ΘΕΜΑΤΑ ΤΕΧΝΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ

Transcript

1 ΘΕΜΑΤΑ ΤΕΧΝΗΣ Καλλιτεχνική κατεύθυνση ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Δ Ι Δ Α Κ Τ Ε Α Υ Λ Η Ανάλυση Έργων Τέχνης: Θεματικά Μορφολογικά Νοηματικά 1

2 ΑΝΑΛΥΟΥΜΕ ΕΝΑ ΕΡΓΟ ΤΕΧΝΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΑ - ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ, ΤΗΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ Περιγράφουμε τα οπτικά στοιχεία: Τι μορφή τέχνης είναι το έργο; (ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική). Τι μέγεθος έχει το έργο; Πού βρίσκεται; Τι απεικονίζει; ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ - ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ Αναλύουμε την εικαστική γλώσσα της σύνθεσης δηλαδή τα εικαστικά στοιχεία, τη δομή, την Τεχνοτροπία (το Ύφος - Στιλ): Εξετάζουμε τα εικαστικά στοιχεία της σύνθεσης που συναποτελούν το έργο όπως: σημεία, γραμμές, σχήματα, φόρμες, επίπεδα, όγκος, χώροι, χρώματα, αποχρώσεις, τόνοι, υφές κλπ. o Τι θα σχολιάζατε για τα σημεία, τις γραμμές, τις φόρμες, τα επίπεδα, τον όγκο, τους τόνους, τις υφές κλπ.; o Ποια χρώματα έχουν χρησιμοποιηθεί; Γειτονικά (συγγενικά), συμπληρωματικά, θερμά, ψυχρά; Και γιατί; o Πώς αποδίδονται οι φιγούρες; Ο χώρος; o Πώς αποδίδεται η προοπτική και το βάθος; Μελετούμε τη Δομή της σύνθεσης: Συγκρίνουμε τα πιο πάνω στοιχεία και εξετάζουμε τον τρόπο με τον οποίο τα έχει συνθέσει ο καλλιτέχνης για να δημιουργήσει ένα ενιαίο σύνολο, όπως ισορροπία, συμμετρία, ασυμμετρία, αντίθεση, ρυθμό, κίνηση, έμφαση, ένταση, ομαδοποίηση κλπ. o Είναι το έργο συμμετρικό ή όχι; Πώς επιτυγχάνεται η συνθετική ισορροπία; o Προς τα πού επικεντρώνεται η προσοχή του θεατή; o Από ποια στοιχεία δίνεται η εντύπωση της κίνησης; o Υπάρχει ρυθμός; Από ποια στοιχεία της σύνθεσης επιτυγχάνεται; o Προσδιορίστε τους άξονες της σύνθεσης, τις νοητές γραμμές που ενώνουν τα σημαντικά στοιχεία του έργου. Αναγνωρίζουμε ποια είναι η σημασία των υλικών που χρησιμοποιήθηκαν και ποια επίδραση έχουν στη μορφή του έργου. Ποιες τεχνικές έχουν εφαρμοστεί σε αυτό το έργο; (λάδι, ακρυλικό, νερομπογιά, κολλάζ, φωτομοντάζ, Ασαμπλάζ, Φροτάζ ) Παρουσιάζουμε το Ύφος το Στιλ την Τεχνοτροπία και τη μέθοδο καλλιτεχνικής έκφρασης του καλλιτέχνη. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ - ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΧΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗΣ ΑΠΟΨΗΣ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗΣ: Ερμηνεύουμε την πρόθεση και έκφραση του καλλιτέχνη, το νόημα ή το μήνυμα του έργου, αλλά και την αντίδραση του θεατή απέναντι στο έργο (συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις). Βιογραφικό και απόψεις του καλλιτέχνη. Βασικά χαρακτηριστικά του κινήματος στο οποίο ανήκει. Συνθήκες κάτω από τις οποίες δημιουργήθηκε το έργο (κοινωνικές, πολιτικές). Πώς αντιμετωπίστηκε από το κοινό και τους κριτικούς στην εποχή του και πώς αντιμετωπίζεται σήμερα. Ποιες είναι οι προσωπικές σας προτιμήσεις και ποια η δική σας άποψη για τον καλλιτέχνη και το έργο του. 2

3 ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ ΕΡΓΟ 1: Ζαν-Λουί- Ζερικό «Η Σχεδία της Μέδουσας», ΕΡΓΟ 2: Γκόγια «Οι εκτελέσεις της 3ης Μαΐου», 1814 ΕΡΓΟ 3: Γκόγια «Σύμπλεγμα σε μπαλκόνι», 1810 ΕΡΓΟ 4: Γκόγια «Ο ύπνος της λογικής ξυπνά τέρατα», 1796 ΕΡΓΟ 5: Ντελακρουά «Η Ελευθερία οδηγεί τον λαό», 1830 ΕΡΓΟ 6: Ντελακρουά «Η σφαγή της Χίου», 1824 ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΤΟΠΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΡΓΟ 7: Τζον Κόνσταμπλ «Το κάρο με το σανό», 1821 ΕΡΓΟ 8: Ουίλιαμ Τέρνερ «Ατμόπλοιο μέσα σε χιονοθύελλα», 1842 ΕΡΓΟ 9: Κάσπαρ Φρήντριχ «Ο μοναχικός περιπατητής στα σύννεφα»,

4 ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΕΡΓΟ 10: Ζαν Μπατίστα Κορό «Βιλ ντ Αβρέ», 1870 ΕΡΓΟ 11: Ονορέ Ντομιέ «Η ελευθερία του τύπου», 1834 ΕΡΓΟ 12: Ζαν Φρανσουά Μιλέ «Οι σταχομαζώχτρες», 1857 ΕΡΓΟ 13: Ζαν Φρανσουά Μιλέ «Εσπερινός», 1859 ΕΡΓΟ 14: Γκουστάβ Κουρμπέ «Η ταφή στο Αρνάν», ΕΡΓΟ 15: Γκουστάβ Κουρμπέ «Καλημέρα, κ. Κουρμπέ», 1854 ΕΡΓΟ 16: Εντουάρντ Μανέ «Η εκτέλεση του αυτοκράτορα», 1868 ΕΡΓΟ 17: Εντουάρντ Μανέ «Ολυμπία»,

5 ΙΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ ΕΡΓΟ 18: Εντουάρντ Μανέ «Το μπαρ του Φολί Μπερζέρ», 1882 ΕΡΓΟ 19: Κλοντ Μονέ «Εντύπωση Ανατολή», 1872 ΕΡΓΟ 20: Κλοντ Μονέ «Η λίμνη με τα νούφαρα», ΕΡΓΟ 21: Καμίλ Πισαρό «Ο δρόμος για τις Βερσαλίες», 1878 ΕΡΓΟ 22: Καμίλ Πισαρό «Οι κόκκινες στέγες», 1877 ΕΡΓΟ 23: Πιερ Ογκύστ Ρενουάρ «Το Μουλέν ντε Γκαλέτ», 1876 ΕΡΓΟ 24: Πιερ Ογκύστ Ρενουάρ «Το γεύμα μετά τη βαρκάδα», 1881 ΕΡΓΟ 25: Αλφρεντ Σισλέ «Η πλημμύρα στο Μαρλί», 1876 ΕΡΓΟ 26: Εντγκάρ Ντεγκά «Πρόβα μπαλέτου», 1874 ΕΡΓΟ 27: Εντγκάρ Ντεγκά «Αναβάτες μέσα στη βροχή», 1881 ΕΡΓΟ 28: Ογκύστ Ροντέν «Οι Αστοί του Καλαί», ΕΡΓΟ 29: Ογκύστ Ροντέν «Ο σκεπτόμενος»,

6 ΜΕΤΑΪΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ ΕΡΓΟ 30: Πολ Γκογκέν «Από πού ερχόμαστε, ποιοι είμαστε, πού πάμε», 1898 ΕΡΓΟ 31: Πολ Γκογκέν «Το πνεύμα του νεκρού κοιτάζει», 1892 ΕΡΓΟ 32: Βίνσεντ Βαν Γκογκ «Έναστρη νύχτα», 1889 ΕΡΓΟ 33: Βίνσεντ Βαν Γκογκ «Το νυχτερινό καφενείο»,1888 ΕΡΓΟ 34: Πολ Σεζάν «Νεκρή φύση με ροδάκινα και μήλα», 1905 ΕΡΓΟ 35: Πολ Σεζάν «Μον Σεντ Βικτουάρ»,

7 ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ 19 ος αιώνας Ο Ρομαντισμός είναι μια επανάσταση ενάντια στο κατεστημένο της ακαδημαϊκής τέχνης. Οι Ρομαντικοί ζωγράφοι αναπτύσσουν και καλλιεργούν τις ιδέες και αρχές του Διαφωτισμού. Αντιτάσσονται στην αριστοκρατία της εποχής και στοχεύουν σε μια Ευρώπη που θα υποστηρίζει τα δικαιώματα του ανθρώπου. Μέσα από τα έργα τους προβάλλεται η ηρωική μορφή του ανθρώπου που μάχεται, καθαρά ή συμβολικά, ενάντια σε ποικίλους κινδύνους. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του Ρομαντισμού: Απομακρύνεται από τις αυστηρές προδιαγραφές της κλασσικής παράδοσης. Στρέφεται προς τη φύση Αντλεί θέματα κυρίως από τους αγώνες των λαών για αποτίναξη της δουλείας, της καταπίεσης και για τον καθημερινό μόχθο. Απεικονίζει τον ανθρώπινο πόνο και τον αγώνα της επιβίωσης Αντιτίθεται στη λογική και στην πεζότητα, στρέφεται προς το συναίσθημα, τη φαντασία, το λυρισμό. Απόδοση των φιγούρων με σωστές αναλογίες, κινήσεις έντονες, δραματικές, δυναμικές. Εκφραστική ελευθερία, κατάργηση περιγράμματος. Τεμαχισμός της φόρμας σε αδρές πινελιές. Χρώματα έντονα, λαμπερά, εκφραστικά, αντιθετικά. Δραματικές φωτοσκιάσεις με την τεχνική του Κιαροσκούρο: τονισμένη εναλλαγή φωτός - σκιάς. Στην τοπιογραφία αποτυπώνονται οι διάφορες στιγμές της ημέρας, όπως η ανατολή και το ηλιοβασίλεμα. 7

8 ΕΡΓΟ 1: Ζαν-Λουί- Ζερικό «Η Σχεδία της Μέδουσας», Λάδι σε καμβά, 491Χ716 εκ. Λούβρο, Παρίσι. Κίνημα: Ρομαντισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Ο Ζερικό απεικονίζει το ναυάγιο της γαλλικής πολεμικής φρεγάτας Μέδουσα στις ακτές της Αφρικής το Παρουσιάζει τους ναυαγούς που αγωνίζονται απελπισμένα ενάντια στη μανιασμένη θάλασσα και στον άνεμο, μόνοι και αβοήθητοι. Δομή: Η σύνθεση είναι βασισμένη στην ασύμμετρη ισορροπία. Οι μορφές είναι τοποθετημένες πάνω σε νοητές διαγώνιες γραμμές και σχηματίζουν τρίγωνο. Υπάρχει ένταση, κίνηση, δυναμισμός σε όλη τη σύνθεση, όσο και στην κάθε φιγούρα ξεχωριστά. Χρώμα: Δραματική ένταση των χρωμάτων στην αλλαγή του φωτός και της σκιάς. Απόδοση των φιγούρων με σωστές αναλογίες, κινήσεις έντονες, δραματικές, δυναμικές. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Είναι η στιγμή που βλέπουν στον ορίζοντα ένα καράβι και αναπτερώνονται οι ελπίδες τους για τη σωτηρία. Στα πρόσωπα των ναυαγών αποτυπώνεται η κούραση και η απεγνωσμένη προσπάθεια για επιβίωση αλλά συγχρόνως η ελπίδα στην εμφάνιση του καραβιού, το οποίο μπορεί να τους σώσει. Στο τραγικό ναυάγιο επέζησαν μόνο δέκα από τους 150 επιβαίνοντες. Η γαλλική κυβέρνηση κατηγορήθηκε γιατί ο κυβερνήτης του πλοίου, ο οποίος προκάλεσε το ναυάγιο, δεν είχε κανένα προσόν παρά μόνον τη γνωριμία του με τον αδελφό του βασιλέα. 8

9 ΕΡΓΟ 2: Γκόγια «Οι εκτελέσεις της 3ης Μαΐου», Λάδι σε καμβά, 260Χ345 εκ. Μουσείο Πράντο, Μαδρίτη. Κίνημα: Ρομαντισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Η εξέγερση του λαού της Μαδρίτης ενάντια στον γαλλικό στρατό του Ναπολέοντα στις 2 Μαΐου πνίγηκε στο αίμα. Την άλλη ημέρα στις 3 Μαΐου άρχισαν οι εκτελέσεις. Ο Γκόγια απαθανατίζει τη σκηνή της εκτέλεσης. Στο κέντρο του πίνακα η μορφή ενός αντάρτη με τα χέρια ψηλά, ο οποίος μοιάζει να προκαλεί ατάραχος τους εκτελεστές να προχωρήσουν στην εγκληματική τους πράξη. Το απρόσωπο εκτελεστικό απόσπασμα προτάσσει απειλητικά τα όπλα του. Ένα φανάρι φωτίζει τα θύματα στο αριστερό τμήμα του πίνακα. Δομή της σύνθεσης: Η σύνθεση είναι βασισμένη στην ασύμμετρη ισορροπία. Ο Γκόγια ξεχωρίζει τη μορφή με το λευκό πουκάμισο, τοποθετώντας την στην κάθετη αριστερή χρυσή τομή. Στρατιώτες, λαός και εκτελεστές σχηματίζουν ένα τρίγωνο. Χρώμα στη σύνθεση: Καταργείται κάθε περίγραμμα. Η φόρμα τεμαχίζεται σε αδρές πινελιές, υπάρχει εκφραστική ελευθερία, ενεργητική κίνηση των φιγούρων. Χρώμα εκφραστικό έντονο, αντιθετικό. Δραματικές φωτοσκιάσεις με την τεχνική του Κιαροσκούρο (τονισμένη εναλλαγή φωτός και σκιάς). Απόδοση των φιγούρων με σωστές αναλογίες, κινήσεις έντονες, δραματικές, δυναμικές. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Στο έργο του καταγγέλλει την αγριότητα του κατακτητή. Η εικόνα του Γκόγια έγινε απελευθερωτικό σύμβολο εξέγερσης της ανθρωπότητας ενάντια στη βία, στην καταπίεση, στον τρόμο, που οδηγεί άδικα στον θάνατο. Οι άνθρωποι πεθαίνουν καταγγέλλοντας τον παραλογισμό του πολέμου. Η μορφή με το λευκό πουκάμισο στέκεται ατρόμητη μπροστά στον εχθρό. 9

10 ΕΡΓΟ 3: Γκόγια «Σύμπλεγμα σε μπαλκόνι», Λάδι σε καμβά, 194,9Χ125,7 εκ. Μητροπολιτικό μουσείο, Νέα Υόρκη Κίνημα: Ρομαντισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Οι Μάγιες, ισπανίδες σαγηνευτικές γυναίκες, είναι προκλητικά ντυμένες. Κάθονται στο μπαλκόνι και προκαλούν τους γάλλους στρατιώτες που είναι τυλιγμένοι στους σκοτεινούς μανδύες τους και καραδοκούν. Δομή της σύνθεσης: Ασύμμετρη ισορροπία. Οι φιγούρες είναι τοποθετημένες μέσα σε τρίγωνο. Χρώμα στη σύνθεση: Καταργείται κάθε περίγραμμα, η φόρμα τεμαχίζεται σε αδρές πινελιές υπάρχει εκφραστική ελευθερία, ενεργητική κίνηση των φιγούρων. Χρώμα εκφραστικό έντονο, αντιθετικό. Δραματικές φωτοσκιάσεις. Οι αραχνοΰφαντες λευκές δαντέλλες έρχονται σε αντίθεση με τις σκοτεινές σκιές. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Ο Γκόγια φιλοτέχνησε το έργο σε μια εποχή, όταν αγωνιούσε για την κατάσταση και την τύχη της πατρίδας του, της Ισπανίας. Οι Γάλλοι είχαν εισβάλλει στα εδάφη της από το 1807, με το πρόσχημα της προστασίας της από τους Άγγλους. Οι Ισπανοί βρέθηκαν στους δρόμους και ένας ανταρτοπόλεμος ξεκίνησε. Ο πίνακας είναι μια διαμαρτυρία στο γεγονός ότι ενώ από τη μια μεριά ο απλός κόσμος υποφέρει από τους σκληρούς γάλλους στρατιώτες, από την άλλη οι ελαφρόμυαλες Μάγιες ξεμυαλίστρες τολμούν να τους προκαλούν ερωτικά. 10

11 ΕΡΓΟ 4: Γκόγια «Ο ύπνος της λογικής ξυπνά τέρατα», Χαρακτικό 21,3 x 15,1 εκ. Εθνική Βιβλιοθήκη της Ισπανίας, Μαδρίτη Κίνημα: Ρομαντισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Το έργο είναι το 43 ο από τα 80 χαρακτικά με θέμα τα Καπρίτσια και αναπαριστά τον ίδιο τον καλλιτέχνη να ακουμπάει το κεφάλι του σε ένα τραπέζι, καθώς κουκουβάγιες και νυχτερίδες τον περικυκλώνουν ενώ καλύπτει το κεφάλι με τα χέρια του. Οι κουκουβάγιες (που συμβολίζουν την ανοησία) και οι νυχτερίδες (που συμβολίζουν την αμάθεια) είναι έτοιμες να του επιτεθούν. Δομή της σύνθεσης: Ασύμμετρη ισορροπία. Η φιγούρα και τα υπόλοιπα στοιχεία της σύνθεσης είναι τοποθετημένες μέσα σε τρίγωνο. Υπάρχει εκφραστική ελευθερία, ενεργητική κίνηση της φιγούρας καθώς και των υπόλοιπων στοιχείων. Χρώμα στη σύνθεση: Το έργο είναι μαυρόασπρο. Χρησιμοποιήθηκαν δραματικές φωτοσκιάσεις με την τεχνική του Κιαροσκούρο (τονισμένη εναλλαγή φωτός - σκιάς). Απόδοση της φιγούρας με σωστές αναλογίες, κινήσεις έντονες, δραματικές, δυναμικές. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Αυτή η εικόνα μπορεί να θεωρηθεί ως μία απεικόνιση των επιπτώσεων της καταπίεσης της λογικής ενάντια στις διαφωτιστικές ιδέες. Μπορεί επίσης να ερμηνευθεί ως απελευθέρωση της φαντασίας, των συναισθημάτων, ακόμα και των εφιαλτών. Αναμφισβήτητα, το πιο διάσημο έργο της σειράς, που έχει γίνει είδωλο και ο τίτλος του συχνά αναφέρεται ως γνωμικό του Γκόγια. 11

12 ΕΡΓΟ 5: Ντελακρουά Η Ελευθερία οδηγεί τον λαό, Λάδι σε καμβά, 260Χ325 εκ. Λούβρο, Παρίσι Κίνημα: Ρομαντισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Ο λαός που ανήκει στην κατώτερη κοινωνική τάξη, συνοδεύει την Ελευθερία στην επανάσταση του Παρ όλους τους νεκρούς της εξέγερσης, το πλήθος, απλοί άνθρωποι κάθε ηλικίας, ενθουσιασμένοι ακολουθούν την Ελευθερία πανέτοιμοι να συνεχίσουν τον αγώνα. Ο ζωγράφος απεικονίζει τον εαυτό του στον πίνακα να κρατά κι αυτός ένα ντουφέκι. Η Ελευθερία με το ντουφέκι στο αριστερό της χέρι και τη σημαία στο δεξί καθοδηγεί τον λαό στη νίκη, στρέφοντας το βλέμμα της για να ενθαρρύνει όσους την ακολουθούν. Δομή της σύνθεσης: Ασύμμετρη ισορροπία. Φιγούρες, όπλα, φωτεινά και σκούρα σημεία είναι τοποθετημένα πάνω σε διαγώνιους νοητούς άξονες δίνοντας στη σύνθεση ένταση, δυναμισμό και κίνηση. Χρώμα στη σύνθεση: Ο Ντελακρουά χρησιμοποιεί με μεγάλη ελευθερία έντονες χρωματικές αντιθέσεις, ανοίγοντας νέους δρόμους στη ζωγραφική. Θεωρεί ότι το χρώμα είναι πολύ πιο σημαντικό από το σχέδιο και η φαντασία από τη γνώση. Απόδοση των φιγούρων με σωστές αναλογίες, κινήσεις έντονες, δραματικές, δυναμικές. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Ο Ντελακρουά ήταν από τους μεγαλύτερους επαναστάτες ζωγράφους. Το έργο παρουσιάζει για πρώτη φορά τη θριαμβευτική σκηνή της επανάστασης του απλού λαού, που συνοδεύει την ελευθερία και ανήκει στην κατώτερη κοινωνική τάξη. Ένα γεγονός που ενόχλησε την αστική τάξη της Γαλλίας. Ο ζωγράφος απεικονίζει και τον εαυτό του στον πίνακα δείχνοντας έτσι την συμπαράστασή του. Ο ενθουσιασμός για την ελευθερία, το ένοπλο πλήθος, η ένταση στην ατμόσφαιρα, η κυματίζουσα σημαία δημιουργούν συναισθήματα έξαρσης και πάθους στον θεατή. 12

13 ΕΡΓΟ 6: Ντελακρουά Η σφαγή της Χίου 1824 Λάδι σε καμβά, 417Χ354 εκ. Λούβρο, Παρίσι Κίνημα: Ρομαντισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: ο Ντελακρουά απεικονίζει ένα επεισόδιο από την ελληνική επανάσταση του 1821, την καταστροφή της Χίου. Σε πρώτο πλάνο στρατιώτες και γυναίκες πληγωμένοι, κουρασμένοι, κατατρομαγμένοι. Μια γυναίκα νεκρή πλάι στο παιδί της, ένας τούρκος καβαλάρης τραβολογά και βασανίζει δύο γυναίκες. Στο βάθος φαίνονται τα πυρπολημένα χωριά. Δομή της σύνθεσης: Υπάρχει έλλειψη συμμετρίας. Ένταση, κίνηση, δυναμισμός. Η τραγική φιγούρα της γυναίκας που βίωσε όλη την καταστροφή τοποθετείται στη δεξιά χρυσή τομή του έργου. Χρώμα στη σύνθεση: Ο Ντελακρουά χρησιμοποιεί με μεγάλη ελευθερία έντονες χρωματικές αντιθέσεις, ανοίγοντας νέους δρόμους στη ζωγραφική. Απόδοση των φιγούρων με σωστές αναλογίες, κινήσεις έντονες, δραματικές, δυναμικές. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Στο έργο αυτό προβάλλεται η έντονη συγκίνηση που θέλει να μεταφέρει ο καλλιτέχνης, εμπνεόμενος από τον φιλελληνισμό και την ελληνική επανάσταση. Απεικονίζει ένα δραματικό επεισόδιο από την ελληνική επανάσταση του Η γυναικεία μορφή που κοιτάζει ανήμπορη και κουρασμένη, το σκληρό πρόσωπο του τούρκου στρατιώτη, οι σφαγιασμένες γυναίκες και τα παιδιά που βρίσκονται σε πρώτο πλάνο, καθώς και τα πυρπολημένα χωριά στο βάθος, συγκλονίζουν τον θεατή. 13

14 ΕΡΓΟ 7: Τζον Κόνσταμπλ «Το κάρο με το σανό», Λάδι σε καμβά, 130Χ185 εκ. Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο Κίνημα: Ρομαντική τοπιογραφία. Οι ζωγράφοι μελετούν την αλλαγή του φωτισμού και των καιρικών συνθηκών στη φύση. ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Στο έργο του «Το κάρο με το σανό», ο Κόνσταμπλ παριστάνει μια απλή αγροτική σκηνή, ένα κάρο του σανού που διασχίζει ένα ποτάμι. Στην εικόνα παρακολουθούμε στο φόντο το φως που ήλιου που απλώνεται στα λιβάδια, βλέπουμε τα σύννεφα να περνούν, το νερό που κυλά και τον μύλο. Δομή της σύνθεσης: Η γραμμή του ορίζοντα μεταδίδει γαλήνη και ηρεμία. Ο διαγώνιος άξονας προσδίδει μιαν ελαφριά κίνηση στο κάρο και στο ποτάμι που κυλά. Χρώμα στη σύνθεση: Νεωτεριστής στην αντίληψη του χρώματος, ο Κόνσταμπλ χρησιμοποιεί μία χρωματική κλίμακα εξαιρετικά μεγάλη. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: το τοπίο είναι ζωγραφισμένο με μεγάλη αυτοσυγκράτηση και απλότητα. Παρ όλο το μεγαλοφυές ταλέντο του, ο Κόνσταμπλ δεν προσπαθεί να εντυπωσιάσει. Η πρόθεσή του ήταν να μας παρουσιάσει απλά και πιστά την ομορφιά της φύσης. 14

15 ΕΡΓΟ 8: Ουίλιαμ Τέρνερ «Ατμόπλοιο μέσα σε χιονοθύελλα» Λάδι σε καμβά, 91Χ122 εκ. Πινακοθήκη Τέιτ, Λονδίνο Κίνημα: Ρομαντική τοπιογραφία. Οι ζωγράφοι μελετούν την αλλαγή του φωτισμού και των καιρικών συνθηκών στη φύση. ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Ένα ατμόπλοιο μέσα στη θάλασσα την ώρα μιας πολύ δυνατής χιονοθύελλας. Γύρω του στροβιλίζονται ο άνεμος και τα κύματα μέσα σε ένα εκτυφλωτικό φως. Δομή της σύνθεσης: Υπάρχει έλλειψη συμμετρίας. Υπάρχει εκφραστική ελευθερία, ένταση, κίνηση, δυναμισμός. Στροβιλιζόμενη, κυκλική σύνθεση. Χρώμα στη σύνθεση: Καταργείται κάθε περίγραμμα, η φόρμα τεμαχίζεται σε αδρές πινελιές, το χρώμα είναι εκφραστικό, έντονο, αντιθετικό. Δραματικές φωτοσκιάσεις. Η επίδραση των πειραματισμών και καινοτομιών του Τέρνερ στην απόδοση του χρώματος και του φωτός στους ιμπρεσιονιστές ήταν μεγάλη. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Το έργο του «Ατμόπλοιο μέσα σε χιονοθύελλα», είναι ένας από τους πιο μεγαλειώδεις και τολμηρούς πίνακες με θέμα το φως και τη θάλασσα που ζωγραφίστηκαν ποτέ. Αισθανόμαστε μικροί και αδύναμοι μπροστά στις δυνάμεις και τα στοιχεία της φύσης που δεν μπορούμε να δαμάσουμε. Ο Τέρνερ μας δίνει μόνο την εντύπωση του σκοτεινού σκάφους μέσα στη μάχη με το μαινόμενο πέλαγος και με την απειλητική καταιγίδα. Νιώθουμε σχεδόν την ορμή του ανέμου, τη δίνη των κυμάτων, το εκτυφλωτικό φως και τους μαύρους ίσκιους των συννέφων που στροβιλίζονται. Ο Τέρνερ κατάφερε να μεταδώσει μια συγκινητική και δραματική εντύπωση. 15

16 ΕΡΓΟ 9: Κάσπαρ Φρήντριχ «Ο μοναχικός περιπατητής στα σύννεφα» Λάδι σε μουσαμά, 74Χ94 εκ. Πινακοθήκη, Αμβούργο Κίνημα: Ρομαντική τοπιογραφία. Οι ζωγράφοι μελετούν την αλλαγή του φωτισμού και των καιρικών συνθηκών στη φύση. ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Κίνημα: Παρουσιάζει έναν οδοιπόρο επάνω σε έναν ανεμοδαρμένο βράχο να ατενίζει τον ορίζοντα. Μπροστά στον βράχο φαίνεται φουρτουνιασμένη θάλασσα και πυκνή ομίχλη. Ο οδοιπόρος φοράει βαρύ παλτό και στηρίζεται σε ένα μπαστούνι. Δομή της σύνθεσης: Συμμετρική σύνθεση. Μεταδίδει ηρεμία και γαλήνη. Οι ελαφρά διαγώνιες γραμμές στη γραμμή του ορίζοντα προσδίδουν μια μικρή ένταση. Χρώμα στη σύνθεση: τα απαλά χρώματα του ουρανού, γκρίζα, ροζ, βιολετί, κίτρινα και άσπρα, έρχονται σε αντίθεση με τη σκούρα πράσινη φιγούρα και τα σκούρα κόκκινα βράχια του πρώτου πλάνου. Το δυνατό φως ζωντανεύει τη σύνθεση τόσο, που σχεδόν εισπνέεις τον καθαρό αέρα και νιώθεις τον άνεμο. Ο Φρήντριχ παρουσιάζει μια νέα λυρική αντίληψη των χρωμάτων. Στα έργα του μεταδίδει μιαν ατμόσφαιρα μυστικισμού και ένα αίσθημα μεταφυσικής. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Στον πίνακά του ο Φρήντριχ χρησιμοποίησε θρησκευτικές αλληγορίες. Η μορφή του περιπατητή συμβολίζει έναν άνθρωπο που έχει πεθάνει. Κοιτάζει προς τον γκρεμό, αναλογιζόμενος τα λάθη και τις φουρτούνες της επίγειας ζωής. Τα δέντρα στις κορυφές των βράχων, που ξεπροβάλλουν μέσα από τη φουρτουνιασμένη θάλασσα, συμβολίζουν άλλους ανθρώπους που αγωνίζονται να επιβιώσουν από δοκιμασίες και πάθη. Από την ομίχλη, που όλα τα σκεπάζει, ξεπροβάλλουν φωτεινές βουνοκορφές, σταθερά στοιχεία του τοπίου, που συμβολίζουν την ακλόνητη χριστιανική πίστη, η οποία οδηγεί στην επουράνια ζωή. 16

17 ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ Γαλλία - 19 ος αιώνας Το κίνημα των ρεαλιστών ζωγράφων είναι μια επανάσταση όχι μόνον εναντία στην παραδοσιακή τέχνη, αλλά και ενάντια στο κοινωνικό κατεστημένο. Προβάλλει τα προβλήματα, τις ασχολίες, τα βάσανα, τις αξίες της ζωής του απλού ανθρώπου, του δουλευτή, παραμερίζοντας τα μεγάλα θέματα που μέχρι τώρα απασχολούσαν την τέχνη, δηλαδή τα ιστορικά, τα μυθολογικά, τα αλληγορικά. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του Ρεαλισμού: Αντλεί θέματα από τη ζωή του συνηθισμένου άνθρωπου, του εργάτη, του αγρότη σε σκηνές καθημερινές. Οι ζωγράφοι δεν ωραιοποιούν την πραγματικότητα αλλά την παρουσιάζουν έτσι όπως είναι. Ρεαλιστική απόδοση των μορφών, σωστές αναλογίες. Απόδοση των φιγούρων ρεαλιστική, κινήσεις ήρεμες και αργές, Απόδοση της προοπτικής και του βάθους. 17

18 ΕΡΓΟ 17: Κορό «Η Βιλ ντ Αβρέ», Λάδι σε μουσαμά, 40Χ60 εκ. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη Κίνημα: Ρεαλισμός, σχολή Μπαρμπιζόν ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Το έργο παρουσιάζει το εξοχικό σπίτι του Κορό, τη Βιλ ντ Αβρέ, με τη λίμνη όπου αντικαθρεπτίζεται το εξοχικό, ο ουρανός και η φύση. Στο μπροστινό πλάνο βλέπουμε δύο χωρικούς να μαζεύουν χόρτα. Δομή της σύνθεσης: Ασύμμετρη σύνθεση, ο καλλιτέχνης ισορροπεί τη σύνθεση τοποθετώντας πάνω αριστερά το εξοχικό και κάτω αριστερά το πρώτο πλάνο. Οι καμπύλες γραμμές μεταδίδουν ηρεμία. Χρώμα στη σύνθεση: ένα δροσερό πρωινό σε παστέλ (απαλούς) γκρίζους και γαλάζιους τόνους. Τα πουπουλένια δέντρα ενισχύουν την ονειρική ατμόσφαιρα του τοπίου. Ο αχνός ασημένιος ουρανός καθρεφτίζεται στη λίμνη. Ο ήλιος λάμπει απαλά παντού, πάνω στα σπίτια, μέσα στη λίμνη, πάνω στα φύλλα. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Ο Κορό θεωρείται ταυτόχρονα και ο τελευταίος κλασικός τοπιογράφος και ο πρώτος ιμπρεσιονιστής. Μαζί με άλλους γάλλους ζωγράφους, αποτραβήχτηκαν στο χωριό Μπαρμπιζόν και άρχισαν να ζωγραφίζουν τοπία στη φύση. Τα τοπία του Κορό είναι ζωντανά, γεμάτα συναίσθημα και κίνηση. Στο πρώτο πλάνο ακούς τον θόρυβο των φύλλων και όλη η εικόνα είναι γεμάτη φρεσκάδα και διαφάνεια. Ο ζωγράφος πίστευε πως δεν πρέπει ποτέ να χάνουμε την πρώτη εντύπωση που μας συγκίνησε. 18

19 ΕΡΓΟ 10: Ντομιέ «Η ελευθερία του Τύπου»,1834. Λιθογραφία, Εθνική Βιβλιοθήκη, Παρίσι. Κίνημα: Ρεαλισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Το έργο είναι λιθογραφία και παρουσιάζει έναν τυπογράφο, σύμβολο της ελευθερίας του Τύπου, που βοήθησε να καθαιρεθεί ο τελευταίος Βουρβόνος βασιλιάς και που ετοιμάζεται ατρόμητος να επιτεθεί και στον Λουδοβίκο Φίλιππο. Δομή της σύνθεσης: η σύνθεση είναι συμμετρική με την κύρια φιγούρα να κυριαρχεί στο κέντρο και δύο επεισόδια της καθαίρεσης του βασιλιά τοποθετημένα συμμετρικά στα αριστερά και στα δεξιά της φιγούρας. Η σύνθεση μεταδίδει σταθερότητα και δυναμισμό. Χρώμα στη σύνθεση: η σύνθεση έχει αποδοθεί με τονικές διαβαθμίσεις του μαύρου και του γκρίζου. Απόδοση των φιγούρων ρεαλιστική, κινήσεις ήρεμες και αργές. Απόδοση της προοπτικής και του βάθους: η θαμπή και σε μικρότερο μέγεθος απεικόνιση των πίσω φιγούρων προσδίδει στη σύνθεση προοπτική και βάθος. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: ο Ντομιέ είναι γελοιογράφος και αγωνίζεται με τα έργα του ενάντια στη μοναρχία και τη διαφθορά. Με την τεχνική της λιθογραφίας τύπωσε πάνω από γελοιογραφίες του σε εφημερίδες, διακωμωδώντας την κυβέρνηση, τους αστούς και τα νομικά επαγγέλματα. Παρουσιάζει την ανώτερη τάξη να αποτελείται από ανθρώπους ηλίθιους και εγκληματίες. Το 1832 φυλακίστηκε γιατί παρίστανε τον βασιλιά Λουδοβίκο να καταβροχθίζει προϋπολογισμούς. Στο έργο «Η ελευθερία του Τύπου» συμβολίζει τη δύναμη του τυπογράφου ενάντια σε κάθε άδικη κυβέρνηση. 19

20 ΕΡΓΟ 11: Μιλέ «Οι σταχομαζώχτρες», Λάδι σε καμβά, 83Χ111 εκ. Μουσείο Ορσέ, Παρίσι. Κίνημα: Ρεαλισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Το έργο παρουσιάζει τρεις γυναίκες να μαζεύουν στάχια από ένα χωράφι την ώρα του θερισμού. Δομή της σύνθεσης: Η σύνθεση είναι συμμετρική με τις τρεις φιγούρες στο κέντρο της. Υπάρχει έντονη σταθερότητα. Χρώμα στη σύνθεση: Οι τρεις φιγούρες με τα σαφή περιγράμματα και τα έντονα χρώματα έρχονται σε αντίθεση με τους απαλούς τόνους της φωτεινής και ηλιόλουστης πεδιάδας. Απόδοση των φιγούρων ρεαλιστική, κινήσεις ήρεμες και αργές, Απόδοση της προοπτικής και του βάθους. Η γραμμή του ορίζοντα βρίσκεται στη χρυσή τομή του έργου και οδηγεί το βλέμμα στην αγροτική σκηνή του βάθους. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Ο Μιλέ έδωσε στις τρεις χωριάτισσες μια ξεχωριστή αξιοπρέπεια. Αξιοπρέπεια τόσο στο επάγγελμα όσο και στην προσωπικότητα των τριών γυναικών. Είναι φυσικές μορφές απλών γυναικών που εργάζονται σκληρά, μαζεύοντας τα στάχια με αργές και μετρημένες κινήσεις. Σε έργα του παρελθόντος οι χωρικοί ήταν κωμικά πρόσωπα. Ο Μιλέ ήταν ο ζωγράφος που αντιμετώπισε τον αγροτικό μόχθο σαν κάτι το σημαντικό. 20

21 ΕΡΓΟ 12: Μιλέ «Ο Εσπερινός», Λάδι σε καμβά, 130Χ150 εκ. Μουσείο Φάμπρ, Μονπελιέ. Κίνημα: Ρεαλισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Το έργο παρουσιάζει ένα ζευγάρι χωρικών να σταματά την εργασία του στο χωράφι και να προσεύχεται, με φόντο το ηλιοβασίλεμα. Δομή της σύνθεσης: Η σύνθεση είναι συμμετρική με τις δύο φιγούρες στο κέντρο της. Υπάρχει σταθερότητα. Χρώμα στη σύνθεση: Το φωτεινό ηλιοβασίλεμα απλώνεται απαλά στο τοπίο και αγκαλιάζει τις σκούρες μορφές. Απόδοση των φιγούρων ρεαλιστική, κινήσεις ήρεμες και αργές. Απόδοση της προοπτικής και του βάθους. Η γραμμή του ορίζοντα που βρίσκεται στη χρυσή τομή του έργου οδηγεί το βλέμμα στο βάθος προς την εκκλησία από όπου έρχεται ο ήχος της καμπάνας του εσπερινού. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Δεν είναι μια απλή τυπική προσευχή, είναι μια υπακοή μπροστά στον Παντοδύναμο Δημιουργό. Υπάρχει έντονο το θρησκευτικό συναίσθημα. Ο χωρικός έβγαλε με σεβασμό το καπέλο και η γυναίκα έσκυψε με αφοσίωση το κεφάλι, ο χρόνος σταμάτησε. Ο πίνακας εντυπωσίασε τους γάλλους συμπολίτες του ζωγράφου και πολύ σύντομα σε κάθε σπίτι εμφανίστηκε αντίγραφο του εσπερινού. 21

22 ΕΡΓΟ 13: Κουρμπέ «Η ταφή στο Ορνάν», Λάδι σε καμβά, 114Χ666 εκ. Λούβρο, Παρίσι. Κίνημα: Ρεαλισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Ο πίνακας παρουσιάζει μιαν απλή κηδεία. Είναι μια ομαδική προσωπογραφία των ανθρώπων με τους οποίους μεγάλωσε ο ζωγράφος. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ Εικαστικά στοιχεία: Δομή της σύνθεσης: Η σύνθεση είναι ασύμμετρη. Υπάρχει ένας αργός ρυθμός με τις φιγούρες να επαναλαμβάνονται. Το βλέμμα οδηγείται προς το σταυρωμένο Χριστό που είναι τοποθετημένος πάνω αριστερά. Χρώμα στη σύνθεση: Υπάρχουν έντονες αντιθέσεις άσπρου, μαύρου και κόκκινου. Απόδοση των φιγούρων ρεαλιστική, κινήσεις ήρεμες και αργές. Απόδοση της προοπτικής και του βάθους: Το μουντό τοπίο στο βάθος και οι έντονες αντιθέσεις των φιγούρων στο πρώτο πλάνο δημιουργούν την αίσθηση της προοπτικής και του βάθους. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα προσωπικές προτιμήσεις: Ο θάνατος ενώνει γύρω από τον τάφο εκπροσώπους όλων των κοινωνικών στρωμάτων, παρόλο που είναι διαφορετικοί και κοιτάζουν προς διαφορετικές κατευθύνσεις. 22

23 ΕΡΓΟ 14: Κουρμπέ «Καλημέρα, κ. Κουρμπέ», Λάδι σε καμβά, 130Χ150 εκ. Μουσείο Φάμπρ, Μονπελιέ. Κίνημα: Ρεαλισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Ο ζωγράφος παρουσιάζει τον εαυτό του να περπατά στην εξοχή, με τα σύνεργά του στην πλάτη, την ώρα που τον χαιρετούν δύο γνωστοί του. Δομή της σύνθεσης: Η σύνθεση είναι συμμετρική με τις τρεις φιγούρες στο κέντρο της. Υπάρχει σταθερότητα. Χρώμα στη σύνθεση: Η απόδοση των μορφών και ιδίως του τοπίου με τα φωτεινά και έντονα χρώματα, με τις ραγδαίες μεταβάσεις από το φως στη σκιά, μαρτυρούν την εντατική μελέτη της φύσης και των μεταμορφώσεών της. Απόδοση των φιγούρων ρεαλιστική, κινήσεις ήρεμες και αργές. Απόδοση της προοπτικής και του βάθους. Η γραμμή του ορίζοντα και η κατεύθυνση των σκιών οδηγούν το βλέμμα στο βάθος. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Στον πίνακά του ο Κουρμπέ παριστάνει τον εαυτό του ντυμένο με πολύ πρόχειρα ρούχα, κάτι που ήταν προσβλητικό για την υψηλή κοινωνία στην οποία ανήκε. Αντιθέτως, απεικονίζει τις μορφές αριστερά με πολύ αριστοκρατικά ρούχα να τον χαιρετούν με μεγάλο σεβασμό. Με αυτό τον τρόπο ο ζωγράφος ήθελε να σοκάρει την αστική τάξη και να την αφυπνίσει από την αυταρέσκειά της. 23

24 ΕΡΓΟ 15: Εντουάρντ Μανέ «Η εκτέλεση του αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού», Λάδι σε καμβά, 252Χ305 εκ. Μανχάιμ μουσείο τέχνης, Γερμανία Κίνημα: Ρεαλισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Το έργο παρουσιάζει την εκτέλεση του αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού στο Μεξικό από τον γαλλικό στρατό. Δομή της σύνθεσης: Η σύνθεση είναι συμμετρική με τις φιγούρες στο κέντρο της. Οι όρθιες φιγούρες μεταδίδουν σταθερότητα. Χρώμα στη σύνθεση: οι επίπεδες φόρμες αντικαθρεπτίζουν ένα ανατολίτικο γραφικό στυλ. Πλατιές πινελιές Απόδοση των φιγούρων ρεαλιστική, κινήσεις ήρεμες και αργές. Οι δίχως πρόσωπα φιγούρες, δίνουν στο επεισόδιο έναν τραχύ ρεαλισμό. Απόδοση της προοπτικής και του βάθους. Το μακρινό τοπίο μας οδηγεί προς το βάθος. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα προσωπικές προτιμήσεις: Το έργο ήταν μια καταγγελία εναντίον του καθεστώτος του Ναπολέοντα Γ, ο οποίος αφού βοήθησε τον Μαξιμιλιανό αρχιδούκα της Αυστρίας να ανακηρυχθεί αυτοκράτορας του Μεξικού, στη συνέχεια τον εγκατέλειψε. Όταν ο δημοκρατικός στρατός του Μεξικού καταδίκασε σε θάνατο τον αυτοκράτορα, ο Ναπολέοντας δεν τον βοήθησε. Ο Μανέ έβαλε γάλλους στρατιώτες να εκτελούν τον αυτοκράτορα για να δείξει την ενοχή του Ναπολέοντα. Στο θέμα, τη σύνθεση και τη ζωγραφική τεχνική, ο πίνακας αυτός δείχνει την επίδραση του περίφημου «Η 3η Μαΐου» του Γκόγια, μόνο που το έργο του Μανέ είναι μια απεικόνιση ψυχρή, χωρίς κανένα εκφραστικό συναίσθημα. 24

25 ΕΡΓΟ 16: Εντουάρντ Μανέ «Ολυμπία», Λάδι σε καμβά, 130Χ190 εκ. Μουσείο Ορσέ, Παρίσι. Κίνημα: Ρεαλισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: το έργο παρουσιάζει μια ξαπλωμένη νεαρή γυμνή γυναίκα. Ακουμπισμένη στον αγκώνα, ανασηκώνει το κεφάλι και προσηλώνει το βλέμμα της στον θεατή. Δομή της σύνθεσης: Η σύνθεση είναι ασύμμετρη. Βασίζεται σε διαγώνιους άξονες και τρίγωνα. Χρώμα στη σύνθεση: Το μοντέλο και τα άσπρα σεντόνια είναι λουσμένα στο φως. Η σάρκα, ζωγραφισμένη με άσπρες, μπεζ και γαλάζιες αποχρώσεις, φαίνεται σχεδόν διάφανη και ξεχωρίζει από το σκοτεινό φόντο. Απόδοση των φιγούρων ρεαλιστική, κινήσεις ήρεμες και αργές ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Ο πίνακας προκάλεσε σκάνδαλο καθώς θεωρήθηκε ιδιαίτερα προκλητικός. Ο Μανέ παρουσιάζει την Ολυμπία, που είναι μια πόρνη, σαν μια δεσποτική γυναίκα, μια γυναίκα με δύναμη που κοιτάζει τον θεατή χωρίς να ντρέπεται για το επάγγελμά της. Φαίνεται περήφανη και σίγουρη για την ομορφιά της. Κάποιος θαυμαστής της τής στέλνει λουλούδια και η υπηρέτρια της την κοιτάζει με θαυμασμό. Και όμως, είναι μια ψυχρή επαγγελματίας που αντιπροσωπεύει την εμπορευματοποίηση των ανθρώπινων σχέσεων. 25

26 ΙΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ Γαλλία, στα μέσα του 19 ου αιώνα. Ο Ιμπρεσιονισμός είναι το κίνημα που έφερε την οριστική αλλαγή στη ζωγραφική από την κλασσική στη μοντέρνα τέχνη. Με τα έργα τους, οι ιμπρεσιονιστές θέλουν να αποδώσουν την εντύπωση που προκαλούν οι στιγμιαίες και συνεχώς μεταβαλλόμενες οπτικές συνθήκες του γύρω κόσμου. Είτε βρίσκονται στην πόλη, είτε στην εξοχή η διαπραγμάτευση είναι η ίδια. Κάθε τοπίο είναι μία άσκηση στην απεικόνιση της ατμόσφαιρας και του φωτός. Μελετούν τη λειτουργία του χρώματος, τη φύση του φωτός και τον πρισματικό χαρακτήρα του. Χρησιμοποιούν το καθαρό χρώμα με κοφτές, κινούμενες πινελιές και στοχεύουν όχι μόνο στη μετάδοση της κίνησης, αλλά και στην οπτική μίξη των διαφορετικών χρωμάτων στο μάτι του θεατή όταν βλέπει το έργο από απόσταση. Οι Ιμπρεσιονιστές αδιαφορούν για την ακρίβεια του σχεδίου και τις καθιερωμένες συμβάσεις, προς χάριν μιας 'οπτικής αίσθησης'. Δεν είναι τυχαίο που τα έργα των Ιμπρεσιονιστών συνιστούν ίσως την πρώτη πηγή μελέτης των σπουδαστών τέχνης, πάνω στη θεωρία και την εφαρμογή του χρώματος. Κυριότεροι ιμπρεσιονιστές είναι: Μανέ, Μονέ, Ρενουάρ, Πισαρό, Σισλέ, Ντεγκά. Γλύπτης: Ροντέν. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του Ιμπρεσιονισμού Τα θέματα πλέον είναι ανεξάντλητα, τα περισσότερα έξω στη φύση. Αρχίζουν και τελειώνουν τους πίνακές τους επιτόπου στη φύση Τα έργα τους είναι λουσμένα στο φως και μεταδίδουν φρεσκάδα, ζωντάνια και αυθορμητισμό Αδιαφορούν για το περίγραμμα το χρώμα είναι το παν. Για πρώτη φορά είναι τόσο σημαντικός ο ρόλος των συμπληρωματικών χρωμάτων. Χρησιμοποιούν καθαρά χρώματα με χοντρές πινελιές, που από μακριά φαίνονται να σμίγουν σε ποικίλες ζωντανές αποχρώσεις. Έτσι, ακόμα και οι σκιές έχουν καθαρό χρώμα. Σπάνια χρήση του μαύρου χρώματος, μόνο στις περιπτώσεις που αποτελεί μέρος του θέματος. Οι ιμπρεσιονιστές δεν χρησιμοποιούσαν το μαύρο χρώμα προκειμένου να επιτύχουν σκιάσεις ούτε το αναμειγνύουν με τα βασικά χρώματα. Απουσία διαδοχικών επιστρώσεων χρώματος. Οι ιμπρεσιονιστές ζωγράφιζαν πολύ γρήγορα, χωρίς να περιμένουν απαραίτητα το χρώμα να στεγνώσει. Υπάρχει απόδοση του βάθους Ρεαλιστική απόδοση των μορφών, σωστές αναλογίες. 26

27 ΕΡΓΟ 18: Εντουάρντ Μανέ, «Το Μπαρ του Φολί Μπεζέρ», Λάδι σε καμβά, 97Χ130 εκ. Ινστιτούτο Τέχνης Κουρτό, Λονδίνο. Κίνημα: Ιμπρεσιονισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Είναι το διασημότερο μουσικό θέατρο της εποχής. Μέσα στον καθρέφτη βλέπουμε τον κόσμο που διασκεδάζει και πίνει. Σε πρώτο πλάνο είναι μια εργαζόμενη κοπέλα. Δομή της σύνθεσης: Συμμετρική σύνθεση. Η κοπέλα βρίσκεται στο κέντρο. Ο ζωγράφος τοποθετεί πάνω δεξιά το δικό του πορτραίτο και οδηγεί το βλέμμα του θεατή στο κέντρο και μετά στο πορτραίτο του. Χρώμα στη σύνθεση: Χρησιμοποιώντας δυνατές, σκληρές αντιθέσεις αποδίδει το πλήθος με πολλά μικρά πορτραίτα, τα φώτα του γκαζιού που αντιφεγγίζουν στους καθρέφτες, τα κρύσταλλα και τα μπουκάλια που απλώνονται γύρω από το κορίτσι. Κυριαρχεί όμως το απαλό ροδαλό, όμορφο, νεανικό πρόσωπο της κοπέλας που τονίζεται περισσότερο με τα σκούρα βιολετί μάτια και τη σκούρα βιολετί ζακέτα. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Ο ζωγράφος κατάφερε να απομονώσει τον υπόλοιπο κόσμο που διασκεδάζει και πίνει και να ξεχωρίσει την εργαζόμενη κοπέλα που δείχνει απόμακρη. Στο θλιμμένο βλέμμα της αποτυπώνεται η μοναξιά, που έρχεται σε αντίθεση με τη φασαρία του πλήθους. 27

28 ΕΡΓΟ 19: Κλοντ Μονέ «Εντύπωση: Ανατολή Ηλίου», Λάδι σε καμβά, 50Χ65 εκ. Μουσείο Μαρμοτάν, Παρίσι. Κίνημα: Ιμπρεσιονισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Ο Μονέ απεικόνισε τη φευγαλέα στιγμή του ήλιου που ανατέλλει μέσα στην πρωινή ομίχλη και την αντανάκλασή του μέσα στα θολά νερά του λιμανιού της Χάβρης. Δεν υπάρχει ακρίβεια στην αναπαράσταση. Δομή της σύνθεσης: Η σύνθεση είναι συμμετρική. Τα δύο κύρια στοιχεία της, ο ήλιος και η βάρκα είναι τοποθετημένα αντίστοιχα στην κάτω και στην πάνω χρυσή τομή του έργου, δίνοντας μιαν σταθερότητα στο ανήσυχο τοπίο. Χρώμα στη σύνθεση: Με αποχρώσεις του πορτοκαλιού και του μπλε που είναι αντίθετα χρώματα και αναμείξεις με το γκρίζο και το άσπρο αποδίδεται το παιχνίδισμα του φωτός στον γκρίζο ουρανό και στο μουντό νερό. Απόδοση της προοπτικής και του βάθους: Το σκούρο χρώμα της βάρκας σε πρώτο πλάνο έρχεται σε αντίθεση με το θολό τοπίο και δημιουργείται η προοπτική. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Ο ζωγράφος δούλεψε με ταχύτητα για να προλάβει τη στιγμή της ανατολής του ήλιου. Βάζει απευθείας στον καμβά και με γρήγορες πινελιές τα χρώματα, δίνοντας λιγότερη σημασία στη λεπτομέρεια και περισσότερη στη γενική εντύπωση του έργου. Όταν ο σπουδαίος αυτός πίνακας του Μονέ παρουσιάστηκε σε έκθεση τον Απρίλη του 1874, έγινε μεγάλο σκάνδαλο. Οι κριτικοί θεώρησαν ότι το έργο έμοιαζε με προσχέδιο παρά με ολοκληρωμένο έργο τέχνης και ειρωνικά ονόμασαν «ιμπρεσιονισμό» την ιδιαίτερη αυτή τεχνοτροπία. 28

29 ΕΡΓΟ 20: Κλοντ Μονέ «Η λίμνη με τα νούφαρα», Λάδι σε καμβά, 90Χ92 εκ. Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο. Κίνημα: Ιμπρεσιονισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Μια γέφυρα υψώνεται πάνω από μια γεμάτη με ροδαλά νούφαρα λίμνη. Γύρω της η πρασινάδα ξεχειλίζει. Δομή της σύνθεσης: Η σύνθεση είναι συμμετρική. Η γέφυρα, η λίμνη, τα δέντρα και η πρασινάδα είναι τοποθετημένα συμμετρικά. Χρώμα στη σύνθεση: Οι φωτεινοί τόνοι αντιπαραβάλλονται με τους σκοτεινούς, αποδίδοντας το παιχνίδι των ηλιαχτίδων με τα δέντρα και την επιφάνεια του νερού. Οι τόνοι του πράσινου συμπληρώνονται με κόκκινες σκιές. Οι σκοτεινοί τόνοι αποδίδονται με έναν συνδυασμό συμπληρωματικών και γκριζοπράσινων χρωματισμών. Το ίδιο δέντρο, αλλού μοιάζει κίτρινο, αλλού πράσινο, αλλού κοκκινοπράσινο. Απόδοση της προοπτικής και του βάθους: Η κατεύθυνση της λίμνης μας οδηγεί προς το βάθος. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Ο πίνακας μεταδίδει μια παραδείσια αίσθηση γαλήνης. Τα πάντα μοιάζουν να αναβλύζουν ζωή. Οι ελεύθερες πινελιές ξεχωρίζουν πάνω στον καμβά. Βλέπουμε την ικανότητα του ζωγράφου να αποδίδει και τα πιο φευγαλέα εφέ του φωτός πάνω στην επιφάνεια του νερού. Οι αλλαγές στα χρώματα του αθέατου ουρανού μπερδεύονται με την κίνηση του νερού που τον καθρεφτίζουν, δημιουργώντας ένα πανέμορφο οπτικό παιγνίδισμα. 29

30 ΕΡΓΟ 21: Καμίλ Πισαρό «Ο δρόμος για τις Βερσαλίες στη Λουβεσιάν», Λάδι σε καμβά, εκ. Walters Art Gallery, Βαλτιμόρη, MD, ΗΠΑ. Κίνημα: Ιμπρεσιονισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Το 1869, ο Πισαρό εγκαταστάθηκε στο Λουβεσιάν, ένα χωριό βορειοδυτικά του Παρισιού, στο οποίο σύχναζαν οι ιμπρεσιονιστές. Ζωγραφίζει συχνά το σπίτι και το στούντιό του, που βρισκόταν στη βόρεια πλευρά του χωριού στον δρόμο για τις Βερσαλίες, σε διαφορετικές εποχές και κλιματολογικές συνθήκες. Αυτός ο πίνακας, είναι ένα από τα ελάχιστα πρώτα έργα του ζωγράφου, που διασώζονται. Δομή της σύνθεσης: Ασύμμετρη σύνθεση. Το ήρεμο και γαλήνιο τοπίο ζωντανεύει με τις διαγώνιες γραμμές του δρόμου. Χρώμα στη σύνθεση: Στο έργο έχουν χρησιμοποιηθεί άπειρες αποχρώσεις άσπρων ψυχρών και άσπρων θερμών χρωμάτων, για να αποδοθεί το φως του ήλιου στο χιονισμένο τοπίο και στον γκρίζο ουρανό. Απόδοση της προοπτικής και του βάθους: Η κατεύθυνση του δρόμου μάς οδηγεί οπτικά προς το βάθος. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: τα έργα του Πισαρό χαρακτηρίζονται ως ήρεμα, γλυκά και ήπια. 30

31 ΕΡΓΟ 22: Καμίλ Πισαρό «Οι κόκκινες στέγες», Λάδι σε καμβά, 53Χ64 εκ. Μουσείο Ορσέ, Παρίσι. Κίνημα: Ιμπρεσιονισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: γαλλικό τοπίο στην εξοχή με γραφικά σπιτάκια και κοιλάδες να φαίνονται μέσα από τις δενδροστοιχίες. Δομή της σύνθεσης: Ασύμμετρη σύνθεση, κυριαρχούν κάθετες και καμπύλες γραμμές. Χρώμα στη σύνθεση: ο πίνακας δημιουργεί αντιθέσεις χρωμάτων με το πράσινο της γης και τις κόκκινες στέγες. Απόδοση της προοπτικής και του βάθους: συγκρατημένη χρήση της προοπτικής. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Ο Πισαρό υπέφερε οικονομικά σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, μόνο και μόνο για να μείνει πιστός στους σκοπούς του Ιμπρεσιονισμού (ο οποίος τότε ήταν αντιεμπορικός). Ο τρόπος που δουλεύει ο Πισαρό διαφέρει από τους άλλους ιμπρεσιονιστές. Χρησιμοποιεί το χρώμα με πολύ λεπτές πινελιές και επιστρώσεις δημιουργώντας έτσι όγκο στην εικόνα. 31

32 ΕΡΓΟ 23: Πιέρ Ογκίστ Ρενουάρ «Το Μουλέν ντε λα Γκαλέτ», Λάδι σε καμβά, 131Χ175 εκ. Λούβρο, Παρίσι. Κίνημα: Ιμπρεσιονισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Ένα παριζιάνικο χορευτικό κέντρο γεμάτο κίνηση, όπου αγκαλιασμένα νεαρά ζευγάρια χορεύουν και συζητούν χαρούμενα. Δομή της σύνθεσης: Ασύμμετρη σύνθεση, οι φιγούρες είναι σκορπισμένες ακατάστατα στο χώρο. Όμως οι δύο φιγούρες στο πρώτο πλάνο έχουν τοποθετηθεί στον κεντρικό κατακόρυφο άξονα. Υπάρχει μια ήρεμη κίνηση, ένας χαρούμενος ρυθμός. Χρώμα στη σύνθεση: Με ελαφριές πινελιές και μεγάλη ισορροπία διασκορπά μοβ και κίτρινες αποχρώσεις. Δημιουργεί φωτεινές κηλίδες πάνω στις φιγούρες γεμίζοντας με φως και κίνηση την ατμόσφαιρα. Απόδοση της προοπτικής και του βάθους: Οι φιγούρες μικραίνουν προς το βάθος δημιουργώντας προοπτική. Απόδοση των φιγούρων ρεαλιστική, σωστές αναλογίες. Ποικιλία στην κίνηση. Ήρεμες μπροστά μα και γρήγορες κινήσεις στο βάθος. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Με τις ελεύθερες πινελιές του, χωρίς περιγράμματα, ο Ρενουάρ σκορπά στον πίνακα ένα ρυθμό από αποχρώσεις συμπληρωματικών καθαρών χρωμάτων και μας μεταδίδει τη πανηγυρική και χαρούμενη διάθεση της νεολαίας. Ανέμελη, αεράτη, αφημένη στον εύθυμο ρυθμό του χορού και στις πνευματώδεις συζητήσεις τής παρέας. Αυτός είναι ο κόσμος της Μονμάρτρης, της πιο καλλιτεχνικής από τις συνοικίες του Παρισιού. 32

33 ΕΡΓΟ 24: Πιέρ Ογκίστ Ρενουάρ «Το γεύμα μετά τη βαρκάδα», Λάδι σε καμβά, 130Χ173 εκ. Συλλογή Φίλιπς, Ουάσιγκτον. Κίνημα: Ιμπρεσιονισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Είναι μια ομαδική προσωπογραφία. Βαρκάρηδες και ντάμες απολαμβάνουν τη συνάντησή τους σε ένα εστιατόριο, όπου πήγαν για να γευματίσουν. Δομή της σύνθεσης: Ασύμμετρη σύνθεση, οι φιγούρες είναι σκορπισμένες ακατάστατα στο χώρο. Υπάρχει διαγώνια τοποθέτηση. Σε πρώτο πλάνο και συμμετρικά, έχει τοποθετηθεί το γεύμα με τα ποτά, που είναι και το κύριο θέμα της σύνθεσης. Χρώμα στη σύνθεση: Στον πίνακα κυριαρχούν πολλοί φωτεινοί άσπροι και κίτρινοι τόνοι, που έρχονται σε αντιπαράθεση με τις σκούρες μπλε και μοβ φόρμες. Απόδοση της προοπτικής και του βάθους: Οι φιγούρες μικραίνουν προς το βάθος, η προοπτική όμως δηλώνεται επιπλέον με το πίσω τοπίο της λίμνης. Απόδοση των φιγούρων ρεαλιστική, σωστές αναλογίες. Ποικιλία στην κίνηση. Ήρεμες και αργές κινήσεις. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Οι ελεύθερες, γρήγορες και ελαφρές πινελιές των καθαρών χρωμάτων, χωρίς περιγράμματα, πλημμυρίζουν και δίνουν φρεσκάδα και έξαρση στον πίνακα. Νοιώθουμε το δροσερό αεράκι που φέρνει το τοπίο της λίμνης και όλα είναι λουσμένα στο καλοκαιρινό φως. 33

34 ΕΡΓΟ 25: Αλφρέντ Σισλέ «Η πλημμύρα στο Μαρλί», Λάδι σε καμβά, 50,4Χ61 εκ. Λούβρο, Παρίσι. Κίνημα: Ιμπρεσιονισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Εντυπωσιασμένος από την πλημμύρα του 1876, ο Σισλέ, ζωγράφισε αρκετούς πίνακες που μας θυμίζουν τη δύναμη των στοιχείων της φύσης. Δομή της σύνθεσης: Ασύμμετρη σύνθεση. Ο καλλιτέχνης τοποθετεί το κτήριο αριστερά ενώ με τα στοιχεία της πλημμύρας, νερό και ουρανό, γεμίζει τον υπόλοιπο χώρο. Χρώμα στη σύνθεση: ο ζωγράφος χρησιμοποιεί συμπληρωματικά χρώματα, το πορτοκαλί και το γαλάζιο, με άφθονο άσπρο για να αποδώσει τον ουρανό και τις αντανακλάσεις του ήλιου στα καθαρά νερά και στο άσπρο κτήριο. Απόδοση της προοπτικής και του βάθους: Η βάρκα με τη φιγούρα στο πιο πίσω μέρος της σύνθεσης, μας μεταδίδει μια ελαφριά κίνηση προς το βάθος. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα προσωπικές προτιμήσεις: Παρά το γεγονός ότι το θέμα είναι η πλημμύρα, δεν το παρουσιάζει σαν καταστροφή. Υπάρχει παντού μια ηρεμία, στον ουρανό, στο νερό, ακόμα και στους ανθρώπους.. 34

35 ΕΡΓΟ 26: Εντγκάρ Ντεγκά «Πρόβα μπαλέτου», Λάδι σε καμβά, 58,4Χ83,8 εκ. Μουσείο και Πινακοθήκη Τέχνης, Γλασκόβη. Κίνημα: Ιμπρεσιονισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Ο Ντεγκά παρουσιάζει μιαν αίθουσα όπου γίνονται πρόβες χορού (μπαλέτου). Δομή της σύνθεσης: Ασύμμετρη σύνθεση. Ο καλλιτέχνης τοποθετεί τις φιγούρες δεξιά και στο πίσω μέρος, τη σκάλα αριστερά και αφήνει το κέντρο άδειο. Η σκάλα οδηγεί το βλέμμα προς τα πάνω, ξανά κάτω, προ τις πίσω φιγούρες και επιστρέφει στο πρώτο πλάνο δεξιά. Υπάρχει μια διαγώνια κίνηση. Χρώμα στη σύνθεση: Ο Ντεγκά χρησιμοποιεί το άσπρο και δημιουργεί παστέλ αποχρώσεις του καφέ και της ώχρας, του ροζ και του μπεζ. Με συμπληρωματικά χρώματα πετυχαίνει τη λουσμένη στο φως αίθουσα, το παιχνίδισμα του φωτός στο δέρμα των μπαλαρίνων και τη διαφάνεια στα ρούχα τους. Απόδοση της προοπτικής και του βάθους: Οι φιγούρες πίσω και οι γραμμές του εσωτερικού χώρου οδηγούν προς το βάθος. Απόδοση των φιγούρων ρεαλιστική, σωστές αναλογίες. Ποικιλία στην κίνηση. Ήρεμες και αργές κινήσεις. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Ο Ντεγκά είναι ο ζωγράφος των μπαλαρίνων και της κίνησης. Μελετά την αλληλεπίδραση του φωτός και της σκιάς πάνω στην ανθρώπινη μορφή, την αίσθηση της κίνησης και του πολύπλοκου χώρου. 35

36 ΕΡΓΟ 27: Εντγκάρ Ντεγκά «Αναβάτες μέσα στη βροχή», Λαδοπαστέλ σε χαρτί, 47 x 63.5 εκ. Πινακοθήκη και Μουσείο Τέχνης, Γλασκόβη. Κίνημα: Ιμπρεσιονισμός ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Ο Ντεγκά απεικονίζει τους αναβάτες στα άλογα λίγο πριν αρχίσουν οι αγώνες ιπποδρομίας. Στέκονται μέσα στη βροχή και περιμένουν. Δομή της σύνθεσης: Ασύμμετρη σύνθεση. ο Ντεγκά χωρίζει τη σύνθεση διαγώνια και τοποθετεί όλα τα στοιχεία της στα δεξιά, για να δώσει περισσότερο δυναμισμό και κίνηση στη βροχή. Στο άδειο μέρος νιώθουμε τη φρεσκάδα της βροχής που πυκνώνει προς το βάθος. Χρώμα στη σύνθεση: χρησιμοποιεί καφέ - κόκκινες και γαλάζιο πράσινες αντιθέσεις. Χωρίς περιγράμματα και χωρίς να ανακατεύει τα χρώματα, με γρήγορες πινελιές δημιουργεί τη βροχή, το χορτάρι, τα άλογα, τον ουρανό. Τα άλογα είναι λουσμένα στη βροχή και φαίνονται να δένουν με το περιβάλλον. Απόδοση της προοπτικής και του βάθους: Η γραμμή του ορίζοντα και η σταδιακή σμίκρυνση των μορφών οδηγούν προς το βάθος δημιουργώντας την αίσθηση της προοπτικής. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Τον Ντεγκά δεν τον ενδιαφέρει η ίδια η κούρσα αλλά η στιγμή πριν ή μετά. Δίνει ιδιαίτερη σημασία στην κίνηση των αλόγων. Οι κούρσες και τα άλογα είναι ένα από τα θέματα που απασχόλησαν πολύ τον ζωγράφο. Το επαναλαμβάνει συχνά, σε διάφορες στιγμές, με διάφορες τεχνικές και τολμηρές, ασύμμετρες συνθέσεις. 36

37 ΕΡΓΟ 28: Ογκύστ Ροντέν «Οι αστοί του Καλαί», Ορείχαλκος, 210Χ240Χ190 εκ. Μουσείο Ροντέν, Γλασκόβη. Κίνημα: Το γλυπτό κατατάσσεται τόσο στον ρομαντισμό όσο και στον ιμπρεσιονισμό: Στον ρομαντισμό επειδή: Υπάρχει εκφραστική ελευθερία με έντονα συναισθήματα: τραγικότητα, δραματικότητα, φόβο, απόγνωση. Υπάρχει Ενεργητική κίνηση των φιγούρων Το θέμα του είναι παρμένο από ηρωικές μορφές Στον ιμπρεσιονισμό γιατί: Σπάζει τις μεγάλες επιφάνειες, σε μικρότερα επίπεδα. Οι φιγούρες έχουν στιγμιαίες στάσεις, σαν να κινούνται. ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Παρουσιάζει τους μελλοθάνατους προεστούς της πόλης του Καλαί την ώρα που παραδίδονται οι ίδιοι με αυτοθυσία στους κατακτητές, προκειμένου να σωθούν οι κάτοικοι. Πρόκειται για ένα γεγονός από τη μεσαιωνική ιστορία της πόλης, για την οποία ο γλύπτης εκλήθη να ανεγείρει το μνημείο. Η τεχνική του Ροντέν: Ο Ροντέν θεωρείται πατέρας της σύγχρονης γλυπτικής. Βαθιά επηρεασμένος από τον Μιχαήλ Άγγελο και τέλειος γνώστης της ανθρώπινης φιγούρας, σκαλίζει και ζωντανεύει τις μορφές του με τον δικό του μοναδικό τρόπο. Κάποτε μάλιστα αφήνει αδούλευτα κομμάτια από το υλικό που φτιάχνει τα γλυπτά του, για να δώσει την εντύπωση πως οι μορφές μόλις αναδύθηκαν από το υλικό. Σπάζει τις μεγάλες επιφάνειες, τον όγκο και τη φόρμα, σε μικρότερα επίπεδα. Έτσι, από οποιαδήποτε οπτική γωνία το κοιτάξουμε διακρίνουμε έντονες αντιθέσεις φωτός και σκιάς. Οι επιφάνειες στα έργα του φωτοσκιάζουν και ανακλούν το φως, δίνοντας τη δύναμη της κίνησης και της έκφρασης με ρεαλισμό. Στόχος του Ροντέν είναι να μεταδώσει συναισθήματα, κίνηση και την αλλαγή του φωτός. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Ο Ροντέν επιθυμούσε το γλυπτό να τοποθετηθεί απευθείας στο πλακόστρωτο στην αγορά του Καλαί, ώστε το πλήθος να μπορεί να ανακατεύεται με τις μορφές του. Θεωρούσε τους προεστούς της πόλης ήρωες, γιατί παρόλο ότι είχαν τους ίδιους φόβους και την ίδια απόγνωση με τους υπόλοιπους κατοίκους, δεν δίστασαν να θυσιαστούν. Το δημοτικό συμβούλιο όμως αντέδρασε όταν είδε το γλυπτό. Θεώρησαν ότι το χωρίς βάθρο γλυπτό, που αναπαριστούσε τους επίσημους πολίτες σε αξιοθρήνητη πορεία προς το θάνατο, γεμάτους φόβο, απόγνωση και υποταγή στη μοίρα, δεν είχε καμία σχέση με τους ήρωές τους. Απογοητευμένοι τοποθέτησαν το έργο σε βάθρο. Μετά το θάνατο του Ροντέν το γλυπτό πήρε τη θέση του στο πλακόστρωτο της αγοράς του Καλαί. 37

38 ΕΡΓΟ 29: Ογκύστ Ροντέν «Ο Σκεπτόμενος», Ορείχαλκος, ύψος 70 εκ. Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη. Κίνημα: Το γλυπτό κατατάσσεται τόσο στον ρομαντισμό όσο και στον ιμπρεσιονισμό: Στο ρομαντισμό γιατί: Υπάρχει εκφραστική ελευθερία με έντονα συναισθήματα, όπως σκεπτικισμός και απόγνωση. Υπάρχει Ενεργητική κίνηση της φιγούρας Στον ιμπρεσιονισμό γιατί, όπως και οι ζωγράφοι ιμπρεσιονιστές: Σπάζει τις μεγάλες επιφάνειες, τον όγκο και τη φόρμα, σε μικρότερα επίπεδα. Τα γλυπτό φαίνεται ατέλειωτο ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Παρουσιάζει έναν άνθρωπο γυμνό, βαθιά διαλογιζόμενο (σκεπτόμενο), να κάθεται ακουμπισμένος στο χέρι του. (βλέπε πιο πάνω) ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Ο Σκεπτόμενος, είναι το πιο διάσημο έργο του Ροντέν. Προοριζόταν να τοποθετηθεί στην κορυφή της σύνθεσης «Πύλες της Κολάσεως». Ο άνθρωπος, γυμνός κάθεται σε απόλυτη ακινησία. Έχει παραλύσει διαλογιζόμενος την κόλαση και τα βάσανα που τον περιμένουν μετά τον θάνατό του. 38

39 ΜΕΤΑ-ΙΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ 19 ος αιώνας Οι καλλιτέχνες αντιδρούν με την έμμονη ιδέα των ιμπρεσιονιστών για την αποτύπωση των φευγαλέων εντυπώσεων. Κοινό τους γνώρισμα είναι η επιθυμία να βρουν τη δική τους γλώσσα έκφρασης, τη δική τους τεχνοτροπία. Οι μεταϊμπρεσιονιστές οδήγησαν, ο καθένας ξεχωριστά, την τέχνη στις πρωτοπορίες του 20 ου αιώνα. Ο Γκογκέν δημιουργεί συμβολικές συνθέσεις. Επιπεδοποιεί τον χώρο με πλακάτα αντιθετικά χρώματα, που περικλείονται με χοντρές γραμμές. Ο Βαν Γκογκ ανακαλύπτει ένα δικό του εξπρεσιονισμό με τον οποίο προβάλλει τον δικό του ψυχισμό. Ο Σεζάν αναζητά τη στέρεα κλασική φόρμα σε καινούργιους τρόπους έκφρασης. Θεωρείται ο πατέρας της Μοντέρνας τέχνης. 39

40 ΕΡΓΟ 30: Πολ Γκογκέν «Από πού ερχόμαστε, ποιοι είμαστε, πού πάμε», Λάδι σε καμβά 141Χ376 εκ. Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστώνη. Κίνημα: Μεταϊμπρεσσιονισμός Η Τεχνική του Πολ Γκογκέν: Εμπνευσμένος από τις γιαπωνέζικες ξυλογραφίες ανέπτυξε μια υπεραπλοποιημένη, μη ρεαλιστική τεχνοτροπία τον κλουαζονισμό. Στη ζωγραφική του κυριαρχεί η διακοσμητική γραμμή και τα πλακάτα ζωηρά χρώματα, χωρίς ατμοσφαιρική προοπτική και βάθος. Ζωγραφίζει συμβολικά έργα στα οποία κυριαρχούν τα όνειρα και οι αναμνήσεις. Έχει επηρεαστεί από τον πολιτισμό των ιθαγενών της Πολυνησίας. ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: ένα περίπλοκο έργο γεμάτο συμβολισμούς. Μια γριά, νέοι άνθρωποι που απολαμβάνουν τη ζωή τους, ένας άνθρωπος που μαζεύει φρούτα, ένα είδωλο με τα χέρια σηκωμένα, δεξιά ένα μωρό. Δομή της σύνθεσης: Ασύμμετρη σύνθεση. Οι φιγούρες είναι τοποθετημένες σε τρίγωνο. Χρώμα στη σύνθεση: Υπάρχει έντονη αντίθεση πορτοκαλιών και γαλάζιων αποχρώσεων. Επίσης υπάρχει έντονη αντίθεση με τις φωτεινές φιγούρες και το σκοτεινό τοπίο. Απόδοση των φιγούρων έντονα περιγράμματα, σφιχτοδεμένες μορφές. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα προσωπικές προτιμήσεις: Το είδωλο με τα χέρια σηκωμένα υπενθυμίζει το αναπόφευκτο του θανάτου. Η κεντρική φιγούρα που μαζεύει φρούτα συμβολίζει τις ηδονές της ζωής, θυμίζει το δένδρο του καλού και του κακού. Η γριά στα αριστερά συμβολίζει την τελευταία φάση της ζωής του ανθρώπου, ενώ το μωρό στα δεξιά συμβολίζει την αρχή της ζωής. 40

41 ΕΡΓΟ 31: Πολ Γκογκέν «Το πνεύμα του νεκρού κοιτάζει», Λάδι σε καμβά 73Χ92 εκ. Πινακοθήκη Albright Knox Art Gallery, Μπάφαλο, Νέα Υόρκη. Κίνημα: Μεταϊμπρεσσιονισμός Η Τεχνική του Πολ Γκογκέν: Εμπνευσμένος από τις γιαπωνέζικες ξυλογραφίες ανέπτυξε μια υπεραπλοποιημένη, μη ρεαλιστική τεχνοτροπία τον κλουαζονισμό. Στη ζωγραφική του κυριαρχεί η διακοσμητική γραμμή και τα πλακάτα ζωηρά χρώματα, χωρίς ατμοσφαιρική προοπτική και βάθος. Ζωγραφίζει συμβολικά έργα στα οποία κυριαρχούν τα όνειρα και οι αναμνήσεις. ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: ένα νεαρό γυμνό κορίτσι από την Ταϊτή, ξαπλωμένο σε ένα κίτρινο σεντόνι. Δομή της σύνθεσης: Ασύμμετρη σύνθεση. Η φιγούρα είναι τοποθετημένη διαγώνια. Χρώμα στη σύνθεση: Υπάρχει έντονη αντίθεση μοβ και κίτρινων αποχρώσεων. Επίσης το σοκολατί χρώμα του γυμνού κοριτσιού έρχεται σε αντίθεση με το φωτεινό σεντόνι. Απόδοση των φιγούρων με έντονα περιγράμματα, σφιχτοδεμένες μορφές. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Η γυμνή ξαπλωμένη φιγούρα υπονοεί κάποιο ερωτικό πάθος που το επισκιάζουν τα ανάμεικτα συναισθήματα ενοχής και του φόβου ενός νεκρού συζύγου. Διακρίνουμε έντονη τοπική παράδοση τόσο στο θέμα όσο και στα διακοσμητικά εξωτικά μοτίβα. 41

42 ΕΡΓΟ 32: Βίνσεντ Βαν Γκογκ «Έναστρη νύχτα», Λάδι σε καμβά, 74 x 92 εκ. Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Νέα Υόρκη. Κίνημα: Μεταϊμπρεσσιονισμός Η Τεχνική του Βαν Γκογκ: Ο Βαν Γκογκ επηρεάστηκε από τις γιαπωνέζικες ξυλογραφίες. Η τεχνοτροπία του ξεχωρίζει από τις παχιές, ξέφρενες, ζωντανές πινελιές, τα εκθαμβωτικά χρώματα, την υπερβολική ένταση, την παραμόρφωση και τον συμβολισμό. Τον Βαν Γκογκ δεν τον ενδιέφερε η ακριβής φωτογραφική εικόνα. Ήθελε να εκφράσει στο έργο του αυτό που αισθανόταν. ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Απεικονίζει τη νυχτερινή θέα από το δυτικό παράθυρο του δωματίου του στο άσυλο Σεν Ρεμί ντε Προβάνς. Σε πρώτο πλάνο, ένα κυπαρίσσι με φόντο τον έναστρο ουρανό. Κάτω απλώνεται ένα τοπίο με βουνά και σπίτια. Δομή της σύνθεσης: Ασύμμετρη σύνθεση. Το κυπαρίσσι στα αριστερά ισορροπεί με το φεγγάρι πάνω δεξιά και τη διαγώνια γραμμή των λόφων. Χρώμα στη σύνθεση: Υπάρχουν έντονες αντιθέσεις μοβ - μπλε και πορτοκαλιών - κίτρινων αποχρώσεων. Επίσης υπάρχουν αντιθέσεις σκούρων και φωτεινών σημείων. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα προσωπικές προτιμήσεις: Διακρίνουμε με πόσο πάθος και πόση απίστευτη ενέργεια ζωγραφίζει τον νυχτερινό ουρανό με τα αστέρια και το φεγγάριν ενώ το χωριό το αποδίδει σε απόλυτη ηρεμία. Γη και ουρανός συνδέονται με ένα τεράστιο κυπαρίσσι, το δέντρο που είναι συνδεδεμένο με τα νεκροταφεία και το πένθος. 42

43 ΕΡΓΟ 33: Βινσέντ Βαν Γκογκ «Το νυχτερινό καφενείο»,1888. Λάδι σε καμβά, 72Χ92 εκ. Πινακοθήκη Πανεπιστημίου Γέιλ, Νιού Χέιβεν, ΗΠΑ. Κίνημα: Μεταϊμπρεσσιονισμός Η Τεχνική του Βαν Γκογκ: Ο Βαν Γκογκ επηρεάστηκε από τις γιαπωνέζικες ξυλογραφίες. Η τεχνοτροπία του ξεχωρίζει από τις παχιές ξέφρενες, ζωντανές πινελιές, τα εκθαμβωτικά χρώματα, την υπερβολική ένταση, την παραμόρφωση και τον συμβολισμό. Τον Βαν Γκογκ δεν τον ενδιέφερε η ακριβής φωτογραφική εικόνα. Ήθελε να εκφράσει στο έργο του αυτό που αισθανόταν. ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: το εσωτερικό ενός καφενείου. Δομή της σύνθεσης: Ασύμμετρη σύνθεση. Κυριαρχούν διαγώνιες γραμμές Χρώμα στη σύνθεση: Υπάρχει έντονη αντίθεση πράσινου, κόκκινου και κίτρινου. Μεταδίδουν ένταση και βιαιότητα. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα προσωπικές προτιμήσεις: Ο Βαν Γκογκ με αυτό τον πίνακα προσπαθεί να εκφράσει, όπως έλεγε, «τις δυνάμεις του σκότους σε ένα χαμηλοτάβανο μπαρ». Η άδεια καρέκλα σε πρώτο πλάνο είναι ένα επαναλαμβανόμενο στοιχείο στην τέχνη του, που το χρησιμοποιεί για να απεικονίσει συναισθήματα απομόνωσης και μοναξιάς. Ο χώρος μοιάζει ασταθής, με μια προοπτική που προκαλεί ίλιγγο. Οι άνθρωποι έχουν σχεδιαστεί πρόχειρα, σαν να μην υπάρχουν. Μοιάζουν απομονωμένοι μεταξύ τους. Δεν υπάρχει χαρά σε αυτό τον χώρο. Σε ολόκληρο τον πίνακα κυριαρχεί μια αίσθηση εγκατάλειψης.. 43

44 ΕΡΓΟ 34: Πολ Σεζάν «Νεκρή φύση με ροδάκινα και μήλα», Λάδι σε καμβά, 81Χ100 εκ. Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης, Ουάσιγκτον. Κίνημα: Μεταϊμπρεσσιονισμός Η Τεχνική του Πολ Σεζάν: Ανικανοποίητος από την τεχνική των ιμπρεσιονιστών που έμενε μόνο στην επιφάνεια, ο Σεζάν μελέτησε σκληρά και πειραματίστηκε. Ανακάλυψε ότι όλα τα πράγματα στη φύση έχουν ως βάση τη σφαίρα, τον κύλινδρο, τον κώνο. Με τη χρήση των καθαρών συμπληρωματικών χρωμάτων, οικοδομεί και συνθέτει τα έργα του με πλατιές πινελιές σε μικρά και απλά στερεά σώματα. Έτσι, ενώ είναι λουσμένα στο φως, παραμένουν στέρεα και συγκεκριμένα. Η τεχνική του θα επηρεάσει αργότερα το κίνημα του κυβισμού. Θεωρείται πατέρας της Μοντέρνας τέχνης. ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Νεκρή φύση με ροδάκινα και μήλα απλωμένα σε ένα τραπέζι. Μία κανάτα και μία φρουτιέρα. Ανάμεσα τους μια διακοσμημένη κουρτίνα και ένα άσπρο τραπεζομάντηλο. Δομή της σύνθεσης: Ασύμμετρη σύνθεση τοποθετημένη σε τρίγωνο. Χρώμα στη σύνθεση: Υπάρχουν έντονες αντιθέσεις κίτρινων με μοβ και πορτοκαλιών με μπλε αποχρώσεων. Υπάρχουν έντονες αντιθέσεις φωτεινών και σκούρων χρωμάτων. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Οι νεκρές φύσεις ήταν ένα από τα αγαπημένα θέματα του ζωγράφου. Πάντα το εργαστήρι του ήταν γεμάτο με μήλα και άλλα φρούτα, τα οποία μελετούσε και ζωγράφιζε. Το έργο μάς εντυπωσιάζει με τις καθαρές αποχρώσεις του και τις πλούσιες αντιθέσεις χρωμάτων. Η σύνθεση είναι λουσμένη στο φως, μεταδίδει φρεσκάδα και ζωντάνια, παραμένει όμως στερεή μέσα σε σχήματα και περιγράμματα. 44

45 ΕΡΓΟ 35: Πολ Σεζάν «Το βουνό Σεντ Βικτουάρ», 1887 Λάδι σε καμβά, 65Χ82 εκ. Μητροπολιτικό Μουσείο, Ν.Υόρκη. Κίνημα: Μεταϊμπρεσσιονισμός Η Τεχνική του Πολ Σεζάν: Ανικανοποίητος από την τεχνική των ιμπρεσιονιστών που έμενε μόνο στην επιφάνεια, ο Σεζάν μελέτησε σκληρά και πειραματίστηκε. Ανακάλυψε ότι όλα τα πράγματα στη φύση έχουν σαν βάση τη σφαίρα, τον κύλινδρο, τον κώνο. Με τη χρήση των καθαρών συμπληρωματικών χρωμάτων, οικοδομεί και συνθέτει τα έργα του με πλατιές πινελιές σε μικρά και απλά στερεά σώματα. Έτσι, ενώ είναι λουσμένα στο φως, παραμένουν στέρεα και συγκεκριμένα. Η τεχνική του θα επηρεάσει αργότερα το κίνημα του κυβισμού. Θεωρείται πατέρας της Μοντέρνας τέχνης. ΘΕΜΑΤΙΚΑ - Περιγραφή του έργου: Στο βάθος το βουνό Σεντ Βικτουάρ, η πεδιάδα, μια γέφυρα και τα σπίτια στους πρόποδες του βουνού. Στο μπροστινό επίπεδο απεικονίζονται δένδρα με ψηλούς κορμούς. Δομή της σύνθεσης: Ασύμμετρη σύνθεση. Τα πεύκα γεμίζουν τον αριστερό χώρο και ισορροπούν με τη γέφυρα που οδηγεί προς τα δεξιά. Χρώμα στη σύνθεση: Το ρόδινο τοπίο και οι κορμοί έρχονται σε αντίθεση με τα πράσινα των θάμνων και των δένδρων. Ο ήλιος είναι απαλός και διάχυτος παντού. Απόδοση της προοπτικής και του βάθους: Στη σύνθεση υπάρχει πρώτο, δεύτερο και τρίτο πλάνο,τα οποία καθορίζουν την προοπτική και το βάθος. ΝΟΗΜΑΤΙΚΑ ερμηνεία του μηνύματος, συναισθήματα, προσωπικές προτιμήσεις: Το τοπίο παραμένει στέρεο και συγκεκριμένο. Βασίζεται σε μια καλά σχεδιασμένη τοποθέτηση των στοιχείων. Οι πινελιές του ρυθμίζονται ώστε να ακολουθούν αρμονικά τις κύριες γραμμές της σύνθεσης. 45