Οι πιο συχνές αιτίες που τα οδηγούν στο νοσοκομείο

Transcript

1 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Πέµπτη 15 Σεπτεµβρίου 2011 Health ΤΕΥΧΟΣ 70 EΝΘΕΤΗ ΕΚ ΟΣΗ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ & ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΠΑΙ ΙΑ Οι πιο συχνές αιτίες που τα οδηγούν στο νοσοκομείο θέµα Προβλήµατα που αντιµετωπίζονται από ωτορινολαρυγγολόγο ο γιατρός µάς είπε Ορθοπαιδικές κακώσεις και η ενδεδειγµένη αντιµετώπισή τους είδηση Γραµµή ψυχολογικής υποστήριξης για νεφροπαθείς

2 30 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Πέµπτη 15 Σεπτεµβρίου 2011 Health >2 ΩΡΛ προβλήματα στα παιδιά που αντιμετωπίζονται χειρουργικά ρ Μιχαήλ. Τσακανίκος, χειρουργός παιδοωτορινολαρυγγολόγος, συντονιστής διευθυντής ΩΡΛ Τµ. Νοσ. Παίδων «Π.&Α. Κυριακού» T α παιδιά πολύ συχνά επισκέπτονται τον ωτορινολαρυγγολόγο -ή παραπέµπονται από τον παιδίατρό τους- για προβλήµατα των αφτιών, της µύτης και του στοµατοφάρυγγα. Τα προβλήµατα αυτά ποικίλλουν, από ωταλγία µέχρι άπνοιες, και χρειάζονται έγκαιρη διάγνωση και αντιµετώπιση. Ανάλογα µε το πρόβληµα η αντιµετώπιση µπορεί να είναι συντηρητική (όπως οι φλεγµονές µε κατάλληλη αντιβίωση - που πρέπει να χορηγείται πάντα από το γιατρό) ή χειρουργική (είτε εξαρχής, αφού τεθεί η διάγνωση, ή έπειτα από αποτυχία της συντηρητικής θεραπείας). Τα πιο συχνά ΩΡΛ προβλήµατα για τα οποία τα παιδιά χρειάζονται χειρουργική αντιµετώπιση είναι: Α. Παθήσεις των αδενοειδών εκβλαστήσεων και αμυγδαλών Οι γονείς συνήθως ανησυχούν γιατί το παιδί τους έχει µεγάλες αµυγδαλές ή γιατί συχνά κάνει αµυγδαλίτιδες, καθώς επίσης γιατί έχει «µπούκωµα» της µύτης χωρίς µύξες ή µε µύξες, το χειµώνα ιδίως, αλλά και γιατί ροχαλίζει συχνά και «κόβεται» η αναπνοή του στον ύπνο (άπνοια ύπνου). Οι παθήσεις των αδενοειδών εκβλαστήσεων (γνωστά ως «κρεατάκια») και των αµυγδαλών οφείλονται είτε σε φλεγµονές ή σε υπερτροφία. Η επίπτωση τόσο της φλεγµονής όσο και της υπερτροφίας δεν περιορίζεται µόνο στις περιοχές αυτές. Συχνά η φλεγµονή επεκτείνεται σε γειτονικές περιοχές, όπως η µύτη, οι παραρρίνιοι κόλποι (ιγµόρεια), τα αφτιά, αλλά και οι πνεύµονες, οπότε το παιδί θα έχει αντίστοιχα συµπτώµατα (π.χ. ωταλγία λόγω ωτίτιδας). Στην εκτίµηση των περιστατικών θα πρέπει να λαµβάνονται σοβαρά υπόψη ότι: Οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις και οι αµυγδαλές πρέπει κλινικά να εκτιµώνται σαν ξεχωριστές οντότητες. Η αξιολόγηση πρέπει να βασίζεται στους πιθανούς αιτιολογικούς παράγοντες που προκύπτουν από το ατοµικό ιστορικό, τα σχετικά ευρήµατα κατά την κλινική εξέταση και τα αντικει- µενικά παρακλινικά ευρήµατα (ακτινογραφίες, ενδοσκόπηση, καλλιέργειες, ειδικά tests). Με αυτές τις βασικές αρχές, αλλά και την έγκαιρη ενηµέρωση σχετικά µε την κλινικοπαθολογική συσχέτιση των παθήσεων που δυνητικά ευθύνονται για τα προβλήµατα του παιδιού, ο ωτορινολαρυγγολόγος έχει τη γνώση που θα του επιτρέψει, µε µόνο επιστηµονικά κριτήρια, να αποφασίσει πώς θα αντιµετωπίσει το συγκεκριµένο ασθενή. Επιπλέον, τον καθιστά ικανό να αναγνωρίσει και να αντιµετωπίσει όχι µόνο τις κοινές παθήσεις, αλλά και ποικίλες άλλες καταστάσεις που µπορεί να συνυπάρχουν και δεν είναι εύκολο να αναγνωριστούν. Ροχαλητό: Σύμπτωμα, που συνδέεται με τις παθήσεις των αδενοειδών εκβλαστήσεων και των αμυγδαλών Το ροχαλητό είναι ήχος εισπνευστικός, χαμηλής συχνότητας, παραγόμενος από απόφραξη της μύτης ή του ρινοφάρυγγα ή και του στοματοφάρυγγα. Το ροχαλητό είναι ένα σύμπτωμα που μπορεί απλώς να υποδηλώνει πρόβλημα υγείας, αλλά μπορεί και να «σημαίνει το συναγερμό» για την πιο σοβαρή κατάσταση, που είναι το Σύνδρομο Απνοιών Υποπνοιών Υπνου (ΣΑΥY). Το πρόβλημα είναι ότι το ροχαλητό είναι κοινωνικά αποδεκτή κατάσταση και δεν συνδυάζεται με την ιδέα ότι το παιδί μπορεί να είναι σοβαρά άρρωστο. Να σημειωθεί ότι περίπου σε ποσοστό 10% τα παιδιά ροχαλίζουν (αυξανόμενο με την ηλικία από τα 2 χρ. προς τα 8 χρ.). Το 10% από αυτά έχει ΣΑΥY, που αντιπροσωπεύει το 1% του παιδικού πληθυσμού. Για το λόγο αυτό η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία προτείνει όπως «κάθε παιδί με ροχαλητό πρέπει να ελέγχεται έγκαιρα». Τα αίτια του ροχαλητού στα παιδιά είναι πολλά. Τα πιο συχνά είναι: Σκολίωση ρινικού διαφράγματος. Ξένο σώμα μύτης (μονόπλευρη δύσοσμη καταρροή). Πυώδης ρινίτις. Αλλεργική ρινίτις. Πολύποδες μύτης. Οι παθήσεις των αδενοειδών εκβλαστήσεων και των αμυγδαλών. Αποτελούν την πιο συχνή αιτία του ροχαλητού στα παιδιά. Health Κάθε Πέµπτη δωρεάν µαζί µε τον ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΤΥΠΟ Ιδιοκτησία: ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Α.Ε. Εκδότες: ΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΕΝΕΚΟΣ, ΑΛΕΞΗΣ ΣΚΑΝΑΒΗΣ ιευθυντής: ΠΑΝΟΣ ΑΜΥΡΑΣ ιευθυντής έκδοσης: ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙ ΗΣ Υπεύθυνη ενθέτου: ΜΑΡΙΑ ΤΣΙΛΙΜΙΓΚΑΚΗ Εµπορική διεύθυνση: ΕΛΣΑ ΣΟΪΜΟΙΡΗ ιεύθυνση διαφήµισης ειδικών εκδόσεων: ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΑΠΑΝΑΪΤΗΣ sales@e-typos.com ηµιουργικό: ΕΣΠΟΙΝΑ ΣΙΜΟΥ

3 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Πέμπτη 15 Σεπτεμβρίου Health >3 θέμα Α1. Φλεγμονές Φλεγμονή των αμυγδαλών Η οξεία φλεγμονή των αμυγδαλών μπορεί να είναι μικροβιακή (συνήθως στρεπτοκοκκική) ή ιογενής. Στην κλινική εικόνα της οξείας φλεγμονής των αμυγδαλών περιλαμβάνονται: Η αιφνίδια έναρξη των συμπτωμάτων. Ο πονόλαιμος. Η δυσκολία κατάποσης. Ο πυρετός. Το ροχαλητό. Οι διαταραχές ύπνου. Η αλλοίωση της φωνής. Η σιελόρροια. Συνήθως οι αμυγδαλές είναι κόκκινες ή καλύπτονται από ένα λευκωπό επίχρισμα. Καλό θα είναι πριν αποφασιστεί τι αγωγή θα χορηγήσουμε, να γίνει στο παιδί το άμεσο strep-test ή να ληφθεί υλικό για καλλιέργεια. Αυτό θα βοηθήσει σημαντικά, γιατί αν δεν είναι λοίμωξη από στρεπτόκοκκο μπορεί να αποφύγουμε την αντιβίωση και η ιογενής αμυγδαλίτιδα να αντιμετωπιστεί μόνο συμπτωματικά (αντιπυρετικά). Βέβαια, οι συχνές φλεγμονές αναγκάζουν το παιδί εκτός του να λαμβάνει συχνά αντιβιοτικό να απέχει και από το σχολείο, κάτι που θα πρέπει οι γονείς να το συζητήσουν με το γιατρό τους. Φλεγμονή των αδενοειδών εκβλαστήσεων Η κλινική εικόνα περιλαμβάνει: Ροχαλητό. Ρινική καταρροή-συμφόρηση. Πυρετό. Διαταραχές ύπνου-άπνοια. Πονόλαιμο (λόγω στοματικής αναπνοής και οπισθορρινικών εκκρίσεων). Διαταραχές σίτισης. Τα συμπτώματα αυτά υπάρχουν σε οξεία φλεγμονή όχι μόνο των αδενοειδών εκβλαστήσεων, αλλά και: Της μύτης. Των παραρρίνιων κόλπων (ρινοκολπίτιδα). Επειδή υπάρχει στενή ανατομική σχέση των περιοχών αυτών, πολλές φορές δεν είναι εύκολο να καθοριστεί η αρχική εστία λοίμωξης. Γι αυτό είναι σημαντική η επίσκεψη στον ΩΡΛ, προκειμένου να διαφοροδιαγνώσει το πρόβλημα και να το αντιμετωπίσει. Στην περίπτωση αυτή πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής: Ι. Βρέφη <6 μηνών Επειδή τα νεογνά και τα βρέφη έχουν «Υποχρεωτική» Ρινική Αναπνοή, κάθε παθολογική κατάσταση που προκαλεί οξεία ρινική απόφραξη ενέχει κίνδυνο για τη ζωή τους. Για το λόγο αυτό, μπορεί να χρειαστεί εισαγωγή στο νοσοκομείο για στενή παρακολούθηση, διασφάλιση της αναπνοής με συχνό καθαρισμό της μύτης και συστηματική φαρμακευτική αγωγή. ΙΙ. Παιδιά >10 χρόνων (τα οποία μέχρι αυτή την ηλικία δεν είχαν ανάλογο πρόβλημα) και τα οποία εμφανίζουν οξεία έναρξη συμπτωμάτων προοδευτικά αυξανόμενη και που εκτός των άλλων παρουσιάζουν: Επιστάξεις. Δύσοσμη αναπνοή. Αλλοίωση της ομιλίας (ένρινη). Η εικόνα αυτή παρέχει ενδείξεις για μόρφωμα στο ρινοφάρυγγα, όπως: Ρινοΐνωμα (αγόρια συνήθως προεφηβικής ηλικίας). Ογκος (καλοήθης ή κακοήθης). Σε κάθε τέτοια περίπτωση, άμεση επίσκεψη στον ΩΡΛ και ο περαιτέρω κλινικοεργαστηριακός έλεγχος κρίνονται απαραίτητα (αιματολογικός, ενδοσκοπικός, ιστολογικός, απεικονιστικός) για την τελική διάγνωση και την ανάλογη αντιμετώπιση. Α2. Υπερτροφίες Υπερτροφία αδενοειδών εκβλαστήσεων και αμυγδαλών Η παθοφυσιολογία της υπερτροφίας των αμυγδαλών και των αδενοειδών εκβλαστήσεων μας απασχολεί πολύ συχνά τα τελευταία 15 χρόνια. Η διόγκωση των αμυγδαλών και των αδενοειδών εκβλαστήσεων είναι αποτέλεσμα φυσιολογικής αντίδρασης, όμως, σε συνδυασμό με άλλες καταστάσεις, μπορεί να προκαλέσει μη φυσιολογικές αντιδράσεις -δυνητικά επικίνδυνες- οπότε μπορεί να εξελιχθεί σε πολύ σοβαρή κατάσταση. Η απόφραξη στον ύπνο δεν οφείλεται μόνο στις υπερτροφικές αμυγδαλές και τις αδενοειδείς εκβλαστήσεις. Συζητείται ευρέως η σχέση μεταξύ του μεγέθους των αμυγδαλών και των αδενοειδών εκβλαστήσεων με το Σύνδρομο Απνοιών Υποπνοιών Υπνου (ΣΑΥΥ) στα παιδιά. Παιδιά με μειωμένη νευρομυϊκή λειτουργία ή στενό αεραγωγό (κρανιοπροσωπικές δυσπλασίες - σύνδρομο Down, Crouzon, Treacher-Collins) έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο απόφραξης, ακόμη και όταν η υπερτροφία του ιστού είναι μικρότερου βαθμού. Υπερτροφία των αμυγδαλών: Τα παιδιά με υπερτροφικές αμυγδαλές δεν έχουν συνήθως ιστορικό αμυγδαλίτιδων, ενώ η φλεγμονή δεν αποτελεί απαραίτητα στοιχείο για τη διόγκωση των αμυγδαλών. Επίσης, η μεγάλη διόγκωση των αμυγδαλών δεν είναι απαραίτητο να δημιουργεί προβλήματα αναπνοής και σίτισης στο παιδί. Επομένως, το εύρημα των υπερτροφικών αμυγδαλών, σε παιδί που ροχαλίζει, δεν αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση αξιοσημείωτου Συνδρόμου Απνοιών Υποπνοιών Υπνου (ΣΑΥΥ). Το παιδί με υπερτροφία των αμυγδαλών παρουσιάζει συνήθως: Ροχαλητό δυνατό με «παύσεις» (10-40 sec). Προβλήματα στον ύπνο (βρίσκουμε το παιδί συχνά σε διάφορες ασυνήθιστες θέσεις και δεν ξεκουράζεται). Αλλα συμπτώματα, όπως ενούρηση, πρωινός πονοκέφαλος, ημερήσια υπνηλία και λήθαργος. Υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων: Οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις, λόγω της ανατομικής τους θέσης στο ρινοφάρυγγα, παίζουν σημαντικό ρόλο στην παθοφυσιολογία της ρινικής απόφραξης. Ενδοσκοπικές μετρήσεις των αδενοειδών εκβλαστήσεων και του ρινοφάρυγγα έχουν δείξει ότι η αύξηση του μεγέθους των αδενοειδών εκβλαστήσεων και όχι το μέγεθος του ρινοφάρυγγα είναι υπεύθυνη για την απόφραξη. Η υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων προκαλεί τροποποιήσεις στη μικροβιολογία καθώς και στον επιφανειακό βλεννογόνο, που οδηγούν σε στάση λειτουργίας του βλεννοκροσσωτού συστήματος με τελικό αποτέλεσμα την περαιτέρω διόγκωσή τους. Το παιδί με υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων παρουσιάζει συνήθως τη χαρακτηριστική τριάδα: Ροχαλητό. Υποχρεωτική (ή σχεδόν μόνιμη) στοματική αναπνοή. Ενρινη ομιλία. Τα συνοδά συμπτώματα είναι: Ρινική καταρροή. Οπισθορρινικές εκκρίσεις. Χρόνιος βήχας. H υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων και μόνη μπορεί να προκαλέσει το Σύνδρομο Απνοιών Υποπνοιών Υπνου. Συνέχεια στην επόμενη σελίδα

4 32 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Πέμπτη 15 Σεπτεμβρίου 2011 Health >4 Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα Συχνά προβλήματα στα παιδιά που αντιμετωπίζονται χειρουργικά από τον ωτορινολαρυγγολόγο Εξέταση του ασθενούς Σκοπός μας είναι να εντοπίσουμε τη θέση της απόφραξης και να αξιολογήσουμε τη συμμετοχή των αδενοειδών εκβλαστήσεων ή και των αμυγδαλών στο ροχαλητό και τα συνοδά συμπτώματα. Προσέχουμε ιδιαίτερα τα παιδιά με άλλα προβλήματα υγείας και ειδικά με κρανιοπροσωπικές δυσμορφίες (σύνδρομα). Διάφορες μέθοδοι μετρήσεων για τις επιδράσεις των υπερτροφικών ιστών στις λειτουργίες του οργανισμού υπάρχουν αλλά δεν είναι αξιόπιστες και μπορεί να οδηγήσουν σε λάθος συμπεράσματα. Η πιο αξιόπιστη και κοινά αποδεκτή μέθοδος είναι η Πολυσωματογραφική Μελέτη Υπνου, η οποία όμως δεν μπορεί να εφαρμόζεται ευρέως. Η μελέτη ύπνου συστήνεται σε: Παιδιά <3 χρόνων. Αμφιβολίες στη διάγνωση. Σοβαρά προβλήματα υγείας και όταν η χειρουργική επέμβαση ενέχει κινδύνους για τη ζωή του παιδιού (διαταραχές αιμορραγικής διάθεσης, καρδιολογικά προβλήματα). Νευρομυϊκή νόσο. Σύνδρομα. Με τους περιορισμούς αυτούς, η λεπτομερής κλινική εξέταση είναι η πιο χρήσιμη για την εκτίμηση των υπερτροφικών αδενοειδών εκβλαστήσεων και των αμυγδαλών, ενώ οι πιο ευαίσθητοι κλινικοί δείκτες είναι: Το ροχαλητό. Οι άπνοιες. Οι αφυπνίσεις. Η υπερέκταση της κεφαλής στη διάρκεια του ύπνου. Η υπνηλία την ημέρα. Τελευταία κερδίζει έδαφος η νέα ιατρική μέθοδος αξιολόγησης του ροχαλητού μέσω της ψηφιακής καταγραφής και ανάλυσης των ήχων της αναπνοής στον ύπνο. Η μέθοδος αυτή είναι απλή και γίνεται κατ οίκον. Το ερώτημα που τίθεται από τους γονείς και τους παιδιάτρους προς τον παιδοωτορινολαρυγγολόγο είναι πότε μπαίνει η ένδειξη για χειρουργική επέμβαση. Πρέπει να τονιστεί ότι υπάρχουν οι γενικοί κανόνες, αλλά το κάθε παιδί αποτελεί χωριστή οντότητα και έτσι εκτιμάται, λαμβανομένων πάντοτε υπ όψιν των ιδιαιτεροτήτων του. Π.χ. ένα παιδί 8 χρόνων μπορεί να μην έχει κάνει τόσα επεισόδια στρεπτοκοκκικής αμυγδαλίτιδας που να δικαιολογήσουν χειρουργική επέμβαση (σύμφωνα με τις γενικές ενδείξεις), όμως οι γονείς δεν θέλουν το παιδί τους να κάνει απουσίες από το σχολείο, ή σε ένα παιδί 3 χρόνων δεν θέλουν να αφαιρεθούν πλήρως οι αμυγδαλές του, διότι είναι μεν υπερτροφικές αλλά δεν κάνει φλεγμονές. Αυτά θα πρέπει να τα συζητήσουν με το χειρουργό παιδοωτορινολαρυγγολόγο, γιατί στην πρώτη περίπτωση μπορεί να επισπεύσουν την επέμβαση (καθότι ο ρόλος των αμυγδαλών δεν είναι τόσο σημαντικός όσο στις πιο μικρές ηλικίες), ενώ στη δεύτερη να επιλέξουν την αμυγδαλοτομή (μερική αφαίρεση των αμυγδαλών) που αποτελεί μια επιλογή γι αυτές τις περιπτώσεις. Ενδείξεις αδενοτομής - αμυγδαλεκτομής Πάθηση - ενδεικνυόμενη χειρουργική επέμβαση Απόφραξη 1. Υπερτροφία με απόφραξη μη ανταποκρινόμενη σε φαρμακευτική αγωγή με ή χωρίς αποφρακτική άπνοια, σοβαρή δυσφαγία και υπολειπόμενη ανάπτυξη. α. Μόνο υπερτροφία αδενοειδών - Αδενοτομή. β. Μόνο υπερτροφία αμυγδαλών - Αμυγδαλεκτομή. γ. Υπερτροφία αμυγδαλών και αδενοειδών - Αδενοτομή + Αμυγδαλεκτομή. 2. Ρινική απόφραξη με διαταραχές ομιλίας, οδοντο-στοματικές ανωμαλίες-αδενοτομή. Φλεγμονή 1. Υποτροπιάζουσα αμυγδαλίτις ( >7 επεισόδια σε ένα χρόνο, 5 επεισόδια το χρόνο για 2 συνεχή χρόνια, 3 επεισόδια το χρόνο για 3 συνεχή χρόνια)-αμυγδαλεκτομή. 2. Επιμένουσα χρόνια αμυγδαλίτις - Αμυγδαλεκτομή. 3. Υποτροπιάζουσα μέση ωτίτιδα μη ανταποκρινόμενη σε συντηρητική αγωγή ή τοποθέτηση σωληνίσκων αερισμού-αδενοτομή. 4. Χρόνια/υποτροπιάζουσα ρινοφαρυγγίτις - Αδενοτομή. 5. Χρόνια/υποτροπιάζουσα ρινοκολπίτις - Αδενοτομή. Αλλες ενδείξεις 1. Υποτροπή περιαμυγδαλικού αποστήματος ή περιαμυγδαλικό απόστημα με ιστορικό αμυγδαλίτιδων-αμυγδαλεκτομή. 2. Μονόπλευρη υπερτροφία αμυγδαλής - Αμυγδαλεκτομή. 3. Αιμορραγική αμυγδαλίτις - Αμυγδαλεκτομή. 4. Χρόνια αμυγδαλολιθίαση-αμυγδαλεκτομή. Νεότερα δεδομένα στην αντιμετώπιση της υπερτροφίας των αμυγδαλών και των αδενοειδών εκβλαστήσεων Υπερτροφία αμυγδαλών Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι στο 30% των περιπτώσεων υπερτροφικών αμυγδαλών μπορεί να μειωθεί ο όγκος και να βελτιωθούν σημαντικά τα αποφρακτικά φαινόμενα, έπειτα από χορήγηση ενός αντιβιοτικού ευρέος φάσματος για 3-6 εβδομάδες.

5 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Πέμπτη 15 Σεπτεμβρίου Health >5 θέμα Γ. Αλλες λιγότερο συχνές επεμβάσεις 1. Διατομή χαλινού γλώσσας (γλωσσοδέτης). Ο χαλινός γλώσσας, ενώ δεν δημιουργεί προβλήματα ομιλίας, καλό είναι να διατέμνεται για να επιτρέπει την ελεύθερη κίνηση της γλώσσας. 2. Αφαίρεση συγγενών κύστεων του τραχήλου. Οι κύστεις αυτές υπάρχουν κατά τη γέννηση και συνήθως έχουν εικόνα μονήρους διόγκωσης του τραχήλου και πολύ συχνά φλεγμαίνουν. Πρέπει σ αυτήν την περίπτωση να χορηγηθεί αντιβιοτικό για την πρόληψη αποστήματος. Η πιο συχνή είναι η κύστη του θυρεογλωσσικού πόρου. Ολες οι κύστεις πρέπει να ελεγχθούν από τον ειδικό ΩΡΛ και μετά από παρακλινικό έλεγχο (υπέρηχο, μαγνητική τομογραφία) προγραμματίζονται για χειρουργική αφαίρεση. Να σημειωθεί ότι όλες οι επεμβάσεις στα παιδιά γίνονται υπό γενική αναισθησία και είναι απόλυτα ασφαλείς. Υποτροπή παρατηρείται στο 50% των περιπτώσεων στους επόμενους 6-9 μήνες και σε σχέση με την ηλικία τα μικρότερα παιδιά εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά υποτροπής. Τα παιδιά αυτά και τα υπόλοιπα που δεν ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική αυτή αγωγή έχουν ενδείξεις για χειρουργική αντιμετώπιση. Υπερτροφία αδενοειδών εκβλαστήσεων Στην περίπτωση αυτή προτείνεται, πριν από την επέμβαση της αδενοτομής, η χορήγηση ενός ευρέος φάσματος αντιβιοτικού για 3-6 εβδομάδες με ταυτόχρονη χορήγηση ρινικών σταγόνων με στεροειδές. Αν τα συμπτώματα δεν υποχωρήσουν, τότε ενδείκνυται η χειρουργική αντιμετώπιση. Β. Εκκριτική Ωτίτιδα (Χρόνια Μέση Ωτίτιδα με Υγρό) Η πάθηση αυτή χαρακτηρίζεται από συλλογή και παραμονή υγρού στο μέσο αφτί (πίσω από το τύμπανο), χωρίς να έχει συμπτώματα της γνωστής οξείας ωτίτιδας (πόνο, πυρετό, κακή διάθεση). Τα συμπτώματα της Ε.Ω.: Πολύ συχνά οι γονείς αναφέρουν ότι το παιδί τους, που άκουγε καλά, τελευταία δεν τους δίνει σημασία, όλο θέλει πιο δυνατά την τηλεόραση και ρωτάει «τι» και «τι». Κάποιοι, μάλιστα, το χαρακτηρίζουν παιχνίδι ή αδιαφορία γιατί μεγάλωσε. Ομως η πραγματικότητα είναι άλλη, το παιδί έχει ελαφρά βαρηκοΐα λόγω της συλλογής υγρού στο αφτί χωρίς να έχει άλλα συμπτώματα (σιωπηλή ωτίτιδα), ίσως κάποια μεγαλύτερα παιδιά να παραπονεθούν για μπούκωμα του αφτιού το οποίο μπορεί να φεύγει όταν χασμουριέται ή μασάει και καταπίνει. Συνήθως αυτό συμβαίνει σε παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας και παρουσιάζεται μετά από ωτίτιδα (που αντιμετωπίστηκε) ή από καταρροή. Η κατάσταση αυτή δεν πρέπει να περνάει απαρατήρητη γιατί και η ελαφρά βαρηκοΐα -που για έναν ενήλικα είναι αμελητέα- για ένα παιδί είναι πολύ σημαντική και μπορεί να προκαλέσει προβλήματα μάθησης (μειωμένη απόδοση στο σχολείο) αλλά και συμπεριφοράς (πιο σπάνια). Η διάγνωση γίνεται από τον ειδικό παιδοωτορινολαρυγγολόγο με την εξέταση του παιδιού και με τη βοήθεια ειδικών συστημάτων (μικροσκόπιο, τυμπανογράφο), ο οποίος και θα αποφασίσει πώς θα αντιμετωπιστεί το παιδί σας. Οι επιλογές της αντιμετώπισης είναι συνήθως: Συντηρητική. Μπορεί να χορηγηθούν κάποια φάρμακα αρχικά -αν δεν έχει πάρει μέχρι τότε το παιδί- αλλιώς δεν δίνεται καμία αγωγή και παρακολουθείται ανά μήνα για ένα τρίμηνο. Εχει αρκετές πιθανότητες μέσα σ αυτό το διάστημα να γίνει αυτόματη ίαση (φυσική πορεία της νόσου). Σε αντίθετη περίπτωση συστήνεται χειρουργική επέμβαση που είναι η μυριγγοτομή (υπό το μικροσκόπιο γίνεται μικρή τρύπα στο τύμπανο και αφαίρεση του υγρού με ειδική αναρρόφηση). Στη φάση αυτή θα αποφασιστεί, από το χειρουργό ΩΡΛ, αν θα τοποθετηθεί σωληνίσκος αερισμού. Ο σωληνίσκος αερισμού -ανάλογα με τον τύπο- έχει διάρκεια ζωής 8-12 μήνες και συνήθως αποβάλλεται σταδιακά από τον οργανισμό, ενώ παράλληλα γίνεται αυτόματα σύγκλειση της τρύπας του τυμπάνου. Οσο υπάρχει ο σωληνίσκος -ο οποίος ελέγχεται ανά μήνα από τον ΩΡΛ- χρειάζονται κάποιες προφυλάξεις από το νερό. Συνήθως η επέμβαση αποφεύγεται πριν και κατά το καλοκαίρι, γιατί υπάρχουν πολλές πιθανότητες αυτόματης ίασης και επιπλέον μια τέτοια επέμβαση θα δημιουργήσει πολλά προβλήματα το καλοκαίρι με τα μπάνια - ιδιαίτερα στα μεγάλα παιδιά. Η επέμβαση αυτή μπορεί να συνδυαστεί με αδενοτομή ή και αμυγδαλεκτομή εφόσον υπάρχουν οι ενδείξεις.

6 34 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Πέμπτη 15 Σεπτεμβρίου 2011 Health >6 θέμα Ορθοπαιδικές κακώσεις στα παιδιά και η αντιμετώπισή τους Ο ι συνέπειες των ατυχημάτων στην παιδική ηλικία συγκαταλέγονται ανάμεσα στις συνηθέστερες αιτίες που απαιτούν άμεση φροντίδα από τον ορθοπαιδικό. Αρκεί να δει κανείς το βιβλίο καταγραφής των μικρών ασθενών, που επισκέπτονται τα εξωτερικά ιατρεία ενός Παιδιατρικού Νοσοκομείου σε ημέρα γενικής εφημερίας, για να διαπιστώσει του λόγου το αληθές. Νίκος Μαρκέας, διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής Β Ορθοπαιδικού Τμήματος Νοσοκομείου Παίδων «Π. & Α. Κυριακού» Επιδημιολογικά δεδομένα Τα επιδημιολογικά δεδομένα είναι αμείλικτα. Οι θλάσεις και τα διαστρέμματα κυριαρχούν, αλλά τα κατάγματα των οστών ευθύνονται επίσης για ένα μεγάλο ποσοστό, που φθάνει το 25%, στο σύνολο των τραυματισμών. Σε ηλικίες κάτω των 16, τα κατάγματα είναι συχνότερα στα αγόρια (42%) απ ό,τι στα κορίτσια (27%). Ο αγκώνας και ο καρπός υφίστανται συχνότερα κάταγμα σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές του σκελετού. Τα κατάγματα, εξάλλου, που περιλαμβάνουν τον αυξητικό χόνδρο (υπεύθυνος για την κατά μήκος αύξηση του οστού) υπολογίζονται σε 20% του συνόλου. Τα περισσότερα παιδικά ατυχήματα συμβαίνουν στο σπίτι. Πρόκειται για χαμηλής ενέργειας κακώσεις, όπως π.χ. πτώσεις από το κρεβάτι. Τα ατυχήματα στο σχολείο είναι σπανιότερα και λαμβάνουν χώρα συνήθως στη διάρκεια αθλητικών δραστηριοτήτων. Η βελτίωση των αθλητικών χώρων, και ιδιαίτερα του τερέν όπου οι μαθητές αθλούνται, θεωρείται βασική προϋπόθεση πρόληψης των τραυματισμών αυτής της κατηγορίας. Οι τραυματισμοί στη διάρκεια αθλητικής δραστηριότητας έχουν αποκτήσει διαστάσεις αληθινής «πανδημίας» τα τελευταία χρόνια, αφότου τα παιδιά εγκατέλειψαν τις αλάνες και το ελεύθερο παιχνίδι και αθλούνται πλέον υπό την καθοδήγηση προπονητή, με πρωταθλητικές βλέψεις. Αθλήματα που ευθύνονται περισσότερο είναι όσα συνεπάγονται επαφή με τον αντίπαλο (ποδόσφαιρο και μπάσκετ). Στα κορίτσια, τα σκήπτρα της ενοχής κρατά η ενόργανη γυμναστική. Την τελευταία δεκαετία, το τραμπολίνο έχει γίνει εξαιρετικά δημοφιλές στον παιδικό πληθυσμό, ευθύνεται όμως για συχνές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, τραυματισμούς στον αυχένα και κατάγματα στα άκρα. Ο κίνδυνος τραυματισμού αυξάνεται όταν αναπηδούν συγχρόνως περισσότερα του ενός παιδιά, γιατί το ελαφρύτερο μπορεί να εξακοντιστεί μακριά. Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής συμβουλεύει τη συμμετοχή στο τραμπολίνο μόνο με την επίβλεψη εξειδικευμένου προσωπικού. Τροχαία ατυχήματα Τα σοβαρότερα ατυχήματα είναι, ωστόσο, τα τροχαία. Στις μέρες μας, τα παιδιά είναι περισσότερο εκτεθειμένα σε τραυματισμούς «υψηλής ενέργειας» από ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν, είτε γιατί συχνά παρασύρονται από διερχόμενα οχήματα, καθώς διασχίζουν παίζοντας ανέμελα το οδόστρωμα, είτε γιατί γίνονται ακούσια θύματα σε σύγκρουση αυτοκινήτων. Είναι γνωστός, άλλωστε, ο φόρος αίματος που πληρώνουν τα Σαββατοκύριακα οι Ελληνες οδηγοί, εξαργυρώνοντας δραματικά την απερισκεψία τους και τον εγωισμό. Τα τροχαία ατυχήματα συνεπάγονται συνήθως βαριές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις και πολλαπλά κατάγματα. Πρόσφατα, οι στατιστικές αναφέρουν ανησυχητικά νούμερα σοβαρών τραυματισμών σε νεαρούς εφήβους που οι ίδιοι οδηγούν μηχανοκίνητα δίκυκλα. Οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας στα Παιδιατρικά Νοσοκομεία φιλοξενούν συνήθως εφήβους σε κωματώδη κατάσταση ή σε καταστολή, θύματα παρόμοιων ατυχημάτων με δίκυκλο, που παίζουν ένα άνισο παιχνίδι με το θάνατο. Κι όμως, θα μπορούσαμε να προλάβουμε τις συνέπειες των τροχαίων ατυχημάτων, με μια αυστηρότερη τήρηση των κανονισμών του ΚΟΚ, με τη βελτίωση της επίβλεψης εκ μέρους των γονέων και των παιδαγωγών, με τη συστηματικότερη χρήση της ζώνης ασφαλείας και των ειδικών καθισμάτων για τα παιδιά κ.λπ. Η κακοποίηση του παιδιού Το ιατρικό, καθώς και το νοσηλευτικό προσωπικό βρίσκονται συχνά σε αμηχανία, όταν τα διάφορα κλινικά σημεία κατευθύνουν τη διαγνωστική σκέψη μάλλον προς την κακοποίηση του παιδιού παρά σε οποιοδήποτε ατυχές γεγονός. Υποπτα για κακοποίηση σημεία είναι το εξωπραγματικό ιστορικό (που δεν δικαιολογεί το είδος της κάκωσης), κατάγματα πλευρών ή σπονδύλων, πολλαπλά κατάγματα δυσανάλογα με τον αναφερόμενο τραυματισμό ή κατάγματα που βρίσκονται σε διαφορετικό στάδιο πώρωσης. Σε στατιστικές των ΗΠΑ, για το 2007, αναφέρονται 2,35 θάνατοι από κακοποίηση σε κάθε παιδιά. Σε παρόμοιες περιπτώσεις, απαραίτητη κρίνεται η προσφυγή στις αρμόδιες κοινωνικές υπηρεσίες για τη διαλεύκανση του προβλήματος. Ιδιαιτερότητες του παιδικού σκελετού Τα παιδιά δεν είναι, σε καμιά περίπτωση, μικροσκοπικοί ενήλικες. Κάθε προσπάθεια να εξομοιωθούν με τους ενήλικες, τόσο σε επίπεδο ανατομικής κατασκευής όσο και φυσιολογικής λειτουργίας του οργανισμού τους, είναι καταδικασμένη να πέσει στο κενό. Τα οστά, για παράδειγμα, διαθέτουν αραιότερη δοκίδωση και είναι περισσότερο πορώδη, καταφέρνοντας να απορροφούν περισσότερη ενέργεια σε μια μηχανική επιβάρυνση, πριν τελικά σπάσουν. Ενα παχύ κι αγγειοβριθές, με απεριόριστες οστεογενετικές ικανότητες, περιόστεο τα περιβάλλει, όπως η φλούδα στο πορτοκάλι. Εξαιτίας του περιοστέου, τα χαρακτηριστικά των καταγμάτων στα παιδιά, καθώς και η ικανότητα πώρωσης και ανασχηματισμού των οστών, διαφέρουν σημαντικά. Οι τένοντες και οι σύνδεσμοι στα παιδιά αποδεικνύονται, εξάλλου, εξαιρετικά ανθεκτικοί στις κακώσεις, απ ό,τι συμβαίνει στα οστά. Ετσι εξηγείται γιατί τα διαστρέμματα και τα μυϊκά τραβήγματα είναι πιο σπάνια, σε αντίθεση με τις θραύσεις των οστών. Παρά τη διαδεδομένη φήμη πως «τα κόκαλα των παιδιών δεν σπάνε εύκολα», η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική. Μόνο που τα κόκαλα αυτά υποκύπτουν με διαφορετικό τρόπο. Κι εκτός αυτού, η πώρωση των καταγμάτων είναι πιο σύντομη και αποτελεσματική, όπως το ίδιο συμβαίνει με τον ανασχηματισμό του οστού μετά το κάταγμα. Συμπέρασμα Η πρόληψη του παιδικού ατυχήματος είναι υπόθεση όλων μας. Οι διάφοροι φορείς (Πολιτεία, δάσκαλοι, γιατροί, γονείς) οφείλουν να συμπράξουν σε μια συντονισμένη ενέργεια. Ο ρόλος του ορθοπαιδικού αποβλέπει στη σωστή διάγνωση, στην έγκαιρη αντιμετώπιση και την πλήρη αποκατάσταση του μυοσκελετικού συστήματος, με απώτερο στόχο την αποφυγή δυσλειτουργίας και των διάφορων επιπλοκών.

7 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Πέμπτη 15 Σεπτεμβρίου Health >7 Ιατρικές ειδήσεις Η Pharmathen βραβεύεται από τη Statbank Ως μια από τις υγιέστερες ελληνικές επιχειρήσεις που διακρίθηκαν στον επιχειρηματικό οδηγό «Diamonds 2011» βραβεύτηκε η Pharmathen, στη σχετική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε από τη Statbank στις 28 Ιουνίου στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών. Απαντώντας στην κρίση, δίνοντας έμφαση στο τρίπτυχο Ερευνα - Εξωστρέφεια - Επενδύσεις, η Pharmathen ανταποκρίθηκε αποτελεσματικά στο «stress test» που πραγματοποίησε η Statbank σε δεκάδες επιχειρήσεις του ελληνικού εμπορίου και της βιομηχανίας και ξεχώρισε ανάμεσά τους, σε μια χρονιά μάλιστα που για πρώτη φορά, στα 10 έτη που μετράει ο θεσμός, εμφανίστηκαν αρνητικά πρόσημα. «Στο πλαίσιο των δυσμενών οικονομικών συγκυριών, πιστεύω ότι πρέπει να επαναπροσδιοριστούμε επιχειρηματικά και να δούμε τα πράγματα από μια νέα οπτική γωνία που δίνει βαρύτητα στην ανάπτυξη εξωστρέφειας και την υλοποίηση επενδύσεων συνεισφέροντας με αυτό τον τρόπο στην ενδυνάμωση της εγχώριας οικονομίας», ανέφερε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Pharmathen, κ. Βασίλειος Κάτσος, κατά την απονομή του βραβείου από τη Statbank. Εχοντας συμπληρώσει 42 χρόνια δραστηριότητας, η Pharmathen παρουσιάζει σήμερα κύκλο εργασιών της τάξης των 130 εκατ. και κατατάσσεται ανάμεσα στις 200 μεγαλύτερες ελληνικές βιομηχανίες. Την τελευταία πενταετία έχει προχωρήσει σε επενδύσεις ύψους 60 εκατ. για την επέκταση των ερευνητικών υποδομών και την αύξηση της καθετοποίησής της, με τη δημιουργία δύο νέων ερευνητικών δραστηριοτήτων, καινοτόμων προϊόντων και δραστικών πρώτων υλών. Παράλληλα, πέρυσι προχώρησε στα εγκαίνια της νέας παραγωγικής μονάδας στις Σάπες Ροδόπης, μια επένδυση η οποία ανήλθε σε 41 εκατ. δημιουργώντας 150 νέες θέσεις εργασίας. Πέραν των οικονομικών μεγεθών, η δράση της Pharmathen σε επίπεδο επενδύσεων έρευνας και ανάπτυξης είναι αξιοσημείωτη, γεγονός που αντικατοπτρίζεται και στην κατάταξή της ως 369ης εταιρίας ανάμεσα στις μεγαλύτερες ερευνητικές στην Ε.Ε., σύμφωνα με μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ελπίδες για τους ασθενείς με διάφορα είδη καρκίνου Το μέλλον της θεραπείας του καρκίνου είναι εδώ. Οι εξελίξεις στο πεδίο της εξατομικευμένης θεραπείας προσφέρουν νέα αποτελεσματικά όπλα στην ιατρική κοινότητα και δημιουργούν ελπίδες για τους καρκινοπαθείς. Οι επιστήμονες δεν αντιμετωπίζουν πλέον με τον ίδιο τρόπο όλους τους ασθενείς που πάσχουν από συγκεκριμένη μορφή καρκίνου. Σήμερα, έχουν στη διάθεσή τους νέα διαγνωστικά «εργαλεία», με τα οποία μπορούν να κατατάξουν τους ασθενείς σε υποομάδες που πάσχουν από διακριτούς υποτύπους της νόσου και στη συνέχεια να τους χορηγήσουν την κατάλληλη στοχευμένη θεραπεία. Οι σημαντικές αυτές ανακοινώσεις πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του Ετήσιου Συνεδρίου της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO), που διεξήχθη πρόσφατα στο Σικάγο των ΗΠΑ. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η πρόοδος αυτή επιτεύχθηκε χάρη στις προηγμένες τεχνολογίες, οι οποίες αναπτύχθηκαν την τελευταία δεκαετία. Η έρευνα -είπανσυνεχίζεται πυρετωδώς: νέοι βιο-δείκτες και διαγνωστικές μέθοδοι αναπτύσσονται συνεχώς, προσφέροντας πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τη βελτιστοποίηση της θεραπείας σε κάθε ασθενή. Πρόκειται για μια αλλαγή της παραδοσιακής και ευρέος φάσματος προσέγγισης της θεραπείας κατά του καρκίνου. Η προσαρμογή της θεραπείας στα δεδομένα κάθε ασθενούς αναβαθμίζει το αποτέλεσμα για τους πάσχοντες, τα ασφαλιστικά ταμεία, το σύστημα περίθαλψης και την κοινωνία. Σύμμαχος της Ογκολογικής Μονάδας Παίδων «Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη - Ελπίδα» η INTERAMERICAN Μια πρωτοβουλία ιδιαίτερης κοινωνικής ευαισθησίας ανέλαβε η μεγάλη μονάδα πωλήσεων της INTERAMERICAN, που διευθύνει ο Απόστολος Δοκούζης, σε συνεργασία με τη διεύθυνση Δημοσίων Σχέσεων και Κοινωνικής Υπευθυνότητας της εταιρίας. Συγκεκριμένα, αντιπροσωπία συνεργατών της μονάδας, με επικεφαλής το συντονιστή τους, επισκέφθηκε την Ογκολογική Μονάδα Παίδων «Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη - Ελπίδα» και επέδωσε επιταγή οικονομικής συνδρομής για την υποστήριξη του έργου του Συλλόγου. Εκ μέρους της διοίκησης της INTERAMERICAN επιδόθηκε στην κ. Κέττυ Φιλιππίδου, γεν. γραμματέα της «Ελπίδας», από τον Γιάννη Ρούντο, διευθυντή Δημοσίων Σχέσεων και Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, ισόποση επιταγή για τον ίδιο σκοπό. Η επίσκεψη ολοκληρώθηκε με ξενάγηση των ανθρώπων της εταιρίας από μέλη του Συλλόγου και στελέχη του νοσοκομείου στις εντυπωσιακές εγκαταστάσεις του, που αποτελούν πρότυπο περίθαλψης, σύγχρονου ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού και οργάνωσης. Η ενέργεια εγγράφεται στο πρόγραμμα ΕΚΕ «Πράξεις Ζωής» που η εταιρία υλοποιεί διευρύνοντάς το και με τη συμμετοχή των Γραφείων Πωλήσεων Tied Agency. Γι αυτό το λόγο η INTERAMERICAN έχει θεσμοθετήσει από φέτος και Βραβείο Κοινωνικής Αξίας για τη μονάδα πωλήσεων, που διακρίνεται περισσότερο για την κοινωνική προσφορά της. Νέα τηλεφωνική γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης για τους νεφροπαθείς «Δεν πονάει μόνο το σώμα, αλλά και η ψυχή» αυτό οδήγησε τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Νεφροπαθών (ΠΣΝ) να δημιουργήσει μια νέα τηλεφωνική γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης ασθενών, , με στόχο να προσφέρει ανακούφιση στους νεφροπαθείς, που, πέραν του σωματικού πόνου, βιώνουν καθημερινά και το ψυχολογικό βάρος της αντιμετώπισης της νόσου. Η τηλεφωνική γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο του 2011 και οι ασθενείς και οι οικείοι τους θα μπορούν να έρθουν σε επικοινωνία με την ψυχολόγο του ΠΣΝ και να θέτουν τους προβληματισμούς τους. Η τηλεφωνική γραμμή, στο πρώτο στάδιο λειτουργίας της, θα είναι ανοιχτή προς τους ασθενείς δύο φορές την εβδομάδα (Δευτέρα, 18:00-19:00 & Τρίτη, 12:00-13:00). Ο κ. Ξενοφών Λύρος, αντιπρόεδρος ΠΣΝ, επισημαίνει σχετικά: «Στόχος μας είναι η διαχρονική αντιμετώπιση των προβλημάτων των νεφροπαθών και η εξασφάλιση ενός υψηλού βιοτικού επιπέδου. Είμαστε πάντα σε εγρήγορση και υιοθετούμε πρωτοβουλίες με ουσιαστικό όφελος για τη ζωή τους. Η δημιουργία της γραμμής ψυχολογικής υποστήριξης στοχεύει στη συνεχή συμπαράσταση των ασθενών μας, δίνοντας πολύτιμες και πρακτικές συμβουλές για τη ζωή τους. Σκοπός μας είναι να στηρίξουμε την ενέργεια αυτή ενισχύοντας τη λειτουργία της στο μέλλον». Η κ. Αρτεμις Γκίνου, νεφροπαθής, τονίζει: «Οι ψυχολογικές επιπτώσεις της ασθένειας είναι εξίσου επίπονες με τις παθολογικές, αφού βιώνουμε έντονο θυμό, άγχος και απογοήτευση σε απλές καθημερινές μας δραστηριότητες. Η ψυχολογική ένταση επηρεάζει την οικογένεια, τους φίλους, αλλά και την επαγγελματική και κοινωνική μας ζωή. Για όλους εμάς η πρωτοβουλία του ΠΣΝ και η τηλεφωνική γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης μας δίνουν δύναμη να συνεχίσουμε τον αγώνα μας για να είμαστε παραγωγικοί και ενεργοί πολίτες». «Δεν πονάει μόνο το σώμα, αλλά και η ψυχή, η οποία χρειάζεται φροντίδα! Θέλει δύναμη και θάρρος να παραδεχθούμε ότι δεν αισθανόμαστε καλά, ότι αντιμετωπίζουμε δυσκολίες στην καθημερινότητά μας και ότι ο πόνος επηρεάζει αρνητικά την ψυχολογία μας», σημειώνει η κ. Τζένη Μπακαλούμα, ψυχολόγος του ΠΣΝ, η οποία θα αναλάβει τη γραμμή υποστήριξης, και συνεχίζει: «Η επαγγελματική στήριξη από ειδικούς ψυχολόγους, η κατανόηση και η υποστήριξη των οικείων βοηθούν ουσιαστικά στην ανακούφιση των ασθενών. Εμείς καλούμε όλους τους ασθενείς να επικοινωνήσουν μαζί μας και να μοιραστούν τα προβλήματά τους, κάνοντας ένα βήμα προς μια καλύτερη ζωή!».

8 ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ 18 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ, ΣΤΟΝ ΤΥΠΟ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ άλος «ψηστής» 3. Η χήνα του μπέη ς αρσενικός γιουβέτσι 7. Πολύ το σά μου, σώσε με! 10. Η παράστασή. Ο Φασουλομάγειρας 4. Ελέφαντας κύριο 7. Κοκορέτσι από σπάγκο σάλτσα είναι τζάμπα 11. Έπιασε ο δε βρίσκω 14. Και τώρα, δρόμο ογιαννίτη 3. Μ έπιασε λιρόπονος εντορούθουνος 7. Να σταματήσουν ζήσει ο γιατρός 10. Η παράστασή ΟΣ για τους αγραμμάτους 3. Το πέμπτο. Αδερφέ μου, Μουσούλια 6. Μου α κλαφτό 9. Το κερί ώσπου ν ανάψει ΗΣ ς Βεζυροπούλας 3. Περιπολικά ν Διονύσιο! 6. Πάλι χνερ μ έκανες; ίναμε 9. Έχε γεια καημένε κόσμε Σελήνης 12. Εδώ αστροναύτης ΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ α σιωπά! 3. Ο μπαρμπα-γιώργος Το κορδόνι την ελιά την ξεριζώνει ι δική μας 8. Να μας ζήσει η φου- 11. Η παράστασή μας έλαβε τέλος διασκευή Γιώργου Κωτσίνη RAL PUBLISHING COMPANY S.A. Το παρόν διατίθεται αποκλειστικά λώς. H παραγωγός εταιρία έχει όλα τα πνευµατικά δικαιώµατα αυτών ή, αναπαραγωγή, µεταπώληση ή ενοικίαση ή οποιασδήποτε άλλης τελεί πνευµατικό έργο ως καλλιτεχνική σύνθεση και προστατεύεται ή µερική αναπαραγωγή φωτοαντιγράφων του, αντιτύπων του κ.λπ. 6 ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΑ CD ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ, Ο ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΨΥΧΗΣ ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΣΠΑΘΑΡΗΣ, Ο ΑΞΕΧΑΣΤΟΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ ΚΑΙ ΓΝΗΣΙΟΣ ΕΜΨΥΧΩΤΗΣ ΤΟΥ ΛΑΪΚΟΥ ΜΑΣ ΗΡΩΑ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟ CD, ΩΡΟ Η ΠΟΛΥΤΕΛΗΣ ΚΑΣΕΤΙΝΑ!