ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΑΕΡΟΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΝ 21o ΑΙΩΝΑ

Transcript

1 ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ - ΤΟΜΕΑΣ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΕΡΓΩΝ &ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ Β ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΑΕΡΟΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΝ 21o ΑΙΩΝΑ "Αερομεταφορές και Τουρισμός σε κύριους Τουριστικούς Προορισμούς στη Νησιωτική Ελλάδα". Βασίλης Στεφανής Βασίλης Προφυλλίδης Δημήτρης Δημητρίου Καθηγητής Δ.Π.Θ Αν. Καθηγητής Δ.Π.Θ. Πολιτικός Μηχ/κος Συγκ/λόγος ΠΕΡΙΛΗΨΗ Παραδοσιακά η Ελλάδα προσελκύει ένα σημαντικό αριθμό αλλοδαπών τουριστών και σύμφωνα με την έκθεση του WTO κατατάσσεται στην δέκατη πέμπτη θέση ανάμεσα στις πιο δημοφιλείς τουριστικές χώρες του κόσμου, έχοντας επικεντρώσει το ενδιαφέρον περίπου 12,5 εκατομμυρίων τουριστών για το έτος Οι αλλοδαποί τουρίστες που προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό της Ελληνικής τουριστικής αγοράς και σε ποσοστό άνω του 90% επιλέγουν να ταξιδέψουν στη χώρα μας αεροπορικώς. Αντίστοιχα το 80% περίπου της συνολικής τουριστικής κίνησης προς την Ελλάδα χρησιμοποιεί ως μεταφορικό μέσο το αεροπλάνο. Ο έντονος ανταγωνισμός στην τουριστική αγορά σε συνδυασμό με τις τεχνολογικές εξελίξεις, τις Ευρωπαϊκές και παγκόσμιες οικονομικο-πολιτικές συνθήκες και τις απαιτήσεις των καταναλωτών οδήγησαν σε στρατηγικές συνεργασίες μεταξύ μεγάλων Tour Operators με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν ισχυρά ολιγοπώλια που μπορούν να προσφέρουν όλες τις τουριστικές υπηρεσίες, με μεγάλη ποικιλία τουριστικών προορισμών, σε όλες τις κατηγορίες πελατών και σε ιδιαίτερα χαμηλές τιμές. Τα νέα αυτά δεδομένα έχουν επίπτωση στις προσφερόμενες τιμές των ξενοδοχειακών καταλυμάτων, τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου και τη μεταφορά από/προς τον τελικό προορισμό, με αποτέλεσμα να αυξάνονται - 1 -

2 οι μετακινήσεις μέσω ναυλωμένων πτήσεων Charter με αναχωρήσεις από το πλησιέστερο αεροδρόμιο στον τόπο κατοικίας απευθείας προς τον τελικό προορισμό. Στην τιμή του «πακέτου διακοπών» συμπεριλαμβάνεται και η τιμή του κομίστρου μεταφοράς, όπου συνυπολογίζοντας ότι η Ελλάδα είναι αρκετά απομακρυσμένος Ευρωπαϊκός προορισμός (άνω των Κm), για τις περιοχές που αποτελούν κύριες πηγές προέλευσης τουριστών (Γερμανία, Αγγλία, Ολλανδία κλπ.), το ποσοστό συμμετοχής του κόστους της αερομεταφοράς στην τελική τιμή του πακέτου είναι υψηλότερο σε σχέση με ανταγωνίστριες μεσογειακές ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία κτλ.). Συνυπολογίζοντας τις αλλαγές και τις εξελίξεις στην αγορά των αερομεταφορών με την απελευθέρωση στη διαχείριση και λειτουργία των αεροδρομίων, την επίγεια εξυπηρέτηση και τις στρατηγικές συμμαχίες μεταξύ των αερομεταφορέων δημιουργούνται νέες συνθήκες και δεδομένα. Στην παρούσα εργασία θα αναλύσουμε την αλληλεπίδραση του τουρισμού σε σχέση με το περιβάλλον, τις εξελίξεις και τις τάσεις στην αγορά των αερομεταφορών. Θα επικεντρωθούμε στους παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη της τουριστικής αγοράς καθώς και της ζήτησης για αερομεταφορά σε σχέση με τον ανταγωνισμό, τα μακροοικονομικά μεγέθη, τους Ολυμπιακούς Αγώνες και την αεροδρομιακή υποδομή στους σημαντικότερους τουριστικούς προορισμούς της νησιωτικής Ελλάδας, η οποία αποτελεί την κύρια πηγή προσέλκυσης αλλοδαπών τουριστών. Τέλος θα αναφερθούμε στην ισχύουσες τάσεις στην Ελλάδα και την Ευρώπη καθώς και στις προτεινόμενες δράσεις και μέτρα για την ανάπτυξη σχέσεων συνεργασίας και συμπληρωματικότητας μεταξύ των φορέων αερομεταφορών και τουρισμού, με στόχο την αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών, τη βέλτιστη εξυπηρέτηση, το χαμηλό κόστος και την ανάπτυξη δύο από τους σημαντικότερους τομείς της Ελληνικής Οικονομίας του Τουρισμού και των Μεταφορών

3 " AIR TRANSPORT AND TOURISM IN MAIN TOURIST DESTINATIONS OF THE GREEK ISLANDS " By Professor B. Stephanis, Ass. Professor V. Profillidis, D. Dimitriou Transp. Eng. Democritus University of Thrace, Greece Department of Civil Engineering/Sector of Transportation ABSTRACT Traditionally, Greece attracts an important number of tourists and according to the report of WTO our country ranks 15 th among the most popular countries of the world. The number of tourists who visited Greece in 2000 was 12,5 millions. Tourists who come from the European Union represent the greater percentage of Greek tourist market and they arrive at 90 % to Greece by airplane. Respectively, 80% of total tourist movement to Greece use the airplane as transporter. The intense competition of the tourist market joint to the technological development, the European and the national financial and political conditions and the demands of the consumers lead to strategic cooperation among major Tour Operators with result the creation of strong oligopolies able to serve all tourist services to a variety of tourist destinations and to all customer s categories to singularly low prices. These new data effect to prices of hotel establishment, the duration of tourist period and the transfer from/to the final destination. So transfers from the nearest airport to residence venue to final destination are increased. These transfers become with charter flights. The price of the holiday s parcel includes the price of transportation charges. Counting in the fact that Greece is a faraway European destination (over km) from the countries which represent the main sources of tourist origin (Germany, England, the Netherlands, Sweden e.t.c.), the percentage of transport participation cost, to the final price of the parcel, is higher than the respective one of the competitor Mediterranean European countries (ex. Spain, France, Italy etc.). In inclusion of the changes and the developments in the transport market with the liberation in the administration and the action of airports, the handling and the strategic alliances among the airlines are created new conditions and data. In this paper we analyze the interaction of tourist in regard of the environment, the process and the trends in the market of air transport. We will focus to the parameters - 3 -

4 which effect the process of tourist market and the demand of air transport in regard of the competition, the macroeconomics, the Olympic Games and the airport infrastructure of the main tourist destination of Greek Islands, which are the main source tourist attraction in Greece. Finally, we will refer to the present trends in Greece and in Europe and to the proposed actions for the development of cooperation and complementary among air transport authority, airlines corporation and tourist carriers, aiming at the upgrading of tourist services, the optimum service, the low cost and the development in two of the major sections of Greek economy, Tourism and Transport

5 1. Ο Ρόλος της Αερομεταφοράς στο Τουριστικό Προϊόν Ο ρόλος της μεταφοράς στην εξέλιξη του τουρισμού είναι καθοριστικός. Ο τουρισμός εξαρτάται από τις εξελίξεις της αγοράς των μεταφορών και είναι πολλές φορές αναγκασμένος να προσαρμοστεί. Οι κρίσιμοι παράγοντες που επηρεάζουν το Τουριστικό Προϊόν σε συνάρτηση με το περιβάλλον που αναπτύσσεται, επικεντρώνονται στους παρακάτω:!"οι παγκόσμιες πολιτικό-οικονομικές συνθήκες σε συνδυασμό με τις παραμέτρους ασφάλειας!"οι ευρωπαϊκές, κρατικές και διακρατικές πολιτικές τουρισμού!"οι Τour Operators!"Τα γραφεία ταξιδιών!"οι μεταφορικές εταιρίες!"τα παγκοσμία συστήματα διανομής (GDS) Στην ανάλυση των κρίσιμων παραμέτρων εξαιρούνται βασικοί συντελεστές όπως η ξενοδοχειακή υποδομή, τα κρουαζιερόπλοια, τα ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα κλπ. για το λόγο ότι αντιπροσωπεύουν το τελικό προϊόν και όχι τον κλάδο διανομής του προϊόντος όπου ο ανταγωνισμός είναι έντονος. Πάνω από το 80% των τουριστών που επισκέπτονται την Ελλάδα χρησιμοποιούν ως μεταφορικό μέσο το αεροπλάνο (Σχήμα 1). Επίσης μετακινούνται αεροπορικώς το 81% των τουριστών που προέρχονται από την Ευρώπη, ενώ αντίστοιχα με αεροπλάνο μετακινούνται το 96% των τουριστών που προέρχονται από την Ε.Ε (Σχήμα 2 και Σχήμα 3). Στην τιμή του «πακέτου διακοπών» συμπεριλαμβάνεται και η τιμή του κομίστρου μεταφοράς, οπότε αν λάβουμε υπόψη μας ότι η Ελλάδα είναι αρκετά απομακρυσμένος Ευρωπαϊκός προορισμός (άνω των 1000km) για τις περιοχές που αποτελούν πηγές προέλευσης τουριστών (Γερμανία, Αγγλία, Ολλανδία κλπ.) το ποσοστό συμμετοχής του κόστους της αερομεταφοράς στην τελική τιμή του πακέτου είναι σχετικά υψηλότερο σε σχέση με ανταγωνίστριες μεσογειακές ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, κτλ.). Η τάση της τουριστικής αγοράς εμφανίζει συγκέντρωση των παρεχόμενων υπηρεσιών με την δημιουργία ολοκληρωμένων εταιριών που παρέχουν πλήρεις τουριστικές υπηρεσίες tour operation όπως μεταφορά (αεροπορική εταιρία), καταλύματα - 5 -

6 (ξενοδοχεία) και όλες τις αναγκαίες υπηρεσίες στον τόπο προορισμού (ημερήσιες εκδρομές, ασφάλιση, ενοικίαση αυτοκινήτου, κάρτες υπηρεσιών κλπ.). Στρατηγικές συνεργασίες μεταξύ μεγάλων tour operators δημιουργούν ισχυρά μονοπώλια που μπορούν να προσφέρουν όλες τις τουριστικές υπηρεσίες και μεγάλη ποικιλία τουριστικών προορισμών σε όλες τις κατηγορίες πελατών και σε ιδιαίτερα χαμηλές τιμές. Η τάση αυτή επηρεάζει έμμεσα τις προσφερόμενες τιμές των ξενοδοχειακών καταλυμάτων αλλά και την διάρκεια της τουριστικής περιόδου αφού έχει μεγάλη διαπραγματευτική ισχύ ενώ ταυτόχρονα ενισχύει την αύξηση των πτήσεων Charter με αναχωρήσεις από τον πλησιέστερο τόπο κατοικίας τους κατευθείαν προς τον τελικό τους προορισμό. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η παράταση της τουριστικής περιόδου σε συνδυασμό με μείωση του χρόνου παραμονής στον προορισμό των διακοπών και η αναγκαστική μείωση των προσφερόμενων τιμών από τους ξενοδόχους στα πλαίσια του ανταγωνισμού. 2. Το Περιβάλλον και Προβλεπόμενες Τάσεις της Τουριστικής Αγοράς στην Ευρώπη Οι προβλέψεις του WTO (Annual Report 2000) για την τουριστική κίνηση στην Ευρώπη είναι ενθαρρυντική μιας και αναμένεται αύξηση της τουριστικής κίνησης για τα προσεχή 20 έτη. Το σύνολο των αφίξεων αλλοδαπών (International) τουριστών προβλέπεται να προσεγγίσουν τo 1,56 δισεκατομμύριο για το 2020 με ένα μέσο ρυθμό αύξησης 4,1%. Τα μεγάλης διάρκειας ταξίδια από 18% επί του συνόλου των τουριστικών ταξιδιών το 1995, αναμένεται να προσεγγίσουν το 24% του συνολικού αριθμού των διεθνών ταξιδιών το Η Ευρώπη αναμένεται να απορροφήσει το % της παγκόσμιας τουριστικής αγοράς το Προβλέπεται ότι 717 εκατομμύρια αφίξεις διεθνών τουριστών θα έχουν για προορισμό την Ευρώπη το 2020, με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 3%, ο οποίος είναι μικρότερος του μέσου παγκόσμιου ρυθμού αύξησης (4,1%). Δηλαδή αναμένεται μείωση του μεριδίου αγοράς των κρατών της Ευρώπης στο παγκόσμιο τουριστικό προϊόν (ως τουριστικός προορισμός), σε όφελος περιοχών της Ανατολικής Ασίας και του Ειρηνικού Ωκεανού. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ η Ευρώπη και οι Μεσογειακές χώρες θα εξακολουθήσουν να είναι οι πιο δημοφιλείς τουριστικοί προορισμοί για το διάστημα Εκτιμάται ότι κατά την διάρκεια της παρούσας δεκαετίας η Ευρώπη θα απορροφήσει το 50-55% των παγκόσμιων τουριστικών ταξιδιών,(πίνακας 1)

7 Η Ευρώπη κατείχε το 62,6% στην παγκόσμια τουριστική αγορά το 1990, το ποσοστό αυτό αναμένεται να κατέλθει στο 50,8% το Οι προβλέψεις για ολόκληρο τον κόσμο και κατά περιοχή για αφίξεις τουριστών για τα έτη 2000 και 2010 με έτος βάσης το 1990 παίρνουν την μορφή που παρουσιάζεται στον Πίνακα 2. Αναμένετε μια εντυπωσιακή αύξηση του διεθνούς τουρισμού (σε απόλυτους αριθμούς), με την Ευρώπη πάλι να πρωταγωνιστεί στις διεθνείς αφίξεις. (Σχήμα 3) Ο ρυθμός αύξησης των αφίξεων τουριστών στην Δυτική Ευρώπη αναμένεται να είναι ο μικρότερος στην Ευρώπη και προορισμοί προς την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη αναμένεται να προσελκύσουν το μεγαλύτερο μερίδιο στην Ευρωπαϊκή τουριστική αγορά. Μεγάλη επίσης αύξηση του μέσου ετήσιου ποσοστού αφίξεων αναμένεται για τα κράτη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης που εκμεταλλεύονται τουριστικά τη Μεσόγειο θάλασσα. Τα κράτη της Μεσογείου αναμένεται να υποδεχθούν περίπου 346 εκατομμύρια τουρίστες το έτος 2020 και θα αποτελούν πηγή προσέλκυσης του 22% περίπου της παγκόσμιας τουριστικής κίνησης. Η χώρα με το μεγαλύτερο μερίδιο υποδοχής τουριστών στην Ευρώπη είναι η Γαλλία, όπου αναμένετε 106 εκατομμύρια διεθνής τουρίστες να την επισκεφθούν το Στις δέκα χώρες των Βαλκανίων αναμένετε να προσελκυσθούν 79 εκατομμύρια διεθνής τουρίστες (το 2020) με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 4,6%, ο οποίος αποτελεί τον μεγαλύτερο της Ευρώπης. Οι σημαντικότεροι τουριστικοί προορισμοί στα Βαλκάνια αναμένετε να είναι η Ελλάδα, η Τουρκία, η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Κροατία, με μερίδιο αγοράς πάνω από 92% του συνολικού τουριστικού προϊόντος στα Βαλκάνια. Η Ευρώπη αποτελεί σημαντική πηγή προέλευσης τουριστών και προβλέπετε ότι 729 εκατομμύρια τουρίστες θα μετακινηθούν από την Ευρώπη προς διάφορους τουριστικούς προορισμούς το έτος 2020, με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 4,1%. Το 1995 η Ευρώπη αποτελούσε το 55% της παγκόσμιας τουριστικής αγοράς και αναμένετε το 2020 να αποτελεί το 47% αντίστοιχα. Η Δυτική Ευρώπη αποτελεί την μεγαλύτερη πηγή προέλευσης τουριστών με κυριότερους προορισμούς την Νοτιοανατολική Ευρώπη και τις οι χώρες της Μεσογείου. Αντίστοιχα οι δαπάνες προβλέπεται να παρουσιάσουν μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση από αυτή του αριθμού ταξιδιών. Αυτό είναι αποτέλεσμα του αυξανόμενου μεριδίου των μακρινών ταξιδιών, όπου η μέση τουριστική δαπάνη είναι πολύ υψηλότερη (λόγω μεγαλύτερης διάρκειας ωρών ταξιδιών). Οι διανυκτερεύσεις στο εξωτερικό εκτιμάται ότι θα παρουσιάσουν σχετικά μικρότερη αύξηση από αυτή των ταξιδιών, που οφείλεται κυρίως στο ότι τα ταξίδια από χώρες των οποίων ο μέσος όρος διάρκειας των ταξιδιών είναι μεγάλος, - 7 -

8 εκτιμάται να αυξηθούν σημαντικά. Στον Πίνακα 3 παρουσιάζονται οι προβλεπόμενες τουριστικές δαπάνες ως το 2005 για τα σημαντικότερα κράτη της Ευρώπης όσο αφορά το μέγεθος των δαπανών. 3. Εξέλιξη του Τουρισμού στην Ελλάδα Παραδοσιακά η Ελλάδα προσέλκυε ένα σημαντικό αριθμό ξένων τουριστών λόγω του κλίματος της χώρας, των km θαλάσσιας ακτής κατά μήκος της Μεσογείου, του μεγάλου αριθμού και της ποικιλίας των νησιών της, καθώς επίσης και της αφθονίας ιστορικών και αρχαιολογικών χώρων. To 1999 το ποσοστό των τουριστών που επισκέφτηκαν την Ελλάδα ήταν κατά 16,4% μεγαλύτερο σε σχέση με το 1998, ενώ αντίστοιχα το 2000 υπήρξε μια αύξηση κατά 4,5%. Οι τουρίστες που προέρχονταν από την Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελούν το σημαντικότερο μερίδιο στην Ελληνική τουριστική αγορά. Η μεταφορά τους προς/από την Ελλάδα γίνεται κατά 96% αεροπορικώς, 3% με πλοίο και μόλις 1% οδικώς. Η εξέλιξη του τουρισμό στην Ελλάδα και η κατανομή τους ανά μέσο μεταφοράς παρουσιάζεται στον πίνακα 3 και το σχήμα 4. Το μεγαλύτερο ποσοστό τουριστών που επισκέπτεται την χώρα μας προέρχεται από χώρες προορισμού της Δυτικής Ευρώπης όπως η Γερμανία, η Αγγλία, η Ιταλία, η Γαλλία, η Ολλανδία, η Αυστρία κλπ., με εμφανής τάση αύξησης τα τελευταία χρόνια. Οι χώρες αυτές παρουσιάζουν υψηλό ΑΕΠ καθώς και ισοτιμίες αγοραστικής δύναμης σε σχέση με τα υπόλοιπα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ανάμεσα στα κράτη μέλη οι δαπάνες για αναψυχή και διασκέδαση είναι μεγαλύτερες στα κράτη που παρουσιάζουν τις υψηλότερης τιμές ΑΕΠ, όπως η Αγγλία (24.295), η Γερμανία (27.317), η Σουηδία (27.889), η Ολλανδία (26.094), η Ιταλία (21275), Δανία (36.683) που είναι και από τις κύριες αγορές προσέλκυσης τουρισμού της Χώρας μας. Οι χώρες αυτές έχουν το υψηλότερο ΑΕΠ ανάμεσα στα κράτη μέλη της Ε.Ε., δηλαδή έχουν υψηλό βιοτικό επίπεδο και κατ επέκταση απαιτούν υψηλό επίπεδο εξυπηρέτησης. Στο Σχήμα 5 παρουσιάζεται η εξέλιξη του ΑΕΠ (κατά κεφαλήν) για τις χώρες της Ε.Ε. που αποτελούν τις σημαντικότερες πηγές προέλευσης τουριστών στην Ελλάδα. Οι διανυκτερεύσεις αλλοδαπών τουριστών στα ξενοδοχειακά καταλύματα αυξήθηκαν από 40,3 εκατομμύρια το 1980 σε 60,2 εκατομμύρια το Σημειώθηκε δηλαδή αύξηση των διανυκτερεύσεων άνω του 100% μέσα στην τελευταία εικοσαετία. Το υπήρξε συνεχόμενη πτώση ενώ το 1991 και το 1996 ο αριθμός των διανυκτερεύσεων - 8 -

9 μειώθηκε αισθητά εξαιτίας των γεγονότων που διαδραματίστηκαν στον Περσικό κόλπο και τα Ίμια, ενώ ο μέγιστος αριθμός των διανυκτερεύσεων παρατηρήθηκε το H εξέλιξη των διανυκτερεύσεων για τους αλλοδαπούς τουρίστες που προέρχονται από τα κράτη της Ε.Ε. και αποτελούν για την Ελλάδα κύρια πηγή τουρισμού παρουσιάζονται στο Σχήμα 6. Εστιάζοντας σε κάθε ένα από τους τουριστικούς προορισμούς ξεχωριστά και διαχωρίζοντας τους τουρίστες σε αλλοδαπούς και ημεδαπούς παρατηρούμε ότι υπάρχει έντονη διαφοροποίηση μεταξύ τους. Η Αθήνα και γενικότερα ο νομός Αττικής παρουσιάζει διαρκή μείωση στον ετήσιο αριθμό των διανυκτερεύσεων των ημεδαπών τουριστών κυρίως κατά την διάρκεια της τελευταίας τετραετίας. Ο νομός Θεσσαλονίκης παρουσίασε πολυετή μείωση του αριθμού των διανυκτερεύσεων των ημεδαπών ενώ στην Χαλκιδική μεμονωμένα ο αριθμός των διανυκτερεύσεων έχει σχεδόν διπλασιαστεί σε σχέση με το Στην Κέρκυρα παρατηρείται 100% αύξηση του αριθμού των διανυκτερεύσεων ημεδαπών τουριστών ενώ στην Ρόδο παρατηρείται τριπλασιασμός στην διάρκεια της εικοσαετίας. Στην Κρήτη παρατηρείται ο μεγαλύτερος αριθμός διανυκτερεύσεων σε σχέση με τους υπόλοιπους προορισμούς χωρίς όμως να παρατηρείται αντίστοιχο ποσοστό αύξησης σε σχέση με τους άλλους προορισμούς. Τέλος οι Κυκλάδες είναι ο προορισμός που κατάφερε να αυξήσει στην διάρκεια τις διανυκτερεύσεις των ημεδαπών τουριστών κατά 330 %. Στα σχήματα 7 και 8 παρουσιάζεται η εξέλιξη του αριθμού των διανυκτερεύσεων ημεδαπών και αλλοδαπών τουριστών, στους κυριότερους τουριστικούς προορισμούς της Ελλάδος. Όσον αφορά τις διανυκτερεύσεις των αλλοδαπών βρίσκονται σε αναλογία με τις διανυκτερεύσεις των ημεδαπών στον αριθμό αλλά και στην προτίμηση του τουριστικού προορισμού. Συγκεκριμένα ο αριθμός των διανυκτερεύσεων των αλλοδαπών τουριστών παρουσιάζει πτώση στην Αθήνα, στον νομό Αττικής και Θεσσαλονίκης αλλά εμφανίσει αύξηση στη Ρόδο, την Κρήτη και τις Κυκλάδες. Αντίθετα ο αριθμός των διανυκτερεύσεων στην Κέρκυρα παραμένει σχεδόν σταθερός με μικρές ετήσιες αυξομειώσεις. Το 1996 παρουσιάστηκε η μεγαλύτερη πτώση της εικοσαετίας και εμφανίστηκε και ο μικρότερος αριθμός καθ όλη την διάρκεια μεταξύ διανυκτερεύσεων στο νησί. Όσον αφορά την κατανομή των ξενοδοχειακών καταλυμάτων για το έτος 2000, τα ξενοδοχεία πολυτελείας να αποτελούν μόνο το 1% του συνόλου των ξενοδοχειακών μονάδων που λειτουργούν στην χώρα μας ενώ τα ξενοδοχεία Α και Β κατηγορίας το 8 % και 18 % αντίστοιχα. Τα ξενοδοχεία Γ κατηγορίας αποτελούν το 49 % του συνόλου των ξενοδοχειακών καταλυμάτων ενώ το αντίστοιχο ποσοστό Δ κατηγορίας ανέρχεται στο 13 %. Η αύξηση των ξενοδοχείων πολυτελείας, Α κατηγορίας, Β κατηγορίας και Γ κατηγορίας υπήρξε μεγάλη κυρίως μέχρι το 1995 και εξακολουθεί έως το 2000 με μικρότερο - 9 -

10 όμως ρυθμό. Αντίθετα στα ξενοδοχεία Δ και Ε κατηγορίας παρατηρείται διαρκής μείωση μετά το Αύξηση παρατηρείται και στα ξενοδοχεία με επιπλωμένα διαμερίσματα που άρχισαν να δημιουργούνται την τελευταία πενταετία αν και το 2000 εμφάνισαν μια τάση σταθεροποίησης. Αναφορικά με τα υπόλοιπα είδη ξενοδοχειακών καταλυμάτων είναι εμφανές ότι τα ξενοδοχειακά καταλύματα που δεν είναι σε θέση να προσφέρουν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες όπως τα Motels, οι ξενώνες, τα πανδοχεία και τα οικοτροφεία έχουν μειώσει αισθητά τον αριθμό τους ή έχει διακοπεί η λειτουργία τους. Στα σχήματα 9 και 10 παρουσιάζεται η εξέλιξη των ξενοδοχειακών τουριστικών καταλυμάτων ανά κατηγορία καταλύματος. Ο αριθμός των τουριστικών κλινών ανά είδος τουριστικού καταλύματος ακολουθεί πλήρως την εξέλιξη του αριθμού του είδους τουριστικού καταλύματος στο οποίο αντιστοιχεί. Αξιοσημείωτο είναι ότι αν και ο αριθμός των ξενοδοχείων Πολυτελείας είναι μικρός ο αριθμός των κλινών που αντιστοιχούν σε αυτή την κατηγορία είναι αναλογικά μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο αριθμό κλινών των ξενοδοχείων των άλλων κατηγοριών. Και αυτό διότι οι ξενοδοχειακές μονάδες Πολυτελείας έχουν μεγάλο μέγεθος ενώ τα ξενοδοχεία μεσαίων και χαμηλών κατηγοριών είναι λιγότερο οργανωμένα και το μεγαλύτερο ποσοστό τους είναι μικρά σε μέγεθος. Τα ποσοστά των κλινών των διαφόρων ειδών τουριστικών καταλυμάτων στο εκατοστιαίο ποσοστό του συνόλου τους φαίνεται στο σχήμα 11. Αντίστοιχα στο σχήμα 12 παρουσιάζεται η εξέλιξη του αριθμού των κλινών για όλες τις κατηγορίες καταλυμάτων. Το μεγαλύτερο ποσοστό κατέχουν οι κλίνες των ξενοδοχείων Γ κατηγορίας ενώ ο αριθμός των κλινών των ξενοδοχείων Α και Β κατηγορίας είναι περίπου ο ίδιος παρόλο που οι ξενοδοχειακές μονάδες Α κατηγορίας είναι περίπου το ένα τέταρτο των ξενοδοχειακών μονάδων Β κατηγορίας. Τέλος ο αριθμός των κλινών των ξενοδοχείων Δ κατηγορίας αποτελεί το 4,5 % του συνόλου των τουριστικών κλινών για το έτος 2000 ενώ το 1961 το ποσοστό ανερχόταν στο 17,87 %. Όμοια ο αριθμός των κλινών των ξενοδοχείων Ε κατηγορίας έχει μειωθεί από 21,7% το 1961 σε 2,9% το Ενδιαφέρον παρουσιάζει η μείωση του ποσοστού των ξενοδοχειακών κλινών σε σχέση με το σύνολο των κλινών των τουριστικών καταλυμάτων. Συγκεκριμένα από 92,4 % που ήταν το ποσοστό για το 1961 έχει μειωθεί στο 85,4 % το Η μείωση του ποσοστού αυτού ερμηνεύεται από την δημιουργία νέων κατηγοριών τουριστικών καταλυμάτων που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των τουριστών και προσφέρουν παροχές σύγχρονων υπηρεσιών. Σε αυτές τις κατηγορίες ανήκουν τα επιπλωμένα διαμερίσματα που από 0,19% το 1961 κατάφεραν να αποτελούν το 13,5 % του συνόλου των τουριστικών κλινών το έτος

11 2000 καθώς και τα παραδοσιακά καταλύματα που αναπτύχθηκαν τα τελευταία κυρίως χρόνια με την ανάπτυξη του οικοτουρισμού. 4. Το Περιβάλλον της Αγοράς των Αερομεταφορών Η ολοκλήρωση της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς σε συνδυασμό με την εισαγωγή νέων κρατών μελών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε συνάρτηση με την πολιτική αερομεταφορών που ακολουθείτε στην Ευρώπη δημιουργεί νέες τάσεις και επιβάλει οργανωτικές και ιδιοκτησιακές δομές στις αεροπορικές εταιρίες με τις οποίες παρέχεται η δυνατότητα για ευρωστία και οικονομικά οφέλη μέσα στο ανταγωνιστικό περιβάλλον των μεταφορών. Η απελευθέρωση στις αεροπορικές μεταφορές (πολιτική των 8 βαθμών ελευθερίας) δίνει νέες προοπτικές και απαιτεί σχεδιασμό και αλλαγές στο καθεστώς των αεροπορικών εταιριών. Ενδεικτικό του κλίματος που επικρατεί είναι ότι την τελευταία τριετία στην Ευρωπαϊκή Ένωση ιδρύθηκαν 80 περίπου νέες αεροπορικές εταιρίες (στο μεγαλύτερο ποσοστό τους ιδιωτικές), ενώ 60 περίπου εταιρίες σταμάτησαν τη λειτουργία τους. Οι ταχείες και απότομες αλλαγές στην αγορά των αερομεταφορών μπορούν να συγκεκριμενοποιηθούν σε 4 βασικές αιτίες: Οι απελευθερωμένες αγορές εντείνουν τον ανταγωνισμό. Στην αγορά εισέρχονται νέες (ιδιωτικές) αεροπορικές επιχειρήσεις οι οποίες προσφέρουν αρχικά χαμηλότερες τιμές. Τα αεροδρόμια και ο έλεγχος της εναέριας κυκλοφορίας (που περιέχει πολλά στοιχεία κρατικισμού και μονοπωλιακού καθεστώτος) απαιτούν συχνά υψηλά τέλη και δημιουργούν αρκετά προβλήματα στους χρόνους εξυπηρέτησης των αεροσκαφών. Η διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση όπου οι επιβάτες καρπώνονται το προϊόν του ανταγωνισμού, δηλαδή τις όσο το δυνατόν χαμηλότερες τιμές. Τα ανταγωνιστικά μέσα μεταφοράς (τρένο, αυτοκίνητο, πλοίο) οπού τόσο οι τεχνολογικές εξελίξεις σε αυτά, όσο και οι επενδύσεις που γίνονται σε έργα υποδομής, σίγουρα οδηγούν σε αύξηση του ανταγωνισμού. Οι εταιρίες εκτάκτων πτήσεων (charter) οι οποίες ανταγωνίζονται τις τακτικές γραμμές. Το αποτέλεσμα αυτής της σταδιακής απελευθέρωσης δείχνει ότι όλοι οι αερομεταφορείς επωφελήθηκαν των νέων δυνατοτήτων. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι όταν εφαρμόστηκε το τρίτο πακέτο των νέων μέτρων απελευθέρωσης υπήρχαν 490 τακτικές αεροπορικές γραμμές οι οποίες τώρα προσεγγίζουν τις 520. Το 30 % των γραμμών

12 αυτών εξυπηρετείται από δύο αερομεταφορείς, το 6 % από τρεις ενώ το 64 % παραμένει μονοπώλιο αεροπορικών εταιριών μεταφορών. Το παγκόσμιο σύστημα αερομεταφορών μεταφέρει σήμερα περίπου 2,5 δισεκατομμύρια επιβάτες ετησίως και περίπου 20 εκατομμύρια τόνους εμπορεύματα. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι οι 222 αεροπορικές εταιρίες μέλη της IATA μεταφέρουν αριθμό επιβατών της τάξεως των 300 έως 320 εκατομμύρια επιβάτες ανά ημέρα και εκατομμύρια τόνους εμπορεύματα ημερησίως. Για να μπορέσουν οι αεροπορικές εταιρίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αντιμετωπίσουν τον αυξημένο ανταγωνισμό και να επέλθουν τα επιδιωκόμενα οικονομικά αποτελέσματα έχουν επεκτείνει το δίκτυο τους και τις δραστηριότητες τους σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρίες έχουν δημιουργήσει ένα δίκτυο το οποίο συνδέει όλες τις μεγάλες πόλεις και τα αεροδρόμια της Ευρώπης και περίπου 174 πόλεις του υπόλοιπου κόσμου. Όσο αφορά τον Ελληνικό χώρο η αεροπορική κίνηση εσωτερικού και εξωτερικού μεταφράζεται σε κινήσεις αεροσκαφών με χιλιάδες επιβιβασθέντες και χιλιάδες αποβιβασθέντες επιβάτες για το έτος 1999 ( Σχήμα 13). Οι εξελίξεις στην αγορά των μεταφορών και το έντονο ανταγωνιστικό περιβάλλον απαιτούν από τις αεροπορικές εταιρίες σύγχρονες διεργασίες και πρακτικές στην οργάνωση και διοίκηση. Ο έντονα κυκλικός χαρακτήρας του κλάδου των αεροπορικών μεταφορών και με δεδομένο την ανάκαμψη του κλάδου στα μέσα της δεκαετίας του 90 εκτιμάται ότι θα εμφανιστεί σύντομα μείωση του επιβατικού έργου ανά εταιρία, στην οποία οι αερομεταφορείς με χαμηλή ανταγωνιστικότητα θα αντιμετωπίσουν προβλήματα βιωσιμότητας. Στα πλαίσια του ελεύθερου ανταγωνισμού οι αεροπορικές εταιρίες προκειμένου να αντεπεξέλθουν και να εφαρμόσουν αναπτυξιακές επιχειρησιακές πολιτικές επιβάλλεται να γίνουν ισχυρές τόσο όσο αφορά τα οικονομικά μεγέθη τους όσο και την υποδομή τους και το στόλο τους. Οι εταιρίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναζητούν και συμπράττουν συνεργασίες συμμαχίες οι οποίες θα τις οδηγήσουν σε επιχειρησιακά μεγέθη που θα τις καταστήσουν ισχυρές έναντι των ανταγωνιστών τους σε παγκόσμιο επίπεδο. Η δημιουργία συμμαχιών γίνεται με στόχο την αύξηση των κερδών και μείωση των δαπανών της εταιρίας. Οι συμμαχίες των εταιριών στον χώρο των αερομεταφορών γίνεται με αγορά μεριδίων από το μετοχικό κεφάλαιο άλλων εταιριών, με συγχωνεύσεις εταιριών και τη δημιουργία μετασχηματισμένων εταιριών ή ομίλων. Επίσης συμμαχίες γίνονται με τη σύναψη εμπορικών συμφωνιών για συνεκμετάλλευση γραμμών σε πολλές περιπτώσεις ακόμα και δικτύων κυρίως μεταξύ ευρωπαϊκών και εταιριών από άλλες ηπείρους (κατά πλειοψηφία

13 αμερικάνικων εταιριών) όπως για παράδειγμα συμφωνίες της British Airways και της US Air, της KLM και Northwest κ.λ.π.. Οι οργανωτικές και επιχειρησιακές τροποποιήσεις στους αερομεταφορείς θα πρέπει να ιεραρχηθούν ανάλογα: Με τις οικονομικές επιπτώσεις Το βαθμό επιτακτικότητας Τις εσωτερικές αλληλεξαρτήσεις Τη διαθεσιμότητα των πόρων Τους λειτουργικούς και αναπτυξιακούς περιορισμούς Τις επιθυμητές και σχεδιαζόμενες συμμαχίες συνεργασίες με άλλες αεροπορικές εταιρίες και τις επιχειρησιακά βιώσιμες εμπορικές συμφωνίες 5. Εξέλιξη του Αερομεταφορικού Έργου σε σχέση με τον Τουρισμό Η σχέση έντονης εξάρτησης του ελληνικού τουρισμού από τις εξελίξεις στις αερομεταφορές αποδεικνύεται από τα παρακάτω: 1) το 80% της συνολικής τουριστικής κίνησης προς την Ελλάδα χρησιμοποιεί το αεροπλάνο ως μεταφορικό μέσο (Σχήμα 1). 2) Η Ελλάδα είναι ο πιο γεωγραφικά απομακρυσμένος Ευρωπαϊκός προορισμός για τις κύριες χώρες προσέλευσης τουριστών. 3) Λόγω του παραπάνω το ποσοστό συμμετοχής της αερομεταφοράς στην τελική τιμή του πακέτου είναι συγκριτικά υψηλότερο ως προς τις άλλες ανταγωνίστριες ευρωπαϊκές χώρες. 4) Η αντικατάσταση του μεταφορικού αυτού μέσου είναι ιδιαίτερα δύσκολη (διάρκεια ταξιδιού/ κόστος ταξιδιού). Η χρησιμοποίηση μεγάλης χωρητικότητας αεροσκαφών στις πτήσεις τσαρτερ, καθεστοποιεί ακόμα περισσότερο την τουριστική προσφορά αυξάνοντας την εξάρτηση του τουρισμού μας από λίγους ξένους Tour Operators και χώρες. Τo 90% του επιβατικού κοινού πετάει με τα «net fares», δηλαδή τους εκπτωτικούς ναύλους. Η αγορά, ήτοι οι ταξιδιωτικοί πράκτορες είναι συνεχώς σε επαγρύπνηση και περιμένουν μέχρι τελευταία στιγμή να δουν εάν έβγαλε η Lufthansa ή η Ο.Α. κλπ, τα «net fares» για κάθε προορισμό που τους ενδιαφέρει. Όταν κάποιος πελάτης πάει σε ένα ταξιδιωτικό πράκτορα αυτός δεν θα του αναφέρει τον κανονικό ναύλο που έχει το σύστημα, θα κοιτάξει τα χαρτιά του για να δει, την συγκεκριμένη στιγμή και τον προορισμό που

14 ενδιαφέρει τον πελάτη, ποιες εταιρίες έχουν ποιες προσφορές και βάση αυτών θα γίνει η συζήτηση, για αυτόν τον λόγο οι ταξιδιωτικοί πράκτορες είναι σε διαρκή επικοινωνία με όλες τις αεροπορικές εταιρίες, προκειμένου να μάθουν τις τελευταίες τους προσφορές. Αυτό υποχρεώνει όλες τις αεροπορικές εταιρίες να μπουν σε αυτόν τον πόλεμο τιμών, μέσω προσφορών. Η τιμολόγηση των ναύλων γίνεται με βάση την ζήτηση και την πληρότητα. Αυτό συμβαίνει και στον υπολογισμό των εκπτωτικών ναύλων. 6. Η Υποδομή των Αεροδρομίων στην Ελλάδα Η Ελλάδα, με το ορεινό ανάγλυφο και το μεγάλο αριθμό νησιών, ανέπτυξε τις τελευταίες δεκαετίες μεγάλο αριθμό αεροδρομίων (το 2000 ανέρχονται σε 44) που εξυπηρετούν και συνδέουν τις πιο απομακρυσμένες περιοχές της χώρας. Τα αεροδρόμια αυτά κατασκευάστηκαν με πόρους από τον κρατικό προϋπολογισμό και ως εκ τούτου τόσο ο σχεδιασμός όσο και οι επεμβάσεις εκσυγχρονισμού τους έγιναν μέσα στην οικονομική λογική της ελάχιστης δυνατής δαπάνης και μέσα στα πλαίσια του εκάστοτε προϋπολογισμού. Αυτό το μοντέλο αλλάζει άρδην από το 1992, οπότε επιβάλλεται το λεγόμενο τέλος εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης αεροδρομίων (γνωστό με τον μειωτικό όρο Σπατόσημο), που καταβάλλει κάθε επιβάτης μαζί με το εισιτήριο. Από το σύνολο των τελών εκσυγχρονισμού που προκύπτουν από τους μετακινούμενους προς το αεροδρόμιο, κατ αρχήν το 65% χρησιμοποιείται για έργα εκσυγχρονισμού που αφορούν το συγκεκριμένο αεροδρόμιο, ενώ το υπόλοιπο 35% διατίθεται από την Υπηρεσία της Πολιτικής Αεροπορίας για έργα εκσυγχρονισμού της αεροδρομιακής υποδομής της χώρας γενικά. Τα έσοδα από το συγκεκριμένο τέλος θα δώσουν τα προσεχή χρόνια τη δυνατότητα για εκτεταμένα έργα εκσυγχρονισμού των αεροδρομίων. Ειδικά για τον σκοπό αυτό και στα πλαίσια της Επενδυτικής Πολιτικής μέσω του ΙΙΙ Κ.Π.Σ. έχει συσταθεί ειδικό τμήμα στο ΥΠΕΧΩΔΕ για τον έγκαιρο και ορθολογικό καταμερισμό των κονδυλίων που αφορούν τον εκσυγχρονισμό των περιφερειακών αεροδρομίων. 7. Επενδυτική και Επιχειρησιακή Πολιτική στις Υποδομές Οι επενδύσεις για την βελτίωση των υφιστάμενων τουριστικών υποδομών και την δημιουργία νέων πρέπει να είναι συντονισμένες και να ανταποκρίνονται στην υψηλή

15 ποιότητα τουρισμού που προσελκύει η χώρα μας προκειμένου να μην χαθεί το υπάρχον μερίδιο αγοράς αλλά να αυξηθεί. Για να παραμείνει η χώρα μας αρκετά «ελκυστική» θα πρέπει να καταστρωθεί ένα νέο στρατηγικό πλαίσιο management, το οποίο θα συμπεριλάβει όλους τους συμμετέχοντες στον τομέα του τουρισμού (ταξιδιωτικοί πράκτορες, ιδιοκτήτες ξενοδοχειακών μονάδων, αεροδρόμιο, εταιρίες λεωφορείων και ενοικιάσεων οχημάτων, εταιρίες παροχής τουριστικών πληροφοριών κλπ.) που θα προσφέρουν υπηρεσίες που ανταποκρίνονται στα υψηλά standards των τουριστών με την ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που θα ενισχύσουν την προσέλκυση τουριστών υψηλής ποιότητας και άρα μεγάλου περιθωρίου κέρδους αν και όχι απαραίτητα μεγάλου όγκου. Η χρηματοδότηση των επενδύσεων για την αναβάθμιση της τουριστικής υποδομής θα πρέπει να γίνει μέσω του ΙΙΙ Κ.Π.Σ. με την συμμετοχή ιδιωτών καθώς και των πόρων της ΥΠΑ που θα προέρχεται από τα έσοδα της σωστής εκμετάλλευσης των αεροδρομίων που έχει υπό τον έλεγχο της. Η παγκοσμιοποίηση και το απελευθερωμένο περιβάλλον των αεροπορικών μεταφορών σε συνδυασμό με τις ισχύουσες οικονομικές τάσεις, τείνουν να αλλάξουν το μέχρι σήμερα μοντέλο διαχείρισης των αεροδρομίων. Είναι χαρακτηριστική η τάση για τη δημιουργία ανεξάρτητων από το κράτος φορέων διαχείρισης των αερολιμένων. Έτσι η δραστηριοποίηση των ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων προς την κατασκευή και λειτουργία των αεροδρομίων καθιστά τα αεροδρόμια μια σύγχρονη πια επιχειρησιακή μονάδα με συγκεκριμένους επιχειρηματικούς στόχους. Επομένως, τα αεροδρόμια θα πρέπει πλέον να είναι σε θέση να καλύπτουν από τα έσοδά τους τις δαπάνες λειτουργίας, να καλύπτουν χρηματοδοτήσεις για επενδύσεις και να έχουν κέρδος τέτοιο ώστε να δημιουργείται απόσβεση του κόστους επένδυσης. Ουσιαστικά τα αεροδρόμια θα λειτουργούν ως αυτόνομες επιχειρησιακές μονάδες (Business Units). Στον Ελληνικό χώρο το πρώτο αεροδρόμιο με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (συμμετοχή χρηματοδότησης του κράτους για τη κατασκευή μόνο 7%) είναι ο Αερολιμένας Αθηνών Ελευθέριος Βενιζέλος στη περιοχή των Σπάτων Αττικής. Οι μέτοχοι στον φορέα υλοποίησης και διαχείρισης του αερολιμένα είναι κατά 55% το Ελληνικό Δημόσιο και κατά 45% κοινοπραξία Ιδιωτικών Μετόχων (Hochtief A.G,ABB AG, H. Krantς TKT, Flughafen Athen Spata). Η έναρξη λειτουργίας του νέου αερολιμένα έγινε τον Μάρτιο του 2001 και σύμφωνα με τη σύμβαση μεταξύ ιδιωτών και Ελληνικού δημοσίου η λειτουργία του ανεξάρτητου φορέα διαχείρισης με επικεφαλής τους ιδιώτες επενδυτές θα είναι υπό την ευθύνη τους για 30 έτη (συμπεριλαμβανομένου και του χρόνου κατασκευής του).το έργο αυτό αποτελεί έργο πρωτοποριακό για τα Ελληνικά και Ευρωπαϊκά δεδομένα και θα

16 αποτελέσει πιλότο για ανάλογες επενδυτικές δραστηριότητες στο χώρο των αεροπορικών μεταφορών. 8. Συμπεράσματα - Προτάσεις Οι μεταφορές και ο τουρισμός αποτελούν δύο από τις σημαντικότερες συνιστώσες της Εθνικής Οικονομίας (Σχήμα 14 και 15). Ο ρόλος της μεταφοράς και ιδιαίτερα της αερομεταφοράς στην εξέλιξη του τουρισμού είναι καθοριστικός αφού αερομεταφορές και τουρισμός οφείλουν να λειτουργούν συμπληρωματικά, όπως αναπτύχθηκε στις προηγούμενες παραγράφους. Ο τουρισμός εξαρτάται από τις εξελίξεις της αγοράς των μεταφορών και είναι πολλές φορές αναγκασμένος να προσαρμοστεί. Ιδιαίτερα οι νησιωτικές περιοχές οι οποίες αποτελούν τελικούς προορισμούς για το Ελληνικό και κατ επέκταση για το Ευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών. Οι αεροπορικές μεταφορές χαρακτηρίζονται από τον έντονα διεθνοποιημένο ανταγωνισμό. Η αύξηση της ζήτησης για μεταφορά, η πολιτική μείωσης των ναύλων και η εφαρμογή των κανόνων του ανταγωνισμού αποτελούν παραμέτρους που εντείνουν το ανταγωνιστικό περιβάλλον στις αεροπορικές εταιρίες. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον οι στρατηγικές συμμαχίες των αεροπορικών εταιριών αποτελούν και θα αποτελέσουν και στο μέλλον το κριτήριο για την βιωσιμότητα τους. Η φιλοσοφία του εθνικού αερομεταφορέα ανήκει στο παρελθόν και το επιβατικό κοινό κατευθύνεται προς εταιρίες που έχουν ενταχθεί στους κανόνες της αγοράς και παρέχουν υψηλό επίπεδο εξυπηρέτησης με χαμηλή τιμή εισιτηρίου. Η δυνατότητα που παρέχεται στις αεροπορικές εταιρίες να καθορίζουν ελεύθερα την τιμή του εισιτηρίου τους (μέσα σε κάποια θεσπισμένα όρια) οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερη μείωση των τιμών. Όλα τα σχέδια αναδιοργάνωσης καθώς και επιχειρησιακά πλάνα των αεροπορικών εταιριών αναπόφευκτα επικεντρώνονται στη μείωση του λειτουργικού κόστους με έμφαση στη μείωση του κόστους εργασίας και το κλείσιμο των ελλειμματικών γραμμών. Σε συνάρτηση τις εξελίξεις στην αγορά των αερομεταφορών πρέπει να συμπεριλάβουμε και τις εξελίξεις που έχουν λάβει χώρα και στις παρακάτω παραμέτρους: a) Έχει βελτιωθεί η υποδομή της χώρας όσον αφορά το οδικό δίκτυο και τις επικοινωνίες b) Η λειτουργία του νέου κεντρικού αεροδρομίου της χώρας στα Σπάτα (Αττική) που αποτελεί την αεροδρομιακή πύλη εισόδου και εξόδου από την χώρα

17 c) Την νομοθεσία για τις τουριστικές δραστηριότητες καθώς και τους αναπτυξιακούς νόμους που εφαρμόστηκαν και σχεδιάζεται να εφαρμοστούν d) Την ίδρυση Ανώνυμης Εταιρίας για την ανάπτυξη και την εκμετάλλευση (σε συνεργασία με ιδιώτες) της κρατικής τουριστικής υποδομής e) Την δραστηριοποίηση με τον χώρο (των αερομεταφορών και του τουρισμού) επιχειρηματιών με σύγχρονη νοοτροπία για την παρεχόμενη ποιότητα και τον επιχειρησιακό σχεδιασμό Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω θα πρέπει να αναθεωρήσουμε τις απόψεις για δυο κυρίως παραμέτρους: a) Το είδος - κατηγορία των τουριστών που θέλουμε να προσελκύσουμε και να προχωρήσουμε στην δημιουργία σχετικών υποδομών b) Στη συνεργασία με την ιδιωτική πρωτοβουλία ώστε να αναπτυχθούν εναλλακτικές μορφές τουρισμού, (συνεδριακό, ιαματικό, αθλητικό, αγροτουρισμού, παραδοσιακό κτλ.) με σκοπό την επέκταση της τουριστικής σεζόν σε μεγαλύτερη των 6 θερινών μηνών. Τα χαρακτηριστικά και οι απαιτήσεις της κατηγορίας των τουριστών οι οποίοι επιλέγουν την Ελλάδα για τις διακοπές τους, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στον σχεδιασμό για την περαιτέρω τουριστική εξέλιξη έχουν άμεση σχέση με τις κύριες αγορές προσέλκυσης τουριστών εξωτερικού και διαφέρουν ανά τουριστικό προορισμό. Επομένως θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη μια σειρά από παραμέτρους που αφορούν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των κυριοτέρων πηγών τουρισμού στην Ελλάδα, όπου όπως παρουσιάστηκε στις προηγούμενες παραγράφους είναι οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Αντίστοιχη με τις απαιτήσεις τους θα πρέπει να είναι και το προσφερόμενο επίπεδο εξυπηρέτησης στην μεταφορική και αεροδρομική υποδομή καθώς και στην τουριστική υποδομή. Τέλος η νομισματική ενοποίηση, η αύξηση του ΑΕΠ, η μείωση του πληθωρισμού και τα οικονομικά επιτεύγματα της χώρας μας, σε συνάρτηση με τους εναλλακτικούς προορισμούς στην Μεσόγειο (Αίγυπτο, Τουρκία κτλ.) μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι είναι μονόδρομος η κατεύθυνση μας προς τους τουρίστες που προέρχονται από προορισμούς με υψηλό ΑΕΠ και κατά συνέπεια υψηλό βιοτικό επίπεδο δηλαδή υψηλές απαιτήσεις σε ποιοτικά χαρακτηριστικά όσον αφορά τις τουριστικές υποδομές και υπηρεσίες

18 Βιβλιογραφικές Αναφορές 1. Συγκοινωνιακός Σχεδιασμός, Β. Στεφανής, Ξάνθη Γενικό Σχέδιο Ανάπτυξης (Master Plan) Αερολιμένα Ρόδου, Δ.Π.Θ. Επιστ. Υπευθ.: Αν. Καθηγητής Β. Προφυλλίδης, Γενικό Σχέδιο Ανάπτυξης (Master Plan) Αερολιμένων Κάσου - Καστελόριζου -Καρπάθου, Δ.Π.Θ. - Επιστ. Υπευθ.: Αν. Καθηγητής Β. Προφυλλίδης, Airlines Restructuring, Β. Στεφανής Δ. Δημητρίου, Air Transport and Airports International Conference Hellenic Institute of Transportation Engineers, Athens 3-4 December Εκσυγχρονισμός Σιδηροδρομικών και Αεροπορικών Μεταφορών Οι επιπτώσεις της απελευθέρωσης, Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου, Ξάνθη Μάιος Europe Volume 4, Tourism 2020 Vision, World Tourism Organization, Edition Eurostat Yearbook, A statistical eye on Europe, Edition 2000 European Commition 8. Eurostat Yearbook, Financial Statistics, Edition Economic Accounts of the European Union 1988, Edition Στατιστικά Δελτία Οικονομικής Συγκυρίας, Τράπεζα της Ελλάδος για τα έτη και Στατιστικά Δελτία Υ.Π.Α Στατιστικά Δελτία Ε.Ο.Τ Στατιστικά Δελτία, Ε.Σ.Υ.Ε.,

19 15% 1% 4% 80% ΣΥΝΟΛΟ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΩΣ AΕΡΟΠΟΡΙΚΩΣ ΘΑΛΑΣΣΙΩΣ ΟΔΙΚΩΣ Σχήμα 1. Ποσοστιαία κατανομή αφίξεων αλλοδαπών τουριστών στην Ελλάδα ανά μέσο μεταφοράς για το έτος (Πηγή ΕΟΤ) ΣΥΝΟΛΟ Ε.Ε ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΩ Σ AΕΡΟΠΟΡΙΚΩΣ 1% 3% 0% 96% ΘΑΛΑΣΣΙΩΣ ΟΔΙΚΩΣ Σχήμα 2. Ποσοστιαία κατανομή αφίξεων αλλοδαπών τουριστών προερχόμενοι από τα κράτη μέλη της Ε.Ε. στην Ελλάδα ανά μέσο μεταφοράς για το έτος (Πηγή ΕΟΤ) 15% 1% 3% ΣΥΝΟΛΟ ΕΥΡΩΠΗΣ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΩΣ AΕΡΟΠΟΡΙΚΩΣ 81% ΘΑΛΑΣΣΙΩΣ ΟΔΙΚΩΣ Σχήμα 3. Ποσοστιαία κατανομή αφίξεων αλλοδαπών τουριστών προερχόμενοι από τα κράτη της Ευρώπης στην Ελλάδα ανά μέσο μεταφοράς για το έτος (Πηγή ΕΟΤ) - 1 -

20 (%) (%) (%) Ευρώπη 62,6 56,3 50,8 Αμερική 20,4 22,2 22,1 Μέση Ανατολή 1,5 1,7 1,9 Αφρική 3,3 3,6 3,8 Νοτιοανατολική Ασία 0,7 0,9 1,1 Ασία / Ειρηνικός 11,5 15,3 20,3 Πίνακας 1. Συμμετοχή των διαφόρων περιοχών του κόσμου στη Παγκόσμια τουριστική αγορά. (Πηγή: ΟΟΣΑ) Αριθμός τουριστών Αριθμός τουριστών Αριθμός τουριστών Περιοχή (εκατ.) για το έτος (εκατ.) για το έτος (εκατ.) για το έτος βάσης 1990 βάσης 2000 βάσης 2010 Ευρώπη Αμερική Ανατ.Ασία / Ειρηνικός Αφρική Μέση Ανατολή Νότια Ασία Σύνολο παγκοσμίως Πίνακας 2. Προβλέψεις αφίξεων τουριστών στον κόσμο και κατά περιοχή για τα έτη 2000 και 2010 σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού. (Πηγή: WΟΤ) International Tourist Arrivals (millions) Europe Americas East Asia/Pacific Africa Middle East South Asia Not Specified YEARS Σχήμα 3. Πρόβλεψη της παγκόσμιας τουριστικής κίνησης για τα έτη (Πηγή WTO) - 2 -