CH αποτελεί το πιο σηµαντικό βήµα για την πρόληψη των ΚΑΝ (έµφραγµα, στηθάγχη, αγγειακό εγκεφαλικό) καθώς και για την αποφυγή της υποτροπής και εξέλιξης της νόσου. Ο τελικός στόχος της - 3-

4 8500:Layout 1 20/2/2007 6:46 Page 4 πρόληψης είναι να µειωθεί ο κίνδυνος για ΚΑΝ και η θνησιµότητα και να αυξηθεί η επιβίωση, αρχίζοντας από την παιδική ηλικία (4). Η πρόληψη των ΚΑΝ, σύµφωνα µε την Αµερικανική Παιδιατρική Ακαδηµία (ΑΑΡ), πρέπει να αρχίζει από την ηλικία των 2 ετών, όταν το παιδί αρχίζει να συµµετέχει στο διαιτολόγιο της οικογένειας. Η υπερχοληστερολαιµία κατά την παιδική ηλικία αποτελεί τον κυριότερο στόχο πρόληψης. Οι επιθυµητές τιµές των λιπιδίων (λιπιδαιµική ταυτότητα) για τα παιδιά µέχρι την ηλικία των 16 ετών είναι: Φυσιολογικές τιµές της λιπιδαιµικής ταυτότητας στα παιδιά. Λιπίδια Φ.Τ. Χοληστερόλη < 170 mg% HDL- χοληστ. >45 mg% LDL- χοληστ. <110 mg% Tριγλυκερίδια <110 mg% Apo A-1 1,1-2,0gr/L Apo B100 0,6-1,4 gr/l Lp(a) < 25mg% Η διερεύνηση της λιπιδαιµικής ταυτότητας δίνει τη δυνατότητα αναγνώρισης του παιδιού που χρειάζεται την ανάλογη παρακολούθηση. Έτσι, τα παιδιά κατατάσσονται, ανάλογα µε την τιµή της ολικής και της LDL-χοληστερόλης, σε τρεις κατηγορίες: σε χαµηλού, µετρίου και υψηλού βαθµού επικινδυνότητας. Βαθµός επικινδυνότητας CH(mg/dl) LDL- CH(mg/dl) Χαµηλός <170 <110 Μέτριος <130 Υψηλός >200 >130 Για την πρόληψη των ΚΑΝ πρέπει να συνεκτιµώνται, εκτός από την υπερχοληστερολαιµία, και άλλοι παράγοντες, όπως η παχυσαρκία και η υπέρταση. Η παχυσαρκία αποτελεί σηµαντικό πρόβληµα στις αναπτυγµένες χώρες και - 4-

5 8500:Layout 1 20/2/2007 6:46 Page 5 αφορά τόσο στους ενήλικες, όσο και στα παιδιά. Το πρόβληµα έχει λάβει µεγάλες διαστάσεις, ώστε να δικαιολογείται ο χαρακτηρισµός «επιδηµία» και σήµερα πλέον θεωρείται «νόσος». Η εκτίµηση της παχυσαρκίας γίνεται µε τη βοήθεια του είκτη Μάζας Σώµατος (ΒΜΙ), που ορίζεται ως βάρος(κgr) / ύψος(m) 2. Οι κακές διαιτητικές συνήθειες και η καθιστική ζωή επηρεάζουν από πολύ µικρή ηλικία τα επίπεδα των λιπιδιών, όπως η χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια, και συµβάλλουν στην εµφάνιση της παχυσαρκίας. Ένα παχύσαρκο παιδί θα είναι πιθανόν ένας παχύσαρκος ενήλικας και µπορεί να εµφανίσει σε µεγάλο ποσοστό προβλήµατα από τα αγγεία µε τη µορφή εµφράγµατος, περιφερικής αγγειοπάθειας, υπέρτασης ή σακχαρώδους διαβήτη. Τα νοσήµατα αυτά ονοµάζονται «νοσήµατα φθοράς». Η συσσώρευση του λίπους, που γίνεται κάτω από το δέρµα, αλλά και σε διάφορα όργανα του σώµατος, όπως το ήπαρ, οφείλεται στη δηµιουργία λιποσφαιρίων, δηλαδή κυττάρων, που είναι γεµάτα λίπος. Τα κύτταρα αυτά δεν εξαφανίζονται µε τη διόρθωση της παχυσαρκίας, αλλά υποχωρούν προσωρινά, µε αυξηµένο κίνδυνο να επανεµφανιστούν ως γεµάτα λιποκύτταρα µετά από λίγα χρόνια. Στη δηµιουργία των λιποκυττάρων συντελεί ο δυτικός τρόπος ζωής, που χαρακτηρίζεται από την αύξηση της ποσότητας των γευµάτων και ελάττωση της φυσικής δραστηριότητας, όπως περπάτηµα, γυµναστική, ανέβασµα σκάλας, οµαδικά παιχνίδια, αθλήµατα και ποδήλατο. Η απασχόληση των παιδιών µε ηλεκτρονικά παιχνίδια καθώς και η παρακολούθηση ταινιών σε DVD ή άλλων προγραµµάτων στην τηλεόραση περιορίζουν σηµαντικά τη φυσική δραστηριότητα των παιδιών στις µέρες µας. Η ποιότητα των τροφών, µε το πέρασµα των ετών, έχει τροποποιηθεί και κυριαρχούν τα βιοµηχανοποιηµένα προ όντα, που διαθέτουν εµφάνιση και είναι γευστικά, αλλά είναι εµπλουτισµένα µε λίπος και πτωχά σε θρεπτική αξία. Το µικρό παιδί, στο µεγαλύτερο ποσοστό των αναπτυσσόµενων και αναπτυγµένων - 5-

6 8500:Layout 1 20/2/2007 6:46 Page 6 χωρών, δεν αντιµετωπίζει την πείνα. ιατρέφεται µε µεγαλύτερη ποσότητα τροφής σε σχέση µε τους γονείς ή τους παππούδες και γιαγιάδες του όταν εκείνοι ήταν στην αντίστοιχη ηλικία. Παρ όλα αυτά, η ποιότητα των τροφών που παρέχονται στο µικρό παιδί σήµερα είναι χαµηλότερης ποιότητας σε σχέση µε την αντίστοιχη του παρελθόντος. Το διαιτολόγιο που περιελάµβανε διατροφή Μεσογειακού τύπου είναι σπάνιο πλέον και στη χώρα µας. Τα όσπρια και τα λαχανικά δεν προτιµώνται από τη σύγχρονη Ελληνική οικογένεια, η σαλάτα καταναλώνεται κατά βούληση από τα µέλη κάθε οικογένειας και το «έτοιµο» φαγητό αντικαθιστά πολλές µέρες την εβδοµάδα το µαγειρεµένο φαγητό του σπιτιού. Στο πλαίσιο της προσέγγισης του παιδιού πρέπει να ελέγχονται το ατοµικό ιστορικό, το BMI, το οικογενειακό ιστορικό αναφορικά µε τα ΚΑΝ, οι διαιτητικές συνήθειες παιδιού/οικογένειας, ο τρόπος ζωής (άσκησηκαθιστική ζωή) και να γίνεται προσπάθεια διερεύνησης και των άλλων παραγόντων κινδύνου ως προς τα ΚΑΝ. Συνιστάται αλλαγή του τρόπου ζωής εξατοµικευµένη, ως προς τη διατροφή και την άσκηση. Στα παιδιά δεν είναι εύκολο και δεν επιτρέπεται να εφαρµοστεί κάποια δίαιτα. Ο παιδικός οργανισµός έχει την ανάγκη πρόσληψης όλων των απαραίτητων για την ανάπτυξή του θρεπτικών συστατικών. Γίνεται µόνο προσπάθεια περιορισµού των «κακών συνηθειών» του παιδιού. Θεωρείται επιβεβληµένη η διατροφή Μεσογειακού τύπου, όπως τα όσπρια, τα φρούτα, τα λαχανικά, κυρίως οι πράσινες σαλάτες, το ψάρι, το κοτόπουλο, οι ξηροί καρποί, το µέλι, το σουσάµι. Συνιστάται να αποφεύγονται τα τηγανητά. Το κόκκινο κρέας να καταναλώνεται µια φορά την εβδοµάδα µε τη µορφή βραστού ή ψητού. Τέλος, η σοκολάτα υγείας να προτιµάται, αλλά ελάχιστες φορές την εβδοµάδα και σε µικρή ποσότητα. - 6-

7 8500:Layout 1 20/2/2007 6:46 Page 7 Επιπλέον, η τήρηση της υγιεινής της στοµατικής κοιλότητας πρέπει να γίνεται µετά από κάθε γεύµα. Η τερηδόνα των δοντιών καταπολεµάται µε την αποφυγή γλυκών, το σωστό πλύσιµο των δοντιών και την επίσκεψη στον οδοντίατρο µία φορά στους 6 µήνες. Η συγκέντρωση µικροβίων στα χαλασµένα δόντια των παιδιών δίνει την ευκαιρία δηµιουργίας φλεγµονής στα αγγεία και µπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή του τοιχώµατος των αγγείων. Σε αυτό το κατεστραµµένο αγγείο, η χοληστερίνη του αίµατος που περισσεύει από τις διάφορες τροφές, όπως σοκολάτα, γαριδάκια, πατατάκια, γλυκά, αλλαντικά, τυριά, θα βρει χώρο να εγκατασταθεί και να αρχίσει από την παιδική ηλικία η δηµιουργία της αθηρωµατικής πλάκας και η εµφάνιση των ΚΑΝ, στο µέλλον. Ο έλεγχος του βάρους του σώµατος µπορεί να αρχίσει από την παιδική ηλικία, >2 ετών, µε τη βοήθεια της οικογένειας, του σχολείου, του παιδιάτρου, των ιατρών των Νοσοκοµείων, των Κέντρων Υγείας και των Αγροτικών Ιατρών: Η οικογένεια µε την καθηµερινή παρουσία µαγειρεµένου φαγητού στο µεσηµεριανό τραπέζι, χωρίς πολλά λιπαρά, γλυκά και ζυµαρικά και µε την υποχρεωτική κατανάλωση πρωινού από τα παιδιά πριν από το σχολείο, που να περιλαµβάνει δηµητριακά, µέλι, γάλα, ή και χυµό πορτοκάλι. Το σχολείο µπορεί να συµβάλει µε την παρέµβαση των δασκάλων στα κυλικεία, ώστε να µην πωλούνται σάντουιτς µε λουκάνικο, τυρόπιτες, γάλα κακάο, σοκολάτες, πατατάκια και γαριδάκια. Το σουσαµένιο κουλούρι, το σταφιδόψωµο, οι φυσικοί χυµοί, σάντουιτς µε λίγο τυρί και λαχανικά πρέπει να προσφέρονται από τα κυλικεία στα παιδιά µας. Οι παιδίατροι να εντοπίζουν τα παχύσαρκα παιδιά και να παρεµβαίνουν ή να τα παραπέµπουν σε ειδικά Παιδιατρικά Κέντρα Παχυσαρκίας. Εξίσου σηµαντικός είναι και ο ρόλος των υπολοίπων Ιατρών αλλά και του Νοσηλευτικού προσωπικού των Περιφερικών Ιατρείων για την αναγνώριση του παχύσαρκου παιδιού αλλά και των παιδιών µε οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακού νοσήµατος. Πιστεύουµε ότι η προσπάθεια όλων µας είναι δυνατόν να συµβάλει στην αποφυγή εµφάνισης των Καρδιαγγειακών Νοσηµάτων στους αυριανούς ενήλικες - σηµερινά παιδιά. - 7-

8 8500:Layout 1 20/2/2007 6:46 Page 8 ÔÇËÅÚÁÔÑÉÊÅÓ ÊÁÉ ÔÇËÅÛÃÅÉÏÍÏÌÉÊÅÓ ÕÐÇÑÅÓÉÅÓ ÊÁÔÁ ÌÇÊÏÓ ÔÙÍ ÓÕÍÏÑÙÍ ÔÇÓ ÐÅÑÉÖÅÑÅÉÁÓ ÊÅÍÔÑÉÊÇÓ ÌÁÊÅÄÏÍÉÁÓ ÌÅ ÔÇ ÂÏÕËÃÁÑÉÁ. Åðéóôçìïíéêüò Õðåýèõíïò: Ãéþñãïò ÁíùãåéáíÜêéò ÊáèçãçôÞò Öõóéïëïãßáò ÉáôñéêÞò Ó ïëþò ÁÐÈ INTERREG IIIA ÅËËÁÄÁ - ÂÏÕËÃÁÑÉÁ ÏÑÇÃÏÓ ARTWORK - ÅÊÔÕÐÙÓÇ: ÐÁÑÉÓÉÁÍÏÕ Á.Å.