H πρώτη βιομηχανική επανάσταση φτάνει στον Πειραιά Εργασία, Μηχανές, Φιλανθρωπία, Χρήστος Καραμπάτσος

Transcript

1 H πρώτη βιομηχανική επανάσταση φτάνει στον Πειραιά Εργασία, Μηχανές, Φιλανθρωπία, Χρήστος Καραμπάτσος

2 Μηχανές της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης Ρολόγια Ατμομηχανές Τεχνητός φωτισμός

3 Βιομηχανία στην Ελλάδα και ο Πειραιάς, 1875 Γιατί ο Πειραιάς; Τι χρειάζεται η βιομηχανία για να λειτουργήσει;

4 Τι χρειάζεται η βιομηχανία για να λειτουργήσει;

5 Τι χρειάζεται η βιομηχανία για να ακμάσει; 1. Ενέργεια 2. Πρώτες ύλες 3. Μηχανές 4. Τεχνογνωσία (μηχανικοί μάστορες) 5. Εργατική δύναμη (ποιες είναι οι προϋποθέσεις;) 6. Ζήτηση

6 Γιατί ο Πειραιάς; Μηχανές και τεχνογνωσία Τα μηχανουργεία του Πειραιά: Τζον Μακ Δούαλ Άγγλος Στέφανος και Βαρθολομαίος Περρέν - Γάλλοι

7 Γιατί ο Πειραιάς; Ζήτηση Σαπούνια (από λάδι) Τούβλα Έπιπλα Μέταλλα και ορυχεία Μηχανές Νηματουργία και υφαντουργία Γιατί το βαμβάκι; Επεξεργασία του βαμβακιού Χρήση του βαμβακιού

8 Γιατί ο Πειραιάς; Εργατική δύναμη Η διαρκής επέκταση της επικράτειας Η έλξη της Αθήνας Μετανάστευση : Οι Πειραιώτες τριπλασιάζονται Παράδειγμα: 8-11/1867: κρητικοί φυγαδεύονται με πλοία για να αποφύγουν τις τουρκικές διώξεις αποβιβάζονται στον Πειραιά 1869: Ο Αθανάσιος Βολωνάκης, από την Κρήτη, «ο πραγματικός σκαπανέας» της ελληνικής βιομηχανίας, ιδρύει το πρώτο νηματουργείο στον Πειραιά.

9 Εργατική δύναμη Ποιες είναι οι προϋποθέσεις; Η δουλειά και η ζωή Το ανθρώπινο ον και ο εργάτης Χώροι εργασίας και χώροι αναπαραγωγής Τι είδους άνθρωποι ήταν οι μετανάστες; Δηλαδή Πώς έβλεπαν τον χώρο και τον χρόνο εντός και εκτός εργασίας;

10 Εργατική δύναμη Ποιες είναι οι προϋποθέσεις;

11 Εργατική δύναμη Ποιες είναι οι προϋποθέσεις; Καθαριότητα -«Οι οικοδεσπότες υποχρεούνται να απαγορεύουν την έξοδον των αναγκαίων προς τας οδούς και έμπροσθεν των οικιών, μέσω κατάλληλων οικοδομών». -Τα οικόπεδα πρέπει να περιτειχίζονται ώστε να μην χρησιμοποιούνται ως αφοδευτήρια. -Απαγορεύεται η σφαγή των ζώων στην αγορά, «έστω και αμνών». -Απαγορεύεται η περιφορά ελεύθερων ζώων στην πόλη. -Η επιβολή των ποινών ανακοινώνεται με σάλπιγγες.

12 Εργατική δύναμη Ποιες είναι οι προϋποθέσεις; Τάξη, 1873 Όχλος επαιτών προξενεί ταραχές στον Πειραιά. Αντιδράσεις όταν οι αρχές «επιχειρούν να τους οδηγήσουν με τη βία στα εργοστάσια». Τάξη, 1898 «Κρήτες πρόσφυγες» λεηλατούν φούρνους.

13 Εργατική δύναμη Ποιες είναι οι προϋποθέσεις; Τάξη, 1874 Οι εν ταις δημοσίαις οδούς και αγυιαίς περιτρέχοντες απροστάτευτοι και πλείστοι ορφανοί παίδες, ένεκα της οσημέραι αυξανομένης πληθύος αυτών, ου μόνο καθίστανται οχληρότατοι και επιβλαβείς τοις καθ οδόν περιπατούσιν, αλλά και έξωθεν των οικημάτων των οικοδεσποτών διαπράττουσι τα αίσχιστα, υβρίζοντες, εμπαίζοντες, γυμνονώμενοι και τα προστυχόντα μετά μεγίστης αναιδείας αρπάζοντες. Ειναι λοιπόν μεγίστη οπισθοδρόμησις, άμα και αμαρτία τοσούτοι παίδες ηλικιωμένοι να περιφέρωνται άνευ εργασίας τας οδούς και να κατατρίβωσι τον πολύτιμον χρόνο εις αισχρότητας και κλοπάς... Ποσειδών, 27/7/1874.

14 Εργατική δύναμη Ποιες είναι οι προϋποθέσεις; Αστυνομικά μέτρα, 1836: Επαίται και αργοί πρέπει να αναγκάζωνται εις εργασίας όταν είναι ικανοί εργασίας εις εναντίαν περίπτωσιν πρέπει να αποπέμπωνται πάντοτε εις τους δήμους των και προς τούτο τίθενται υπό ιδιαιτέραν επαγρύπνισιν και συνοδείαν Το πρώτο ρολόι του Πειραιά, 1873, «θέαμα μαγευτικότατον και λίαν ζηλευτόν» Ο φωτισμός του Πειραιά, 1878: «Όταν μία πόλις φωτίζεται καλώς, η περιουσία των πολιτών φρουρείται, η κίνησις του εμπορίου εξασφαλίζεται και η εργασία πολλαπλασιάζεται». Αντίθετα, «το σκότος της νυκτός ενθαρρύνει τους κακόβουλους, περιορίζει την κίνησιν και παρεμποδίζει την εργασίαν». Υποχρεωτικός εμβολιασμός

15 Φιλανθρωπία Ζάννειο ορφανοτροφείο: 20 Μαΐου 1874: εγκαίνια. 19 Μαΐου 1874: 60 συλλήψεις. 93 οικότροφοι από 10 έως 20 ετών Από Πειραιά: 25 Από Κρήτη: 20 Από Αργοσαρωνικό: 18 Από Πελοπόννησο: 12 Από Κυκλάδες: 6 Από Μικρά Ασία: 3 Από Αθήνα: 2 Από Μακεδονία: 1 Απασχόληση: Σιδηρουργεία (ποια;): 21 Ατμόμυλοι: 6 Υαλουργείο: 5 Καθεκλοποιίο (ποιο;): 5 Ξυλουργείο: 2 Τυπογραφείο (ποιο;): 2 Καδοποιοίο: 2 Τορνευτήριο: 2 Σαπωνοποιείο: 1 Οπλοποιείο: 1 Αμαξοποιίο: 1

16 Διαφημίσεις στην «Ποσειδών»

17 Στόχοι της Φιλανθρωπίας 1. Η εξοικείωση με τους βιομηχανικούς ρυθμούς εργασίας 2. Η συγκράτηση των εργατικών στρωμάτων στην πόλη σε περιόδους απραξίας 3. Η αποτροπή εξεγέρσεων και η διατήρηση της τάξης Η «αυθόρμητη φιλανθρωπία» καυτηριάζεται γιατί εθίζει τον λαό στην αργία και την πονηρία. (Θεοδώρου, 73)

18 Η σχέση με το σήμερα Αυτές οι «επαναστάσεις» -οι αποκαλούμενες 3η και 4η- (...) βαίνουν πολύ πέραν της αμιγώς οικονομικής δραστηριότητας, καλύπτοντας το σύνολο της ανθρώπινης καθημερινότητας και δράσης, ως την πιο ανεπαίσθητη πτυχή της.

19 Εργασία (2 μονάδες) 1. Εξηγήστε πώς ήταν εφικτό οι αρτεργάτες που περιγράφονται στην έκθεση του Εργατικού Κέντρου Αθήνας (Κορδάτος, σ ) να εργάζονται είκοσι ώρες τη μέρα, κάθε μέρα. 2. Διαβάστε τα όσα αναφέρονται στο E. P. Thompson, σ (p ). Επίσης το άρθρο Βάσω Θεοδώρου, «Φιλανθρωπία και Πόλη: Ορφανοί και Άστεγοι Παίδες στον Πειραιά, γύρω στο 1875», Μνήμων 14, Έπειτα σχολιάστε το ειδος της φιλανθρωπίας που περιγράφεται στο άρθρο «Ορφανοτροφείον Ελένης Ζάνη», Ποσειδών, 7/6/ Πώς φαίνεται ότι η Βιομηχανική Επανάσταση φτάνει στον Πειραιά; 4. Σύμφωνα με τον Προκόπη Παυλόπουλο, η «Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση» δεν μπορεί να συγκριθεί με την Πρώτη Βιομηχανική Επανάσταση. Συμφωνείτε ή διαφωνείτε;