ΜΝΗΜΕΙΑΚΗ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ (κωδ. 722β)

Transcript

1 ΑΝΩΤΑΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΜΝΗΜΕΙΑΚΗ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ (κωδ. 722β) Χειμερινό εξάμηνο ο ΜΑΘΗΜΑ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 16 ος - 17 ος ΑΙΩΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ-ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Διδάσκουσα: Μπαλαμώτη Ελένη

2 16 ος - 17 ος αιώνας Τα μοναστήρια μακριά από τις πόλεις και θεωρούμενα από τους οθωμανικούς νόμους προστατευόμενα θρησκευτικά καθιδρύματα, γνωρίζουν ακμή κυρίως κατά τον 16 ο και 17 ο αιώνα. Αυξάνουν τις περιουσίες τους και αναπτύσσουν οικοδομική δραστηριότητα. Πολλά χαρακτηρίζονται σταυροπηγιακά, εξαρτώμενα απευθείας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και όχι από τις τοπικές εκκλησιαστικές αρχές.

3

4 16 ος - 17 ος αιώνας Υπό το νέο καθεστώς η αριστοκρατία έπαψε να υπάρχει. Η σχετική ευημερία δημιουργεί μία νέα τάξη πλούσιων Ελλήνων. Η αποστέρηση του πολιτικού βίου άφηνε ως μοναδική σχεδόν διέξοδο αναδείξεως και κοινωνικής προβολής την εκκλησία και τη χορηγία στα μοναστήρια.

5

6 16 ος - 17 ος αιώνας Ως προς την αρχιτεκτονική η δραστηριότητα εξακολουθεί να είναι συνέχεια της βυζαντινής. Τα περισσότερα μνημεία είναι καθολικά μονών. Στις πόλεις οι ανεγειρόμενες εκκλησίες ήταν μικρές, χωρίς τρούλο, κωδωνοστάσιο και διάκοσμο, κτισμένες στη θέση άλλων που κατέρρευσαν, όπως επέβαλλε ο ισλαμικός νόμος. Ο τρόπος «παραγωγής» των εκκλησιών παραμένει ο μεσαιωνικός, δηλαδή ο παλιός παραδοσιακός, με ανωνυμία των αρχιτεκτόνων και των μαστόρων.

7

8 16 ος - 17 ος αιώνας Στην πρωτεύουσα του τουρκικού κράτους, στην Πόλη, δημιουργείται η κλασική οθωμανική αρχιτεκτονική, με ανέγερση αυτοκρατορικών τζαμιών και δημοσίων κτιρίων. Η δραστηριότητα αυτή, όσον αφορά ισλαμικά τεμένη είναι σχεδόν μηδενική στον ελληνικό χώρο. Επιβιώνουν όλοι οι προγενέστεροι τύποι ναών. Αυτοσχεδιαστική δημιουργία παραλλαγών των παλαιότερων τύπων.

9

10 16 ος - 17 ος αιώνας Οι οθωμανικές επιρροές είναι ελάχιστες και μεμονωμένες και αποδίδονται στην πρωτοβουλία των μαστόρων που έκτιζαν τόσο εκκλησίες όσο και τζαμιά. Ο ρόλος των μαστόρων στη διάδοση των αντιδανείων από το Βυζάντιο διακρίνεται στη θολοδομία.

11 Μεταβυζαντινή περίοδος 16 ος αιώνας Μνημεία Μαγνησία

12 Μονή Φλαμουρίου Κερασιά, Μαγνησία Στο βορειοανατολικό άκρο των ορεινών όγκων του Πηλίου, μεταξύ του Βενέτου και της Κερασιάς. Ιδρύθηκε το 1583 από τον όσιο Συμεών που καταγόταν από το Βαθύρεμα της Αγιάς. Το σημερινό καθολικό κτίσθηκε από τους διαδόχους του μετά το Το μοναστηριακό συγκρότημα περιλαμβάνει ισχυρό οχυρωματικό περίβολο, οποίος αποτελείται από τα συνεχόμενα διώροφα κτίρια των κελλιών, της τράπεζας, των εργαστηρίων κ.ά. βοηθητικών χώρων. Η ανατολική πτέρυγα είναι η παλιότερη της μονής. Στο μέσο του περιβόλου βρίσκεται το καθολικό, η ανέγερση του οποίου, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, διήρκεσε επτά χρόνια, από το 1595 ως το Το καθολικό ανήκει στον αθωνίτικο τύπο, δηλαδή στον σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό με πλάγιες κόγχες. Το εσωτερικό του ναού είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες, οι οποίες χρονολογούνται στο α μισό του 17ου αι. Το εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο του ναού έχει έντονα δυτικότροπα στοιχεία και είναι έργο πιθανώς επτανησιακού εργαστηρίου.

13 Μονή Φλαμουρίου Κερασιά, Μαγνησία

14 Μονή Σουρβιάς Αγία Τριάδα Μαγνησία Ιδρύθηκε τον 16 ο αιώνα και άκμασε τον 17 ο αιώνα.

15 Ναός Παναγίας Πορταρέας Πορταριά, Πήλιο, Μαγνησία O ναός της Παναγίας Πορταρέας στην Πορταριά κτίστηκε τον 16 ο αιώνα πάνω στο βυζαντινό μονύδριο της Παναγίας Πορταρέας. Σύμφωνα με τις πηγές η μικρή αυτή μονή ήταν αρχαιότερη από την μονή Προφήτου Προδρόμου Νέας Πέτρας, στην οποία και ανήκε μετά την ίδρυσή της (1272). Ο ναός του 16 ου αιώνα είναι ένας μικρός, μονόχωρος, ξυλόστεγος με ξύλινη στοά (χαγιάτι) στη δυτική πλευρά. Από τον αρχικό ναό, που βάσει αρχιτεκτονικών στοιχείων και αρχαιολογικών ευρημάτων χρονολογείται στο α` μισό του 13 ου αιώνα και ο οποίος είχε τις ίδιες διαστάσεις με τον ναό του 16 ου αιώνα, διασώζεται το χαμηλότερο τμήμα της τοιχοποιίας στην βόρεια, νότια και ανατολική πλευρά. Ο ζωγραφικός διάκοσμος του ναού που χρονολογείται στα 1581, είναι έργο του ζωγράφου Δανιήλ, μοναχού στο γειτονικό μοναστήρι της Αγίας Τριάδος Σουρβιάς.

16 Ναός Παναγίας Πορταρέας Πορταριά, Πήλιο, Μαγνησία

17 Ναός Παναγίας Πορταρέας Πορταριά, Πήλιο, Μαγνησία

18 Μεταβυζαντινή περίοδος 16 ος αιώνας Μνημεία Λάρισα

19 Κονάκι Κυζερίδη Πολυνέρι Φάρσαλα, Λάρισα Πρόκειται για το κονάκι Χαροκόπου. Όπως παραδίδεται, το κτήριο ανεγέρθηκε αρχικά το 1485 σε σχέδια Βενετσιάνων αρχιτεκτόνων, ίσως του αρχιτέκτονα της Αναγέννησης Παλλαδίου. Ανήκε σε άρχοντες Βενετσιάνους όταν η Θεσσαλία ήταν μέρος της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας και αργότερα περιήλθε στην κατοχή Τούρκων μπέηδων, μέχρι και την απελευθέρωση της Θεσσαλίας στα Τότε πέρασε στην κατοχή του νεοαφιχθέντα από τη Ρουμανία Κεφαλλονίτη επιχειρηματία, Γεράσιμο Χαροκόπο. Το αρχοντικό τριώροφο, ρυθμού νεοκλασικού Τοσκάνης με ανάλογο διάκοσμο, περιείχε τρεις αποθήκες για τα προϊόντα, ένα μεγάλο στάβλο και ένα μαντρί στην πλαγιά του βουνού. Στην είσοδο του περιτειχισμένου χώρου περίπου 20 στρεμμάτων υπήρχε ένα διώροφο οικοδόμημα, η επιστασία, όπου διέμενε ο διαχειριστής και οικονόμος.

20 Κονάκι Κυζερίδη Πολυνέρι Φάρσαλα, Λάρισα

21 Το Όρος των Κελλίων Αγιά Λάρισας

22 Το Όρος των Κελλίων Μονή Παναγίας και Αγίου Δημητρίου Στόμιο, Λάρισα Η παλαιότερη χρονολογία που σώζεται είναι του 1492 στο δυτικό τμήμα του περιβόλου, πάνω από την είσοδο. Το σημερινό καθολικό είναι ναός αθωνίτικου τύπου (τρίκογχος με τρούλο), που χρονολογείται, σύμφωνα με την κυρίαρχη άποψη, στον 16 ο αιώνα ενώ σύμφωνα με άλλους ερευνητές το κατώτερο τμήμα του ανήκει στην υστεροβυζαντινή περίοδο.

23 Το Όρος των Κελλίων Ναός Σωτήρος Άνω Σωτηρίτσα (Κάπιστα), Λάρισα Βυζαντινή μονή που ισοπεδώθηκε παλαιότερα και τα αξιόλογα βυζαντινά γλυπτά της εντοιχίσθηκαν στο νεότερο ναό. Το βυζαντινό μνημείο έδωσε το όνομά του στον οικισμό (παλιά Κάπιστα = εκκλησία).

24 Το Όρος των Κελλίων Ασκηταριό Αγίου Παντελεήμονος Μελίβοια, Λάρισα Βρίσκεται σε λόφο στα δυτικά της Μελιβοίας και είναι κτισμένο σε φυσικό σπήλαιο με θέα προς την Αγιά. Φέρει ζωγραφικό διάκοσμο του 16 ου αιώνα.

25 Το Όρος των Κελλίων Μονή Αγίου Παντελεήμονα Αγιά, Λάρισα Σώζεται το παλιό καθολικό του 16 ου αιώνα, που είναι ένας μεγαλοπρεπής ναός αθωνίτικου τύπου με κεντρικό τρούλο και δύο μικρότερους πάνω από το ιερό. Διασώζει το αρχικό ζωγραφιστό τέμπλο του Είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες του 1724, από τον Πελοποννήσιο ζωγράφο Γαβριήλ. Στην αρχική φάση του 16 ου ου αιώνα ανήκουν η τράπεζα και ο πύργος της εισόδου. Γύρω από το ναό βρέθηκαν παλαιότερα λείψανα, που πιστοποιούν την ύπαρξη βυζαντινής μονής, που αναφέρεται σε πηγές.

26 Το Όρος των Κελλίων Μονή Αγίου Παντελεήμονα Αγιά, Λάρισα

27 Το Όρος των Κελλίων Σκήτη Αγίων Αναργύρων Τον 16 ο αιώνα ιδρύθηκε δίπλα στο ρέμα η μονή των Αγίων Αναργύρων, από την οποία υπάρχουν το καθολικό και ο πύργος. Διατηρείται μονόχωρος ξυλόστεγη Βασιλική με σπαράγματα τοιχογραφιών του 17 ου αιώνα.

28 Το Όρος των Κελλίων Μονές Παναγίας Πολυδένδρι, Λάρισα Δύο μοναστήρια του 16 ου σώζονται στο δάσος του Πολυδενδρίου. Η μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου, το καθολικό της οποίας κτίσθηκε το Η δεύτερη μονή τιμάται στο Γενέσιο της Θεοτόκου και έχει τοιχογραφίες του Τα παλαιότερα ερείπια που βρέθηκαν στον περιβάλλοντα χώρο των μονών, δείχνουν ότι και αυτές είχαν βυζαντινή φάση.

29 Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Μεγαλόβρυσο Αγιάς, Λάρισα Πρόκειται για ένα σχετικά μικρό μοναστηριακό συγκρότημα, όπου γύρω από μία ορθογώνια εσωτερική αυλή διατάσσονται το ένα δίπλα στο άλλο τα διάφορα κτίσματα. Η τράπεζα, τα κελιά, οι αποθήκες και οι λοιποί βοηθητικοί χώροι διατηρούνται σε κακή κατάσταση και βρίσκονται στη βόρεια, δυτική και σε ένα μεγάλο μέρος της νότιας πλευράς, ενώ το καθολικό, που συντηρήθηκε πρόσφατα, καταλαμβάνει την υπόλοιπη νότια πλευρά και σχεδόν όλη την ανατολική. Το καθολικό είναι ένας τρίκλιτος ναός με υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος, που διατηρεί στο ιερό την πλινθοπερίκλειστη τοιχοποιία του 13 ου αιώνα. Η στέγη του ναού είναι ξύλινη, επίπεδη εσωτερικά. Ο ναός ανακαινίσθηκε το 16 ο αιώνα και είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες του 1639.

30 Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Μεγαλόβρυσο Αγιάς, Λάρισα

31 Μεταβυζαντινή περίοδος 16 ος αιώνας Μνημεία Καρδίτσα

32 Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Πελεκητής Καρίτσα, Καρδίτσα Βρίσκεται κτισμένη πάνω από την τεχνητή λίμνη Πλαστήρα στην Καρδίτσα, σε μια απόκρημνη, βραχώδη πλαγιά των Αγράφων, σε υψόμετρο μέτρων, βορειοδυτικά του χωριού Καρίτσα. Την επωνυμία «Πελεκητή» την οφείλει στον βράχο επάνω στον οποίο είναι κτισμένη. Όπως αναφέρει ο Φώτης Κερασιώτης, που έχει ασχοληθεί με την ιστορία της μονής, η ίδρυσή της άρχισε πιθανότατα στα τέλη του 15ου αιώνα από τον Πνευματικό Πορφύριο και ολοκληρώθηκε το 1529 στη σημερινή της μορφή από τον νέο Οσιομάρτυρα Δαμιανό, ο οποίος ιστορείται ως «κτήτωρ» σε δύο τοιχογραφίες της. Το μοναστήρι αγιογραφήθηκε στα μέσα του 17 ου αιώνα και έχει δύο ναούς, τον Ναό της Αναλήψεως του Χριστού και τον Ναό της Παναγιάς Φανερωμένης (το Καθολικό).

33 Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Πελεκητής Καρίτσα, Καρδίτσα

34 Μονή Πέτρας Καταφύγι, Καρδίτσα Η Μονή Πέτρας, λεγόμενη και Πέτρα, βρίσκεται τέσσερα περίπου χιλιόμετρα βορειοδυτικά του χωριού Καταφύγι. Είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και οφείλει την προσωνυμία του στο βράχο στον οποίο είναι χτισμένο. Υπήρξε μετόχι της σταυροπηγιακής Μονής της Μεταμορφώσεως Καταφυγίου, της οποίας δεν διασώζονται ίχνη. Σώζεται μόνο το καθολικό - με το προσκολλημένο σ' αυτό παρεκκλήσι - καθώς και ένα ερειπωμένο κτίριο κελλιών στα ανατολικά. Το καθολικό ανήκει στον τετρακιόνιο αθωνίτικο τύπο με αβαθείς κόγχες και ευρύχωρο νάρθηκα (λιτή). Με βάση μορφολογικές συγκρίσεις με άλλα καθολικά του ίδιου τύπου χρονολογείται στα μέσα του 16 ου αιώνα. Το εσωτερικό του καθολικού αγιογραφήθηκε το Το παρεκκλήσι στα νοτιοδυτικά του καθολικού είναι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Κτίστηκε την ίδια εποχή με το καθολικό. Έχει τη μορφή του μονόκλιτου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού και αγιογραφήθηκε το 1673 από τον ζωγράφο Ιωάννη τον «ευτελή».

35 Μονή Πέτρας Καταφύγι, Καρδίτσα

36 Μονή Κορώνας Μεσενικόλας, Καρδίτσα Βρίσκεται ανάμεσα στις κοινότητες Μοσχάτου και Μεσενικόλα. Παλαιά ονομαζόταν Μονή Κρυεράς Πηγής. Πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού, της θεάς Άρτεμης, στην εποχή του αυτοκράτορα Ιωάννη Κομνηνού, στα 1123 υψώθηκε η μονή και αφιερώθηκε στη Γέννηση της Παναγίας. Με πατριαρχικά σιγίλλια αναγνωρίστηκε ως Πατριαρχικό Σταυροπήγιο. Στις αρχές του 16 ου αιώνα, ξανακτίζεται από τον Παναγιώτη Κωσκουλά, κτήτορα πολλών Μοναστηριών της περιοχής. Σήμερα, από τη μονή του 16 ου αιώνα, υπάρχει μόνο το καθολικό. Αρχιτεκτονικά ανήκει στον τετρακιόνιο αθωνικό τύπο και είναι τρίκογχος, με εξωνάρθηκα και λιτή. Στη βορεινή πλευρά της λιτής, είναι προσκολλημένο παρεκκλήσιο του 1739 προς τιμήν του Τιμίου Προδρόμου.

37 Μονή Κορώνας Μεσενικόλας, Καρδίτσα

38 Μονή Κορώνης Μεσενικόλας, Καρδίτσα

39 Ναός Γενεσίου Θεοτόκου Νεράιδας Δολόπων Νεράιδα, Καρδίτσα Ο ναός βρίσκεται βορειοανατολικά του χωριού Νεράιδα (πρώην Σπινάσα). Η ίδρυση της σταυροπηγιακής μονής, της οποίας αποτελούσε το καθολικό, τοποθετείται στα τέλη του 16 ου αιώνα. Το 1608 ο ναός ανακαινίσθηκε από τον ηγούμενο Ιωαννίκιο από τα Τρίκαλα. Πρόκειται για ένα τρίκογχο, ξυλόστεγο, ναό με στοά στη δυτική του πλευρά. Ο ναός αγιογραφήθηκε το 1651 από το ζωγράφο Ιωάννη τον «ευτελή», με δαπάνες του άρχοντα Θεοδόσιου Τζηοπέλη.

40 Ναός Γενεσίου Θεοτόκου Νεράιδας Δολόπων Νεράιδα, Καρδίτσα

41 Μεταβυζαντινή περίοδος 16 ος αιώνας Μνημεία Τρίκαλα

42 Γέφυρα Πορταϊκού Πύλης Πύλη, Τρίκαλα Η γέφυρα βρίσκεται στο 22 ο χλμ. της εθνικής οδού Τρικάλων - Άρτας, στον οικισμό της Πύλης. Γεφυρώνει τον ποταμό Πορταϊκό και μέχρι το 1936 αποτελούσε τη μοναδική οδική σύνδεση του θεσσαλικού κάμπου με τα χωριά της Πίνδου. Χρονολογείται στα 1514 και η κατασκευή της συνδέεται με το όνομα του Αγίου Βησσαρίωνος, ιδρυτή της ομώνυμης γειτονικής μονής και μητροπολίτη Λαρίσης. Πρόκειται για μονότοξη γέφυρα με ημικυκλικό τόξο ανοίγματος 28 μ. Το διάζωμα είναι κατασκευασμένο από πελεκητό ψαμμίτη, ενώ το υπόλοιπο τμήμα από επιμελή αργολιθοδομή.

43 Γέφυρα Πορταϊκού Πύλης Πύλη, Τρίκαλα

44 Μονή Αγ. Βησσαρίωνος (Μονή Δουσίκου) Πύλη, Τρίκαλα To μοναστήρι του Αγίου Βησσαρίωνος (Δουσίκου) βρίσκεται σε απόσταση 25χλμ. από τα Τρίκαλα, κοντά στην κωμόπολη της Πύλης και πάνω από το χωριό Άγιος Βησσαρίων (πρώην Δούσικο). Ιδρύθηκε μεταξύ των ετών , στον χώρο ερειπίων μονής του 13 ου - 14 ου αιώνα αφιερωμένης στο Χριστό. Πρόκειται για έναν αθωνίτικου τύπου, σύνθετο τετρακιόνιο, ναό, στον οποίο έχει προστεθεί νάρθηκας και εξωνάρθηκας. Πάνω από τους χώρους αυτούς βρίσκονται τα παρεκκλήσια των Εισοδίων της Θεοτόκου, του Τιμίου Προδρόμου και των Αγίων Πάντων.

45 Μονή Αγ. Βησσαρίωνος (Μονή Δουσίκου) Πύλη, Τρίκαλα

46 Μονή Αγ. Βησσαρίωνος (Μονή Δουσίκου) Πύλη, Τρίκαλα

47 Μονή Αγ. Νικολάου Αναπαυσά Μετεώρων Καλαμπάκα, Τρίκαλα Ανακαινίστηκε ριζικά κατά την πρώτη δεκαετία του 16 ου αιώνα. Η κτηριακή διαμόρφωση και συγκρότηση της μονής- ορθογώνιο ψηλό οικοδόμημα με αλλεπάλληλα πατώματαπροσαρμόστηκε στις δυνατότητες που επέτρεπε η πολύ μικρή έκταση του πλατώματος του βράχου στον οποίο κτίστηκε. Ανεβαίνοντας την κτιστή σκάλα βρίσκεται το παρεκκλήσιο του Αγίου Αντωνίου και η κρύπτη του 14 ου αιώνα. Στον επόμενο όροφο είναι κτισμένο το καθολικό της μονής, ένας μικρός μονόχωρος, σχεδόν τετράγωνος χώρος του οποίου προηγείται ένας αρκετά ευρύχωρος σε σύγκριση με το ναό εσωνάρθηκας (λιτή). Στον τελευταίο όροφο βρίσκονται η παλαιά τράπεζα της μονής, το οστεοφυλάκιο και το παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.

48 Μονή Αγ. Νικολάου Αναπαυσά Μετεώρων Καλαμπάκα, Τρίκαλα

49 Μονή Αγ. Νικολάου Αναπαυσά Μετεώρων Καλαμπάκα, Τρίκαλα

50 Μονή Αγ. Στεφάνου Μετεώρων Καλαμπάκα, Τρίκαλα Η μονή βρίσκεται στο νότιο άκρο της συστάδας των Μετεώρων, ακριβώς πάνω από την Καλαμπάκα. Η κτηριακή συγκρότηση της μονής που ιδρύθηκε το 14ο αι. ολοκληρώθηκε στο 15 ο και 16 ο αιώνα. Στα νοτιοανατολικά του περιβόλου βρίσκεται το παλαιό καθολικό της μονής και η τράπεζα, η οποία σήμερα στεγάζει το σκευοφυλάκιο- μουσείο της μονής. Το παλαιό καθολικό του 15 ου αιώνα ανακαινίστηκε στα μέσα του 16 ου αιώνα, και είναι ένας μικρός μονόχωρος δρομικός ναός με λιτή. Στο βορειοδυτικό τμήμα του περιβόλου βρίσκεται το νέο καθολικό, το οποίο κτίστηκε το 1798, και ανήκει στον τύπο του τρίκογχου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με ευρύχωρη λιτή στη δυτική του πλευρά και προστώο κατά μήκος της βόρειας πλευράς του ναού.

51 Μονή Αγ. Στεφάνου Μετεώρων Καλαμπάκα, Τρίκαλα

52 Μονή Βαρλαάμ Μετεώρων Καλαμπάκα, Τρίκαλα Η μονή Βαρλαάμ οφείλει το όνομά της στον ασκητή-αναχωρητή Βαρλαάμ, ο οποίος πρώτος κατοίκησε τον βράχο το 14 ο αιώνα. Η ιστορία της μονής αρχίζει ουσιαστικά από τις αρχές του 16 ου αιώνα. Οι Αψαράδες το 1518 ανακαίνισαν εκ βάθρων το παρεκκλήσιο των Τριών Ιεραρχών, το οποίο ήταν κτισμένο στη θέση του αρχικού καθολικού της μονής που είχε κτίσει ο Βαρλαάμ, το 1536 κατασκεύασαν τον πύργο βριζονίου και το 1541 έκτισαν το σημερινό καθολικό που είναι αφιερωμένο στους Αγίους Πάντες. Το 1627 το παρεκκλήσιο των Τριών Ιεραρχών ξαναχτίστηκε στη θέση του παλαιού καθολικού που είχαν κτίσει οι Αψαράδες και το 1637 αγιογραφήθηκε από το καλλιτεχνικό συνεργείο του ιερέα Ιωάννη και των παιδιών του, οι οποίοι κατάγονταν από την Καλαμπάκα. μετά την άνοδο της κλίμακας, συναντά αριστερά το νοσοκομείο, το οποίο αναστηλώνεται τα τελευταία χρόνια και προσκολλημένο στη βόρεια πλευρά του το παρεκκλήσιο των Αγίων Αναργύρων. Ακολουθεί, δεξιά, το καθολικό, και ο πύργος βριζονίου. Το καθολικό είναι δικιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος, αθωνίτικου τύπου, ναός. Του κυρίως ναού προηγείται ευρύχωρη λιτή, ένας τετράστυλος χώρος με τρούλο. Βορειοδυτικά του καθολικού βρίσκεται η τράπεζα, ο ναΐσκος των Τριών Ιεραρχών, ένας μονόχωρος δρομικός ξυλόστεγος ναός, η εστία, τα κελιά και ο ξενώνας.

53 Μονή Βαρλαάμ Μετεώρων Καλαμπάκα, Τρίκαλα

54 Μονή Κοίμησης Θεοτόκου Βυτουμά Καλαμπάκα, Τρίκαλα Βρίσκεται βορειοδυτικά των Τρικάλων, στην επαρχία Καλαμπάκας και σε άμεση γειτνίαση με την ομώνυμη κοινότητα. Σύμφωνα με τις πηγές ιδρύθηκε το 1161 από την οποία σώζεται το καθολικό και ένα παρεκκλήσιο. Στον περίβολο της μονής νοτίως της πύλης βρίσκεται το αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου παρεκκλήσιο που κτίστηκε το Στο κέντρο του περιβόλου βρίσκεται το καθολικό της μονής που μέχρι τον 18ο αι. αποτελούσε ενοριακό ναό. Το αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου καθολικό που κτίστηκε το 1600 είναι μια τρίκλιτη βασιλική με υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος και μεταγενέστερο (1662) νάρθηκα στη δυτική του πλευρά.

55 Μονή Κοίμησης Θεοτόκου Βυτουμά Καλαμπάκα, Τρίκαλα

56 Μονή Μεγάλου Μετεώρου Καλαμπάκα, Τρίκαλα Η μονή ιδρύθηκε λίγο πριν από τα μέσα του 14 ου αιώνα, από τον Όσιο Αθανάσιο τον Μετεωρίτη, πάνω στο βράχο που ονομαζόταν «Πλατύς Λίθος» και που ονόμασε «Μετέωρο». Το 1387/88 οικοδόμησε, στη θέση του ναού που έχτισε ο Αθανάσιος, νέο ναό που αποτέλεσε το καθολικό της μονής. Στα μέσα του 16 ου αιώνα η μονή γνώρισε ιδιαίτερη άνθιση. Ο οικουμενικός πατριάρχης Ιερεμίας Α ( ) κατοχύρωσε με σιγίλλιο τα προνόμια και την πλήρη ανεξαρτησία της μονής κατά το πρότυπο των μονών του Αγίου Όρους. Στα 1544/5 ανεγέρθηκε νέος ναός με λιτή, αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Στο νέο ναό ενσωματώθηκε ως Ιερό Βήμα το παλαιό καθολικό. Στα 1557 κτίστηκε η τράπεζα της μονής. Κατά τη δεύτερη δεκαετία του 16 ου αιώνα κατασκευάστηκε ο πύργος και η αρχική κλίμακα ανόδου, μια ξύλινη ανεμόσκαλα προσαρμοσμένη στο βράχο. Το 1572 ανεγέρθηκε το γηροκομείο, το 1789 το παρεκκλήσι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Στα 1806 κατασκευάστηκε νέα σειρά κελλιών. Το καθολικό απαρτίζεται από τρία μέρη. Το αρχαιότερο καθολικό που ιδρύθηκε από τον Όσιο Αθανάσιο, επανακτίστηκε στα 1387/8 από τον Όσιο Ιωάσαφ και ενσωματώθηκε ως Ιερό Βήμα στον μεταγενέστερο καθολικό, που ανεγέρθηκε στα 1544/5 ακολουθώντας τον αθωνίτικο τύπο (τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος με κόγχες, τους λεγόμενους χορούς, και λιτή στη δυτική του πλευρά).

57 Μονή Μεγάλου Μετεώρου Καλαμπάκα, Τρίκαλα

58 Μονή Ρουσάνου Μετεώρων Καλαμπάκα, Τρίκαλα Η μονή βρίσκεται στο δρόμο από το Καστράκι προς τα Μετέωρα ανάμεσα στις μονές Αγίου Νικολάου Αναπαυσά και Βαρλαάμ. Ο βράχος που αναφέρεται με το όνομα Ρουσάνου κατοικήθηκε από το 14 ο αιώνα. Η μονή πήρε τη σημερινή μορφή στα μέσα του 16 ου αιώνα. Το καθολικό της μονής που κτίστηκε το 1545 είναι ένας σταυροειδής, δικιόνιος, αγιορείτικου τύπου ναός με λιτή, ένα σχεδόν τετράγωνο χώρο που καλύπτεται με ελαφρά ελλειψοειδή θόλο.

59 Μονή Ρουσάνου Μετεώρων Καλαμπάκα, Τρίκαλα

60 Οθωμανικό Τέμενος Οσμάν Σαχ (Κουρσούμ Τζαμί) Τρίκαλα Το τέμενος του Οσμάν Σαχ ή Κουρσούμ τζαμί (Μολυβένιο τζαμί) βρίσκεται στην άκρη της πόλης των Τρικάλων, στην οδό Καρδίτσης. Το τέμενος είναι ένα από τα 79 τζαμιά και το μοναδικό που σώζεται σε ελληνικό έδαφος που έχτισε ο ονομαστός αρχιτέκτονας του 16ου αιώνα Σινάν (Koca mimar Sinan). Η ακριβής χρονολογία ανέγερσης του τζαμιού είναι άγνωστη, αφού δεν διασώθηκε κάποια ιδρυτική επιγραφή. Πιθανολογείται όμως ότι χτίστηκε δέκα χρόνια περίπου πριν από το θάνατο του Οσμάν Σαχ, ο οποίος τάφηκε στον γειτονικό τουρμπέ (μαυσωλείο) το 1567/8. Χτισμένο στις όχθες του ποταμού Ληθαίου περιβαλλόταν από τα άλλα ιδρύματα που έχτισε ο Οσμάν Σαχ. Το τέμενος αποτελείται από μια τετράγωνη αίθουσα προσευχής που καλύπτεται με πελώριο ημισφαιρικό θόλο και στοά (revak) στην πρόσοψη. Στη ΒΔ γωνία του τεμένους σώζεται ο ασκεπής μιναρές του. Ο τουρμπές (μαυσωλείο) του Οσμάν Σαχ, στα νότια του τεμένους, είναι ένα οκταγωνικής κάτοψης κτίσμα που καλύπτεται με ημισφαιρικό θόλο.

61 Οθωμανικό Τέμενος Οσμάν Σαχ (Κουρσούμ Τζαμί) Τρίκαλα

62 Οθωμανικό Χαμάμ Τρίκαλα Το δίδυμο λουτρό (χαμάμ) αποτυπώνεται σε τοπογραφικό διάγραμμα της πόλης του Το κτιριακό συγκρότημα των πρώην ποινικών φυλακών αποτελείται από ένα κεντρικό διώροφο κτίσμα, το οποίο άρχισε να κατασκευάζεται το Το ισόγειο του διώροφου κτίσματος καλύπτει οθωμανικό λουτρό έκτασης 850 τ.μ. περίπου, το οποίο ταυτίζεται με το χαμάμ του Οσμάν Σαχ, που αναφέρει ο Εβλιγιά Τσελεμπί. Πρόκειται για δίδυμο λουτρό, με το ανδρικό τμήμα να αναπτύσσεται στη νότια πλευρά και το γυναικείο στη βόρεια. Οι χώροι είναι ο ψυχρός χώρος (αποδυτήρια), ο χλιαρός χώρος και ο θερμός χώρος.

63 Οθωμανικό Χαμάμ Τρίκαλα

64 Ναός Αγίων Αναργύρων Τρίκαλα Ο ναός που είναι κτισμένος σε υπερυψωμένο ευρύχωρο πλάτωμα είναι μια είναι τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική, τα κλίτη της οποίας διαιρούνται μετμήματα τοίχων. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή «ανακαινίσθη εκ βάθρων» και τοιχογραφήθηκε το Κατά μια άποψη ο υφιστάμενος ναός διαδέχθηκε κατεστραμμένο παλαιότερο ναό που υπήρχε στην ίδια θέση.το αρχικό κτίσμα, του 1575,ήταν μονόχωρο με τρίπλευρη κόγχη στα ανατολικά. Σε μεταγενέστερη περίοδο προστέθηκαν τα πλάγια κλίτη και το κτίσμα υπερυψώθηκε.

65 Ναός Αγίων Αναργύρων Τρίκαλα

66 Ναός Αγίου Δημητρίου Τρίκαλα Τρίκλιτη βασιλική του 1580 μεημικυκλική κόγχη ιερού. Η βασιλική κοσμείται με τοιχογραφίες, που χρονολογούνται στα τέλη 16 ου αιώνα. αρχές 17 ου

67 Μεταβυζαντινή περίοδος 17 ος αιώνας Μνημεία Μαγνησία

68 Ναός Αγίας Μαρίνας Κισσός, Πήλιο, Μαγνησία Βρίσκεται στην πλακόστρωτη πλατεία του χωριού Κισσός στο Πήλιο και πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική. Οικοδομήθηκε το 1650.

69 Ναός Μαρίνας Κισσός, Μαγνησία Αγίας Πήλιο,

70 Μονή Ταξιαρχών Γλώσσα, Σκόπελος, Μαγνησία Η μονή ιδρύθηκε πιθανότατα το 1672 από τον Μπεφάνη της Δημακίτζας. Το 1707 έγινε σταυροπηγιακή με σιγίλιο του Πατριάρχη Γαβριήλ Γ`, ενώ το 1770 αφιερώθηκε στη Μονή Ξηροποτάμου του Αγίου Όρους. Το μοναστηριακό συγκρότημα αποτελείται από πεντάπλευρο λιθόκτιστο περίβολο, το καθολικό, δύο πτέρυγες κελιών και μικρό οστεοφυλάκιο, προσκολλημένο στη νοτιοανατολική γωνία του περιβόλου. Πάνω από την είσοδο στον περίβολο είναι εντοιχισμένη λίθινη πλάκα που φέρει την επιγραφή «Έτος/ζρπ/μηνί Αυγ(ούστ)ου 4» [ =1672]. Στο κέντρο της αυλής βρίσκεται το καθολικό της μονής, συνεπτυγμένος σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο ναός. Η αψίδα του Ιερού Βήματος διαμορφώνεται εξωτερικά ως στενή ορθογώνια προεξοχή με δικλινή απόληξη. Μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη και κτιριακά κατάλοιπα μαρτυρούν την ύπαρξη παλαιοχριστιανικής βασιλικής στην ίδια θέση. Στη δυτική πλευρά του περιβόλου ενσωματώνεται ορθογώνια πτέρυγα κελιών με υπόγειο. Στο ισόγειο υπάρχουν οι χώροι διαβίωσης των μοναχών, ενώ στο υπόγειο τρεις αποθηκευτικοί χώροι και επιμήκης διάδρομος. Από τη νότια πτέρυγα διατηρήθηκαν μόνο κτιριακά κατάλοιπα δύο χώρων και κλιβάνου.

71 Μονή Ταξιαρχών Γλώσσα, Σκόπελος, Μαγνησία

72 Μεταβυζαντινή περίοδος 17 ος αιώνας Μνημεία Λάρισα

73 Οθωμανικό Τέμενος Ελασσόνα, Λάρισα Το μνημείο βρίσκεται στη συνοικία Βαρόσι Ελασσόνας του Νομού Λάρισας και πιθανά χρονολογείται το 17 ο 18 ο αιώνα. Πρόκειται για μονόχωρο κτίσμα τεραγωνικής κάτοψης. Καλύπτεται με τρούλο επί οκταγωνικού τυμπάνου, που στηρίζεται στους τοίχους μέσω σφαιρικών τριγώνων. Η αίθουσα προσευχής φωτίζεται από δεκαέξι παράθυρα, σε δύο σειρές, τα οποία εσωτερικά περιβάλλονται με γύψινα ανάγλυφα πλαίσια με οξυκόρυφη απόληξη. Η κόγχη του μιχράμπ φέρει απλή γεωμετρική διακόσμηση από σχηματοποιημένους σταλακτίτες. Πάνω από την είσοδο υπήρχε ξύλινο υπερώο. Η τοιχοδομία του κτηρίου αποτελείται από ακατέργαστους λίθους και πλίνθους σε ακανόνιστες σειρές και επιστρέφεται με οδοντωτές ταινίες. Στην πρόσοψη υπήρχε ξύλινο προστώο. Στη βορειοδυτική γωνία σώζεται η βάση του μιναρέ. Πάνω από την είσοδο υπήρχε γραπτή κτητορική επιγραφή, η οποία έχει σβηστεί.

74 Οθωμανικό Τέμενος Ελασσόνα, Λάρισα

75 Μεταβυζαντινή περίοδος 17 ος αιώνας Μνημεία Καρδίτσα

76 Μονή Αγίας Τριάδας Φυλακτή, Καρδίτσα Η μονή είναι κτισμένη στα ΒΑ του χωριού, στην άκρη ενός φαραγγιού. Σώζεται μόνον το καθολικό της, ναός τρίκογχος με νάρθηκα στη δυτική πλευρά και εξωτερική στοά. Στο ναό, που ήταν άλλοτε κατάγραφος, σώζονται σήμερα τμήματα μόνον στο Ιερό Βήμα τα οποία χρονολογούνται στον 17 ο αιώνα. Το αξιόλογο τέμπλο χρονολογείται με επιγραφή στα 1852.

77 Μονή Αγίου Γεωργίου Μαυρομάτι, Άγραφα, Καρδίτσα Η μονή βρίσκεται στις ανατολικές υπώρειες των Αγράφων, πάνω από την έξοδο του Πορταϊκού προς τον Θεσσαλικό κάμπο. Ο ναός είναι το καθολικό της Μονής Αγίου Γεωργίου, γνωστής και ως Μονή Καραϊσκάκη. Από το μοναστηριακό συγκρότημα σώζεται μόνο το καθολικό. Σύμφωνα με ενδείξεις, ο ναός κτίσθηκε ή ανακαινίσθηκε στα τέλη του 16 ου αιώνα ή στις αρχές του 17 ου αιώνα. Πρόκειται για ναό μονόκλιτο, αθωνίτικου τύπου, καλυπτόμενο με χαμηλό τυφλό θόλο, στον ιδιαίτερο τύπο που ονομάσθηκε τύπος μονών της Πίνδου ή τύπος Καραϊσκάκη και επιχωριάζει στην περιοχή των Αγράφων. Ο κυρίως ναός είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες του Εξωτερικά το καθολικό έχει ανακαινισθεί και ο νάρθηκας στη δυτική του πλευρά είναι μεταγενέστερος. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο στα 1641 ενώ οι εικόνες του, που προέρχονται από παλιότερο τέμπλο, στα

78 Μονή Αγίου Γεωργίου Μαυρομάτι, Καρδίτσα

79 Το καθολικό της μονής Μονή Αγίου Γεωργίου Μαυρομάτι, Καρδίτσα

80 Μονή Γενεσίου Θεοτόκου Βλάσι, Καρδίτσα Η Μονή βρίσκεται σε μία πλαγιά της Καράβας πάνω από το χωριό Βλάσι. Ο χρόνος ίδρυσης της μονής είναι άγνωστος και ως terminus ante quem μπορεί να χρησιμοποιηθεί το έτος 1639, οπότε εκδόθηκε το πρώτο από τα πατριαρχικά σιγίλλια που την αναγνωρίζουν ως σταυροπηγιακή μονή. Κτήτορες της μονής είναι ο Γεώργιος Σλουτσιάρης με τη γυναίκα του Στάμω και το γιό τους Κωνσταντίνο. Παράσταση των δύο ανδρών της γνωστής αυτής αρχοντικής οικογένειας περιλαμβάνεται στο εικονογραφικό πρόγραμμα του ναού. Από το μοναστηριακό συγκρότημα σήμερα σώζεται μόνο το καθολικό. Πρόκειται για μονόκλιτο αθωνίτικου τύπου ναό με τυφλό θόλο που εξέχει εξωτερικά ως τρουλοκαμάρα, ενώ στα δυτικά φέρει ευρύχωρο νάρθηκα κτισμένο στα Παλαιότερα υπήρχαν και δύο τοιχογραφημένα παρεκκλήσια, τα οποία κατέπεσαν πριν από το Ο ζωγραφικός διάκοσμος του κυρίως ναού, όπως και του τέμπλου, φιλοτεχνήθηκε το 1644 από το εργαστήριο των δύο γνωστών στην περιοχή ζωγράφων που υπογράφουν με το όνομα Ιωάννης ο «ευτελής» και Ιωάννης. Oι τοιχογραφίες του νάρθηκα εκτελέστηκαν εκατό χρόνια αργότερα, το 1744.

81 Μονή Γενεσίου Θεοτόκου Βλάσι, Καρδίτσα

82 Μονή Αγίας Τριάδας Οξυά, Καρδίτσα Το καθολικό της μονής είναι ναός τρίκογχος, σταυρεπίστεγος. Κτίσθηκε το 1662, με μεταγενέστερο νάρθηκα στη δυτική πλευρά. Οι τοιχογραφίες είναι του Το τέμπλο χρονολογείται τον 17 ο αιώνα και κοσμείται με Δεσποτικές εικόνες του 18 ου αιώνα.

83 Μονή Μεταμορφώσεως Σωτήρος Βραγκιανά, Καρδίτσα Απέναντι από το κεντρικό συνοικισμό Βραγκιανών Αργιθέας, στην πλαγιά του βουνού «Μιρμιτζάλα». Ιδρύθηκε το 1655 από τον ιερομόναχο παρθένιο, όπως αναφέρεται σε επιγραφή πάνω από την είσοδο του κυρίως ναού. Ο ναός είναι μικρός, σε σχήμα σταυρού, άνευ τρούλου, έχοντας μέσα ξυλόγλυπτο τέμπλο πολύ μεγάλης αξίας. Ο νάρθηκας προστέθηκε το 1797.

84 Μονή Μεταμορφώσεως Σωτήρος Βραγκιανά, Καρδίτσα

85 Μονή Ρεντίνας Ρεντίνα, Άγραφα, Καρδίτσα Η μονή βρίσκεται σε απόσταση 7 χλμ. ΝΑ της ιστορικής κοινότητας Ρεντίνας Αγράφων. Η μονή τιμάται στο όνομα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και στη μνήμη του Αγίου Βασιλείου Αγκύρας. Ο χρόνος ίδρυσής του είναι άγνωστος αλλά ανακαινίσθηκε σύμφωνα με σωζόμενη επιγραφή το 1579, ενώ το σημερινό καθολικό κτίσθηκε το 1640 με δαπάνες της αρχοντικής οικογένειας Σταβογγίνη ή Στραβοένογλου από το Σμόκοβο. Είναι αγιορείτικου τύπου τετρακιόνιος ναός. Στη δυτική του πλευρά φέρει εσωνάρθηκα-λιτή και εξωνάρθηκα με εξαιρετικά αξιόλογες από την άποψη της εικονογραφίας αγιογραφίες. Αριστερά και δεξιά του εσωνάρθηκα είναι προσκολλημένα τα παρεκκλήσια των Αγίων Αποστόλων και Αγίου Νικολάου (νότια) και Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου (βόρεια). Στη ΒΔ γωνία του κυρίως ναού βρίσκεται η κρύπτη-οστεοφυλάκιο, στην οποία κατέρχεται κανείς με μικρή κλίμακα.

86 Μονή Ρεντίνας Ρεντίνα, Καρδίτσα

87 Μονή Κοίμησης Θεοτόκου Κουμπουριανά, Καρδίτσα H μονή της Κοιμήσεως Θεοτόκου ή Μονή Σπηλιάς στα Κουμπουριανά είναι χτισμένη σε μια εξοχή βράχου, νότια του οικισμού. Ο χρόνος ίδρυσης είναι άγνωστος. Terminus ante quem για την ύπαρξη της μονής αποτελεί πατριαρχικό σιγίλλιο του 1677 που την καθιστά σταυροπήγιο και στο οποίο αναφέρεται ότι πρόσφατα στη μονή αυτή είχε ανεγερθεί από τον ιερομόναχο Ανανία ναός αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Πρόκειται για τον μικρότερο, σήμερα ναό-παρεκκλήσιο που κτίστηκε και αγιογραφήθηκε στα τέλη του 17 ου αιώνα. Το νέο καθολικό της μονής, αφιερωμένο στη Ζωοδόχο Πηγή, κτίστηκε το 1737 και αγιογραφήθηκε λίγο αργότερα. Η μονή αποτελείται από τον φρουριακό περίβολο με τις πτέρυγες των κελλιών, στο κέντρο των οποίων βρίσκονται οι δύοναοί. Ο μεγαλύτερος, το σημερινό καθολικό της μονής, είναι ένας σταυροειδής εγγεγραμμένος τετρακιόνιος ναός αγιορείτικου τύπου. Στη δυτική πλευρά του κυρίως ναού βρίσκεται ο εσωνάρθηκας και ο μεταγενέστερης οικοδομικής φάσης εξωνάρθηκας. Στη νότια πλευρά του καθολικού αυτού βρίσκεται προσκολλημμένο ως παρεκκλήσιό του ο μικρότερος ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου που αποτελούσε το παλαιό καθολικό της μονής. Ο ναός αυτός ανήκει στον τύπο του μονόκλιτου αθωνίτικου ναού και στο εσωτερικό του σώζεται αποσπασματικά ζωγραφικός διάκοσμος.

88 Μονή Κοίμησης Θεοτόκου Κουμπουριανά, Καρδίτσα

89 Ναός Γεννήσεως Χριστού Πετρίλο, Καρδίτσα Πρόκειται για τρίκογχο με τρούλλο ναό, αθωνίτικου τύπου, που χρονολογείται με επιγραφή χαραγμένη σε λιθανάγλυφο, το 1662.

90 Μεταβυζαντινή περίοδος 17 ος αιώνας Μνημεία Τρίκαλα

91 Ναός Αγίου Ιωάννη Προδρόμου Τρίκαλα Μονόκλιτος καμαροσκέπαστος ναός με τρίπλευρη κόγχη ιερού 1674.

92 Ναός Αγίου Ιωάννη Ελεήμονος και Αγίου Παντελεήμονος Τρίκαλα Μονόκλιτος καμαροσκέπαστος ναός με τρίπλευρη κόγχη ιερού στα τέλη 16 ου - αρχές 17 ου αιώνα.

93 Γεφύρι του Αλή - Εφένδη Κεραμίδι, Φαρκαδόνα, Τρίκαλα Το γεφύρι του Αλή - Εφένδη, όπως είναι γνωστό, βρίσκεται πριν από το χωριό όπως ερχόμαστε από την Φαρκαδόνα δεξιά της τσιμεντένιας γέφυρας, στη θέση «Βαζούρια». Γεφυρώνει παραπόταμο του Πηνειού, δίπλα από τον ποταμό Ενιπέα. Χτίστηκε στην εποχή της τουρκοκρατίας, σε άγνωστη χρονολογία. Είναι το μοναδικό πεντάτοξο γεφύρι που σώζεται ολόκληρο, στον νομό Τρικάλων. Τα τόξα του ημικυκλικά και έχουν όλα άνοιγμα 4 μ. και ύψος 2 μ. Το συνολικό μήκος του γεφυριού είναι 32 μ. Το κατάστρωμα του είναι καλυμμένο με χώμα και αγριόχορτα. Κατασκευάστηκε με λευκό ασβεστόλιθο της περιοχής.

94 Γεφύρι του Αλή - Εφένδη Κεραμίδι, Τρίκαλα Φαρκαδόνα,

95 Μονή Αγίου Γεωργίου Μυροφύλλου Μυρόφυλλο, Τρίκαλα Το μοναστήρι βρίσκεται στα ΝΔ της κοινότητας Μυροφύλλου και στα όρια των νομών Τρικάλων και Άρτας. Είναι χτισμένο σε ένα φυσικό άνδηρο ανάμεσα σε δύο παραποτάμους του Αχελώου. Η ακριβής χρονολογία ίδρυσης της μονής είναι άγνωστη. Κατά μια άποψη πρόκειται για τη μονή που ως «μονή της Υπεραγίας Θεοτόκου εις Ασπροπόταμον» αναφέρεται σε χρυσόβουλο του έτους 1336, όπου και η αναφορά του Μυροφύλλου ως «Μυρόκοβο». Η ιστορία του μοναστηριού αρχίζει επίσημα το Το έτος αυτό κτίστηκε ο ναός της Θεοτόκου στη θέση παλιότερου ναού που κάηκε. Ο ναός της Θεοτόκου με το παρεκκλήσιο των Ταξιαρχών, που προστέθηκε σε αυτόν σε μεταγενέστερη οικοδομική φάση, αποτελούσε το καθολικό της μονής ως το 1815, οπότε και χτίστηκε το νέο καθολικό. Το μοναστηριακό συγκρότημα αποτελείται από ένα μεγάλο τετράπλευρο οχυρωματικό περίβολο, στον οποίο εισέρχεται κανείς μέσω ενός πυλώνα. Ο ναός του Αγίου Γεωργίου είναι ένα μονόχωρο καμαροσκέπαστο κτίσμα,. Ο ναός του Γενεσίου της Θεοτόκου με το παρεκκλήσιο των Ταξιαρχών βρίσκεται προσκολλημένος στη δυτική πτέρυγα της μονής. Είναι μονόχωρος και καλύπτεται με ημικυκλική καμάρα. Καταλαμβάνει το ισόγειο του κτίσματος ενώ πάνω από αυτόν διαμορφώνεται το μικρό παρεκκλήσιο των Ταξιαρχών. Και οι δύο χώροι κοσμούνται με τοιχογραφίες που χρονολογούνται στα 1614/1622 και 1738 αντίστοιχα.

96 O Αχελώος ποταμός στην περιοχή Μυροφύλλου Μονή Αγίου Γεωργίου Μυροφύλλου Μυρόφυλλο, Τρίκαλα

97 Είσοδος στον περίβολο της μονής Ναός της Παναγίας (παλαιό καθολικό) Μονή Αγίου Γεωργίου Μυροφύλλου Μυρόφυλλο, Τρίκαλα

98 Ευχαριστώ για την προσοχή σας