ΘΕΜΑ Α. Α3. Ο ατομικός αριθμός του αλκαλίου με την μεγαλύτερη ενέργεια πρώτου ιοντισμού είναι: α) 1 β) 3 γ) 11 δ) 87. Μονάδες 5

Transcript

1 ΧΗΜΕΙΑ Ο.Π ΘΕΜΑ Α Α1. Θεωρούμε ότι η ταχύτητα μιας αντίδρασης διπλασιάζεται όταν αυξάνεται η θερμοκρασία κατά 10 ο C. Αν μία αντίδραση ολοκληρώνεται στους 100 ο C σε 160s τότε στους 150 ο C (με τις ίδιες αρχικές ποσότητες αντιδρώντων) θα ολοκληρώνεται σε χρόνο : α) 80s β) 5s γ) 32s δ) 20s Α2. Το Η 2 στις αντιδράσεις οξειδοαναγωγής μπορεί να δράσει: α) τόσο ως οξειδωτικό όσο και ως αναγωγικό, β) μόνο ως οξειδωτικό, γ) μόνο ως αναγωγικό, δ) ούτε ως οξειδωτικό ούτε ως αναγωγικό Μονάδες 5 Μονάδες 5 Α3. Ο ατομικός αριθμός του αλκαλίου με την μεγαλύτερη ενέργεια πρώτου ιοντισμού είναι: α) 1 β) 3 γ) 11 δ) 87 1 Μονάδες 5

2 Α4. Σε κλειστό δοχείο έχει αποκατασταθεί η ισορροπία: 2NH 3(g) N 2(g) + 3H 2(g). Υπό σταθερό όγκο αυξάνουμε τη θερμοκρασία οπότε αποκαθίσταται νέα ισορροπία στην οποία ο συνολικός αριθμός mol αερίων ελαττώνεται σε σχέση με την αρχική ισορροπία. Επομένως: α) η αντίδραση σχηματισμού της ΝΗ 3 είναι εξώθερμη αντίδραση, β) η αντίδραση σχηματισμού της ΝΗ 3 είναι ενδόθερμη αντίδραση, γ) η αντίδραση σχηματισμού της ΝΗ 3 είναι θερμοουδέτερη αντίδραση, δ) δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν η αντίδραση σχηματισμού της ΝΗ 3 είναι ενδόθερμη ή εξώθερμη Μονάδες 5 Α5. Υδατικό διάλυμα NaNO 3 έχει ph=6,5 στους θ ο C. H θερμοκρασία θ ο C είναι: α) μικρότερη των 25 ο C β) μεγαλύτερη των 25 ο C γ) ίση με 25 ο C δ) δεν μπορούμε να γνωρίζουμε Μονάδες 5 ΘΕΜΑ Β Β1. Στοιχείο Χ έχει 23 συνολικά πρωτόνια και νετρόνια, ενώ ο αριθμός νετρονίων είναι κατά ένα μεγαλύτερος από τον ατομικό αριθμό του στοιχείου. α) Σε ποια ομάδα ανήκει το Χ; β) Το στοιχείο Χ είναι ηλεκτροθετικό, ηλεκτραρνητικό, ή αδρανές; γ) Ποιος είναι ο τύπος της ένωσης του Χ με το οξυγόνο; 2

3 δ) Ποιο από τα στοιχεία Χ και 15 Ρ έχει μεγαλύτερη ενέργεια πρώτου ιοντισμού ε) Στη γραφική παράσταση δίνεται η ενέργεια ιοντισμού για κάθε ένα από τα ηλεκτρόνια του Χ και για ποσότητα ίση με ένα mol. Να ερμηνεύσετε την μεγάλη διαφορά ενέργειας ιοντισμού πρώτου και δεύτερου ηλεκτρονίου Μονάδες 8 Β2. Διαθέτουμε ένα υδατικό διάλυμα ΝaHSO 4 όγκου 20 ml. To διάλυμα ογκομετρείται με πρότυπο διάλυμα Α, συγκέντρωσης 0,5 Μ, το οποίο αποτελείται είτε από ΗCl είτε από NaΟΗ. α) Ποια από τις δυο ουσίες μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρότυπο διάλυμα στην παρούσα ογκομέτρηση ; Αιτιολογείστε την απάντηση σας β) Ποια είναι η συγκέντρωση του ογκομετρούμενου διαλύματος αν για το ισοδύναμο σημείο χρειάστηκαν 40 ml πρότυπου διαλύματος ; γ) Ποιο το ph του διαλύματος στο ισοδύναμο σημείο της ογκομέτρησης ; Δίνεται για το H 2 SO 4 : Ka 2 = 10-2, log3=0,5 Μονάδες 7

4 Β3. Σε δοχείο βρίσκονται σε κατάσταση ισορροπίας 2 mol CO, 2 mol O 2 και 2 mol CO 2 σύμφωνα με τη χημική εξίσωση: O 2 (g) + 2CO (g) 2CO 2 (g). Η πίεση στο δοχείο είναι ίση με 12 atm. Διπλασιάζουμε τον όγκο του δοχείου υπό σταθερή θερμοκρασία οπότε αποκαθίσταται νέα ισορροπία. Η τιμή της πίεσης στη νέα ισορροπία μπορεί να είναι: α. 6 atm β. 6,5 atm γ. 8 atm δ. 10 atm Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση Να δικαιολογήσετε την επιλογή σας Μονάδες 4 Β4. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή Λάθος αν η πρόταση είναι λανθασμένη και να αιτιολογήσετε τις απαντήσεις σας. α) Σε δοχείο που έχει αποκατασταθεί η ισορροπία: 2NH 3(g) N 2(g) + 3H 2(g), όταν αυξάνεται η θερμοκρασία παρατηρώ ότι η ποσότητα της NH 3 μειώνεται, άρα η αντίδραση προς τα δεξιά είναι ενδόθερμη. β) Κατά την διεξαγωγή ενός χειρουργείου χρησιμοποιούνται χαμηλές θερμοκρασίες γ) Τα φάρμακα δρουν πιο γρήγορα με την μορφή χαπιών παρά με την μορφή σκόνης Μονάδες 6 ΘΕΜΑ Γ Γ1. Η ένωση Α είναι ένας εστέρας ο οποίος παρουσιάζει μια ιδιαίτερη οσμή μήλου. Να βρείτε τους συντακτικούς τύπους των ενώσεων Α,Β,Γ,Δ,Ε,Ζ,Θ,Κ δεδομένου ότι η ένωση Κ έχει στο μόριο της 7 σ δεσμούς και 1 π και η ένωση Ε είναι το δευτερεύον προϊόν σε αντιδράσεις προσθήκης. 4

5 Μονάδες 8 Γ2. Στις μέρες μας για να διαπιστωθεί αν οδηγός αυτοκινήτου έχει κάνει χρήση οινοπνευματωδών ποτών, υποχρεώνεται να εκπνεύσει στο στόμιο μίας ειδικής συσκευής η οποία ονομάζεται αλκοολόμετρο και αποτελείται από δύο ηλεκτρόδια. Παλαιότερα η ανίχνευση της κατανάλωσης ποτού στηριζόταν σε μία παρόμοια διαδικασία όπου ο οδηγός υποχρεούταν να εκπνεύσει σε πλαστικό σάκο με γυάλινο στόμιο στον οποίο υπήρχε οξινισμένο διχρωμικό κάλιο (K 2 Cr 2 O 7 ). Ποια παρατήρηση οδηγούσε στο συμπέρασμα ότι το αλκοολο-τεστ ήταν θετικό; Να γραφεί η σχετική εξίσωση. Μονάδες 4 Γ3. Μείγμα δύο κορεσμένων μονοσθενών αλκοολών Α και Β (MrA<MrB) ζυγίζει 28,6 g και η αναλογία mol των Α και Β είναι 1:4 αντίστοιχα. Στο μείγμα όταν επιδράσει περίσσεια μεταλλικού νατρίου ελευθερώνονται 5,6 L H 2 μετρημένα σε πρότυπες συνθήκες (STP). α) Να υπολογίσετε την αρχική σύσταση σε mol των δύο αλκοολών. β) Να προσδιορίσετε τους μοριακούς τύπους των δύο αλκοολών γ) Αν γνωρίζετε ότι και οι δύο αλκοόλες δίνουν την αλογονοφορμική αντίδραση και παράγουν κίτρινο ίζημα να προσδιορίσετε τους συντακτικούς τύπους και να γράψετε για μία από τις δύο τα στάδια της αλογονοφορμικής αντίδρασης αναλυτικά. Μονάδες 13

6 ΘΕΜΑ Δ Δ1. Σε δοχείου σταθερού όγκου και σε σταθερή θερμοκρασία εισάγεται οξύ του τύπου RCOOH το οποίο αναμιγνύεται με ισομοριακή ποσότητα κορεσμένης μονοσθενούς αλκοόλης 0,4 mol και το σύστημα έρχεται σε ισορροπία. α) Ποιες είναι οι ποσότητες των ουσιών στην χημική ισορροπία και ποια είναι η απόδοση της αντίδρασης β) Πόσα mol αλκοόλης πρέπει να προσθέσουμε στην χημική ισορροπία ούτως ώστε η απόδοση της αντίδρασης να γίνει 90% Δίνεται για την αντίδραση Κc= 4 Μονάδες 10 Δ2. Παρασκευάζουμε διάλυμα Δ του παραπάνω οργανικού οξέος R-COOH συγκέντρωσης C 1 = 4, M με ph ίσο με 3,3. α) Υπολογίστε τις συγκεντρώσεις όλων των ιόντων του διαλύματος Δ. β) Υπολογίστε τη σταθερά Κa του οξέος R-COOH. γ) Μελετήστε τον παρακάτω πίνακα τιμών των pka ορισμένων οργανικών οξέων στους 25 0 C και εξετάστε αν το οξύ R-COOH μπορεί να είναι ένα από τα οξέα αυτού του πίνακα. Οξύ HCOOH CH 3 COOH C 2 H 5 COOH C 6 H 5 COOH pka 3,8 4,7 4,9 4,2 δ) Παρασκευάσαμε 1L διαλύματος με ph = 4,2 αναμειγνύοντας χ ml του διαλύματος Δ και y ml διαλύματος RCOONa συγκέντρωσης Μ. Ποιες είναι οι τιμές των χ και y; Δίνεται ότι log2 = 0,3 και η θερμοκρασία όλων των διαλυμάτων είναι 25 0 C Μονάδες 15 6

7 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. β, Α2. α, Α3. β, Α4. β, Α5. β ΘΕΜΑ Β Β1. α) p+n=23, A=Z+n, Z=p και n=z+1 άρα από τους τύπους προκύπτει ότι Z=11=p=e κατά την ηλεκτρονιακή δόμηση προκύπτει ότι: Χ: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 1 άρα το Χ ανήκει στην 1 η ομάδα (IA) του περιοδικού πίνακα και στην 3 η περίοδο β) το στοιχείο Χ εφόσον ανήκει στην 1 η ομάδα του περιοδικού πίνακα είναι ηλεκτροθετικό. Η ηλεκτροθετικότητα αυξάνεται από δεξιά προς τα αριστερά κατά μήκος μιας περιόδου του περιοδικού πίνακα. γ) το στοιχείο Χ είναι μέταλλο(ηλεκτροθετικό) και αφού έχει ένα ηλεκτρόνιο στην εξωτερική στιβάδα έχει Α.Ο +1, οπότε σχηματίζει ιοντική ένωση με το οξυγόνο του τύπου Χ 2 Ο δ) Ενέργεια ιοντισμού (Εi) ονομάζεται η ελάχιστη ενέργεια που απαιτείται για την πλήρη απομάκρυνση ενός ηλεκτρονίου από ελεύθερο άτομο που βρίσκεται σε αέρια φάση και στην θεμελιώδη του κατάσταση. Χ: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 1 15Ρ: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 3 Η ενέργεια πρώτου ιοντισμού αυξάνεται από αριστερά προς τα δεξιά κατά μήκος μια περιόδου και από κάτω προς τα πάνω σε μία ομάδα στον περιοδικό πίνακα. Συγκρίνοντας τα στοιχεία, και τα 2 ανήκουν στην 3 η περίοδο του περιοδικού πίνακα. (Το Ζ * Χ=1 ενώ το Ζ * Ρ=5. Όσο μεγαλύτερο είναι το Ζ* τόσο αυξάνεται η ελκτική δύναμη του πυρήνα προς το ηλεκτρόνιο της εξωτερικής στιβάδας άρα αυξάνεται η ενέργεια πρώτου ιοντισμού.) Συνεπώς ο Ρ έχει μεγαλύτερη ενέργεια πρώτου ιοντισμού από το Χ.

8 ε) Με την ενέργεια πρώτου ιοντισμού απομακρύνεται το ηλεκτρόνιο της εξωτερικής στιβάδας από το 3s και έτσι το στοιχείο Χ αποκτά δομή ιόντος Χ + : 1s 2 2s 2 2p 6 Με την ενέργεια δευτέρου ιοντισμού φεύγει ακόμα ένα ηλεκτρόνιο από την εξωτερική στιβάδα. Όμως σπάει η δομή ευγενούς αερίου(πολύ σταθερή δομή) και έτσι η ενέργεια δευτέρου ιοντισμού έχει πολύ μεγαλύτερη τιμή από του πρώτου όπως διαπιστώνεται και με την μεγάλη απόσταση τους στο διάγραμμα. Β2. α) Ως πρότυπο διάλυμα θα χρησιμοποιηθεί το NaΟΗ. Το NaHSO 4 είναι ένα όξινο άλας, οπότε μπορεί να αντιδράσει μόνο με μία βάση. NaHSO 4 Na + + HSO 4 HSO 4 + H 2 O SO H 3 O + ( [H 3 O + ]>[OH - ] ) όξινο άλας β) Στο ισοδύναμο σημείο έχω πλήρη εξουδετέρωση και ισχύει ότι: n ογκομ = n προτ άρα C ογκ V ογκ = C προτ V προτ και C ογκ = 1 Μ γ) NaHSO 4 + NaΟΗ Na 2 SO 4 + H 2 O Αρχ 0,02 0,02 Α/Π -0,02-0,02 0,02 0,02 Τελ - - 0,02 0,02 Άρα η C= 0,02/ 0,06 = 1/3 M Na 2 SO 4 Na SO 4 Αρχ C Τελ - C C 8

9 SO H 2 O HSO 4 + OH Ι.Ι C-χ χ χ Κb 2 = Kw/Ka 2 άρα Κb 2 =10-12 Κb 2 = χ 2 /C άρα χ= 10-6 / Μ συνεπώς poh= -log 10-6 / Μ άρα poh=6,25 και ph=7,75 B3. 2CO (g) + O 2 (g) 2CO 2 (g) Χ.Ι n ολ(αρχ) = 6 mol Μεταβολή V άρα η Θέση ΧΙ αριστερά Α/Π +2x +x -2x Χ.Ι 2 2+2x 2+x 2-2x n ολ ' = 6 + x mol Στην αρχική ισορροπίας n ολ(αρχ) = 6 mol και P 6R /V. Με διπλασιασμό του όγκου η πίεση στιγμιαία υποδιπλασιάζεται και η ισορροπία μετατοπίζεται προς τα αριστερά (περισσότερα mol) και έτσι. Έστω ότι διασπώνται 2x mol CO 2. Τότε θα παραχθούν x mol O 2 και 2x mol CO. Στη νέα ισορροπία n ολ = (6 + x) mol. Πρέπει όμως 2-2x > 0 άρα x < 1mol αλλιώς δεν θα υπάρχει CO 2 και άρα δεν θα αποκατασταθεί ισορροπία. Η πίεση στη νέα ισορροπία είναι: P (6 x) R /2V. Άρα έχουμε ότι Pτελ < 7 atm. Άρα σωστή απάντηση η β. άρα Pτελ = 6+x και επειδή x < 1mol θα

10 Β4. α. Σωστή Αφού παρατηρούμε ότι η ποσότητα της NH 3 μειώνεται, αυτό σημαίνει ότι η δεδομένη χημική ισορροπία 2NH 3(g) N 2(g) + 3H 2(g) μετατοπίστηκε προς τα δεξιά. Σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier η αύξηση της θερμοκρασίας μετατοπίζει τη χημική ισορροπία προς την κατεύθυνση που απορροφάται θερμότητα (προς την ενδόθερμη). Άρα η διάσπαση της NH 3 είναι ενδόθερμη. β. Σωστή διότι η θερμοκρασία είναι ένας παράγοντας ο οποίος επηρεάζει την ταχύτητα των αντιδράσεων. Έτσι η μειωμένη θερμοκρασία στα χειρουργεία έχει στόχο τη μείωση των ταχυτήτων των αντιδράσεων μεταβολισμού του ασθενούς γ. Λανθασμένη Τα φάρμακα δρουν πιο γρήγορα αν είναι σε μορφή σκόνης γιατί έχουν μεγαλύτερη επιφάνεια επαφής. Με αυτό τον τρόπο μεγαλώνει ο αριθμός των αποτελεσματικών συγκρούσεων των αντιδρώντων οπότε αυξάνεται η ταχύτητα της αντίδρασης. ΘΕΜΑ Γ Γ1. Α. CH 3 CH 2 CH 2 COOCH 3 Β. CH 3 OH Γ. CH 3 CH 2 CH 2 COOH Δ. CH 3 CH 2 CH 2 CN Ε. CH 3 CH 2 CH 2 Cl Ζ. CH 3 CH=CH 2 Θ. CH 3 CH(ΟH)CH 3 Κ. CH 3 COONa Γ2. Τα αλκοολούχα ποτά περιέχουν οινόπνευμα, δηλαδή αιθανόλη (CH 3 CH 2 ΟH). Παλαιότερα λοιπόν όταν περνούσε σημαντική ποσότητα αλκοόλης στο σωλήνα της συσκευής είχε ως αποτέλεσμα την αλλαγή του 10

11 χρώματος του διαλύματος του διχρωμικού καλίου (K 2 Cr 2 O 7 ) από πορτοκαλί σε πράσινο. 3CH 3 CH 2 ΟH + 2K 2 Cr 2 O 7 + 8H 2 SO 4 3CH 3 COOH + 2K 2 SO 4 + 2Cr 2 (SO 4 ) H 2 O Γ3. Έστω οι δύο αλκοόλες με γενικούς μοριακούς τύπους: C ν H 2ν+2 Ο (Α) C μ H 2μ+2 Ο (Β) x mol 4x mol α) n H2 = 5,6/22,4 = 0,25 mol C ν H 2ν+2 Ο + Na C ν H 2ν+1 ΟNa + ½ H 2 x x/2 C μ H 2μ+2 Ο + Na C μ H 2μ+1 ΟNa + ½ H 2 4x 4x/2 n H2 = x/2 + 4x/2 = 0,25 άρα x = 0,1 mol άρα η αρχική ποσότητα της αλκοόλης Α είναι 0,1 mol και της Β 0,4 mol β) mμειγμ = m A + m B άρα 28,6 = x ( 14v +18) + 4x (14μ + 18) άρα 14 = v + 4μ και με MrA<MrB δηλαδή ν<μ προκύπτει ότι ν = 2 άρα Α C 2 H 6 Ο και μ = 3 άρα Β C 3 H 8 Ο γ) εφόσον και οι δύο αλκοόλες δίνουν την αλογονοφορμική τότε: Α: CH 3 CH 2 ΟH Β: CH 3 CH(ΟH)CH 3

12 Οξείδωση : CH 3 CH 2 OH + I 2 CH 3 CHO + 2HI Υποκατάσταση : CH 3 CHO + 3I 2 CI 3 CHO + 3HI Απόσπαση : CI 3 CHO + NaOH HCOONa + CHI 3 Εξουδετέρωση : 5HI + 5NaOH 5NaI + 5H 2 O CH 3 CH 2 OH + 4I 2 + 6NaOH HCOONa + CHI 3 + 5NaI + 5H 2 O ΘΕΜΑ Δ Δ1. RCOOH + R OH RCOOR + H 2 O Αρχ 0,3 0,3 Α/Π -χ -χ χ χ Χ.Ι 0,3-χ 0,3-χ χ χ α) Kc = [RCOOR ] [ H 2 O] / [ RCOOH] [ R OH] άρα χ=0,2 mol Άρα στην Χ.Ι n ( R OH ) =n ( RCOOH )=0,1mol και n ( RCOOR )=n ( H2O )=0,2mol α = χ/0,3=0,667 ή 66.7% β) RCOOH + R OH RCOOR + H 2 O Χ.Ι 1 0,1 0,1 0,2 0,2 Μεταβολή - ψ [ Θέση ΧΙ ] Α/Π +ω +ω -ω -ω Χ.Ι 0,1+ω 0,1+ω-ψ 0,2-ω 0,2-ω α = 0,5 = 0,2-ω / 0,3 ή ω = 0,05 mol άρα από Κc= 0,15 0,15 / 0,15 (0,05-ψ) ψ= 0,1125 mol αλκοόλης 12

13 Δ2. α) Αφού log2=0,3 τότε 10 0,3 = 2 RCOOH + Η 2 Ο RCOO + H 3 O + I.I 4, ω ω ω όμως ph=3,3 άρα ω=10 3,3 Μ ή ω= ,3 = /2= Μ [RCOO ] = [H 3 O + ] = Μ και από αυτοϊοντισμό νερού : [ΟΗ ] = Kw / [H 3 O + ] = Μ β) ή Ka = 6, γ) pka = -logka = -log = -log10 3 +log2 4 = ,3 = 4,2 άρα το οξύ R-COOH μπορεί να είναι το C 6 H 5 COOH δ) x + y = 1L (I) RCOOΗ και RCOONa δεν αντιδρούν και στο τελικό διάλυμα οι νέες συγκεντρώσεις τους θα είναι αντίστοιχα : C x = C V / V ολ = 4, x / 1 = 4, x M C y = y / 1 = y M

14 RCOOΗ και RCOONa αποτελούν ρυθμιστικό διάλυμα, ισχύουν και οι γνωστές προσεγγίσεις άρα από εξίσωση Henderson-Hasselbalch έχουμε : ph = pka + log C β / C οξ με C β = C y και C οξ = C x 4,2 = 4,2 + log C y / C x ή log C y / C x = 0 ή C y / C x = 1 C y = C x και y = 4, x άρα y = 1,5 x (II) Από (Ι) και (ΙΙ) έχουμε : x = 0,4L ή 400mL και y = 0,6L ή 600mL Από το Χημικό Τμήμα των Φροντιστηρίων Πουκαμισάς Ηρακλείου συνεργάστηκαν: Τζ.Καλαφατάκη, Γ.Παπαδαντωνάκης 14