ΤοΥ λογοτεχνικoυ περιοδικoυ Le Regard Crétois / η κρητικη ματια [ ]

Transcript

1 ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΦΙΛΩΝ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ (ΔΕΦΝΚ) ευρετηριο ΤοΥ λογοτεχνικoυ περιοδικoυ Le Regard Crétois / η κρητικη ματια [ ] ΓΕΝΕΥΗ 2014

2 ISBN: Για την παρούσα έκδοση διεθνησ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΦΙΛΩΝ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ (ΔΕΦΝΚ) πολιτιστικό σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα Ιδρύθηκε στη Γενεύη στις 14 Δεκεμβρίου

3 Στην πολυαγαπημένη φίλη, συνοδοιπόρο και «συναθλητίνα», Κλεοπάτρα Πρίφτη ως αντίδωρο της πνευματικής, ηθικής και υλικής της προσφοράς επί σειρά ετών στην έκδοση και ανάδειξη του περιοδικού της Εταιρείας.

4 Θερμότατες ευχαριστίες στην Αθηνά Βουγιούκα, Διδάκτορα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας - Ειδική μελετήτρια του Καζαντζάκη, στον Νίκο Μαθιουδάκη, Διδάκτορα Γλωσσολογίας & Υφολογίας, στην Κόνστανς Ταγκοπούλου, Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Πόλεως της Νέας Υόρκης, στον Peter Bien, Ομότιμο Καθηγητή Αγγλικής και Συγκριτικής Φιλολογίας του Dartmouth College, στον Σ. Ν. Φιλιππίδη, Ομότιμο Καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, και στον Γιώργο Στασινάκη, Πρόεδρο της ΔΕΦΝΚ, αρχισυντάκτη του περιοδικού, Πρεσβευτή Ελληνισμού, για τις καίριες επιστημονικές και εκδοτικές παρεμβάσεις τους.

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΕΥΧΟΣ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ Αποσπάσματα από τα έργα του Άρθρα Αλληλογραφία Ανέκδοτα έργα Χειρόγραφα Ομιλίες Συνεντεύξεις Συναντήσεις ΑΡΘΡΑ - ΜΕΛΕΤΕΣ Δημοσιεύματα κατά συγγραφέα Ελληνόγλωσσα Ξενόγλωσσα Δημοσιεύματα κατά τίτλο των έργων του Νίκου Καζαντζάκη Δημοσιεύματα κατά θεματικές ενότητες Αρχαία Ελλάδα, Βυζάντιο, Ιστορία, Παράδοση Γυναικείες μορφές Οδοιπορικά και ανακαλύψεις Οικουμενικότητα Παιδεία και νέοι Πνευματικότητα και Θρησκευτική Αναζήτηση Πολιτική Συγκριτικές μελέτες: ο Καζαντζάκης και οι άλλοι δημιουργοί Τέχνες Φιλολογία Φιλοσοφία Ψυχολογία

6 4. ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ Ελληνόγλωσσες Ξενόγλωσσες ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Καζαντζάκης: νεανικά χρόνια Γαλάτεια και Ελένη Πορτρέτα του Καζαντζάκη Συναντήσεις και Ταξίδια Τόποι: επίσκεψη και διαμονή Διεθνές Βραβείο Ειρήνης Θέατρο Εικαστικές τέχνες Μουσική Κινηματογραφικές προσαρμογές Αποχαιρετισμός Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΕΣ Στα αγγλικά Στα γαλλικά Στα ελληνικά Στα ισπανικά Στα ρουμανικά Στα σουηδικά Στα τσέχικα

7 ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ «ΚΡΗΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ» ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΜΒΕΛΕΙΑΣ Το περιοδικό Le Regard crétois/η Κρητική Ματιά αποτελεί τη μοναδική αφιερωμένη στο έργο του κρητικού λογοτέχνη επιθεώρηση και εκδίδεται από τη Διεθνή Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη (ΔΕΦΝΚ) από το Γεγονός αποτελεί η αναγνώριση της περιοδικής επιθεώρησης σε παγκόσμια εμβέλεια, πράγμα που οφείλεται κυριότατα στη σημαντική συνδρομή της Συντακτικής Επιτροπής του περιοδικού που επιμελείται την παρουσίαση κάθε τεύχους. Η παρούσα μονογραφία συνιστά κυρίως μια βιβλιογραφική αναφορά του Regard crétois/κρητική Ματιά, θέτοντας διττό σκοπό: από τη μια πλευρά, την ανάδειξη της σημασίας του περιοδικού για τη μελέτη του καζαντζακικού έργου και από την άλλη πλευρά, τη βιβλιογραφική και επιστημονική συμβολή στην έρευνα και μελέτη της Ζωής και του Έργου του Νίκου Καζαντζάκη. Το περιοδικό Le Regard crétois/η Κρητική Ματιά Με την ίδρυση της ΔΕΦΝΚ προέκυψε αμέσως η ανάγκη για σύνταξη και έκδοση μιας περιοδικής επιθεώρησης που θα αποτελούσε το βήμα για μια υπεύθυνη και τεκμηριωμένη παρουσίαση της ενδιαφέρουσας ζωής και του ποικιλόμορφου έργου του Καζαντζάκη. Τον Ιανουάριο του 1990, λοιπόν, κυκλοφορεί για πρώτη φορά ένα περιοδικό με τίτλο Le Regard crétois/η Κρητική Ματιά, το οποίο είναι αποκλειστικά αφιερωμένο στον Νίκο Καζαντζάκη. Σημαντική επισήμανση αποτελεί η διαπίστωση ότι το περιοδικό της ΔΕΦΝΚ είναι η μόνη περιοδική έκδοση σε όλο τον κόσμο αφιερωμένη αποκλειστικά σε έλληνα λογοτέχνη. Βασική γλώσσα του περιοδικού που εκδίδεται στη Γενεύη είναι η γαλλική και ο τίτλος Le Regard crétois είναι μετάφραση στα γαλλικά του καζαντζακικού ιδεώδους «Κρητική Ματιά», όπως περιγράφεται στην αυτοβιογραφική μυθιστορία Αναφορά στον Γκρέκο. Ο Καζαντζάκης διά μέσου της Κρητικής Ματιάς αποτύπωσε το καταστάλαγμα της πνευματικής περιπλάνησής του, το αποκορύφωμα της προσωπικής φιλοσοφίας του, η οποία αποκαλύπτονταν στην πάλη των κρητικών μονομάχων με τον ταύρο στις τοιχογραφίες των Παλατιών της Κνωσού, όπου η φρίκη της υλικής υπόστασης μετουσιωνόταν σε παιχνίδι της πνευματικής ύπαρξης. Από το 1990, έτος έκδοσης του πρώτου τεύχους, έως το 2014, έτος έκδοσης του τελευταίου έως σήμερα τεύχους του περιοδικού, έχουν δημοσιευτεί σ αυτό περισσότερα από εκατό αποσπάσματα κειμένων του Καζαντζάκη, συχνά αδημοσίευτα μέχρι τότε, έχουν φιλοξενηθεί περισσότερες από εκατό πενήντα εμπεριστατωμένες μελέτες για το έργο του και πολυάριθμα άλλα ενδιαφέροντα κείμενα σχετικά με τη ζωή, την προσωπικότητα και τη θέση του στην ιστορία της νεοελληνικής και της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Στο Regard crétois/κρητική Ματιά έχουν συγγράψει άρθρα περισσότεροι από διακόσιοι πανεπιστημιακοί καθηγητές της φιλολογίας και διακεκριμένοι ερευνητές της λογοτεχνίας, καθώς και δεκάδες σημαίνουσες προσωπικότητες από τους ευρύτερους χώρους της επιστήμης, της τέχνης και της διανόησης σε παγκόσμια κλίμακα. Σταθμός στην ιστορία του Regard crétois/κρητική Ματιά αποτέλεσε η απόφαση της ΔΕΦΝΚ να δημοσιεύεται, από το τεύχος 34/Δεκέμβριος 2007 και μετά, σε τέσσερις γλώσσες: γαλλικά, ελληνικά, αγγλικά και ισπανικά. Με την τετράγλωσση έκδοση του περιοδικού παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση της συμμετοχής μελετητών πλέον όχι μόνο γαλλόφωνων μελετητών, αλλά και ελληνόφωνων και αγγλόφωνων και ισπανόφωνων, με αποτέλεσμα το Regard crétois/κρητική Ματιά δίκαια και αντικειμενικά να αναδεικνύεται ως το σπουδαιότερο μέσο παγκόσμιας 9

8 προβολής για τη μελέτη και την ανάλυση του έργου του οικουμενικού λογοτέχνη και στοχαστή. Εύκολα, λοιπόν, κάποιος συμπεραίνει ότι το Regard crétois/κρητική Ματιά εδραιώθηκε ως μια σοβαρή και υπεύθυνη συμβολή στην έρευνα για τον Καζαντζάκη και το πολύπλευρο έργο του. Το Ευρετήριο ( ) Η παρούσα εργασία φέρει τον τίτλο: «Ευρετήριο του λογοτεχνικού περιοδικού Le Regard Crétois/Η Κρητική Ματιά ( )» ουσιαστικά, αποτελεί τη βιβλιογραφική καταγραφή και ταξινόμηση των περιεχομένων του περιοδικού στα σαράντα ένα συνολικά τεύχη του ως επιστημονικό αντικαθρέπτισμα των εικοσιτεσσάρων χρόνων της παρουσίας και της συμβολής του στην εκδοτική ιστορία. Με γνώμονα τη δομή των τίτλων του Regard crétois/κρητική Ματιά, καταρτίστηκαν έξι (6) γενικές κατηγορίες περιεχομένων: «Δημοσιεύματα κατά τεύχος», «Κείμενα του Νίκου Καζαντζάκη», «Άρθρα-Μελέτες», «Μαρτυρίες», «Φωτογραφικό υλικό» και «Βιβλιοκρισίες». Οι συγκεκριμένες κατηγορίες έχουν βασικές υποδιαιρέσεις, σύμφωνα με επιστημονικές αρχές και μεθοδολογικά κριτήρια του κλάδου της Φιλολογίας. Πιο συγκεκριμένα, η πρώτη κατηγορία «Δημοσιεύματα κατά τεύχος» είναι κατά κύριο λόγο ένας πλήρης συγκεντρωτικός πίνακας περιεχομένων του περιοδικού με τους τίτλους ανά στήλη, όπως ακριβώς παρουσιάζονται σε κάθε τεύχος του από το πρώτο μέχρι και το τελευταίο. Η δεύτερη κατηγορία «Κείμενα του Νίκου Καζαντζάκη» υποδιαιρείται σε οχτώ (8) υποενότητες στις οποίες περιλαμβάνονται γνήσια κείμενα του Καζαντζάκη, όπως αποσπάσματα από τα έργα του, άρθρα, επιστολές, ανέκδοτα έργα, χειρόγραφα, κείμενα από ομιλίες και συνεντεύξεις του, καθώς και άρθρα του αναφορικά με διάφορες προσωπικότητες. Η τρίτη κατηγορία «Άρθρα-Μελέτες» αποτελεί το βασικό κορμό της παρούσας βιβλιογραφικής μελέτης. Η συγκεκριμένη κατηγορία χωρίζεται σε τρεις κύριες ενότητες: «Δημοσιεύματα κατά συγγραφέα», «Δημοσιεύματα κατά τίτλο των έργων του Νίκου Καζαντζάκη» και «Δημοσιεύματα κατά θεματικές ενότητες». Η υποενότητα «κατά συγγραφέα» περιλαμβάνει τα άρθρα και τις μελέτες καταγεγραμμένα σύμφωνα με τους αρθρογράφους του περιοδικού (σε αλφαβητική σειρά). Η υποενότητα «κατά τίτλο των έργων του Νίκου Καζαντζάκη» περιλαμβάνει τα άρθρα και τις μελέτες διαχωρισμένα σύμφωνα με τις αναφορές τους σε συγκεκριμένα έργα του κρητικού συγγραφέα. Τέλος, η υποενότητα «κατά θεματική ενότητα» αποτελεί το σπουδαιότερο επιστημονικά και ερευνητικά κατά τη γνώμη μου μέρος του Ευρετηρίου, γιατί περιλαμβάνει μετά από ενδελεχή προσέγγιση των τευχών του περιοδικού τα άρθρα και τις μελέτες ταξινομημένα σύμφωνα με δώδεκα (12) θεματικούς κύκλους, που αντικατοπτρίζουν το φάσμα του καζαντζακικού έργου και το εύρος της καζαντζακικής σκέψης. Ειδικότερα, σημειώνονται συμβατικά οι θεματικοί κύκλοι: «Αρχαία Ελλάδα, Βυζάντιο, Ιστορία, Παράδοση», «Γυναικείες μορφές», «Οδοιπορικά και ανακαλύψεις», «Οικουμενικότητα», «Παιδεία και νέοι», «Πνευματικότητα και Θρησκευτική Αναζήτηση», «Πολιτική», «Συγκριτικές μελέτες: ο Καζαντζάκης και οι άλλοι δημιουργοί», «Τέχνες», «Φιλολογία», «Φιλοσοφία» και «Ψυχολογία». Η τέταρτη κατηγορία είναι οι «Μαρτυρίες» στην οποία εμπεριέχονται κείμενα ως κατάθεση ψυχής από πρόσωπα που συνδέονταν στενά ή γνώριζαν ποικιλοτρόπως προσωπικά το μεγάλο στοχαστή, Νίκο Καζαντζάκη. Στη συνέχεια ακολουθεί η πέμπτη κατηγορία με τίτλο «Φωτογραφικό υλικό» που περιλαμβάνει ταξινομικά φωτογραφίες και ντοκουμέντα. Τέλος, η έκτη κατηγορία είναι οι «Βιβλιοκρισίες» 10

9 που αφορούν κριτικές για έργα του Καζαντζάκη και κριτικές για βιβλία σχετικά με τον Καζαντζάκη, και διαχωρίζονται σύμφωνα με τη γλώσσα. Εν κατακλείδι, πρέπει να σημειωθούν πέντε κύρια σημεία-κριτήρια σύνταξης του Ευρετηρίου: (α) τα ονόματα συγγραφέων και έργων τίθενται πάντα σε αλφαβητική σειρά (β) οι τίτλοι των άρθρων, στην παρουσίαση των περιεχομένων του περιοδικού κατά τεύχος παρουσιάζονται πρώτα στην αρχική γλώσσα και μετά ακολουθεί όπου χρειάζεται εντός παρενθέσεως η μετάφραση στα Ελληνικά, ενώ στις υπόλοιπες κατηγορίες τίθενται οι τίτλοι μόνο στην αρχική γλώσσα (γ) όσον αφορά στην ορθογραφία των τίτλων, έγιναν οι απαραίτητες διορθώσεις σφαλμάτων ή αβλεψιών με επιστημονική ομοιογενοποίηση (δ) σχετικά με τη μετάφραση των έργων του κρητικού συγγραφέα, διατηρήθηκε ο πρωτότυπος τίτλος του έργου, όπως έχει εκδοθεί τέλος, (ε) αναφορικά με τη γενικότερη ταξινόμηση, η συγκεκριμένη βιβλιογραφική καταγραφή των άρθρων και των μελετών για τη ζωή και το έργο του Καζαντζάκη συντάχθηκε με βασικό άξονα τη μέγιστη δυνατή επιστημονική ακρίβεια και με απόλυτο σεβασμό αφενός στον κρητικό συγγραφέα και αφετέρου τόσο στους αρθρογράφους και μελετητές, όσο και στους ερευνητές και στους αναγνώστες. Όπως όμως είναι φυσικό, η ταξινομική καταγραφή, πέρα από τα επιστημονικά κριτήρια, περιέχει εγγενώς και στοιχεία υποκειμενικά που εκφράζουν τη θέση και τη γνώμη της ομάδας των συντακτών του Ευρετηρίου. Συμπερασματικά, επισημαίνεται ότι το συγκεκριμένο επιστημονικό πόνημα συντάχθηκε προκειμένου να παρουσιάσει με αρτιότητα και σαφήνεια την πολύπλευρη «εικόνα» του Regard crétois/κρητική Ματιά. Βέβαια, στο σημείο τούτο πρέπει να σημειωθεί ότι η ΔΕΦΝΚ προς διευκόλυνση των ενδιαφερομένων για την έρευνα του Καζαντζάκη πρόκειται να ενημερώνει κατά περιόδους με νεότερα στοιχεία το ευρετήριο με μορφή συμπληρωματικού παραρτήματος. Το Ευρετήριο τίθεται στη διάθεση και στην κρίση τόσο των φιλολόγων και των ερευνητών, όσο και των φοιτητών και των αναγνωστών ως ένα πλήρες βιβλιογραφικό σώμα για μια πρώτη προσέγγιση του έργου του κρητικού συγγραφέα. Άσβεστη ελπίδα και μύχιος πόθος της ομάδας των ερευνητών της σύνταξης της παρούσας μελέτης είναι το Ευρετήριο να αποτελέσει το χρηστικό εργαλείο και τον κινητήριο μοχλό ώστε μελετητές και αναγνώστες να μετουσιώσουν, σύμφωνα με το καζαντζακικό ιδεώδες, την Ύλη σε Πνεύμα, ατενίζοντας το μέλλον διά μέσου του σκεπτικού βλέμματος της «Κρητικής Ματιάς», σε μια εποχή που η Σκέψη και ο Λόγος του Νίκου Καζαντζάκη φαντάζουν πιο γόνιμα και πιο επίκαιρα από κάθε άλλη χρονική συγκυρία. Η Συντονιστική Επιτροπή της ΔΕΦΝΚ 11