Πρόγραµµα δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την τόνωση των ερευνητικών προσπαθειών στην Ευρώπη

Transcript

1 IP/03/584 Βρυξέλλες, 9 Απριλίου 003 Πρόγραµµα δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την τόνωση των ερευνητικών προσπαθειών στην Ευρώπη Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα υποβάλει αύριο χάρτη κατευθύνσεων µε λεπτοµερή µέτρα ώστε να ενθαρρυνθούν οι δηµόσιοι και οι ιδιωτικοί φορείς ανά την Ευρώπη και να αναβαθµίσουν τις ερευνητικές τους προσπάθειες. Η ανακοίνωση µε θέµα "Επενδύσεις στην έρευνα: ένα πρόγραµµα δράσης για την Ευρώπη" 1 περιγράφουν τις απαιτούµενες πρωτοβουλίες για την αύξηση του επιπέδου των επενδύσεων στον ερευνητικό τοµέα στην ΕΕ από 1,9% σε 3% του ΑΕΠ, εκ των οποίων τα δύο τρίτα µε χρηµατοδότηση του ιδιωτικού τοµέα, όπως ζήτησε το Μάρτιο του 00 το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο της Βαρκελώνης. Η ανταπόκριση στο στόχο του 3% αναµένεται να δηµιουργήσει 0,5% επιπλέον αύξηση του ΑΕΠ και νέες θέσεις εργασίας κάθε χρόνο µετά το 010. Καθοριστικής σηµασίας δράσεις περιλαµβάνουν τη διαµόρφωση των ευρωπαϊκών τεχνολογικών πλατφορµών, την ενίσχυση των σχέσεων µεταξύ βιοµηχανίας και δηµόσιας έρευνας, τον αναπροσανατολισµό των δηµόσιων δαπανών υπέρ της έρευνας και της καινοτοµίας, καθιστώντας περισσότερο ελκυστικές τις ερευνητικές σταδιοδροµίες και αναπτύσσοντας αρτιότερα φορολογικά κίνητρα για την έρευνα. "Το ως άνω σχέδιο δράσης σηµατοδοτεί την έναρξη της διαδικασίας που θα µπορούσε ενδεχοµένως να µεταστρέψει την τύχη της ευρωπαϊκής Ε&Α και να επιτρέψει στην Ένωση να επιτύχει τον στόχο του 3% του ΑΕΠ έως το 010", δήλωσε ο αρµόδιος για την έρευνα Επίτροπος, κ. Philippe Busquin. "Αυτή είναι η ευκαιρία της Ευρώπης να τονώσει το ανταγωνιστικό δυναµικό της και να εξασφαλίσει ουσιαστικές βελτιώσεις του επιπέδου της ποιότητας ζωής των ανθρώπων. Ωστόσο, προς τούτο απαιτούνται αποφασιστικές και συντονισµένες προσπάθειες όλων των εµπλεκοµένων µερών - ήτοι των σηµερινών και των µελλοντικών κρατών µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και των ενδιαφεροµένων από το δηµόσιο και τον ιδιωτικό τοµέα. Όλοι µπορούν και πρέπει να συµβάλουν ώστε το συγκεκριµένο πρόγραµµα δράσης να αποτελέσει επιτυχία." Ο κ. Erkki Ormala, διευθυντής για την τεχνολογική πολιτική στο Group Nokia, και κύριος εµπειρογνώµονας για την ευρωπαϊκή στρογγυλή τράπεζα των βιοµηχάνων, πρόσθεσε: "Η βιοµηχανία στην Ευρώπη υποστηρίζει έντονα ότι είναι ανάγκη να αυξηθεί η έρευνα. Αλλά ο στόχος του 3% θα καταστεί πραγµατικότητα µόνο εφόσον στην Ευρώπη δηµιουργηθεί ένα πιο ελκυστικό περιβάλλον για την έρευνα και την καινοτοµία. 1 COM(003) 6

2 Χρειαζόµαστε ένα κανονιστικό περιβάλλον το οποίο να εξασφαλίζει πολύ µεγαλύτερη υποστήριξη, µε λιγότερη και καλύτερη κανονιστική ρύθµιση και θέσπιση των ενδεδειγµένων κινήτρων, άριστους ανθρώπινους πόρους και έναν ισχυρό δηµόσιο τοµέα ερευνών των οποίων να είναι αναβαθµισµένη η σύνδεση µε τη βιοµηχανία. Η βιοµηχανία έχει κάθε πρόθεση να πραγµατοποιήσει µεγαλύτερες επενδύσεις στην ευρωπαϊκή έρευνα εφόσον οι αντίστοιχες κυβερνήσεις είναι σε θέση να µετατρέψουν σε πραγµατικότητα τις απαιτούµενες δράσεις." Ευρύτερη υποστήριξη Η πανευρωπαϊκή διαβούλευση που εγκαινιάστηκε το Σεπτέµβριο του 00 µε την ανακοίνωση "Περισσότερη έρευνα για την Ευρώπη - στόχος: 3% του ΑΕΠ" είχε ως αποτέλεσµα να υπάρξει ευρύ φάσµα απαντήσεων από το δηµόσιο και τον ιδιωτικό τοµέα, που ήταν καθοριστικής σηµασίας για την ανάπτυξη του εν λόγω προγράµµατος δράσης. Όλοι υποστήριξαν το στόχο του 3% και το ενδιαφέρον εστιάσθηκε στις επενδύσεις των επιχειρήσεων στον τοµέα της έρευνας. Τα σηµερινά και µελλοντικά κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης συµφώνησαν ότι είναι σηµαντικό να αυξηθούν οι επενδύσεις στην έρευνα, ενώ στην πλειοψηφία τους ανέφεραν ότι έχουν ήδη θεσπίσει εθνικές πολιτικές και µέτρα για τη βελτίωση των επιδόσεών τους. Οι µεγάλες εταιρείες σχεδιάζουν να διατηρήσουν τις µεγάλης κλίµακας επενδύσεις στην έρευνα παρά τη σηµερινή οικονοµική ύφεση. Ωστόσο, και αυτό είναι ανησυχητικό, προτίθενται να εστιάσουν τις επενδύσεις τους σε ελκυστικότερα περιβάλλοντα εκτός της Ευρώπης, όπως οι ΗΠΑ και η Ασία. Οι εκπρόσωποι του βιοµηχανικού και επιχειρηµατικού κόσµου ζήτησαν µείζονες αλλαγές πολιτικής ώστε να καταστεί εκ νέου ελκυστική η Ευρώπη για τις ερευνητικές επενδύσεις και να αναστραφεί η προαναφερθείσα τάση. Η αναδιαµόρφωση των προτεραιοτήτων Το πρόγραµµα δράσης αντανακλά τις ανησυχίες όλων των σηµαντικών παραγόντων της Ε&Α, προσφέροντας συνδυασµό εργαλείων πολιτικής µε σκοπό: - να εξασφαλισθεί αποτελεσµατικότερη δηµόσια υποστήριξη προς την έρευνα και την καινοτοµία, ώστε να εξασφαλισθούν οι απαραίτητοι ανθρώπινοι πόροι, να ενισχυθεί το υπόβαθρο της δηµόσιας έρευνας και η σύνδεσή της µε τη βιοµηχανία καθώς και να βελτιωθεί το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσµα των δηµόσιων χρηµατοδοτήσεων επί των ιδιωτικών επενδύσεων - να αναπροσανατολιστούν οι δηµόσιοι πόροι προς την έρευνα και την καινοτοµία, αποδίδοντας µεγαλύτερη σηµασία στην ποιότητα των δηµόσιων δαπανών, των ορθώς προσαρµοσµένων κανόνων χορήγησης κρατικών ενισχύσεων και της καλύτερης χρήσης των δηµόσιων διαγωνισµών και - να βελτιωθεί το πλαίσιο των συνθηκών έρευνας και καινοτοµίας όπως τα δικαιώµατα πνευµατικής ιδιοκτησίας, οι κανόνες ανταγωνισµού, οι χρηµατοοικονοµικές αγορές και το φορολογικό περιβάλλον. Το πρόγραµµα περιλαµβάνει επίσης δράσεις για την ανάπτυξη συνεπέστερης πολιτικής προσέγγισης για την Ε&Α µεταξύ των κρατών µελών καθώς και µεγαλύτερη συνέπεια µεταξύ της πολιτικής Ε&Α και των άλλων πολιτικών. COM(00) 499 τελικό

3 ράσεις καθοριστικής σηµασίας Η ανακοίνωση σκιαγραφεί ευρύ φάσµα νέων δράσεων για τους επιµέρους ενδιαφεροµένους, αξιοποιώντας τις ήδη υφιστάµενες δραστηριότητες σε ευρωπαϊκό επίπεδο και στα κράτη µέλη ώστε να επιτευχθεί ο στόχος του 3%. Εν προκειµένω περιλαµβάνονται: ιαδικασία συντονισµού µε τα κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς τις δράσεις για την αύξηση των επενδύσεων στην έρευνα, µε στόχο να διευκολυνθεί η ταχεία και συνεπής ανάπτυξη εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών Η αναεστίαση και η αύξηση των δηµοσίων δαπανών για την υποστήριξη της έρευνας και της καινοτοµίας Η δηµιουργία ευρωπαϊκών τεχνολογικών πλατφορµών για τις καθοριστικής σηµασίας τεχνολογίες που αφορούν π.χ. τους σιδηροδρόµους, τις εναέριες µεταφορές και τη χρήση του υδρογόνου, το γονιδίωµα των φυτών, τις οδικές µεταφορές, τα φωτοβολταϊκά τόξα, τις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας και τις νανοτεχνολογίες, ώστε να διαµορφωθεί και να υλοποιηθεί µία κοινή θεώρηση για την ανάπτυξη και την εξάπλωση των ως άνω τεχνολογιών Η εκπόνηση προτάσεων για τις σταδιοδροµίες των ερευνητών µε στόχο την προσέλκυση και τη διατήρηση της ευρωπαϊκής αριστείας και την αντιµετώπιση των ολοένα αυξανόµενων αναγκών για ανθρώπινους πόρους που αντιµετωπίζει η ευρωπαϊκή Ε&Α Η διαµόρφωση ευρωπαϊκών κατευθύνσεων για τη διαχείριση και την εκµετάλλευση των δικαιωµάτων διανοητικής ιδιοκτησίας στους δηµόσιους ερευνητικούς φορείς και οι συνεργασίες δηµόσιων και ιδιωτικών φορέων για την ενίσχυση των δεσµών µεταξύ του δηµόσιου και του ιδιωτικού τοµέα Η βελτίωση του φάσµατος και της αποτελεσµατικότητας των φορολογικών µέτρων για την ενθάρρυνση της κλιµάκωσης των επενδύσεων στην Ε&Α Η βελτίωση της πρόσβασης στο κεφάλαιο, ιδίως µάλιστα το κεφάλαιο επιχειρηµατικών κινδύνων και ανάληψης νέων εγχειρηµάτων, και τα συστήµατα εγγυήσεων, ιδίως για τις καινοτόµες µικροµεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) Η βελτίωση του συντονισµού και της αποτελεσµατικότητας της χρηµατοδότησης της έρευνας σε επίπεδο ΕΕ (το πρόγραµµα πλαίσιο για την έρευνα στην ΕΕ, το πρόγραµµα EUREKA, τα διαρθρωτικά ταµεία, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το Ευρωπαϊκό Ταµείο Επενδύσεων, καθώς και τα προγράµµατα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας για την ανασυγκρότηση και την ανάπτυξη) Η αναθεώρηση του πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις κρατικές ενισχύσεις στην έρευνα και την ανάπτυξη και η ανακατεύθυνση των κρατικών ενισχύσεων προς την έρευνα και την ανάπτυξη. Η Επιτροπή θα παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την εφαρµογή του προγράµµατος δράσης και τις προόδους των προσπαθειών για την επίτευξη του στόχου του 3%, δηµοσιεύοντας κάθε έτος έκθεση πριν από το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο της άνοιξης. Για περαιτέρω πληροφορίες µπορείτε να επισκεφθείτε τη διεύθυνση: 3

4 Παράρτηµα Γενικές πληροφορίες Οι πλέον αποδοτικές εταιρείες στον τοµέα της Ε&Α Το 000, οι συνδυασµένες δαπάνες των 500 ιδιωτικών εταιρειών µε κορυφαίες επιδόσεις στην Ε&Α έφτασαν τα 307,4 δισεκατ. ευρώ. Αυτό σηµαίνει περίπου δύο φορές το σύνολο των δαπανών Ε&Α σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση κατά το έτος αυτό. Το µερίδιο της Ευρώπης στις επενδύσεις Ε&Α µεταξύ των κορυφαίων 500 εταιρειών δεν είναι ιδιαίτερα µεγάλο. Αντιπροσωπεύει περίπου το 9% (συγκριτικά προς το 44% των εταιρειών από τις ΗΠΑ). Εντούτοις, επιβάλλεται να σηµειωθεί ότι από το 1996 παρατηρείται αύξηση του µεριδίου της Ευρώπης ταχύτερα απ ό,τι στην Αµερική. Εντούτοις, οι µεγαλύτερες ευρωπαϊκές εταιρείες πραγµατοποιούν σχετικά χαµηλότερες επενδύσεις απ ό,τι οι αντίστοιχες αµερικανικές ή οι ιαπωνικές σε τοµείς όπως το υλικό και το λογισµικό για τις τεχνολογίες της πληροφορίας. Αντίθετα, τείνουν να επικεντρώνουν τις δαπάνες έρευνας και ανάπτυξης στα αυτοκίνητα και τα ανταλλακτικά τους ή στις χηµικές ουσίες και τα φαρµακευτικά είδη, ήτοι σε τοµείς όπου η Ευρώπη κατέχει λίαν δεσπόζουσα θέση διεθνώς.

5 Οι κορυφαίες 100 και 500 εταιρείες ανά εµπορικές ζώνες, 1996 και 000 αριθµός εταιρειών 100 κορυφαίες εταιρείες 500 κορυφαίες εταιρείες % συνολικής Ε&Α µέση ετήσια αύξηση των επενδύσεων Ε&Α % αριθµός εταιρειών % συνολικής Ε&Α µέση ετήσια αύξηση των επενδύσεων Ε&Α % ΗΠΑ EΕ Ιαπωνία Άλλες χώρες Σύνολο Πηγή : Τρίτη ευρωπαϊκή έκθεση για τους δείκτες επιστήµης και τεχνολογίας, 003 Πίνακας Κορυφαίες διεθνείς εταιρείες αριθµητικά και ανά επενδύσεις Ε&Α, 000 Αριθµός εταιρειών απάνες Ε&Α σε εκατ. ευρώ Μερίδιο επί του συνόλου 500 εταιρείες) Μερίδιο επί του συνόλου της ΕΕ των εταιρείες) Χώρα Βέλγιο 54 0.% 0.6% ανία % 0.9% Γερµανία % 34.7% Ελλάδα 0 0.0% 0.0% ισπανία 0 0.1% 0.% Γαλλία % 0.9% Ιρλανδία % 0.4% Ιταλία % 5.3% Λουξεµβούργο 0 0.0% 0.0% Κάτω Χώρες % 6.5% Αυστρία 0 0.0% 0.0% Πορτογαλία 0 0.0% 0.0% Φινλανδία % 3.9% Σουηδία % 7.6% ΗΒ % 19.1% EΕ % 100.0% ΗΠΑ % Ιαπωνία % Άλλες χώρες % Σύνολο % Πηγή : Τρίτη ευρωπαϊκή έκθεση για τους δείκτες επιστήµης και τεχνολογίας, 003 Οι γερµανικές, γαλλικές και βρετανικές εταιρείες αποτελούν την πλειοψηφία στο ευρωπαϊκό µερίδιο των κορυφαίων 500 εταιρειών µε επενδύσεις Ε&Α (9,7%, 5,8% και 5,3% αντιστοίχως). Οι εταιρείες από τις χώρες αυτές αποτελούν επίσης την πλειοψηφία στο µερίδιο των ευρωπαϊκών επενδύσεων στον τοµέα της έρευνας και της ανάπτυξης από µεγάλες εταιρείες, 34,7% (Γερµανία), 0,9% (Γαλλία) και 19,1% (ΗΒ).

6 Οι 100 µεγαλύτερες εταιρείες της ΕΕ από τη σκοπιά των δαπανών Ε&Α παρατίθενται στον κατωτέρω πίνακα. Ταξινόµηση των 100 κορυφαίων εταιρειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς τις επενδύσεις Ε&Α 1 DaimlerChrysler, Germany 51 Solvay, Belgium Siemens, Germany 5 H berger Druckmaschinen, Germany 3 Ericsson, Sweden 53 Elan, Ireland 4 Volkswagen, Germany 54 Henkel, Germany 5 GlaxoSmithKline, UK 55 Saint-Gobain, France 6 AstraZeneca, UK 56 Thomson Multimedia, France 7 Alcatel, France 57 ICI, UK 8 Nokia, Finland 58 DSM, The Netherlands 9 Philips Electronics, The Netherlands 59 Nycomed Amersham (now Amersham), UK 10 Bayer, Germany 60 ENI, Italy 11 Renault, France 61 Groupe Lagardere, France 1 Robert Bosch, Germany 6 Faurecia, France 13 Fiat, Italy 63 Altana, Germany 14 Peugeot (PSA), France 64 ASM Lithography, The Netherlands 15 BAE Systems, UK 65 Pirelli, Italy 16 BASF, Germany 66 Rheinmetall, Germany 17 Aventis, France 67 Autoliv, Sweden 18 Istituto Finanziario Industriale, Italy 68 MAN, Germany 19 Unilever, UK 69 Suez Lyonnaise des Eaux, France 0 Aerospatiale (now EADS), The Netherlands 70 Rhodia, France 1 Marconi, UK 71 Oce, The Netherlands STMicroelectronics, France 7 Lundbeck, Denmark 3 SAP, Germany 73 Scania, Sweden 4 Boehringer Ingelheim, Germany 74 Baan, The Netherlands 5 Sanofi-Synthelabo, France 75 Linde, Germany 6 Schering, Germany 76 UCB, Belgium 7 Snecma, France 77 Deutsche Bank, Germany 8 AKZO Nobel, The Netherlands 78 Telia, Sweden 9 Finmeccanica, Italy 79 Dassault Systemes, France 30 Deutsche Telekom, Germany 80 Corus, UK 31 TotalFinaElf, France 81 Framatome, France 3 Michelin, France 8 Usinor, France 33 Rolls-Royce, UK 83 Bull, France 34 BT, UK 84 Enel, Italy 35 Valeo, France 85 Merial, UK 36 E.ON, Germany 86 Electrolux, Sweden 37 Volvo, Sweden 87 GKN, UK 38 E Merck, Germany 88 Great Universal Stores, UK 39 Reuters, UK 89 MG Technologies, Germany 40 Alstom, France 90 Sandvik, Sweden 41 RWE, Germany 91 Danone, France 4 Schneider, France 9 Misys, UK 43 BP Amoco (now BP), UK 93 Legrand, France 44 Novo Nordisk, Denmark 94 Metso, Finland 45 Invensys, UK 95 Bouygues, France 46 France Telecom, France 96 Thyssen Krupp, Germany 47 Continental, Germany 97 Vodafone, UK 48 Shell, UK 98 Fresenius, Germany 49 Thales, France 99 Celltech, UK 50 L Oreal, France 100 Diageo, UK Πηγή : Τρίτη ευρωπαϊκή έκθεση για τους δείκτες επιστήµης και τεχνολογίας, 003

7 Κορυφαίες επενδύσεις Ε&Α: ανάλυση κατά τοµείς Με 7,4%, ο τοµέας των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας αποτελεί τον πλέον σηµαντικό στόχο πραγµατοποιούµενων επενδύσεων υπέρ της γνώσης, µεταξύ των 500 κορυφαίων εταιρειών Ε&Α. Μεταξύ των κορυφαίων ευρωπαϊκών εταιρειών, όπου οι τεχνολογίες της πληροφορίας και των επικοινωνιών ταξινοµούνται στη δεύτερη θέση, το µερίδιο είναι πολύ χαµηλότερο ανερχόµενο σε 16%. Παγκοσµίως τη δεύτερη θέση κατέχουν τα αυτοκίνητα και τα κατασκευαστικά τους στοιχεία µε 17,6% ενώ τα φαρµακευτικά προϊόντα ταξινοµούνται τρίτα µε 15,5%. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα αυτοκίνητα και τα κατασκευαστικά τους στοιχεία ταξινοµούνται στην πρώτη θέση µε 4% ακολουθούµενα από τα φαρµακευτικά είδη και τις τεχνολογίες της πληροφορίας και των επικοινωνιών µε 16%. Η διεύρυνση της Ευρώπης και ο στόχος του 3% Η προσθήκη των 10 νέων κρατών µελών θα οδηγήσει σε αύξηση του ΑΕΠ κατά 3,9% το 1999 και κατά 4,8% το 00. Παράλληλα θα σηµειωθεί µείωση του µεριδίου των συνολικών δαπανών Ε&Α στο ΑΕΠ από 1,9% σε 1,87% (δεδοµένα του 000) (πρόκειται για περιορισµένη επίπτωση λόγω του σχετικά χαµηλού ΑΕΠ των µελλοντικών κρατών µελών) µε παράλληλη αύξηση του αριθµού των ερευνητών περίπου κατά 10% (ήτοι αύξηση που υπερβαίνει την αναλογικώς προβλεπόµενη). Από τα δεδοµένα προκύπτει επίσης ότι οι δαπάνες Ε&Α σε πολλά από τα µελλοντικά κράτη µέλη (Τσεχική ηµοκρατία, Εσθονία, Λιθουανία, Ουγγαρία και Κύπρος) αυξάνει από το 1995 µε ρυθµούς υψηλότερους του αντίστοιχου µέσου ρυθµού για την ΕΕ των 15. Από πρόσφατες πληροφορίες των Υπουργείων έρευνας των µελλοντικών κρατών µελών αποδεικνύεται ότι στις περισσότερες περιπτώσεις υφίστανται σχέδια εδραίωσης ή αναβάθµισης των προσπαθειών Ε&Α. Η αύξηση και η ουσιαστική ξένη χρηµατοδότηση της εθνικής Ε&Α Εξαιρουµένης της Ελλάδας (5,4%), οι ξένες χρηµατοδοτήσεις καλύπτουν παρεµφερή ή µεγαλύτερα µερίδια Ε&Α στο µεταποιητικό τοµέα των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, µε ποσοστά που κυµαίνονται από 14% στη Φινλανδία σε 64,8% στην Ιρλανδία συγκριτικά προς τις ΗΠΑ (16%) ή την Ιαπωνία (1,8%).

8 Ουγγαρία Ιρλανδία Σχήµα 1 Μερίδιο ξένης χρηµατοδότησης στη µεταποίητική Ε&Α, %, 1998 ή το τελευταίο διαθέσιµο έτος (1) Ισπανία Καναδάς ΗΒ Πολωνία Πορτογαλία Ιταλία Κάτω Χώρες Γαλλία Γερµανία Σουηδία ΗΠΑ Φινλανδία Τουρκία Τσεχική ηµοκρατία Ελλάδα Ιαπωνία Πηγή : Τρίτη ευρωπαϊκή έκθεση για τους δείκτες επιστήµης και τεχνολογίας, 003 Σηµείωση: (1) S, UK, PL, P, FIN: 1999; HU, IRL, EL: 1997; D: 1995, I: 199.