ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ. Μάθημα: «Παιδικό σχέδιο: σύγχρονες προσεγγίσεις»

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Μάθημα: «Παιδικό σχέδιο: σύγχρονες προσεγγίσεις» Διδάσκουσα: Κούβου Ουρανία Φοιτήτρια: Παπαϊωάννου Αργυρώ Α.Μ.: Εξάμηνο: E Αθήνα Χειμερινό Εξάμηνο 2013

2 Περιγραφή παιδικού σχεδίου Ανθρώπινη φιγούρα : Ο Κων/νος στο σχέδιο του αναπαριστά δυο «γυρίνους», οι οποίοι έχουν ως κεφάλι το ίδιο σχήμα(στρογγυλό) που έχει χρησιμοποιήσει και για τα γράμματα του ονόματός του(σ, α, ο ακόμη και το ς μοιάζει με το κεφάλι της φιγούρας). (Η καταγραφή του ονόματός του αποτελεί μια στερεοτυπική αντίδραση που έχει επιβάλει η νηπιαγωγός στα παιδιά). Φαίνεται λοιπόν, πως βρίσκεται σε πρωτόλειο στάδιο, όπου τα γράμματα συμβαδίζουν με το σχέδιο του. Η φιγούρα που βρίσκεται στο κέντρο έχει χέρια, πόδια, μαλλιά και κεφάλι, στο εσωτερικό του οποίου διακρίνονται δυο κουκίδες που πιθανώς αναπαριστούν τα μάτια. Η δεύτερη φιγούρα έχει κεφάλι, χέρια, μαλλιά, ίσως και μάτια. Ο κορμός έχει παραληφθεί και στις δύο φιγούρες και το στρογγυλό του κεφαλιού αναπαριστά όλο τον άνθρωπο. Στο σχέδιο εντοπίζεται η αρχή της καθετότητας αφού και στις δύο φιγούρες τα χέρια είναι κάθετα στο κεφάλι και το ίδιο ισχύει για τα πόδια της κεντρικής φιγούρας. Ακόμα, τα χέρια και τα πόδια απεικονίζονται ως γραμμές, χωρίς να έχουν όγκο. Οι δύο ανθρώπινες φιγούρες είναι σχεδιασμένες ανφάς, κάτι το οποίο αποτελεί ένδειξη του εγωκεντρισμού του παιδιού αισθάνεται τον εαυτό του ως κέντρο του κόσμου και όλα τα υπόλοιπα να περιστρέφονται γύρω του. Τέλος, στο σχέδιο υπάρχει ακόμη μια ένδειξη ανθρώπινης φιγούρας(στρογγυλό-κεφάλι),στην οποία διακρίνονται περισσότερα χαρακτηριστικά του προσώπου(μάτια, μύτη), προφανώς ξεκίνησε να την κάνει αλλά την άφησε ατελή. Μουτζούρες-γραμμές: Το υπόλοιπο σχέδιο αποτελείται από μουτζούρες οι οποίες ενώνονται με μια ποικιλία γραμμών(σε μεγέθη και κατευθύνσεις).οι μουτζούρες είναι επαναλαμβανόμενες και καταλαμβάνουν μικρό χώρο, φαίνεται λοιπόν πως πρόκειται για μια γνωστική διαδικασία, όπου το παιδί χρησιμοποιεί τον καρπό, έχοντας μεγαλύτερο έλεγχο του χεριού του. Οι γραμμές είναι ευθείες, καμπύλες και ζιγκ-ζαγκ, μικρές και μεγάλες. Με τα επαναλαμβανόμενα μουτζουρώματα ο μαθητής συμβολίζει κάτι που έχει στο μυαλό του και είναι σημαντικό γι αυτόν. Ακόμα,τα μουτζουρώματα είναι διασκορπισμένα σε όλο το σχέδιο ομοιόμορφα και ίσως αυτό να πηγάζει από την αίσθηση που έχει το παιδί για μια αισθητική ισορροπία. Άλλωστε, η Kellogg τονίζει την έμφυτη αντίληψη της καλαισθησίας και την τάση οικοδόμησης ισορροπημένων σχημάτων στα σχέδια των παιδιών.

3 Χώρος: Δεν υπάρχει σαφής έννοια του χώρου. Δεν υπάρχει ούτε γραμμή βάσης αλλά ούτε πεδίο βάσης και όλα τα σχέδια είναι σκορπισμένα στο χαρτί. Χρώματα: Ο Κων/νος μου είπε πως ζωγράφισε «Τον Πλανήτη του φόβου» και στο σχέδιο παρατηρώ τη χρήση δύο ψυχρών χρωμάτων, του γαλάζιου και του μαύρου. Υπάρχουν δύο πιθανές ερμηνείες: είτε πρόκειται για χρώματα προτίμησης του παιδιού είτε ίσως πρόκειται για συναισθηματική χρήση των χρωμάτων, όπου το μαύρο και το γαλάζιο συνδέονται πιθανώς με φοβίες του παιδιού, τις οποίες εκφράζει μέσα από το σχέδιο του. Λεπτομέρειες: Γενικότερα δεν υπάρχουν λεπτομέρειες στο σχέδιο πέρα από τα μαλλιά, τα οποία έχουν ένα στερεοτυπικό σχήμα και βρίσκονται στην κορυφή του κεφαλιού. Φαίνεται να έχουν σημασία για το παιδί αφού δίνει έμφαση στο σημείο αυτό, τονίζοντάς τα με επιπλέον μουτζουρώματα. Προσωπική ταύτιση-στοιχεία αφήγησης: Στο σχέδιο του Κων/νου οι γραμμές ενώνονται μεταξύ τους και με τα μουτζουρώματα, δηλώνοντας κίνηση. Υπάρχει λοιπόν επαφή και επανάληψη(μουτζουρωμάτων και γραμμών),άρα και αφήγηση. Και αφού υπάρχει αφήγηση το παιδί ταυτίζεται συναισθηματικά με το έργο του. Αφού αποκαλεί το σχέδιό του ως «Πλανήτη του φόβου», πιθανώς η χρήση των ψυχρών χρωμάτων εκφράζει το φόβο του και τα μουτζουρώματα που έχουν κάποιο νόημα, πιθανώς να συμβολίζουν αντικείμενα ή καταστάσεις που του προκαλούν φόβο. Στο σχέδιο υπάρχει η λεπτομέρεια των μαλλιών, τα οποία έχουν τονιστεί έντονα από μουτζουρώματα. Το σχέδιο φαίνεται μάλλον να εξυπηρετεί προσωπικούς σκοπούς,τα μουτζουρώματα είναι ουσιώδη για το παιδί και ίσως να αποτελούν εκφραστικές ενέργειες. Αναπτυξιακό στάδιο: Προσχηματικό στάδιο(εμφάνιση πρώτης αναπαράστασης ανθρώπινης φιγούρας «γυρίνου»). ΜΑΘΗΜΑ Θέμα: Ενθάρρυνση για χρησιμοποίηση περισσότερων χρωμάτων. Αιτιολόγηση: Μουτζουρώματα, γυρίνοι κα ποικιλία γραμμών με τη χρήση δύο μόνο χρωμάτων.

4 Προετοιμασία: Έργο του Kandinsky(Κίτρινο-κόκκινο-μπλε), μαρκαδόροι και δαχτυλομπογιές, χαρτί ακουαρέλας, λευκό χαρτόνι, λευκά χαρτιά Διδακτικές προτάσεις: 1 η :Δείχνω στα παιδιά το έργο του Kandinsky και κάνω τις εξής ερωτήσεις: Τι χρώματα βλέπετε σ αυτό το έργο τέχνης; Ποια χρώματα σας αρέσουν; Ποιο χρώμα χρησιμοποιεί περισσότερο ο ζωγράφος; Πείτε μου ένα χρώμα της ζωγραφιάς που το φοράει κάποιος αυτή τη στιγμή! Ποια είναι όλα τα χρωματιστά αντικείμενα που μπορείτε να σκεφτείτε; Πώς αισθάνεστε όταν κοιτάζετε αυτή τη ζωγραφιά; Τι πιστεύετε ότι έχει ζωγραφίσει ο καλλιτέχνης; Τι τίτλο μπορούμε να δώσουμε στον πίνακα; 2 η :Αφού τα παιδιά μου απαντήσουν στην τελευταία ερώτηση τους ζητάω να μου κάνουν αυτό που φαντάζονται πως έχει απεικονίσει ο Kandinsky,χρησιμοποιώντας όσα περισσότερα χρώματα μπορούν από το συγκεκριμένο έργο. 3 η :Βγαίνουμε με τα παιδιά στη σχολική αυλή μετά από μια βροχερή μέρα και παρατηρούμε τον ουρανό, το ουράνιο τόξο που έχει βγει, τα δέντρα, τα λουλούδια και τα χρώματα τους. Στη συνέχεια, συζητάμε στην τάξη για όσα είδαμε στην αυλή και κάθε παιδί λέει τι του άρεσε περισσότερο αλλά και τι δεν του άρεσε. Έπειτα, ζητάω από τα παιδιά να μου ζωγραφίσουν μέσα από μια άτυπη διδασκαλία(βασισμένη στην επίσκεψη στη σχολική αυλή-προσωπική εμπειρία μαθητών) τη δική τους ή μια οποιαδήποτε αυλή, όπως τη φαντάζονται ύστερα από μια βροχερή μέρα. 4 η :Ζητάω από τα παιδιά να μου πουν αντικείμενα που φαντάζονται με το ίδιο χρώμα, κατατάσσοντάς τα σε ομάδες των κόκκινων, κίτρινων, μπλε, πράσινων, πορτοκαλί και όποιας άλλης ομάδας μπορούν να σκεφτούν. Εγώ θα καταγράφω τις ιδέες τους σε ένα μεγάλο λευκό χαρτόνι. Θα γράφω κάθε αντικείμενο με το χρώμα που του αντιστοιχεί(για παράδειγμα την ντομάτα με κόκκινο μαρκαδόρο). 5 η :Θα δώσω στα παιδιά δαχτυλομπογιές των τριών βασικών χρωμάτων και χαρτιά ακουαρέλας και θα τα αφήσω να πειραματιστούν μόνα τους δημιουργώντας ένα σχέδιο δικής τους επιλογής με τα χρώματα που θα τους προκύψουν(απλά καθοδηγώ

5 τα παιδιά για να αναμείξουν τα χρώματα μεταξύ τους ώστε να προκύψουν διαφορετικές αποχρώσεις). Μοντέλα διδακτικής τέχνης: 1. Τέχνη ως μέσο πολιτισμικής καλλιέργειας 2. Μοντέλο ελεύθερης έκφρασης ή τέχνη ως αυτοέκφραση 3. Πειραματισμός με τα υλικά Περιγραφή: 1. Αφορά στη μελέτη έργων τέχνης. Επικρατούν ακόμη στερεότυπα γύρω από τον τρόπο ζωής και την ιδιοσυγκρασία των καλλιτεχνών κι έτσι υπάρχει μια δυσκολία στην ανακάλυψη πιο πρωτότυπων νοημάτων στα έργα τέχνης. Είναι σημαντικό λοιπόν, να προβάλλουμε στα παιδιά καλλιτεχνικά επιτεύγματα για να συνειδητοποιούν ότι η τέχνη είναι κοντά στη ζωή. Τέλος, θα πρέπει να νιώθουν αυτοπεποίθηση, να διαμορφώνουν προσωπική άποψη για την αξία και τη σημασία ενός έργου τέχνης και να καταρρίπτουν τα στερεότυπα. 2. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό η καλλιτεχνική δημιουργία ταυτίζεται με την προσωπική έκφραση του ατόμου. Ο μαθητής αντιμετωπίζεται ω μικρός καλλιτέχνης και ο εκπαιδευτικός καλείται να ανακαλύψει και να ενθαρρύνει το εν δυνάμει χαρακτηριστικό του. Σκοπός είναι η έκφραση του εσωτερικού κόσμου του μαθητή. Μέσα από έργα γνωστών καλλιτεχνών όπου υπάρχει έλλειψη αναπαραστατικού θέματος ενισχύεται η έννοια της τέχνης ως αυτοέκφραση. 3. Ο πειραματισμός και η προσωπική εμπειρία αποτελεί σημαντική πηγή μάθησης. Όταν ένας μαθητής εξερευνά τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά ενός υλικού, σημασία έχει τι θα αποκομίσει από τη διαδικασία και δεν μας ενδιαφέρει το αποτέλεσμα του πειραματισμού. Σωστός πειραματισμός σημαίνει το παιδί να ανακαλύπτει μέσα από δοκιμές κι από λάθη και να φτάνει τελικά στη διόρθωση. Οι διάφορες «ανακαλύψεις» μπορούν να γίνουν με συγκεκριμένη προσπάθεια, σκέψη ή μέσω καθοδήγησης.

6