ΠEPIOΔIKH EKΔOΣH ΓIA EPEYNA, ANAΠTYΞH KAI KAINOTOMIA ISSN TEYXOΣ ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ Αφιέρωμα. Το Υδατικό Πρόβλημα

Transcript

1 ISSN ΠEPIOΔIKH EKΔOΣH ΓIA EPEYNA, ANAΠTYΞH KAI KAINOTOMIA ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010 TEYXOΣ 30 Αφιέρωμα Το Υδατικό Πρόβλημα

2

3 TEYXOΣ 30 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 03 Περιεχόμενα Ερευνητικό QUIZ 03 Περιεχόμενα Τι ποσοστό του νερού στη Γη είναι γλυκό νερό; Α 91% Β 54% Γ 18% Δ 3% Ορθή Απάντηση: Δ Ποια θα ήταν η αύξηση στη στάθμη της θάλασσας εάν έλιωνε ο Αρκτικός πολικός παγετώνας; Α 50 εκατοστά Β 0 εκατοστά Γ 10 εκατοστά Δ 2 μέτρα Ορθή Απάντηση: Β Στήριξη στην Έρευνα 04 Ημερίδα «Introduction to the Patent System and commercialization of IPR» Αφιέρωμα 06 Το Υδατικό Πρόβλημα 09 Συνέντευξη με τον κ. Σοφοκλή Αλετράρη 10 Συνέντευξη με το Δρα Συμεών Χριστοδούλου 11 Συνέντευξη με τον Dr Manfred Lange Ευρωπαϊκές Ευκαιρίες 12 3η Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων - EUREKA CLUSTER CATRENE 12 3η Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων της Κοινής Τεχνολογικής Πρωτοβουλίας ENIAC 13 Θεματική Προτεραιότητα «Μεταφορές (συμπεριλαμβανομένης της Αεροναυτικής)» 15 Νέες Προσκλήσεις Υποβολής Προτάσεων των Δράσεων Marie Curie 16 Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων στα Πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράμματος COST 17 4η Καταληκτική Ημερομηνία Υποβολής Προτάσεων του Προγράμματος EUROSTARS 17 Υπηρεσία «EURAXESS Jobs» - Δημοσιεύσεις Ευκαιριών Εργασίας σε Ερευνητικούς Οργανισμούς ΥΨΙΠΕΤΗΣ Περιοδική Έκδοση του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας Τεύχος 30 Μάρτιος - Απρίλιος 2010 Υπεύθυνος Σύνταξης-Επιμέλεια Ύλης: Έλενα Πουλλή Αποτελέσματα Έρευνας 18 Απόδοση Υψηλής Ποιότητας Εικόνων για Στρατιώτες που Εκπαιδεύονται στο Σύστημα Εικονικής Πραγματικότητας (VR) Ημερολόγιο Ερευνητή 21 Το Ημερολόγιο του Ερευνητή 22 Συνέδρια Στο Τεύχος 30 συνεργάστηκαν: Σέπου Καλυψώ, Τριλλίδου Μάρσια, Τσούμπανου Λίνα, Πορτοκαλλίδης Μαρίνος, Παπαδόπουλος Ανδρέας, Παπάζογλου Πιεραντώνιος, Μακρή Κωνσταντίνα, Θεοχάρους Χριστάκης, Κωμοδρόμου Μαριλένα Ευρωπαϊκό Κέντρο Επιχειρηματικής Στήριξης Κύπρου 23 Ημερίδες Μεταφοράς Τεχνολογίας 24 Προσφορές Τεχνολογίας 39 Αναζητήσεις Τεχνολογίας Σχεδίαση και Παραγωγή Εντύπου: D-Tales Design Studio Ltd 44 Διάσημοι Ερευνητές 44 John Dalton Yψιπέτης: ύψι + πέτομαι: που πετά ψηλά / [μτφ] που εκφράζει υψηλές έννοιες

4 Στήριξη στην Έρευνα ΣΕΛΙΔΑ 04 TEYXOΣ 30 ΥΨIΠEΤΗΣ ΗΜΕΡΙΔΑ «Introduction to the Patent System and Commercialization of IPR» Στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του Ευρωπαϊκού Κέντρου Επιχειρηματικής Στήριξης Κύπρου για ενημέρωση του κοινού σχετικά με τις διαδικασίες κατοχύρωσης και αξιοποίησης δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, διοργανώθηκε στις 10 Μαρτίου 2010 από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας Ημερίδα με τίτλο «Introduction to the Patent System and Commercialization of IPR». Η Ημερίδα πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα εκδηλώσεων της Δημοσιογραφικής Εστίας στη Λευκωσία και είχε ως κύριους ομιλητές την εκπρόσωπο του Κυπριακού Γραφείου Ευρεσιτεχνίας κα Στάλω Παπαϊωάννου και τον εκπρόσωπο του European Patent Academy, και ειδικότερα του τμήματος του European Patent Office που έχει υπό την ευθύνη του το συντονισμό των εξωτερικών δραστηριοτήτων κατάρτισης και εκπαίδευσης του Γραφείου, κ. Jeremy Philpott. Η παρουσία του Κυπριακού Γραφείου Ευρεσιτεχνίας, το οποίο ανήκει στη δομή του γραφείου του Έφορου Εταιρειών και Επίσημου Παραλήπτη του Υπουργείου Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού, είχε ως στόχο την ενημέρωση του κοινού για τις υπηρεσίες που προσφέρει το Γραφείο, σε σχέση με την κατοχύρωση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και άλλων δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας. Πέρα από τις αιτήσεις για εθνικά διπλώματα ευρεσιτεχνίας, το κυπριακό Γραφείο λειτουργεί και ως αποδέκτης αιτήσεων τόσο για ευρωπαϊκές όσο και για διεθνείς πατέντες. Παράλληλα, έχει αναπτύξει στενή συνεργασία με το European Patent Office (EPO), το οποίο διεκπεραιώνει τις έρευνες για υπάρχουσες ευρεσιτεχνίες (search reports) στις πανευρωπαϊκές βάσεις δεδομένων του, στα πλαίσια των εθνικών αιτήσεων για διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Ο κ. Jeremy Philpott παρουσίασε τις γενικές πτυχές του ευρωπαϊκού και διεθνούς συστήματος κατοχύρωσης δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και επικεντρώθηκε σε θέματα που άπτονται της εμπορικής αξιοποίησης των εν λόγω δικαιωμάτων. Σύμφωνα με τον κ. Philpott, κατά το 2008 υποβλήθηκαν στο EPO αιτήσεις για διπλώματα ευρεσιτεχνίας (συμπεριλαμβανομένων και των αιτήσεων για PCT), ενώ κατά το ίδιο έτος χορηγήθηκαν διπλώματα. Οι αριθμοί αυτοί, μαζί με τα ετήσια στατιστικά που τηρούνται από το αρχείο του EPO, υποδεικνύουν ότι μόνο το 30% των αιτήσεων για πατέντες καταλήγουν σε χορήγηση διπλώματος ευρεσιτεχνίας. Επιπρόσθετα, ο αριθμός των διπλωμάτων που διατηρούνται σε ισχύ από τους ιδιοκτήτες τους μειώνεται σταδιακά με την πάροδο του χρόνου, γεγονός το οποίο συνδέεται άμεσα τόσο με τα τέλη που καλούνται να καταβάλουν σε ετήσια βάση, όσο και με την εμπορική αξία που διατηρεί στην αγορά, με την πάροδο των ετών, η προστασία μιας εφεύρεσης. Σχετικά με τα οφέλη που δύναται να προκύψουν από την εμπορική εκμετάλλευση των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, ο κ. Philpott ανέφερε ότι αυτά εξαρτώνται σε σημαντικό βαθμό από τον προσεκτικό σχεδιασμό μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής εκμετάλλευσης της εφεύρεσης. Η στρατηγική για εμπορική εκμετάλλευση ενός νέου προϊόντος ή υπηρεσίας, μπορεί να περιλαμβάνει την κατοχύρωση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ή άλλων δικαιωμάτων, σε μια ή περισσότερες χώρες. Ωστόσο, δεν αποτελεί και τη βέλτιστη επιλογή για όλες

5 TEYXOΣ 30 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 05 Στήριξη στην Έρευνα τις περιπτώσεις προϊόντων και οργανισμών, καθότι απαιτεί συχνά την επένδυση σημαντικών κεφαλαίων, ενώ άλλες επιλογές, όπως η δυναμική είσοδος ως «πρώτη παρουσία» στην αγορά, φαίνεται να εξασφαλίζουν σε μερικές περιπτώσεις περισσότερα ωφελήματα σε σχέση με τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Επιπρόσθετα, η κατοχύρωση ενός διπλώματος ευρεσιτεχνίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί από έναν οργανισμό με πολλαπλούς τρόπους, όπως η προστασία της γνώσης για παραγωγή του προϊόντος ή υπηρεσίας εντός του Οργανισμού, ή η πώληση/παροχή αδειών εκμετάλλευσης προς τρίτους. Σε κάθε περίπτωση, η απόφαση για κατοχύρωση δικαιώματος διανοητικής ιδιοκτησίας θα πρέπει να γίνεται σε συνδυασμό με τη στρατηγική που αναμένεται να ακολουθήσει ένας οργανισμός για την είσοδο ενός νέου προϊόντος ή υπηρεσίας στην αγορά (π.χ. είσοδος σε νέες γεωγραφικές περιοχές) και τον αναμενόμενο ρυθμό εισροής διαθέσιμων κεφαλαίων προς τον οργανισμό. Τέλος, ο κ. Philpott αναφέρθηκε στο «Inventors Handbook», έναν οδηγό με συμβουλές, που αναπτύχθηκε από το European Patent Office με στόχο να δίνει πληροφορίες, για το πώς μια εφεύρεση μπορεί να μετατραπεί σε ένα εμπορικό προϊόν, ή καλύτερα, για το πώς μια ιδέα μπορεί να μετατραπεί σε επιχείρηση. Χρήσιμες Πληροφορίες & Σύνδεσμοι Υποβολή αιτήσεων για διπλώματα ευρεσιτεχνίας γίνεται στο European Patent Office, στο World Intellectual Property Organization (WIPO) και στα επιμέρους Εθνικά Γραφεία Ευρεσιτεχνιών της κάθε χώρας: - European Patent Office: - WIPO (Patent Co-operation Treaty): - Κυπριακό Γραφείο Ευρεσιτεχνίας: - Κατάλογος άλλων Εθνικών Γραφείων Ευρεσιτεχνίας: Υποβολή αιτήσεων για βιομηχανικά σχέδια και εμπορικά σήματα γίνεται στα επιμέρους Εθνικά Γραφεία Ευρεσιτεχνιών, ή στον Οργανισμό OHIM ή στο WIPO - Ευρωπαϊκή Ένωση: - Διεθνείς αιτήσεις για εμπορικά σήματα: - Διεθνείς αιτήσεις για βιομηχανικά σχέδια: European Patent Academy: Inventors Handbook: Εξ αποστάσεως εκπαιδευτικά σεμινάρια του EPO για πατέντες και εμπορευματοποίηση: -> Public modules Εκπαίδευση σε ευρύ φάσμα θεμάτων για πνευματικά δικαιώματα είναι διαθέσιμη μέσω του έργου ip4inno: Περισσότερες πληροφορίες: Μάρσια Τριλλίδου, trillidou@research.org.cy Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας

6 Αφιέρωμα ΣΕΛΙΔΑ 06 TEYXOΣ 30 ΥΨIΠEΤΗΣ ΤΟ ΥΔΑΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ Η πρόσβαση σε καθαρό νερό αναμένεται να αποτελέσει μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του αιώνα μας. Η γη περιέχει περίπου 8 εκατ. κυβικά μίλια καθαρού νερού - δεκάδες χιλιάδες φορές περισσότερο από την παγκόσμια ετήσια κατανάλωση. Δυστυχώς, οι μεγαλύτερες ποσότητες είναι παγιδευμένες σε υπόγειες δεξαμενές και σε μόνιμο πάγο ή χιόνι, ενώ πολύ μικρότερες είναι εύκολα προσιτές σε λίμνες και ποταμούς. Επιπλέον, το διαθέσιμο νερό είναι συνήθως ακάθαρτο ή μακριά από κέντρα πολιτισμού. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περίπου 2,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως δεν έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό και 2,2 εκατομμύρια πεθαίνουν ετησίως λόγω κατανάλωσης μολυσμένου νερού. Το πρόβλημα είναι πιο έντονο στις αναπτυσσόμενες χώρες, αφού οι περισσότερες βρίσκονται ήδη σε περιοχές λιγοστού νερού. Οι μικρότερες περίοδοι χιονιού θα αναστατώσουν το περιβαλλοντικό «σύστημα». Όταν τα χιόνια λιώνουν χρονικά πιο γρήγορα, τότε το διαθέσιμο νερό που παλαιότερα απελευθερωνόταν στις λίμνες και τα ποτάμια και το οποίο είναι απαραίτητο για ύδρευση και οικιακή χρήση σε καλοκαιρινές περιόδους, θα είναι διαθέσιμο χρονικά πιο γρήγορα και σε περιόδους που δεν είναι τόσο απαραίτητο. Ως αποτέλεσμα, οι καλοκαιρινές περίοδοι σε κάποιες περιοχές θα είναι ξηρότερες. Η ποιότητα του νερού στις λίμνες και τα ποτάμια θα επηρεαστεί αρνητικά, καθώς η ροή του θα είναι πιο αργή και οι ψηλότερες θερμοκρασίες θα ευνοούν την καλλιέργεια βακτηρίων και άλγης. Η ατμόσφαιρα σε ορισμένες περιοχές θα περιέχει αυξημένα φορτία υγρασίας, τα οποία θα αυξήσουν τη βροχόπτωση και τη χιονόπτωση στις περιοχές αυτές. Οι ψηλότερες θερμοκρασίες θα ανεβάσουν τη στάθμη της θάλασσας. Έτσι, το θαλασσινό νερό θα εισχωρήσει στα υπόγεια αποθέματα νερού των παραλιακών πόλεων, με αποτέλεσμα να μην μπορούν πλέον να χρησιμοποιηθούν. Water Scarcity, Through United States Filter Corporation Σύμφωνα με τις σημερινές εκτιμήσεις, οι κλιματικές αλλαγές και το φαινόμενο του θερμοκηπίου αναμένεται να αυξήσουν το υδατικό πρόβλημα του πλανήτη. Η αύξηση της θερμοκρασίας αναμένεται ότι θα επιφέρει περαιτέρω συνέπειες στη διαθεσιμότητα του νερού ως εξής: Έρευνες του Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) των Ηνωμένων Εθνών για την κατανόηση των επιστημονικών επιπτώσεων του φαινομένου του θερμοκηπίου έδειξαν ότι αυτό θα οδηγήσει σε υγρότερες συνθήκες στο βορρά (Καναδά, Ρωσία, Ανταρκτική), στα υψίπεδα της Βορείου Αμερικής και Ευρασίας και στον Ισημερινό. Αντίθετα, θα οδηγήσει σε ξηρότερες συνθήκες στη Μεσογειακή λεκάνη, τις Νότιες Η.Π.Α., το Μεξικό, τη Νότιο Αφρική και κάποιες περιοχές της Αυστραλίας. Σε τελική ανάλυση, η ποσότητα του διαθέσιμου νερού, τόσο του επιφανειακού όσο και των υπογείων αποθεμάτων, καθορίζεται από τη διαφορά μεταξύ της πτώσης και της εξάτμισης του νερού. Με δεδομένο ότι και οι δύο αυτές παράμετροι θα αλλάξουν, οι κλιματικές και υδρολογικές καταστάσεις του παρελθόντος δεν μπορούν πλέον να αποτελέσουν αξιόπιστες ενδείξεις για το μέλλον. Η νέα πρόκληση της διαχείρισης των υδάτινων πόρων αποτελεί πια γεγονός.

7 TEYXOΣ 30 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 07 Αφιέρωμα Η έλλειψη καθαρού νερού είναι πλέον εμφανής σε πολλά σημεία του πλανήτη: Οι παγετώνες στην καρδιά της Ασίας τροφοδοτούν τα πιο μεγάλα ποτάμια της γης (Γιανγκτσέ, Κίτρινος Ποταμός, Μεκόνγκ, Γάγγης), που συντηρούν 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Το οροπέδιο του Θιβέτ και τα βουνά που το περιβάλλουν δεσμεύουν το μεγαλύτερο όγκο πάγου στον πλανήτη εκτός πολικών περιοχών. Όμως οι πάγοι και τα χιόνια λιγοστεύουν ανησυχητικά. Από τους 680 παγετώνες του οροπεδίου του Θιβέτ, το 95% χάνουν περισσότερο πάγο απ όσο ανακτούν. Οι κάτοικοι στις παραγκουπόλεις της Ινδίας αναλώνουν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους καθημερινά στην αναζήτηση καθαρού νερού, ψάχνοντας για εν λειτουργία αντλίες νερού ή βρύσες, όπου περιμένουν ώρες στην ουρά για να το αποκτήσουν. Στα χωριά της Αιθιοπίας, η μεταφορά νερού είναι γυναικεία υπόθεση. Η πορεία στην πηγή (ποταμό) μπορεί να διαρκέσει μια ώρα και το φορτίο νερού που αναλαμβάνει να κουβαλήσει πίσω στο χωριό της η κάθε γυναίκα μπορεί να φτάνει τα 30 κιλά. Τα ποτάμια έχουν αρχίσει να στερεύουν και το νερό είναι συχνά ακάθαρτο σε μορφή λάσπης. Αυτό αποτελεί πηγή μόλυνσης και αιτία για διαρροϊκές ασθένειες που ταλαιπωρούν το 70% του νοσηλευόμενου πληθυσμού της περιοχής. Ο έλεγχος του Ιορδάνη, που χωρίζει το Ισραήλ από την Παλαιστίνη, αν και κινδυνεύει από ρύπανση, αποτελεί από το 1948 μήλο της έριδος για τις δύο χώρες και έχει οδηγήσει σε δεκάδες ένοπλες αναμετρήσεις. Το δίλημμα του Νερού και της Ενέργειας Το νερό και η ενέργεια είναι δύο από τα σημαντικότερα συστατικά της σύγχρονης ζωής. Χωρίς νερό, οι άνθρωποι πεθαίνουν. Χωρίς ενέργεια, δεν μπορούμε να καλλιεργήσουμε τρόφιμα, να δουλέψουμε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, σχολεία ή γραφεία. Με την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, οι ανάγκες και για τους δύο πόρους αυξάνεται και γίνεται πιο έντονη. Πώς και πόσο όμως η κατανάλωση του ενός πόρου επηρεάζει τον άλλο; Η απάντηση είναι: άμεσα και σημαντικά. Καταναλώνουμε τεράστιες ποσότητες νερού για την παραγωγή ενέργειας και καταναλώνουμε τεράστιες ποσότητες ενέργειας για να παραδώσουμε καθαρό νερό. Η σύγκρουση μεταξύ των δύο είναι υπαρκτή - οι περιορισμοί στη χρήση του νερού εμποδίζουν τις λύσεις για την παραγωγή περισσότερης ενέργειας με τη χρήση αυτού. Δεν μπορούμε να κατασκευάσουμε άλλους σταθμούς ενέργειας χωρίς να λάβουμε υπόψη τις επιπτώσεις που αυτοί έχουν στην προσφορά και διαθεσιμότητα του καθαρού νερού. Ομοίως, δεν μπορούμε να κατασκευάσουμε άλλους σταθμούς καθαρισμού και παράδοσης νερού χωρίς να λάβουμε υπόψη την αύξηση στη ζήτηση ενέργειας. Το δίλημμα αυτό είναι ήδη υπαρκτό. Οι κρατικές αρχές στην Ουρουγουάη ζητούν από τις πόλεις να επιλέξουν εάν θέλουν το νερό στα αποθέματά τους να χρησιμοποιηθεί ως πόσιμο ή για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Η Σαουδική Αραβία προβληματίζεται για το εάν θα πουλήσει το πετρέλαιο και φυσικό της αέριο σε ψηλές τιμές ή εάν θα τα αξιοποιήσει για την παραγωγή ενός αγαθού που δεν έχει: καθαρού νερού για τις πόλεις και πολίτες της. Στις Η.Π.Α., οι δύο μεγαλύτεροι «καταναλωτές» καθαρού νερού είναι η γεωργία και οι σταθμοί ενέργειας. Οι θερμικοί σταθμοί ενέργειας - αυτοί που καταναλώνουν άνθρακα, πετρέλαιο, φυσικό αέριο ή ουράνιο, παράγουν περισσότερο από 90% του ηλεκτρισμού των Η.Π.Α. Οι τεράστιες ποσότητες νερού που απαιτούνται για να δροσιστούν οι σταθμοί έχει επιπτώσεις στη διαθεσιμότητά του προς όλους. Είναι λοιπόν καλύτερα για μια πόλη να εισάγει καθαρό νερό ή να εισάγει ηλεκτρισμό για να καθαρίσει το διαθέσιμό της νερό; Ή ακόμα, είναι προτιμότερο να μετακινηθεί ένας πληθυσμός κάπου όπου υπάρχει νερό ή να μετακινηθεί το καθαρισμένο νερό εκεί όπου ζει ο πληθυσμός; Τα διλήμματα αυτά οδηγούν σε αναζητήσεις εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Οι δύο πιο δημοφιλείς επιλογές για την αντικατάσταση του πετρελαίου είναι η χρήση ηλεκτρισμού για τα ηλεκτροκίνητα οχήματα και η χρήση των βιο-καυσίμων.

8 Αφιέρωμα ΣΕΛΙΔΑ 08 TEYXOΣ 30 ΥΨIΠEΤΗΣ Τα ηλεκτροκίνητα οχήματα είναι ιδιαίτερα δημοφιλή λόγω των χαμηλότερων εκπομπών αερίων που είναι βλαβερά για το περιβάλλον. Σε σύγκριση όμως με την κατανάλωση νερού από ένα πετρελαιοκίνητο όχημα, η κατανάλωση νερού από ένα ηλεκτροκίνητο όχημα αυξάνεται 3 φορές περισσότερο ανά μίλι, σύμφωνα με έρευνες στο Πανεπιστήμιο του Τέξας. Όσον αφορά στα βιο-καύσιμα, πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι η παραγωγή της ποσότητας βιο-καυσίμων που απαιτείται για τη διακίνηση για ένα μίλι με αυτοκίνητο απαιτεί την κατανάλωση είκοσι φορές περισσότερου νερού σε σχέση με την παραγωγή της ποσότητας βενζίνης που απαιτείται για τη διακίνηση της ίδιας απόστασης με αυτοκίνητο. Άρα, ενώ και οι δύο επιλογές έχουν θετικά στοιχεία, και οι δύο απαιτούν την κατανάλωση περισσότερου νερού από το υφιστάμενο σύστημα. Επιπρόσθετα, οποιοδήποτε σχέδιο αντικατάστασης της βενζίνης από τον ηλεκτρισμό ή τα βιο-καύσιμα αποτελεί εθνική απόφαση αντικατάστασης της εξάρτησης μιας χώρας από το ξένο πετρέλαιο στο εγχώριο νερό. Σε κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα από τις πηγές ενέργειας που θα προτιμήσει η κάθε χώρα, το νερό είναι πιο σημαντικό και αναντικατάστατο, λόγω της σχέσης του με την ύπαρξη ζωής. Τότε πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα; Το πρώτο βήμα απαιτεί εθνικές πολιτικές και στρατηγικές οι οποίες θα εμπλέκουν τις αποφάσεις που αφορούν την ενέργεια και το νερό. Μέχρι σήμερα, ενώ οι δύο αυτοί πόροι αλληλεπιδρούν ο ένας στον άλλο, οι αποφάσεις σχετικά με αυτούς λαμβάνονται σε ξεχωριστά επίπεδα και μηχανισμούς. Το δεύτερο βήμα απαιτεί την προώθηση καινοτόμων τεχνολογιών οι οποίες θα αυξήσουν τον ένα πόρο χωρίς να εξαντλήσουν τον άλλο. Οι καινοτόμες τεχνολογίες μπορεί να μειώσουν την κατανάλωση νερού από τη γεωργία μέσω νέων μεθόδων ύδρευσης (π.χ. που να οδηγούν κατ ευθείαν στη ρίζα του φυτού και να μειώνουν τη σπατάλη του), μεθόδων επαναχρησιμοποίησης των βιομηχανικών και δημοτικών αποβλήτων, νέων μεθόδων καθαρισμού νερού με τη χρήση λιγοστής ενέργειας κ.α. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν ήδη καθιερώσει τη διοργάνωση του Παγκόσμιου Συνέδριου Νερού (το 5ο Συνέδριο διοργανώθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 2009), το οποίο διοργανώνεται ανά τρία χρόνια και έχει ως στόχο την ενημέρωση για το παγκόσμιο θέμα έλλειψης του νερού και την πολιτική κινητοποίηση για τη λήψη αποφάσεων για το θέμα αυτό. Η έλλειψη καθαρού νερού αποτελεί πλέον γεωπολιτικό θέμα, το οποίο αναμένεται να επηρεάσει τη μελλοντική οικονομική και πολιτική ισορροπία του πλανήτη. Οι ελλείψεις νερού άρχισαν ήδη να επηρεάζουν την οικονομική ανάπτυξη περιοχών και χωρών όπως η Καλιφόρνια, η Κίνα, η Αυστραλία, η Ινδία και η Ινδονησία. Αναμένεται επίσης να οδηγήσει σε πολιτικές διαμάχες σε περιοχές της Μέσης Ανατολής, στην Αϊτή, στη Σρι Λάνκα, στην Κολομβία και πολλές άλλες χώρες. Η εξεύρεση τρόπων αντιμετώπισής του προβλήματος αυτού αποτελεί πλέον άμεση προτεραιότητα, διαφορετικά οι απειλές είναι μεγάλες τόσο για την εθνική ασφάλεια χωρών όσο και για τη διεθνή ασφάλεια. Μικρά και Σημαντικά Γροιλανδία Η χώρα με το κατ αναλογία περισσότερο πετρέλαιο ανά άτομο (παγιδευμένο όμως σε πάγους ή δύσκολες εκτάσεις). 37 Ο αριθμός των διαμαχών λόγω ελέγχου του νερού, που οδήγησαν σε βία κατά τα τελευταία 60 χρόνια (από τις πιο πρόσφατες θεωρείται η διαμάχη στο Νταρφούρ). 400 Οι διεθνείς συμφωνίες που έχουν υπογραφεί για τη διαχείριση νερού κατά τα τελευταία 60 χρόνια. 47% Το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού που εξαρτάται από το νερό που πηγάζει από το οροπέδιο του Θιβέτ λίτρα Η ποσότητα νερού που χρειάζεται για την καλλιέργεια ενός κιλού σιταριού. 3,7 μίλια Ο μέσος όρος που πρέπει να περπατήσει κάποιος για να βρει πόσιμο νερό στις αναπτυσσόμενες χώρες. 80% Το ποσοστό ασθενειών που οφείλεται σε μολυσμένο νερό στον αναπτυσσόμενο κόσμο. 3 λίτρα Η ποσότητα νερού που χρειάζεται για την παραγωγή 1 λίτρου εμφιαλωμένου νερού. 2,5% Το ποσοστό γλυκού νερού της γης. Σχεδόν τα 2/3 αυτού είναι πάγος. Το υπόλοιπο είναι επιφανειακό νερό σε υγρή μορφή και υπόγεια ύδατα. 60,5 δις. λίτρα Τα λίτρα νερού που παράγονται σε ημερήσια βάση σε 14,450 μονάδες αφαλάτωσης σε όλο τον κόσμο. Πηγές: Wikipedia, Scientific American Earth 3.0, Foreign Policy July-August 2009, Foreign Policy November 2009, National Geographic April 2010

9 TEYXOΣ 30 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 09 Αφιέρωμα κ. Σοφοκλής Αλετράρης Διευθυντής Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων 1. Ποια είναι τα σημερινά δεδομένα του υδατικού ισοζυγίου στην Κύπρο; Είναι γνωστό ότι οι ανάγκες μας για νερό αυξάνονται συνεχώς και μονό σε ελάχιστες χρονιές μπορέσαμε να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες αυτές. Οι ανάγκες μας για το 2009 υπολογίστηκαν στα 266 εκατομμύρια κυβικά μέτρα (ΕΚΜ). Οι φυσικοί πόροι νερού που έχουμε στην Κύπρο είναι τα επιφανειακά νερά, από τα φράγματα δηλαδή και τα υπόγεια νερά από τους υδροφορείς. Από πλευράς επιφανειακών νερών εισέρρευσαν στα φράγματα 121 ΕΚΜ και διατεθήκαν για ύδρευση και άρδευση τα 35 ΕΚΜ, καθώς επίσης και 49 ΕΚΜ από τις αφαλατώσεις, 3 ΕΚΜ ανακυκλωμένου νερού και 3 ΕΚΜ από την Ελλάδα με πλοία. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι κατά το 2009 εφαρμόστηκαν περικοπές τόσο στην άρδευση όσο και στην ύδρευση. Από πλευράς υπογείων νερών, ο καθαρός εμπλουτισμός των υπογείων στρωμάτων υπολογίστηκε στα 130 ΕΚΜ, ενώ η άντληση υπολογίστηκε στα 145 ΕΚΜ το οποίο υποδηλοί υπεράντληση της τάξης των 15 ΕΚΜ. Πρέπει να τονιστεί ότι οι σημαντικότεροι υδροφορείς μας υπεραντλούνται κατά τα τελευταία 40 και πλέον χρόνια. 2. Πώς αναμένεται να αλλάξουν τα δεδομένα αυτά με το φαινόμενο των κλιματικών αλλαγών; Ένεκα των κλιματικών αλλαγών αναμένεται αύξηση του μέσου όρου της θερμοκρασίας, που θα έχει σαν επακόλουθο την αύξηση της εξάτμισης από τα φράγματα. Επίσης, αναμένεται ότι θα αυξηθεί η ένταση των βροχοπτώσεων ενώ η διάρκεια τους θα μειωθεί, με συνεπακόλουθο τη μείωση του εμπλουτισμού των υπόγειων υδάτων καθώς και αύξηση συχνότητας πλημμύρων. Με την προβλεπόμενη αύξηση της μέσης στάθμης της θάλασσας αναμένεται ότι θα επιδεινωθεί η υφαλμύριση του νερού στους παράλιους υδροφορείς της Κύπρου από τη διείσδυση της θάλασσας. Με την αύξηση της θερμοκρασίας και τις αλλαγές στις βροχοπτώσεις αναμένονται μεγάλες αλλαγές στα υδατικά οικοσυστήματα της Κύπρου. 3. Ποια στρατηγική ακολουθεί η Κυπριακή κυβέρνηση σχετικά με το υδατικό της ισοζύγιο; Το Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος και το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων έχουν θέσει τις πιο κάτω κατευθυντήριες γραμμές: Αξιοποίηση μη συμβατικών πόρων, όπως είναι οι Μονάδες Αφαλάτωσης, καθώς και το Ανακυκλωμένο νερό. Σύμφωνα με την Κυβερνητική Πολιτική, το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων έχει προωθήσει την αναβάθμιση υφιστάμενων, καθώς και την κατασκευή νέων Μονάδων Αφαλάτωσης. Αξίζει να τονιστεί ότι το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων προωθεί τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για τη λειτουργία των μονάδων αφαλάτωσης και έτσι χρηματοδοτεί και συμμετέχει σε σχετική έρευνα από το CY- PRUS INSTITUTE. Η συνολική παραγωγή όλων των μονάδων αφαλάτωσης θα έχει τη δυνατότητα να καλύψει όλες τις ανάγκες σε πόσιμο νερό και έτσι να υλοποιηθεί ο στόχος που τέθηκε για πλήρη απεξάρτηση της υδατοπρομήθειας των αστικών κέντρων και των τουριστικών περιοχών από τη βροχόπτωση. Παράλληλα, το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων προωθεί τη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση του ανακυκλωμένου νερού με σκοπό την ενίσχυση του υδατικού ισοζυγίου της Κύπρου. Το ανακυκλωμένο νερό θα προσφέρεται για άρδευση τόσο σε υφιστάμενες καλλιέργειες όσο και σε νέες φυτείες, όπως κτηνοτροφικά φυτά. Με αυτόν τον τρόπο, θα ενισχυθεί η γεωργία και θα αποδεσμεύονται ποσότητες για την εξασφάλιση νερού για ύδρευση, αλλά θα προστατεύεται και το περιβάλλον, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή οδηγία για την αειφόρο ανάπτυξη. Έτσι το ανακυκλωμένο νερό θα ενισχύσει το υδατικό ισοζύγιο. Επιπρόσθετα από τα πιο πάνω, το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων έχει αρχίσει τη δημόσια διαβούλευση για τη διαμόρφωση νέας τιμολογιακής πολιτικής. Με τη χρήση των ΜΜΕ το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων ενημερώνει τον πολίτη για νέες επιδοτήσεις που αφορούν μέτρα εξοικονόμησης νερού στις οικίες, είναι ένας άλλος στόχος που έχει θέσει το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων. Παράλληλα με τα πιο πάνω, το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων εντατικοποιεί την εκστρατεία διαφώτισης για την καλλιέργεια υδατικής συνείδησης στους πολίτες, μέσω σεμιναρίων, ημερίδων, διαφημιστικών φιλμ από τα ΜΜΕ, καθώς και διαλέξεων. Απώλειες νερού στα δίκτυα. Το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων με τη βοήθεια Συμβούλων έχει ολοκληρώσει μελέτη για την κατάσταση των δικτύων υδατοπρομήθειας σε όλες τις Κοινότητες και Δήμους (που δεν είναι ενταγμένοι σε Συμβούλια Υδατοπρομήθειας) με στόχο την αντικατάσταση αγωγών της υδατοπρομήθειας πόλεων. Αξιοποίηση όμβριων υδάτων. Διαπιστώνουμε το πρόβλημα πλημμυρών που δημιουργείται στις πόλεις κατά τη διάρκεια έντονων βροχοπτώσεων, καθώς και το πρόβλημα απώλειας μεγάλων ποσοτήτων νερού. Αυτό οδηγεί στην επιτακτική ανάγκη συλλογής, αποθήκευσης, επεξεργασίας και επαναχρησιμοποίησης του νερού αυτού. Παράνομες Γεωτρήσεις. Είναι κοινή διαπίστωση ότι, στην Κύπρο υπάρχουν χιλιάδες παράνομες γεωτρήσεις. Το θέμα αυτό δημιουργεί πρόβλημα πρωτίστως με τη διαχείριση των υδατίνων πόρων καθώς επίσης και με την υφαλμύριση των παράκτιων υδροφόρων και την εξάντληση των υπολοίπων. Το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων προχωρεί με τον εντοπισμό των παράνομων γεωτρήσεων. Όλα τα πιο πάνω αποσκοπούν στην εξοικονόμηση νερού και έτσι βελτίωση στο υδατικό ισοζύγιο. 4. Ποιοι είναι οι στόχοι που έχουν τεθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση σχετικά με το νερό και την κατανάλωσή του; Η Κύπρος, ως κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης εφαρμόζει τις σχετικές Οδηγίες με το νερό και ειδικότερα την Οδηγία πλαίσιο για τα νερά. Συνοπτικά, οι στόχοι που έχουν τεθεί αποσκοπούν στην αειφορία του πόρου καθώς και στην ποιοτική και ποσοτική αποκατάσταση όλων των νερών, επιφανειακών, υπόγειων και παράκτιων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει στόχο την επίτευξη της καλής ποιοτικής κατάστασης όλων των νερών μέχρι το 2015 που θεωρείται πολύ μεγαλεπήβολος. Σκοπός της Οδηγίας πλαισίου για τα νερά είναι η θέσπιση πλαισίου για την προστασία των εσωτερικών επιφανειακών, των μεταβατικών, των παράκτιων και των υπόγειων υδάτων, το οποίο: α) να προωθεί τη βιώσιμη χρήση του νερού βάσει μακροπρόθεσμης προστασίας των διαθέσιμων υδάτινων πόρων β) να αποτρέπει την περαιτέρω επιδείνωση, να προστατεύει και να βελτιώνει την κατάσταση των υδάτινων οικοσυστημάτων, καθώς και των αμέσως εξαρτώμενων από αυτά χερσαίων οικοσυστημάτων και υγροτόπων σε ό,τι αφορά τις ανάγκες τους σε νερό γ) να αποσκοπεί στην ενίσχυση της προστασίας και τη βελτίωση του υδάτινου περιβάλλοντος, μεταξύ άλλων με ειδικά μέτρα για την προοδευτική μείωση των απορρίψεων, εκπομπών και διαρροών ουσιών προτεραιότητας. Επίσης επιβάλλεται η αρχή της ανάκτησης του κόστους των υπηρεσιών ύδατος, συμπεριλαμβανομένων του κόστους για το περιβάλλον και του κόστους των πόρων τα οποία συνδέονται με κάθε βλάβη ή αρνητική επίπτωση στο υδάτινο περιβάλλον, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σύμφωνα, ιδίως, με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». δ) να διασφαλίζει την προοδευτική μείωση της ρύπανσης των υπογείων υδάτων και να αποτρέπει την περαιτέρω μόλυνση τους και ε) να συμβάλλει στο μετριασμό των επιπτώσεων από πλημμύρες και ξηρασίες Περισσότερες πληροφορίες για τα όσα αναφέρονται πιο πάνω, είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του Τμήματος

10 Αφιέρωμα ΣΕΛΙΔΑ 10 TEYXOΣ 30 ΥΨIΠEΤΗΣ Δρ Συμεών Χριστοδούλου Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος Πανεπιστήμιο Κύπρου 1. Ποιες μέθοδοι υπάρχουν σήμερα για τη βέλτιστη διαχείριση των υδάτινων πόρων μιας χώρας / πόλης; Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι. Το βέλτιστο αποτέλεσμα όμως επιτυγχάνεται με συνδυασμό αυτών των μεθόδων. Αφενός χρειάζεται ορθός σχεδιασμός και διαχείριση των δικτύων παροχής ύδατος και αφετέρου μέθοδοι πρόβλεψης και ελαχιστοποίησης πιθανών προβλημάτων και συνεχούς παρακολούθησης των δικτύων. Για παράδειγμα, η Διεθνής Ένωση Ύδατος (International Water Association, IWA) έχει προ καιρού καθιερώσει μια μέθοδο λογιστικού ελέγχου ύδατος, η οποία καταγράφει και ελέγχει τις παραγόμενες ποσότητες νερού από την πηγή του συστήματος, παρακολουθεί τις ποσότητες που διακινούνται στο δίκτυο και που καταναλώνονται και, στο τέλος, εκφράζει τις ποσότητες αυτές σε διεθνώς αναγνωρισμένους παράγοντες αποτελεσματικότητας του δικτύου (metrics), με βάση τις τιμολογημένες και μη-τιμολογημένες ποσότητες νερού (revenue and non-revenue water). Τα Συμβούλια Υδατοπρομήθειας θα πρέπει να αναγνωρίσουν τη σημασία και την αναγκαιότητα της καθιέρωσης ενός τέτοιου κατάλληλου συστήματος λογιστικού ελέγχου ύδατος και, κατόπιν, να αναπτύξουν την αναγκαία υποδομή, που θα τους επιτρέψει να παρακολουθούν αποτελεσματικά τις παραχθείσες, διανεμηθείσες και καταναλωθείσες ποσότητες νερού στο δίκτυό τους. Πέραν από ένα τέτοιο σύστημα λογιστικού ελέγχου ύδατος, υπάρχουν μέθοδοι μελέτης και βελτιστοποίησης των δικτύων (με χρήση στεγανών υποζωνών) με σκοπό τη σταθερή πίεση ύδατος σε αυτά και ελαχιστοποίηση των περιστατικών διαρροών που προέρχονται από την αυξομείωση της πίεσης, καθώς επίσης μαθηματικές μέθοδοι ανάλυσης δεδομένων και εντοπισμού περιοχών αυξημένου κινδύνου διαρροών και μέθοδοι αντικατάστασης ή/και ενίσχυσης των αγωγών προς αποφυγή διαρροών. Ειδικά για το θέμα πρόβλεψης ή/και εντοπισμού άδηλων διαρροών και επιδιόρθωσης αγωγών στα αστικά δίκτυα υδατοπρομήθειας, είναι αναγκαίο να καταγράφεται και να αναλύεται δυναμικά το πρότερο ιστορικό διαρροών έτσι ώστε να μπορούν εύκολα να εξάγονται συμπεράσματα για τη συμπεριφορά του δικτύου σε διαφορετικές συνθήκες, και ο καταρτισμός καταλόγου με πιθανούς παράγοντες κινδύνου, έτσι ώστε να μπορούν να αναπτυχθούν και εφαρμοσθούν προληπτικά μέτρα από τα Συμβούλια Υδατοπρομήθειας. Ενδεικτικοί παράγοντες κινδύνου είναι η ηλικία αγωγού, η διάμετρος, το υλικό και το μήκος αγωγού, ο αριθμός προηγουμένως παρατηρημένων περιστατικών διαρροών στον αγωγό, η πίεση στον αγωγό, η θερμοκρασία περιόδου, ο περιβάλλων χώρος, ο κυκλοφοριακός φόρτος και ο οικοδομικός φόρτος στην περιοχή, το είδος εδάφους, κ.α. Σήμερα έχουμε τη δυνατότητα, μέσα από πληθώρα επιστημονικών εργαλείων, να μειώνουμε τις απώλειες στα δίκτυα. Επιστημονικά εργαλεία όπως εξειδικευμένα λογισμικά, γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών, τεχνητή νοημοσύνη, βάσεις δεδομένων, και ασύρματοι αισθητήρες. Εργαλεία που συσσωρεύουν και αναλύουν δεδομένα, μετατρέποντας το σε γνώσεις και πολιτικές διαχείρισης των δικτύων. 2. Ποιες είναι οι πλέον σύγχρονες μέθοδοι για την εξοικονόμηση νερού; Εύκολες ή μαγικές λύσεις για εξοικονόμηση νερού δεν υπάρχουν. Απεναντίας, τα κατά καιρούς προτεινόμενα μέτρα απαιτούν αρκετό προγραμματισμό, επενδύσεις σε χρόνο και χρήμα, και συνδρομή κυβέρνησης, κοινωνικών φορέων, ερευνητικών ιδρυμάτων και πολιτών. Πολλά από τα προτεινόμενα μέτρα έχουν έλθει στο προσκήνιο επανειλημμένα τα τελευταία χρόνια. Μια ολοκληρωμένη και επιτυχημένη πολιτική εξοικονόμησης νερού θα πρέπει το λιγότερο, να προσβλέπει: στην ενίσχυση της υδατικής συνείδησης των πολιτών, στην ανακύκλωση νερού, στην ορθή τιμολογιακή πολιτική σχετικά με την κατανάλωση νερού, στη μείωση των απωλειών στα δίκτυα υδατοπρομήθειας, στην έγκαιρη ανίχνευση απωλειών νερού ή και σπάταλης χρήσης του και αποφυγή τέτοιων καταστάσεων, στη δημιουργία μηχανισμού κατάρτισης προτεραιοτήτων επισκευής/ αντικατάστασης των αγωγών για πιο αποτελεσματική και οικονομικά συμφέρουσα διαχείριση των δικτύων υδατοπρομήθειας, στη χρήση από τους πολίτες συσκευών με χαμηλή κατανάλωση νερού και την ανακύκλωση του όπου είναι δυνατόν, στη μακροβιότητα και αειφορία της πολιτικής που θα εφαρμοστεί, στη σύζευξη έρευνας και πρακτικής, και στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και ανταγωνιστικότητας των Φορέων που ασχολούνται με το πρόβλημα, μέσα από την αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων, στην τεχνολογική ανάπτυξη και προσαρμογή αποτελεσμάτων συναφών ερευνητικών έργων και τεχνογνωσίας, και την εξειδικευμένη προσαρμογή τους στις ανάγκες της κυπριακής κοινωνίας.

11 TEYXOΣ 30 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 11 Αφιέρωμα Dr Manfred A. Lange Διευθυντής, Ερευνητικό Κέντρο Ενέργειας, Περιβάλλοντος, και Υδάτινων Πόρων, Ινστιτούτο Κύπρου 1. Τι έχουν δείξει οι μέχρι τώρα έρευνες σχετικά με τις κατασκευές σταθμών καθαρισμού νερού και πώς αυτές μπορούν να εφαρμοστούν στην Κύπρο; Κατ αρχήν, ο «καθαρισμός» ή «επεξεργασία» νερού αναφέρεται σε τουλάχιστον τρεις διαφορετικές κατηγορίες καθαρισμού: α) Επεξεργασία οικιακών αποβλήτων (γνωστών ως «γκρίζων νερών») για τη χρήση του επεξεργασμένου νερού για σκοπούς άρδευσης ή για το ξέπλυμα τουαλετών. β) Επεξεργασία λυμάτων ή αποβλήτων (γνωστών ως «μαύρων νερών») για την απόκτηση νερού το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά ή να απελευθερωθεί στο περιβάλλον. Εδώ υπάρχει διάκριση σε πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια, και τριτοβάθμια επεξεργασία, όπου μόνο η τριτοβάθμια προσφέρει νερό κατάλληλο για επαναχρησιμοποίηση. γ) Αφαλάτωση είτε θαλασσινού είτε υφάλμυρου νερού με στόχο την απόκτηση πόσιμου νερού ή νερού που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για άρδευση ή άλλες χρήσεις. Στην Κύπρο, χρησιμοποιούνται όλες οι πιο πάνω επεξεργασίες νερού, κυρίως η β) και γ). Η αφαλάτωση κατά το 2008 παρήγαγε περίπου 33 εκατ. m 3 πόσιμου νερού, το οποίο αντιστοιχεί περίπου στο 52% του νερού που παρέχεται στα νοικοκυριά. Περίπου 4.7 εκατ. m 3 αποβλήτων που έχουν επεξεργαστεί με την τριτοβάθμια επεξεργασία έχει χρησιμοποιηθεί για άρδευση κατά το 2008, το οποίο αντιστοιχεί στο 22% του νερού που χρησιμοποιείται συνολικά για άρδευση. Ως εκ τούτου, η Κύπρος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την επεξεργασία νερού, ειδικά όσον αφορά στο πόσιμο, μειώνοντας έτσι την εξάρτηση της από τις φυσικές πηγές νερού (επιφανειακού νερού και υπόγειων υδάτων). Ενώ αυτή η στρατηγική μπορεί να είναι προτιμητέα ενόψει των συνεπειών των κλιματικών αλλαγών, είναι επίσης ακριβή και μη αποδεκτή μέθοδος παροχής νερού στην κοινωνία. Έτσι, αντί να δημιουργήσουμε περισσότερους σταθμούς αφαλάτωσης, θα έπρεπε να δοθεί περισσότερη έμφαση σε μια πιο αποτελεσματική/φειδωλή χρήση του νερού ή / και στην αύξηση της χρήσης της τριτοβάθμιας επεξεργασίας νερού. Η Ιορδανία είναι μια χώρα που αντιμετωπίζει πολύ δύσκολες συνθήκες όσον αφορά τις διαθέσιμες ανανεώσιμες πηγές νερού ανά άτομο (198 m 3 ανά άτομο το 2008) και αναμένεται να μειωθεί ακόμη περισσότερο στο προσεχές μέλλον (π.χ. στο 91 m 3 ανά άτομο το 2025). Η Μάλτα έρχεται τρίτη μετά την Κύπρο και Βουλγαρία όσον αφορά το επίπεδο της πίεσης στους υδάτινους πόρους (δηλαδή την αναλογία μεταξύ απόσυρσης/χρησιμοποίησης των υδάτων και των ανανεώσιμων υδατικών πόρων). Στη Μάλτα, το πόσιμο νερό προέρχεται κατά 32% από αφαλάτωση (το 2003), ενώ το 56% προέρχεται από υπόγεια ύδατα (σε σχέση με την Κύπρο όπου το αντίστοιχο ποσοστό είναι μόνο 19%). Η Μάλτα έχει αντιμετωπίσει το πρόβλημα έλλειψης νερού ξανασχεδιάζοντας τη δομή της διακυβέρνησης νερού της, καθιερώνοντας συστήματα τα οποία λαμβάνουν υπόψη τις κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές συνθήκες οι οποίες χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα, μεταβλητότητα και αλλαγή. Για να επιτευχθεί αυτό, έχει διαπιστωθεί ότι χρειάζεται καλή πληροφόρηση για την κατάσταση των υδάτινων πόρων καθώς και των υφιστάμενων και μελλοντικών αναγκών. Επίσης, οι στρατηγικές για την αντιμετώπιση της μελλοντικής έλλειψης νερού συμπεριλαμβάνουν την αύξηση της δυναμικότητας των σταθμών αφαλάτωσης, την ενίσχυση των συστημάτων προσφοράς και αποθήκευσης, τη μείωση των διαρροών, και την αύξηση της συγκομιδής νερού. Η Ιορδανία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την επεξεργασία αποβλήτων και τη χρήση τους για να ικανοποιήσει τις αυξανόμενες ανάγκες της ταυτόχρονα με την αυστηρή διαχείριση της προσφοράς νερού και την αύξηση της αποδοτικότητας της χρήσης του, με στόχο την μείωση της κατανάλωσης του. Για να μπορέσει να αντεπεξέλθει στην πρόκληση της έλλειψης νερού, η Ιορδανία θα πρέπει να διατηρήσει αξιόπιστα στοιχεία για την ποσότητα, την ποιότητα και τη χρήση του νερού της, και να ελέγχει προσεκτικά την παροχή και τη χρήση του επιφανειακού νερού, των υπόγειων υδάτων, και του επεξεργασμένου νερού. Επίσης, η εκμετάλλευση των μη συμβατικών πηγών νερού, ιδιαίτερα του υφάλμυρου νερού, θα πρέπει να επανεξεταστούν καθώς η αφαλάτωση γίνεται οικονομικά πιο εφικτή. Πολλά από τα πιο πάνω μέτρα και στρατηγικές είναι σχετικές και για την Κύπρο. Ιδιαίτερης σημασίας είναι μια καλύτερη διαχείριση της προσφοράς νερού, η αύξηση της αποδοτικότητας στη χρήση του και η ανάπτυξη τεχνολογιών με στόχο την εκμετάλλευση νέων μη συμβατικών πηγών νερού, π.χ. η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για την αφαλάτωση θαλασσινού και υφάλμυρου νερού. 2. Ποιες χώρες είναι συγκρίσιμες σήμερα με την Κύπρο όσον αφορά στο υδατικό πρόβλημα και πώς αντιμετωπίζουν το πρόβλημα αυτό; Οι περισσότερες χώρες στην Ανατολική Μεσόγειο (π.χ. Ιορδανία), αλλά επίσης και άλλα κράτη - νησιά στη Μεσόγειο (π.χ. Μάλτα) χαρακτηρίζονται από παρόμοιες συνθήκες και ελλείψεις νερού με την Κύπρο.

12 Ευρωπαϊκές Ευκαιρίες ΣΕΛΙΔΑ 12 TEYXOΣ 30 ΥΨIΠEΤΗΣ 3η Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων EUREKA CLUSTER CATRENE Το CLUSTER CATRENE, αποτελεί μια πρωτοβουλία του Οργανισμού EUREKA οδηγούμενη από τη βιομηχανία στον τομέα της Νανο- Τεχνολογίας. Συναφώς αναφέρεται ότι τα EUREKA CLUSTERS είναι μακροπρόθεσμες, στρατηγικής σημασίας, βιομηχανικές πρωτοβουλίες. Αποτελούνται συνήθως από έναν μεγάλο αριθμό συμμετεχόντων και στοχεύουν στην ανάπτυξη τεχνολογιών μεγάλης σπουδαιότητας για την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα. Στα πλαίσια των CLUSTERS οι μεγάλες επιχειρήσεις συνεργάζονται με τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), τα ερευνητικά ιδρύματα και τα πανεπιστήμια και μοιράζονται τόσο τους κινδύνους, όσο και τα οφέλη της καινοτομίας. Εστιάζουν στην ανάπτυξη και την εμπορική εκμετάλλευση νέων τεχνολογιών, με στόχο να εξασφαλίσουν τη διατήρηση της κυρίαρχης θέσης της Ευρώπης στην παγκόσμια αγορά. Οι κυπριακοί φορείς έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε ερευνητικά έργα που υλοποιούνται στα πλαίσια των CLUSTERS (sub-cluster projects) και να τύχουν επιχορήγησης, μέσω του Προγράμματος EUREKA Κύπρου του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας και της Δράσης «EUREKA - Nέα Έργα». Περισσότερες πληροφορίες: Μαρίνος Πορτοκαλλίδης, mportokallides@research.org.cy Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας 3η Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων της Κοινής Τεχνολογικής Πρωτοβουλίας ENIAC Η 3η Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων της Κοινής Τεχνολογικής Πρωτοβουλίας (ΚΤΠ) ENIAC του 7ου Προγράμματος Πλαισίου για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (7ο ΠΠ) ανακοινώθηκε πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ο προϋπολογισμός της Δράσης ανέρχεται στα 85 εκ. και η Καταληκτική Ημερομηνία Υποβολής Προτάσεων είναι η 30η Ιουλίου Η Κοινή Τεχνολογική Πρωτοβουλία ENIAC είναι μια από τις ευρωπαϊκές βιομηχανικές πρωτοβουλίες και έχει ως γενικό στόχο να συμβάλει στην ανάπτυξη καίριων ικανοτήτων στον τομέα της νανοηλεκτρονικής, ώστε να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Συναφώς αναφέρεται ότι οι ΚΤΠ (Joint Technology Initiatives) αποτελούν εργαλείο του 7ου ΠΠ της Ε.Ε. για στήριξη της βιομηχανικής έρευνας, βάσει του Άρθρου 171 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Πρόκειται για συνεργασίες οδηγούμενες από τη βιομηχανία, οι οποίες χρηματοδοτούνται από τη βιομηχανία και την Ε.Ε. και σε μερικές περιπτώσεις από τα κράτη-μέλη, με σκοπό τη μακροχρόνια στρατηγική έρευνα και με απώτερο στόχο τη μετεξέλιξή τους σε σημαντικό μηχανισμό για την προαγωγή της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας. Σημειώνεται ότι, όλες οι πληροφορίες σχετικά με το περιεχόμενο της Πρόσκλησης και τις διαδικασίες συμμετοχής βρίσκονται στην ιστοσελίδα της Πρωτοβουλίας: Περισσότερες πληροφορίες: Λίνα Τσούμπανου, l.tsoumpanou@research.org.cy Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας

13 TEYXOΣ 30 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 13 Ευρωπαϊκές Ευκαιρίες ΘΕΜΑΤΙΚH ΠΡΟΤΕΡΑΙOΤΗΤΑ «ΜΕΤΑΦΟΡEΣ (ΣΥΜΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΜEΝΗΣ ΤΗΣ ΑΕΡΟΝΑΥΤΙΚHΣ)» Εισαγωγή Ο τομέας των Μεταφορών θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους στην Ευρωπαϊκή Ένωση αφού αποτελεί συνολικά το 13,1% του ΑΕΠ και απασχολεί περίπου 20 εκ. ανθρώπους σε θέσεις εργασίας. Όμως οι «Μεταφορές» αντιμετωπίζουν και σοβαρά προβλήματα όπως η μεγάλη κατανάλωση ενέργειας, η ολική σχεδόν εξάρτηση από το πετρέλαιο (98%), η ανάγκη αύξησης των μέσων μεταφοράς και η απαίτηση για οικονομικότερη και ασφαλέστερη μετακίνηση των ανθρώπων. H E.E. με σειρά Δράσεων υποστηρίζει την έρευνα στις Αειφόρες Επίγειες Μεταφορές, την Αεροναυτική, τις Εναέριες Μεταφορές και το σύστημα πλοήγησης Galileo. Οι Δράσεις αυτές έχουν περιληφθεί στη Θεματική Προτεραιότητα «Μεταφορές (συμπ. της Αεροναυτικής)» του 7ου Προγράμματος Πλαισίου. Αειφόρες Επίγειες Μεταφορές Στόχος της Δράσης «Αειφόρες Επίγειες Μεταφορές» είναι ο οικολογικός προσανατολισμός στα δίκτυα μεταφορών, η προώθηση μέσων μαζικής μεταφοράς και η αποσυμφόρηση στους άξονες μεταφοράς, η εφαρμογή αειφόρου αστικής κινητικότητας, η βελτίωση της ασφάλειας προσώπων, διαδικασιών και εγκαταστάσεων και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ε.Ε. σε θέματα έρευνας στις μεταφορές. Ο προϋπολογισμός της Δράσης, στις τρεις πρώτες Προσκλήσεις Υποβολής Προτάσεων έχει κατανεμηθεί ως ακολούθως: 1η Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων 2007: 225 εκ. ευρώ 2η Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων 2008: 153 εκ. ευρώ 3η Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων 2010: 108 εκ. ευρώ Αεροναυτική και Εναέριες Μεταφορές Στόχος της Δράσης «Αεροναυτική και Εναέριες Μεταφορές» είναι ο οικολογικός προσανατολισμός στα δίκτυα μεταφορών, η αύξηση της χρονικής απόδοσης, η βελτίωση της ικανοποίησης και της ασφάλειας του επιβάτη, η βελτιστοποίηση της σχέσης κόστουςαποτελεσματικότητας, η ενίσχυση της ασφάλειας των αεροσκαφών και των επιβατών και η διερεύνηση νέων τεχνολογιών. Ο προϋπολογισμός της Δράσης έχει κατανεμηθεί ως ακολούθως: 350 εκ. ευρώ στην Πρωτοβουλία SESAR 80 εκ. ευρώ στην Πρωτοβουλία Clean Sky 950 εκ. ευρώ Έργα Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης Τα 950 εκ. ευρώ που διατίθενται για τα Έργα Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης έχουν κατανεμηθεί στις διάφορες Προκηρύξεις ως εξής: 1η Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων 2007: 220 εκ. ευρώ (ποσοστό επιτυχίας 18%) 2η Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων 2008: 210 εκ. ευρώ (ποσοστό επιτυχίας 17%) 3η Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων 2010: 108 εκ. ευρώ Στα πλαίσια της Θεματικής Προτεραιότητας υποστηρίζονται επίσης οι ακόλουθες δραστηριότητες: SESAR (Single European Sky ATM Research) Η Πρωτοβουλία SESAR έχει στόχο τη δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής αεροπορικής υπηρεσίας, η οποία θα αναλάβει τη διαχείριση των πτήσεων και θα σχεδιάσει τις αεροπορικές διαδρομές για όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος της Ε.Ε. είναι η ολοκλήρωση του έργου αυτού μέχρι το 2012.

14 Ευρωπαϊκές Ευκαιρίες ΣΕΛΙΔΑ 14 TEYXOΣ 30 ΥΨIΠEΤΗΣ Επιπλέων στόχος του SESAR είναι η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Φορέα Ασφάλειας Πτήσεων που θα αναλάβει όλα τα θέματα ασφάλειας των αεροσκαφών. Όσον αφορά στην περιβαλλοντική συνεισφορά του έργου, αναμένεται ότι ο καλύτερος συντονισμός εδάφους-αέρος θα επιφέρει 10% μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Επιπρόσθετα, αναμένεται σημαντική μείωση του κόστους των πτήσεων κατά 50%. Clean Sky Η Κοινή Τεχνολογική Πρωτοβουλία «Clean Sky» («Καθαρός Ουρανός») ενώνει τις προσπάθειες του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα για την ανάπτυξη καθαρών, καινοτόμων και ανταγωνιστικών αεροπορικών τεχνολογιών. Ο τομέας των αερομεταφορών βρίσκεται μπροστά σε σημαντικές προκλήσεις, όπως η αύξηση εκπομπών αερίων και η ηχορύπανση. Η πρωτοβουλία «Clean Sky» αφορά σε ένα πρόγραμμα συμπράξεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, στο οποίο θα συμμετέχουν οι κυριότεροι συντελεστές στους τομείς της αεροναυτικής και της έρευνας. 86 οργανώσεις από 16 χώρες, 54 επιχειρήσεις (20 Μικρομεσαίες), 15 ερευνητικά κέντρα και 17 πανεπιστήμια θα συνεργαστούν με στόχο τη μείωση, μέχρι το 2020, των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 50%, των οξειδίων του αζώτου κατά 80% και της ηχορύπανσης κατά 50 %. Παράλληλα, η Πρωτοβουλία στοχεύει στην καθιέρωση ενός οικολογικού κύκλου ζωής για τα αεροσκάφη, από τον σχεδιασμό, την κατασκευή και συντήρησή τους μέχρι τη διάλυση και ανακύκλωσή τους. GALILEO H Πρωτοβουλία Galileo αφορά στη δημιουργία ενός δορυφορικού προγράμματος ραδιοπλοήγησης. Κύριο χαρακτηριστικό της Πρωτοβουλίας Galileo είναι ο ακριβής προσδιορισμός θέσης μέσω δορυφόρων (όπως είναι το σύστημα GPS). Το φάσμα εφαρμογών του Galileo είναι ιδιαίτερα ευρύ και κυμαίνεται από τη γεωργία και την τοπογραφία, μέχρι την αλιεία, την έρευνα, τον τουρισμό και τις επικοινωνίες. H Πρωτοβουλία Galileo αποτελεί πρόγραμμα στρατηγικής σημασίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση γι αυτό η Κοινότητα αποφάσισε την πλήρη κάλυψη της δαπάνης για την εγκατάστασή του, που ανέρχεται σε περίπου 3,4 δις Ευρώ για την περίοδο Στα Προγράμματα Εργασίας συμπεριλαμβάνεται ο καθορισμός των διαφόρων χρηματοδοτικών εργαλείων που θα χρησιμοποιηθούν κατά προτεραιότητα, το περιεχόμενο των προκηρύξεων και τα κριτήρια αξιολόγησης που θα εφαρμοσθούν κατά την επιλογή των προτάσεων. Ο Προϋπολογισμός για το WP2011 αναμένεται να ανέλθει στα 260 εκ. ευρώ. 127 εκ. ευρώ για δραστηριότητες της Αεροναυτικής και Αερομεταφορών, 127 εκ. ευρώ για τις Αειφόρες Μεταφορές και 6 εκ. ευρώ για τις Οριζόντιες Δράσεις. Σημειώνεται ότι ο προγραμματισμός για τις επόμενες ανακοινώσεις Προσκλήσεων Υποβολής Προτάσεων είναι ως ακολούθως: 4η Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων 2011: 127 εκ. ευρώ 5η Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων 2012: 157 εκ. ευρώ 6η Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων 2013: 135 εκ. ευρώ Για περισσότερες πληροφορίες, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επισκεφτούν την ιστοσελίδα: Πρόγραμμα Εργασίας για το 2011 (Work Programme 2011) Έχει ήδη ξεκινήσει η συζήτηση για το Πρόγραμμα Εργασίας για το 2011 (WP2011) μεταξύ της Ε.Ε. και της Διαχειριστικής Επιτροπής «Μεταφορές (συμπ. της Αεροναυτικής)». Το WP2011 αναμένεται να ολοκληρωθεί και να εγκριθεί από τη Διαχειριστική Επιτροπή τον Ιούλιο 2010 οπότε και θα ανακοινωθεί όπως και οι Προσκλήσεις Υποβολής Προτάσεων. Περισσότερες πληροφορίες: Ανδρέας Παπαδόπουλος, apapadopoulos@research.org.cy Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας

15 TEYXOΣ 30 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 15 Ευρωπαϊκές Ευκαιρίες Νέες Προσκλήσεις Υποβολής Προτάσεων των Δράσεων Marie Curie Ακαδημαϊκά ή Ερευνητικά Κέντρα ή Επιχειρήσεις σε Τρίτες Χώρες, καθώς και η δεύτερη, υποχρεωτική φάση διάρκειας ενός έτους, όπου οι ερευνητές επιστρέφουν για έρευνα στη χώρα από όπου ξεκίνησαν. Κύριος στόχος της Δράσης είναι η απόκτηση νέων ή/και συμπληρωματικών ερευνητικών δεξιοτήτων και γνώσεων, καθώς και η διεθνής και διατομεακή κινητικότητα των ερευνητών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε στις 17 Μαρτίου 2010 τις Προσκλήσεις Υποβολής Προτάσεων στα πλαίσια των Δράσεων Marie Curie Intra-European Fellowships for Career Development (IEF), International Incoming Fellowships (IIF) και International Outgoing Fellowships (IOF). Οι Κωδικοί των Προσκλήσεων είναι: FP7-PEOPLE-2010-IEF, FP7-PEOPLE-2010-IIF και FP7-PEOPLE IOF αντίστοιχα. Οι Δράσεις Marie Curie εντάσσονται στο Ειδικό Πρόγραμμα «Άνθρωποι» του 7ου Προγράμματος Πλαισίου για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη της Ε.Ε. Η Δράση Marie Curie IEF απευθύνεται σε έμπειρους ερευνητές και χρηματοδοτεί κατάρτιση υψηλού επιπέδου και ανάπτυξη καριέρας, στοχεύοντας στην απόκτηση νέων ή/και συμπληρωματικών ερευνητικών δεξιοτήτων και γνώσεων, καθώς και εμπειρίες κινητικότητας. Τα έργα στα πλαίσια της Δράσης IEF βασίζονται στην ανάπτυξη προσωπικών προγραμμάτων ανάπτυξης καριέρας διάρκειας 12 έως 24 μηνών, τα οποία συμφωνούνται μεταξύ των ερευνητών και των εκπροσώπων των Οργανισμών Υποδοχής. Οι ερευνητές πρέπει να προέρχονται Κράτη Μέλη ή Συνεργαζόμενες Χώρες και οι Οργανισμοί Υποδοχής πρέπει να είναι επίσης σε Κράτη Μέλη ή Συνεργαζόμενες Χώρες. Η Δράση Marie Curie IIF στοχεύει κυρίως στην ανάπτυξη ερευνητικών συνεργασιών μεταξύ της Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου (Τρίτων Χωρών). Η χρηματοδότηση παρέχεται σε έργα που ενισχύουν τη μεταφορά γνώσης από έμπειρους ερευνητές από Τρίτες Χώρες σε οργανισμούς Κρατών Μελών ή Συνεργαζόμενων Χωρών, με στόχο την ανάπτυξη κοινών ερευνητικών συνεργασιών μεταξύ Ευρωπαϊκών και Τρίτων Χωρών. Η διάρκεια της χρηματοδότησης μπορεί να ανέλθει από 12 έως 24 μήνες. Η Δράση Marie Curie IOF προσφέρει ευκαιρίες ανάπτυξης καριέρας σε ερευνητές από Κράτη Μέλη ή Συνεργαζόμενες Χώρες, μέσω της απόκτησης ερευνητικών εμπειριών σε Τρίτες Χώρες. Η Δράση IOF χρηματοδοτεί δαπάνες που αφορούν σε μισθούς ερευνητών και δαπάνες που σχετίζονται με τη διεξαγωγή έρευνας, για διάρκεια μέχρι τρία έτη. Στο χρονικό διάστημα αυτό περιλαμβάνεται η πρώτη φάση, διάρκειας ενός μέχρι δύο ετών, όπου οι ερευνητές φεύγουν από τα Κράτη Μέλη ή τις Συνεργαζόμενες Χώρες προς Η δημοσίευση των Προσκλήσεων Υποβολής Προτάσεων των Δράσεων Marie Curie IEF, IIF και IOF έγινε στις 17 Μαρτίου 2010, μέσω της ακόλουθης Ιστοσελίδας: 7CallsPage. Συνοπτικά παρατίθενται οι πιο κάτω πληροφορίες: Τίτλος Δράσης και Κωδικός Πρόσκλησης Intra-European Fellowships for Career Development, FP7-PEOLPE IEF International Incoming Fellowships FP7-PEOLPE IIF International Outgoing Fellowships FP7-PEOLPE IOF Προϋπολογισμός Δράσης (Ευρώ) 95 εκατομ. 28 εκατομ. 28 εκατομ. Καταληκτική Ημερομηνία Υποβολής Προτάσεων 17 Αυγούστου Αυγούστου Αυγούστου 2010 Πληροφορίες (Ιστοσελίδα) eu/fp7/dc/index. cfm?fuseaction=usersite. PeopleDetailsCallPage&call_ id=244 eu/fp7/dc/index. cfm?fuseaction=usersite. PeopleDetailsCallPage&call_ id=242 eu/fp7/dc/index. cfm?fuseaction=usersite. PeopleDetailsCallPage&call_ id=243 Τα κείμενα των Προσκλήσεων, ο Οδηγός Υποβολής ( Guide for Applicants ) και άλλες απαραίτητες πληροφορίες είναι διαθέσιμα στις πιο πάνω Ιστοσελίδες των Δράσεων. Περισσότερες πληροφορίες: Πιεραντώνιος Παπάζογλου, ppapazoglou@research.org.cy Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας

16 Ευρωπαϊκές Ευκαιρίες ΣΕΛΙΔΑ 16 TEYXOΣ 30 ΥΨIΠEΤΗΣ Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων στα Πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράμματος COST (European Cooperation in the Field of Scientific and Technical Research) Το Πρόγραμμα COST ανακοίνωσε πρόσκληση υποβολής προτάσεων για νέες Δράσεις, οι οποίες θα συμβάλουν στην επιστημονική, τεχνολογική, οικονομική, πολιτιστική ή κοινωνική ανάπτυξη της Ευρώπης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα δοθεί σε προτάσεις οι οποίες αποτελούν βάση για συνεργασία σε άλλα Ευρωπαϊκά Προγράμματα ή θα υποβληθούν από ερευνητές που βρίσκονται στα αρχικά στάδια της καριέρας τους. To Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα COST προωθεί τη δημιουργία πλαισίου συνεργασίας ερευνητών και ειδικών επιστημόνων από διάφορες χώρες στον τομέα της επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας. Το Πρόγραμμα χρηματοδοτεί τα έξοδα συντονισμού και διαχείρισης Ερευνητικών Δικτύων, γνωστών ως Δράσεων, οι οποίες αποτελούν δίκτυα συνεργασίας ερευνητών που υλοποιούν στη χώρα τους ερευνητική εργασία σε συγκεκριμένο θέμα. Ως εκ τούτου, το Πρόγραμμα COST, δεν χρηματοδοτεί την ερευνητική εργασία, αλλά τη συμμετοχή των ερευνητών σε συναντήσεις συντονισμού της έρευνάς τους. Σήμερα, υποστηρίζονται περισσότερα από 200 Ερευνητικά Δίκτυα (Δράσεις). Το COST καλύπτει τις ακόλουθες εννέα θεματικές ενότητες: Biomedicine and Molecular Biosciences Chemistry and Molecular Sciences and Technologies Earth System Science and Environment Management Food and Agriculture Forest, their Products and Services Individuals, Societies, Cultures and Health Information and Communication Technologies Materials, Physical and Nanosciences Transport and Urban Development Ελάχιστες Συνθήκες Συμμετοχής Σε κάθε πρόταση για δημιουργία νέας Δράσης πρέπει να συμμετέχουν ερευνητές από τουλάχιστον 5 χώρες μέλη του COST. Χρηματοδότηση Για τις επιτυχημένες Δράσεις, η χρηματοδότηση των εξόδων συμμετοχής αναμένεται να ανέλθει γύρω στα ευρώ τον χρόνο για περίοδο τεσσάρων χρόνων. Διαδικασία Αξιολόγησης Οι προτάσεις θα αξιολογηθούν σε δύο στάδια. Στο πρώτο στάδιο υποβάλλονται προκαταρκτικές Προτάσεις (μέχρι 1500 λέξεις / τρεις σελίδες), χρησιμοποιώντας το πρότυπο πρότασης που υπάρχει στην ιστοσελίδα με το οποίο γίνεται μια γενική ανασκόπηση της πρότασης και των αποτελεσμάτων. Προτάσεις οι οποίες δεν πληρούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας του COST (π.χ. αιτήσεις για χρηματοδότηση) δεν θα αξιολογούνται. Οι προτάσεις που πληρούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας θα αξιολογηθούν από τις αρμόδιες Θεματικές Επιτροπές, σύμφωνα με τα κριτήρια που βρίσκονται δημοσιευμένα στην ιστοσελίδα Οι πλήρεις προτάσεις θα αξιολογηθούν με τη μέθοδο peer reviewing, σύμφωνα με τα κριτήρια αξιολόγησης που υπάρχουν στην ιστοσελίδα: Η απόφαση λαμβάνεται εντός 6 μηνών από την μέρα συλλογής των προτάσεων και οι Δράσεις αναμένονται να αρχίσουν μέσα σε 3 μήνες από την μέρα λήψης της απόφασης. Λεπτομέρειες για τις Δράσεις ανά Θεματική Ενότητα υπάρχουν στη σχετική ιστοσελίδα ( Υποβολή Προτάσεων Οι ερευνητές μπορούν να υποβάλουν πρόταση για δημιουργία νέας Δράσης σε συγκεκριμένη θεματική ενότητα. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα υποβολής διαθεματικών προτάσεων, οι οποίες δεν εμπίπτουν σε ένα μόνο τομέα και οι οποίες θα αξιολογηθούν ξεχωριστά. Περισσότερες πληροφορίες: Κωνσταντίνα Μακρή, CMakri@research.org.cy Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας

17 TEYXOΣ 30 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 17 Ευρωπαϊκές Ευκαιρίες 4η Καταληκτική Ημερομηνία Υποβολής Προτάσεων του Προγράμματος EUROSTARS Υπηρεσία EURAXESS Jobs - Δημοσιεύσεις Ευκαιριών Εργασίας σε Ερευνητικούς Οργανισμούς Στις 25 Φεβρουαρίου 2010, ολοκληρώθηκε με επιτυχία η υποβολή των Προτάσεων στα πλαίσια της 4ης Καταληκτικής Ημερομηνίας Υποβολής Προτάσεων του Προγράμματος EUROSTARS. Από κυπριακής πλευράς, υποβλήθηκαν συνολικά 16 Προτάσεις Έργων με συμμετοχή δεκαπέντε (15) ΜΜΕ, δύο (2) Ακαδημαϊκών Ιδρυμάτων, ενός (1) Δημοσίου Κοινωφελούς Οργανισμού και δύο (2) Συνδέσμων Επιχειρήσεων. Σε δέκα (10) Προτάσεις Έργων, οι κυπριακές ΜΜΕ αναλαμβάνουν το ρόλο του Συντονιστή του Διεθνούς Δικτύου Συνεργασίας. Σημειώνεται, ότι στα πλαίσια του Προγράμματος ήδη υλοποιούνται με επιτυχία τρία (3) έργα με κυπριακή συμμετοχή. Οι προτάσεις αυτές βρίσκονται στο στάδιο της αξιολόγησης και τα αποτελέσματα αναμένεται να ανακοινωθούν στις 8 Ιουνίου Συναφώς αναφέρεται ότι, το Πρόγραμμα EUROSTARS αποτελεί πρωτοβουλία του Οργανισμού EUREKA που εντάσσεται στα πλαίσια του Άρθρου 169 της Συνθήκης της ΕΕ, το οποίο προβλέπει την από κοινού χρηματοδότηση ερευνητικών προγραμμάτων από τις χώρες-μέλη της Ένωσης και την ΕΕ. Στο Πρόγραμμα συμμετέχουν 31 ευρωπαϊκές χώρες. Το Πρόγραμμα EUROSTARS συνδυάζει την προσέγγιση από κάτω προς τα πάνω του Οργανισμού EUREKA με την ταυτόχρονη χρηματοδότηση έργων από πόρους των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βασικός στόχος του Προγράμματος EUROSTARS είναι η ενθάρρυνση καινοτόμων μικρομεσαίων επιχειρήσεων να συμμετέχουν σε ερευνητικές δραστηριότητες. Με βάση τον ορισμό που έχει υιοθετήσει το Πρόγραμμα EUROSTARS, «Καινοτόμος Μικρή ή Μεσαία Επιχείρηση, είναι επιχείρηση της οποίας το 10% του προσωπικού πλήρους απασχόλησης δραστηριοποιείται στον τομέα της Έρευνας και Ανάπτυξης ή/και το 10% του ετήσιου κύκλου εργασιών επενδύεται σε δραστηριότητες Έρευνας και Ανάπτυξης». Η Κυπριακή Κυβέρνηση έχει εκδηλώσει το ενδιαφέρον της για συμμετοχή στο Πρόγραμμα EUROSTARS και τη δέσμευσή της για χρηματοδότηση κυπριακών φορέων που θα συμμετέχουν σε πετυχημένες προτάσεις με ποσό ύψους Ευρώ ετησίως. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το Πρόγραμμα Eurostars βρίσκονται στην ιστοσελίδα του Προγράμματος στην ηλ. διεύθυνση www. eurostars-eureka.eu, καθώς και στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας. Περισσότερες πληροφορίες: Μαρίνος Πορτοκαλλίδης, mportokallides@research.org.cy Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας Η υπηρεσία EURAXESS Jobs παρουσιάζεται στην Πανευρωπαϊκή Πύλη EURAXESS, η οποία έχει ως στόχο την παροχή βοήθειας σε ερευνητές και τις οικογένειές τους για θέματα που σχετίζονται με την κινητικότητά τους. Περιέχει πληροφορίες σχετικά με Διαθέσιμες Θέσεις Εργασίας (Job Vacancies), Διαθέσιμες Ευκαιρίες Χρηματοδότησης και Διαθέσιμες Υποτροφίες και Χορηγίες (Funding Opportunities, Fellowships and Grants), Πρακτικές Πληροφορίες και Υπηρεσίες (Practical Information and Services), όπως επίσης πληροφορίες για το ερευνητικό τοπίο (research landscape) και τις συνθήκες εργασίας (working conditions) για όλες τις χώρες που συμμετέχουν στο Δίκτυο EURAXESS. Τα ανωτέρω παρουσιάζονται κυρίως μέσω των δύο βασικών επιλογών στον ιστοχώρο που είναι οι ιστοσελίδες / υπηρεσίες EURAXESS Jobs και EURAXESS Services. Μέσω της υπηρεσίας EURAXESS Jobs, οι Ερευνητικοί Οργανισμοί μπορούν να δημοσιεύουν τις Διαθέσιμες Θέσεις Εργασίας τους στην Πανευρωπαϊκή Πύλη EURAXESS, προσελκύοντας ένα ευρύ κοινό υποψηφίων Ερευνητών, καθώς και να προκαθορίζουν τις παραμέτρους αναζήτησης υποψηφίων Ερευνητών που επιθυμούν να προσελκύσουν για τις θέσεις αυτές. Η υπηρεσία EURAXESS Jobs παρέχεται δωρεάν και οι ενδιαφερόμενοι Οργανισμοί θα πρέπει απλώς να δηλώσουν Όνομα και Κωδικό Χρήσης (Login Username and Password), με τα οποία θα μπορούν να ανανεώνουν τις πληροφορίες ανά τρίμηνο ή με το πέρας των καταληκτικών ημερομηνιών για τις Διαθέσιμες Θέσεις που δημοσιεύουν. Για περισσότερες πληροφορίες, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επισκέπτονται τον ιστοχώρο Περισσότερες πληροφορίες: Μαρίνος Πορτοκαλλίδης, mportokallides@research.org.cy Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας

18 Αποτελέσματα Ερευνας ΣΕΛΙΔΑ 18 TEYXOΣ 30 ΥΨIΠEΤΗΣ Αρ. Πρωτοκόλλου ΠΛΗΡΟ/1104/21 Συντονιστής Έργου Δρ Alessandrο Artusi Επιστημονικός Υπεύθυνος Δρ Alessandrο Artusi Ανάδοχος φορέας Πανεπιστήμιο Λευκωσίας ΑΠΟΔΟΣΗ ΥΨΗΛΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΓΙΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΠΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΙΚΟΝΙΚΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (VR) (TONEMAP) Σκοπός του Προγράμματος Σκοπός του ερευνητικού προγράμματος είναι η ανάπτυξη ενός συστήματος εικονικής πραγματικότητας, το οποίο να προσαρμοστεί στο πεδίο της μάχης και να εκπαιδεύει στρατιώτες είτε σε αντίξοες συνθήκες με ελάχιστο φωτισμό είτε σε συνθήκες μάχης με εκρήξεις, πυρά κτλ. αποτυπώνεται απευθείας σε παραδοσιακό μέσον προβολής (δεξιά). Υπερφωτισμένα και υποφωτισμένα σημεία είναι ορατά και η αρχική αντίθεση και λεπτομέρειες της εικόνας HDR χάνονται. Προκειμένου να προσομοιάσουμε όσο το δυνατό καλύτερα το πραγματικό πεδίο της μάχης, έχουμε αναπαραγάγει την εμπειρία των πραγματικών συνθηκών φωτισμού και προσομοιάσουμε πολλές πτυχές του τρόπου λειτουργίας του Ανθρώπινου Οπτικού Συστήματος (ΑΟΣ). Στην πραγματικότητα, η αναπαραγωγή της συμπεριφοράς του ΑΟΣ είναι πολύ σημαντική σε όλες τις εφαρμογές στις οποίες απαιτείται η πραγματική αναπαραγωγή εικόνων. Αυτό είναι ιδιαίτερα σπουδαίο στις εφαρμογές στις οποίες η αναπαραγωγή της πραγματικότητας είναι σημαντική πτυχή, όπως σ ένα σύστημα virtual reality / εικονικής πραγματικότητας που χρησιμοποιείται για σκοπούς εκπαίδευσης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη χρησιμοποίηση μιας νέας τεχνολογίας γνωστής ως Υψηλού Δυναμικού Εύρους (HDR). Αυτή η τεχνολογία μπορεί να συλλάβει αποθηκεύσεις, διαβιβάσεις και να παραδώσει τον πραγματικό φωτισμό καθιστώντας δυνατή την αύξηση της οπτικής ικανότητας του τελικού χρήστη. Από την άλλη μεριά οι υπάρχουσες συσκευές επίδειξης και προβολής δεν είναι σε θέση να προβάλουν την τεράστια ποικιλία φωτισμού που υπάρχει στην πραγματικότητα, αυτό μπορεί να δημιουργεί υποφωτισμένα (under exposed) και υπερφωτισμένα (over exposed) σημεία στην εικόνα όταν προβάλλεται (iδ.σχ.1). Σχήμα 1: Τυπικό παράδειγμα, όταν μια εικόνα HDR (αριστερά), που αντιπροσωπεύεται με ψεύτικα χρώματα για να είναι ορατή, Σχήμα 1: Τυπικό παράδειγμα, όταν μια εικόνα HDR (αριστερά), που αντιπροσωπεύεται με ψεύτικα χρώματα για να είναι ορατή, αποτυπώνεται απευθείας σε παραδοσιακό μέσον προβολής (δεξιά). Υπερφωτισμένα και υποφωτισμένα σημεία είναι ορατά και η αρχική αντίθεση και λεπτομέρειες της εικόνας HDR χάνονται. Για την επίλυση αυτού του προβλήματος απαιτείται μια βαθμίδα επεξεργασίας: που είναι γνωστή ως Χαρτογράφηση Τόνου (Tone Mapping (TM)), η οποία συμπιέζει την πραγματική δυναμική ποικιλία στη δυναμική ποικιλία που είναι διαθέσιμη στην υφιστάμενη τεχνολογία προβολής. Υπάρχουν πολλές τεχνικές για την επίτευξη αυτού του σκοπού ωστόσο όταν η εφαρμογή πρέπει να δεχτεί εισαγωγή πλαισίων πολύ υψηλής ευκρίνειας (πχ.4096xx096), παραστάσεις πραγματικού χρόνου δεν επιτυγχάνονται. Οι παραστάσεις πραγματικού χρόνου αποκτιούνται σε εφαρμογές στις οποίες ο τελικός χρήστης οφείλει να αντιδρά με το περιβάλλον που προσομοιάζεται όπως το σύστημα εικονικής πραγματικότητας (VR) που προτείνεται στο πρόγραμμα. Για την επίτευξη παραστάσεων πραγματικού χρόνου έχουμε αναπτύξει ένα γενικό πλαίσιο, ονομαζόμενο Επιλεκτική

19 TEYXOΣ 30 ΥΨIΠEΤΗΣ ΣΕΛΙΔΑ 19 Αποτελέσματα Ερευνας Χαρτογράφηση Τόνου (Selective Tone Mapper), το οποίο είναι σε θέση να επιταχύνει προυπάρχοντες εφαρμογές υλικού των διαθέσιμων τελεστών της Χαρτογράφησης Τόνου (TM), φέρνοντας τις παραστάσεις υπολογισμού τους σε πραγματικό χρόνο. Κοινοπραξία (οι οργανισμοί που συμμετέχουν). Η Κοινοπραξία είχε συσταθεί από πέντε εταίρους: Intercollege (INT), τώρα Πανεπιστήμιο Λευκωσίας (UNIC) (ΚΥΠΡΟΣ) - Δρα Alessandrο Artusi Πανεπιστήμιο Κύπρου (UCY) (ΚΥΠΡΟΣ) - Γιώργος Α. Χρυσάνθου University of Bristol (UBR) (HB), (πέρσι το UBR αντικαταστάθηκε από το Πανεπιστήμιο Warwick (HB) ένεκα της εκεί μετακίνησης του ειδικού που συμμετείχε στο πρόγραμμα) - Alan Charmers, Benjamin Roch Italian VR Media (VRM) (Ιταλία) και το Υπουργείο Άμυνας Κύπρου (MDCY) (Κύπρος). Ο ανάδοχος φορέας του προγράμματος ήταν το ΙΝΤ και το ΥΑ της Κύπρου αντιπροσώπευε τον τελικό χρήστη, ενώ το UCY, UBR και το VRM ήταν οι τρεις συμμέτοχοι που απάρτιζαν τους εμπειρογνώμονες ερευνητές μαζί με το ΙΝΤ. Μεθοδολογία Ένα από τα κυριότερα καθήκοντα ενός TM είναι να διατηρεί και ακόμη να τονίζει την τοπική αντίθεση και τις λεπτομέρειες που είναι διαθέσιμες στην αρχική εισαγόμενη εικόνα HDR. Ισχυρή αντίθεση εντοπίζεται κατά μήκος των μεταβατικών περιοχών μεταξύ φωτεινών και σκοτεινών σημείων και οι λεπτομέρειες συνήθως εντοπίζονται σε περιοχές με υφή. Η γνώση ως προς το που βρίσκονται η ισχυρή αντίθεση και οι λεπτομέρειες, μπορεί να αξιοποιηθεί για να περιορίσει τη χρήση μιας υπολογίσιμης, ακριβής τοπικής φωτεινής προσαρμογής υπολογισμένης μόνο σε αυτές τις περιοχές. Σχήμα 2: Διάγραμμα ροής του πλαισίου Επιλεκτικής Χαρτογράφησης Τόνου Ο αλγόριθμος εκπληρώνεται εντελώς στις μονάδες επεξεργαστών γραφικής παράστασης (GPUs) αξιοποιώντας την παράλληλη δυνατότητα επεξεργασίας που διαθέτουν. Αποτελέσματα Επικυρωμένα οπτικά μοντέλα αντίληψης όπως ένας ανάγλυφος χάρτης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να εντοπίσουν ορθά τις μονίμως σημαντικές ή εμφανής περιοχές. Ωστόσο αυτές οι μέθοδοι είναι δαπανηρές υπολογιστικά και συχνά παράγουν ορατά κομψοτεχνήματα όπως φαίνονται στο σχ. 3. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα μοντέλα αυτά συχνά δεν εντοπίζουν ορθά τις περιοχές των ορίων, ιδ. σχ. 3 (δεξιά εικόνα), όπου υπάρχει ισχυρή αντίθεση. Στο σχ. 2 απεικονίζεται το πλαίσιο Επιλεκτικής Χαρτογράφησης Τόνου το οποίο αξιοποιεί την πιο πάνω έννοια. Η ιδέα αποβλέπει στη μείωση του κόστους υπολογισμού με την εφαρμογή του δαπανηρού συστατικού υπολογισμών του αλγόριθμου της Χαρτογράφησης Τόνου μόνο στα μέρη της εισαγωγικής σκηνής τα οποία περιέχουν την ισχυρή αντίθεση και τις λεπτομέρειες οι οποίες προσδιορίζονται από τις σημαντικές περιοχές αναγνωριστικού αλγόριθμου. Τα εικονοκύτταρα που ανήκουν στις σημαντικές περιοχές ενημερώνοντας με τη νέα φωτεινή προσαρμογή και κατόπιν η καμπύλη της Χαρτογράφησης Τόνου εφαρμόζεται σ ολόκληρο το εισαγόμενο σκηνικό. Σχήμα 3 Αποκτηθείσα παραγωγή χρησιμοποιώντας χάρτη με προεξοχές (saliency map) για τον εντοπισμό των περιοχών με ισχυρή αντίθεση και λεπτομέρειες σε μια HDR εικόνα (αριστερά), πολλά κομψοτεχνήματα είναι ορατά (κόκκινοι κύκλοι) στην παραγωγή εικόνας (δεξιά). Ο ανάγλυφος χάρτης της περιοχής με τα κομψοτεχνήματα. Η τεχνική μας συγκρινόμενη με το τελεστή Χαρτογράφησης Τόνου βάσιμης αλήθειας, είναι σε θέση να ξεπεράσει τα προβλήματα που αντιμετωπίζονται με το παραδοσιακό μοντέλο οπτικής αντίληψης όπως ο ανάγλυφος χάρτης (δ. Σχ.4).

20 Αποτελέσματα Ερευνας ΣΕΛΙΔΑ 20 TEYXOΣ 30 ΥΨIΠEΤΗΣ Πρόσφατα έχει χορηγηθεί Βρετανική πατέντα για την ιδέα του Selective Tone Mapper: - Artusi, B. Roch, A. Chalmers and Y. Chrysanthou: Selective Tone Mapping, UK Patent Office. Granted Patent: Patent number GB , Journal number 6235, Publication date 19/11/2008, Examination requested 15/05/2007. Σχήμα 4: Ποιοτική σύγκριση της Χαρτογράφησης Τόνου (Tone Mapper) έναντι του τελεστή Χαρτογράφησης Τόνου βάσιμης αλήθειας: (αριστερά). Επιλεκτική Χαρτογράφηση Τόνου, (δεξιά) GPU Χαρτογράφησης Τόνου βάσιμης αλήθειας. Όσον αφορά στις παραστάσεις υπολογισμών η δική μας λύση είναι σε θέση να επιταχύνει τον τελεστή Χαρτογράφησης Τόνου βάσιμης αλήθειας κατά 2-3 φορές, επιτυγχάνοντας σε ένα 15 Μ εικονοκύτταρα πλαίσιο, πλαίσια ανά δευτερόλεπτο σε ένα κοινό GPU. Συμπεράσματα Τα αποτελέσματα αυτού του προγράμματος έχουν δημοσιευθεί σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά και συνέδρια: - A. Brandstetter and A. Artusi: Radial Basis Function Networks GPU Based Implementation. IEEE Transaction on Neural network Journal, 2008 December Volume 19, Issue 12, p , ISSN: M. Cadik, M. Wimmer, L. Neumann and A. Artusi: Evaluation of HDR Tone Mapping Methods Using Essential Perceptual Attributes. Computers & Graphics, Elsevier, ISSN , Vol. 32, Issue 3, p , A. Neumann, A. Artusi, L. Neumann, G. Zotti and W. Purgathofer: Accurate Display Gamma Function based on Human Observation. Color Research and Application Journal, John Wiley & Son s, Inc., Wiley Periodicals, Inc., A Wiley Company Volume 32, issue 4, pp , August 2007, ISSN B. Roch, A. Artusi, D. Michael, Y. Chrysanthou and A. Chalmers: Interactive Local Tone Mapping Operator with the support of Graphics Hardware. ACM Proceedings, SCCG Conference M. Cadik, M. Wimmer, L. Neumann, A. Artusi: Image Attributes and Quality for Evaluation of Tone Mapping Operators. Proceedings Pacific Graphics Conference 2006, Taipei, October 2006.