Μ. ΧΑΣΑΠΙ ΟΥ Καθηγήτρια ιατροφής, ΑΤΕΙ-Θ

Transcript

1 ΔΙΑΤΡΟΦΗ, ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ Μ. ΧΑΣΑΠΙ ΟΥ Καθηγήτρια ιατροφής, ΑΤΕΙ-Θ

2 Ο απώτερος σκοπός της διαιτητικής θεραπείας του διαβητικού είναι να του επιτρέψει να ζήσει όσοτοδυνατόνπιοικανοποιημένοςκαισεκαλή κατάσταση υγείας.

3 Οι βασικές διατροφικές απαιτήσεις των διαβητικών ασθενών είναι ίδιες με εκείνες του υπόλοιπου πληθυσμού. Οι γενικές οδηγίες για μια υγιεινή και πλήρη σε θρεπτικά συστατικά διατροφή αφορούν τόσο τα διαβητικά όσο και τα μη διαβητικά άτομα.

4 Nutrition Recommendations and Interventions for Diabetes A position statement of the American Diabetes Association,2008

5 ADA 2008 Primary prevention to prevent diabetes:use MNT and public health interventions in those with obesity and pre-diabetes Secondary prevention to prevent complications: Use MNT for metabolic control of diabetes Tertiary prevention to prevent morbidity and mortality: Use MNT to delay and manage complications of diabetes

6 Preventing diabetes (primary prevention) Among individuals at high risk for developing type 2 diabetes, structured programs that emphasize lifestyle changes that include moderate weight loss (7% body weight) and regular physical activity (150 min/week), with dietary strategies including reduced calories and reduced intake of dietary fat, can reduce the risk for developing diabetes and are therefore recommended.

7 o Η παχυσαρκία είναι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη διαβήτη τύπου ΙΙ. o Tα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της παχυσαρκίας που παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο για διαβήτη τύπου ΙΙ, εκτός από την ηλικία και το οικογενειακό ιστορικό περιλαμβάνουν: o o o o Την πρώιμη έναρξη της παχυσαρκίας (βρεφική-παιδική ηλικία), την απότομη αύξηση βάρους στην εφηβεία, την σπλαχνική εναπόθεση λίπους (κεντρική παχυσαρκία), τον καθιστικό τρόπο ζωής που είναι αποτέλεσμα της μειωμένης φυσικής δραστηριότητας και την κακή διατροφή.

8 Στο σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ που συνυπάρχει η παχυσαρκία το πρώτο μέλημα είναι η απώλεια βάρους. Η απώλεια βάρους θα αυξήσει την ευαισθησία στην ινσουλίνη και θα επαναφέρει το μεταβολισμό στη φυσιολογική του λειτουργία.

9 The Look AHEAD (Action for Health in Diabetes) trial has recently shown that weight loss was 8.6% of initial body weight in the intensive lifestyle intervention group vs 0.7% in the control group. HbA1c, glucose, HDL, and triglycerides were more favorable for the intensive group

10 Ο είκτης Μάζας Σώματος, συχνά αναφερόμενος ως ΒΜΙ (Body Mass Index): είναι ένας παγκοσμίως αποδεκτός δείκτης για την κατηγοριοποίηση του σωματικού βάρους (kg) ανά τετραγωνικό μέτρο (m 2 ) λόγω της εύκολης κατανόησης και του εύκολου υπολογισμού ΒΜΙ=Σωματικό Βάρος (kg) / ύψος (m2)

11 Ηβασικήαρχήπίσωαπότηναύξηση τη διατήρηση ή την απώλεια σωματικού βάρους είναι η εξίσωση του ενεργειακού ισοζυγίου ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΑ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ = ΠΡΟΣΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ- ΑΠΑΝΟΥΜΕΝΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Προσλαμβανόμενη Ενέργεια απανούμενη Ενέργεια > 0 Αύξηση Βάρους Προσλαμβανόμενη Ενέργεια απανούμενη Ενέργεια = 0 ιατήρηση Βάρους Προσλαμβανόμενη Ενέργεια απανούμενη Ενέργεια < 0 Απώλεια Βάρους

12 Η συνολικά δαπανούμενη ενέργεια κατηγοριοποιείται ως εξής: ΒΑΣΙΚΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ συχνά αναφερόμενος σαν RMR (Resting Metabolic Rate) είναι η ενέργεια που καταναλώνεται κατά τη διάρκεια της ημέρας. ΜΕΤΑΓΕΥΜΑΤΙΚΗ ΘΕΡΜΟΓΕΝΕΣΗ που αντιπροσωπεύει την αύξηση του RMR κατά την πέψη της τροφής. ΦΥΣΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

13 Συστατικά του διαιτολογίου Υδατάνθρακες Λίπη Πρωτεΐνες Φυτικές ίνες Βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία Νερό Οινόπνευμα

14 Υδατάνθρακες στο ιαβήτη Σύμφωνα με τις πρόσφατες συστάσεις της Αμερικανικής ιαβητολογικής εταιρείας υδατάνθρακες πρέπει να αποτελούν το 45-65% των ημερήσιων προσλαμβανόμενων θερμίδων. Η ημερήσια πρόσληψη υδατανθράκων δεν πρέπει να είναι μικρότερη από 130g/ημέρα Προτιμώνται οι σύνθετοι υδατάνθρακες και τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, αμυλούχες τροφές: μαύρο ψωμί μακαρόνια ρύζι λαχανικά Φρούτα Αποφεύγονται οι απλοί υδατάνθρακες (ζάχαρη). Οι υδατάνθρακες μοιράζονται στα γεύματα.

15 Controlling diabetes (secondary prevention) Carbohydrate in diabetes management. Monitoring carbohydrate, whether by carbohydrate counting, exchanges, or experienced-based estimation, remains a key strategy in achieving glycemic control

16

17

18 Γλυκαιμικός δείκτης υδατανθράκων Γλυκαιμικός δείκτης = Επιφάνεια καμπύλης 50g υδατανθράκων Επιφάνεια καμπύλης 50g γλυκόζης *100 Ο γλυκαιμικός δείκτης κάνει πιο συγκρίσιμα τα επίπεδα της γλυκαιμίας που προκαλούν τα υδατανθρακούχα τρόφιμα.

19 Curr Diab Rep Jan 11. Glycemic Index and Glycemic Load of Carbohydrates in the Diabetes Diet. Marsh K, Barclay, Colaqiuri S, Brand-Miller J. Northside Nutrition & Dietetics, 74/47 Neridah Street, Chatswood, NSW, 2067, Australia, Medical nutrition therapy is the first line of treatment for the prevention and management of type 2 diabetes. Although traditionally advice was focused on carbohydrate quantification, it is now clear that both the amount and type of carbohydrate are important in predicting an individual's glycemic response to a meal. Diets based on carbohydrate foods that are more slowly digested, absorbed, and metabolized (i.e., low glycemic index [GI] diets) have been associated with a reduced risk of type 2 diabetes and cardiovascular disease, whereas intervention studies have shown improvements in insulin sensitivity and glycated hemoglobin concentrations in people with diabetes following a low GI diet. Research also suggests that low GI diets may assist with weight management through effects on satiety and fuel partitioning. These findings, together with the fact that there are no demonstrated negative effects of a low GI diet, suggest that the GI should be an important consideration in the dietary management and prevention of diabetes.

20 Λίπη στο ιαβήτη 30%της ημερήσιας πρόσληψης θερμίδων (77% μονοακόρεστα λιπαρά οξέα- ελαιόλαδο). <7 % κεκορεσμένα σε περίπτωση υπερχοληστεριναιμίας τα λίπη πρέπει να περιορίζονται σε 25%. Χοληστερόλη<200mg

21 20 30 g φυτικώνινώντηνημέρα από φρούτα, λαχανικά και δημητριακά. κατανομή στα γεύματα: 3 8 g ανά γεύμα.

22 Πρωτεΐνες στο ιαβήτη 0,8 g/kgr Σ.Β. για τους ενήλικες 1-1,5 g/kgr Σ.Β. σε παιδιά, εφήβους, έγκυες και θηλάζουσες 10-20% των συνολικών προσλαμβανόμενων θερμίδων Συνδυασμός ζωικών και φυτικών πρωτεϊνών

23 Curr Diab Rep 2011 Jan 5. Protein Content in Diabetes Nutrition Plan. Hamdy O, Horton ES. Department of Endocrinology, Harvard Medical School, Joslin Diabetes Center, One Joslin Place, Boston, MA, 02481, USA, Medical nutrition therapy plays a major role in diabetes management. Macronutrient composition has been debated for a long time. However, there is increasing evidence that a modest increase in dietary protein intake above the current recommendation is a valid option toward better diabetes control, weight reduction, and improvement in blood pressure, lipid profile, and markers of inflammation. Increasing the absolute protein intake to g/kg (or 20-30% of total caloric intake) during weight reduction has been suggested for overweight and obese patients with type 2 diabetes and normal kidney function. Increased protein intake does not increase plasma glucose, but increases the insulin response and results in a significant reduction in hemoglobin A(1c). A protein intake of g/kg should be recommended only for patients with diabetes and chronic kidney disease. Other patients with diabetes should not reduce protein intake to less than 1 g/kg of body weight.

24 Two or more servings of fish per week (with the exception of commercially fried fish filets) provide n-3 polyunsaturated fatty acids and are recommended

25 Γλυκαντικά φρουκτόζη, σoρβιτόλη 4 kcal/g απορροφώνται πιο αργά ασπαρτάμη, σακχαρίνη ελάχιστα kcals, δεν επηρεάζουν τα επίπεδα της γλυκόζης του αίματος

26 Βιταμίνες-Μέταλλα-Ιχνοστοιχεία Το διαιτολόγιο του διαβητικού πρέπει να είναι επαρκές σε βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία, όπως και το διαιτολόγιο του μη διαβητικού. Συστήνεται η επαρκής κατανάλωση φρούτων και λαχανικών.

27 Προσοχή στην πρόσληψη NaCl και ιδιαίτερα στουςυπερτασικούςδιαβητικούς Το οινόπνευμα πρέπει να αποφεύγεται γιατί προσφέρει 7kcal/g. Επιπλέον έχει συνεργική δράση με την ινσουλίνη και μειώνει την ηπατική παραγωγή γλυκόζης.

28 ΙΑΤΡΟΦΗ ΕΓΚΥΩΝ ΜΕ ΙΑΒΗΤΗ Η διατροφική αγωγή εξατομικεύεται και εξαρτάται από την ηλικία και το βάρος της εγκύου και το θεραπευτικό σχήμα. Οι ανάγκες σε ινσουλίνη αυξάνουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και ανάλογα πρέπει να προσαρμοσθεί και η διατροφή και ιδιαίτερα η πρόσληψη υδατανθράκων. Οι διατροφικές ανάγκες της εγκύου για τα υπόλοιπα θρεπτικά συστατικά δεν διαφέρουν από αυτές της μη διαβητικής.

29 Πως εργαζόμαστε κατά το σχεδιασμό ενός διαιτολογίου; Το διαιτολόγιο κάθε ασθενούς πρέπει να είναι εξατομικευμένο και προσαρμοσμένο στις ατομικές του ανάγκες. Για το σκοπό αυτό, πρέπει να γίνουν τα παρακάτω: Ανθρωπομετρικές μετρήσεις Κλινικές εξετάσεις Βιοχημικές εξετάσεις ιαιτητική εκτίμηση

30 Τέλος, αφού υπολογιστούν οι ατομικές διατροφικές ανάγκες, σχεδιάζεται διαιτολόγιο προσαρμοσμένο στο ατομικό πρόγραμμα και τις διατροφικές συνήθειες του συγκεκριμένου ασθενή.

31 ιαιτητική αντιμετώπιση των υπέρβαρων - Θεραπεία της Παχυσαρκίας Α. ιατητική Αντιμετώπιση 1. Εξατομικευμένη δίαιτα που βασίζεται στην εκτίμηση της θρεπτικής κατάστασης (διαιτητική,κλινική,βιοχημική) 2. Απώλεια Βάρους 0.5-1kg / εβδομάδα 3. Σύνθεση δίαιτας με σωστή κατανομή σε θερμιδογόνα θρεπτικά συστατικά και επάρκεια σε βιταμίνες, μέταλλα και νερό 4. Συνεχής παρακολούθηση Β. Άσκηση

32 H δίαιτα για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας έχει μια ιστορία 40 χρόνων. Όπως αναφέρεται από τον Αμερικανικό σύλλογο ιαιτολόγων, μια δίαιτα για την απώλεια βάρους πρέπει: Να είναι υποθερμιδική Να καλύπτει όλες τις ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά Να βασίζεται στις επιθυμίες και τις διατροφικές συνήθειες του ατόμου Να ελαχιστοποιεί την πείνα και το αίσθημα κόπωσης Να είναι εύκολη στην παρασκευή της και κοινωνικά αποδεκτή Να στοχεύει στη βελτίωση των διατροφικών συνηθειών του ατόμου Να προάγει τη συνολική υγεία του ατόμου

33 Η διατήρηση του απωλεσθέντους βάρους είναι πιο δύσκολη από την απώλεια Τα αποτελέσματα πολλών μελετών* προσδιορίζουν τρία βασικά χαρακτηριστικά συμπεριφοράς στα άτομα που διατηρούν το βάρος που έχασαν : 1. Υψηλά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας 2. ίαιτα χαμηλής λιποπεριεκτικότητας 3. Συνεχή παρακολούθηση του σωματικού βάρους * (Wadden 1995, Tinker & Tucher 1997, Klem & Hill 1999, Cooper & Fairburn 2001)

34 Τι είναι τα ισοδύναμα και πως εργαζόμαστε με αυτά; Όλα τα τρόφιμα τα έχουμε κατατάξει σε 5 ομάδες τροφίμων. Προκαθορισμένες ποσότητες τροφίμων της ίδιας ομάδας έχουν μεταξύ τους παρόμοια σύνθεση και μας παρέχουν τον ίδιο αριθμό θερμίδων. Για το λόγο αυτό μπορούμε σε ένα διαιτολόγιο να αλλάζουμε κάποιο τρόφιμο με ισοδύναμη ποσότητα αυτού, Oμως, πριν προβούμε σε μια τέτοια αλλαγή, καλό θα ήταν να συμβουλευτούμε το διαιτολόγο μας και να μελετήσουμε καλά τα ισοδύναμα για να αποφύγουμε τυχόν λάθη.

35 ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Kcal ΠΡΩΙΝΟ 1 φλ. γάλα 1,5% (240ml) 2 φ. ψωμί ολικής άλεσης (60γρ.) 1 φλιτζάνι γάλα 1,5% (240ml) 2 φ. ψωμί ολικής άλεσης (60γρ.) 1 φλιτζάνι τσάι (240ml) 2 φέτες ψωμί ολικής (60γρ.) 1 γιαούρτι 1,5% ΣΝΑΚ 1 φρούτο εποχής (120 γρ) 1 φρούτο εποχής (120 γρ) 1 φρούτο εποχής (120 γρ) ΓΕΥΜΑ 2 φέτες (60γρ.) ψωμί ολικής άλεσης *(1 φέτα = 30γρ.) 150 γρ φακές (1,5 Φλιτζάνι) 1 καρότο βραστό (50γρ.) 4 κ.σ σάλτσα ντομάτα (60γρ.) + 1κ.σ. (15 γρ) λάδι φαγητού 100 γρ μαρούλι + 1 κ.γ (5 γρ) ελαιόλαδο 60 γρ τυρί χαμηλό σε λιπαρά (ανθότυρο) 2 φέτες (60 γρ) ψωμί ολικής άλεσης 200 γρ. φασολάκια (1,5 Φλιτζάνι) + 100γρ. πατάτα βραστή 4 κ.σ σάλτσα ντομάτα (60γρ.) + 1 κ.σ. (15 γρ) λάδι φαγητού 100 γρ λάχανο σαλάτα + 1 κ.γ. (5 γρ) ελαιόλαδο 60 γρ τυρί χαμηλό σε λιπαρά (ανθότυρο) 2 φέτες (60 γρ) ψωμί ολικής άλεσης 100 γρ κοτόπουλο στήθος χωρίς πέτσα 150 γρ πατάτες ψητές + 1 κ.σ.(15γρ)λάδι φαγητού 150 γρ λάχανο σαλάτα + 2 κ.γ. (10 γρ) ελαιόλαδο ΣΝΑΚ 1 φρούτο εποχής (120 γρ) 1 φρούτο εποχής (120 γρ) 1 φρούτο εποχής (120 γρ) ΒΡΑΔΙΝΟ 210 γρ. (1,5 φλιτζάνι) μακαρόνια (βρασμένα) 4 κ.σ σάλτσα ντομάτα (60γρ.) + 1κ.σ. (15 γρ) λάδι 30 γρ τυρί χαμηλό σε λιπαρά (ανθότυρο) 150 γρ λάχανο+ 1 κ.γ (5 γρ) ελαιόλαδο 2 φέτες (60 γρ) ψωμί ολικής άλεσης *(1 φέτα = 30γρ.) 90 γρ. ψάρι (σούπα και ζωμό ελεύθερα) 100 γρ πατάτα βραστή 1 καρότο βραστό (50γρ.) + 1 κ.σ. (15 γρ) ελαιόλαδο 100 γρ χόρτα βραστά + 1 κ.γ. (5 γρ) ελαιόλαδο 2 φέτες (60 γρ) ψωμί ολικής άλεσης *(1 φέτα = 30γρ.) 60 γρ τυρί χαμηλό σε λιπαρά (ανθότυρο) 200 γρ χόρτα βραστά + 2 κ.γ (10 γρ) ελαιόλαδο ΠΡΟ ΥΠΝΟΥ 1 γιαούρτι 1,5% (200γρ.) 1 φρούτο εποχής (120 γρ) 1 γιαούρτι 1,5% (200γρ.) 1 φρούτο εποχής (120 γρ) 1 ποτήρι γάλα 1.5% 1 φρούτο εποχής (120 γρ)

36 ΑΝΑΛΥΣΗ ΙΑΙΤΟΛΟΓΙΟΥ ΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Kcal Πρωτεΐνες % Υδατάνθρακες % Λίπη % η Ημέρα 2η Ημέρα 3η Ημέρα

37 ΑΝΑΛΥΣΗ ΙΑΙΤΟΛΟΓΙΟΥ ΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Kcal Ημέρα 1η Ημέρα 2η Ημέρα 3η Ενέργεια 1780kcal 1780kcal 1820kcal Πρωτεΐνες 16% (72g) 18% (82g) 18% (83g) Υδατάνθρακες 54% (245g) 52% (235g) 52% (235g) Λίπη 30% (60g) 30% (60g) 30% (60g) Φυτικές Ίνες 37g 28g 32g

38 ΟΙ Υ ΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ ΣΤΟ ΙΑΙΤΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΘΕΡΜΙ ΩΝ Ημέρα 1η Ημέρα 2η Ημέρα 3η Γεύμα Γραμμάρια cho Ισοδ. cho Γραμμάρια cho Ισοδ. cho Γραμμάρια cho Ισοδύναμα cho Πρωινό Σνακ Γεύμα Σνακ Βραδινό Προ ύπνου * 1 ισοδύναμο = 15 γρ. υδατανθράκων

39

40 Ευχαριστώ πολύ