Διαταραχές Πρόσληψης Tροφής (ΔΠΤ)

Transcript

1 Διαταραχές Πρόσληψης Tροφής (ΔΠΤ) Δρ. Ζαρταλούδη Αφροδίτη Λέκτορας Τμήματος Νοσηλευτικής Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

2

3 Η τροφή είναι το καύσιμο που χρειάζεται το σώμα μας για να λειτουργεί. Είναι όμως μόνο αυτό; Η τροφή είναι ένα δώρο που προσφέρουμε σε αυτούς που αγαπάμε. Είναι μια μορφή επικοινωνίας όταν όλοι καθόμαστε στο ίδιο τραπέζι και τη μοιραζόμαστε. Είναι απαραίτητο συστατικό της φιλοξενίας. Είναι μια από τις υλικές απολαύσεις της ζωής.

4 Η τροφή είναι το καύσιμο που χρειάζεται το σώμα μας για να λειτουργεί. Είναι όμως μόνο αυτό; Είναι ένας τρόπος να ρυθμίσουμε τα συναισθήματά μας όταν είναι έντονα και ανυπόφορα. Είναι ένα από τα υλικά αγαθά που ο ασκητής πρέπει να περιορίσει για να πλησιάσει τον πνευματικό του στόχο. Από την άλλη πλευρά η στέρησή της είναι πολλές φορές τιμωρία, μέθοδος βασανισμού ή ακόμα και ένας απεγνωσμένος τρόπος να αντισταθούμε στην αδικία και να διαδηλώσουμε την αντίρρησή μας.

5 Όσο σημαντική είναι για τον άνθρωπο η τροφή το ίδιο σημαντική είναι η έλλειψη μέτρου στην πρόσληψή της Ακατάσχετη κατανάλωση ψυχογενής βουλιμία Εκούσια στέρηση Ψυχογενής ανορεξία

6 Οι Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής (ΔΠΤ) είναι ψυχικές παθήσεις Είναι ένα σύνολο από συμπεριφορές, σκέψεις και συναισθήματα που παρατηρούμε όταν η ψυχική κατάσταση του ατόμου είναι ιδιαίτερα διαταραγμένη. Π.χ ο αυστηρός περιορισμός της πρόσληψης τροφής μου εξασφαλίζει αρχικά ένα αίσθημα αυτοκυριαρχίας, όταν νιώθω φόβο στη σκέψη ότι δεν μπορώ να αυτενεργήσω με αποτελεσματικό τρόπο (ή να επηρεάσω το περιβάλλον μου)

7 Οι Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής (ΔΠΤ) είναι ψυχικές παθήσεις Αν υποφέρω από έντονα συναισθήματα που δεν μπορώ να εκφράσω και να ρυθμίσω, το να εκτονώσω την έντασή μου τρώγοντας μεγάλες ποσότητες φαγητού μπορεί να με βοηθήσει να συνεχίσω τη ζωή μου καθώς ανακουφίζομαι, έστω και πρόσκαιρα, από αυτά τα συναισθήματα. Οι ΔΠΤ δεν είναι ενσυνείδητη επιλογή, ούτε «πείσμα», ούτε διατροφικό πρόβλημα. Οι ΔΠΤ είναι ψυχικές παθήσεις και ως τέτοιες χρειάζονται θεραπεία.

8 Μύθος και Πραγματικότητα στις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής

9 Μύθος: Οι Δ.Δ είναι μια σύγχρονη ασθένεια Πραγματικότητα: Οι πρώτες περιγραφές Δ.Δ χρονολογούνται στο 1873 και 1874 με τον Laseque να αναφέρεται σε Anorexie Hysterique και τον Gull σε Anorexia Nervosa αντίστοιχα. Η Βουλιμία περιγράφτηκε από τον 19ο αι. αλλά πλήρως το 1979 και η ΔΕΥ το Μύθος: Ανορεξία = Απώλεια της όρεξης = Ο/Η ασθενής δεν πεινάει Πραγματικότητα: Ο/Η ασθενής πεινάει και σκέφτεται το φαγητό 24 ώρες το εικοσιτετράωρο χωρίς όμως να επιτρέπει στον εαυτό του/της την κατανάλωση τροφής

10 Μύθος: Οι Δ.Δ είναι ένα καπρίτσιο του ασθενούς Πραγματικότητα: Οι Δ.Δ είναι ένα περίπλοκο, ΠΟΛΥΠΑΡΑΓΟΝΤΙΚΟ- ψυχογενές πρόβλημα το οποίο ο/η ασθενής δεν ελέγχει αλλά από το οποίο ελέγχεται Μύθος: Για όλα φταίνε οι γονείς Πραγματικότητα: Οι Δ.Δ είναι μια ασθένεια πολύπαραγοντικής αιτιολογίας. Κοινωνικοί, γενετικοί, οικογενειακοί κ.α παράγοντες είναι σημαντικοί χωρίς όμως κανένας από μόνος του να επαρκεί για την εμφάνιση μιας Δ.Δ. Η οικογένεια δεν ευθύνεται μπορεί όμως να βοηθήσει!

11 Μύθος: Θα του/της περάσει Πραγματικότητα: Οι Δ.Δ δεν θεραπεύονται ούτε περνάνε ως δια μαγείας. Η έγκαιρη παρέμβαση από εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας είναι εξαιρετικά σημαντική και απαραίτητη Μύθος: Οι Δ.Δ δεν είναι επικίνδυνες Πραγματικότητα: Η ψυχογενής ανορεξία έχει το μεγαλύτερο ποσοστό θνησιμότητας από όλες τις ψυχιατρικές/ψυχογενείς διαταραχές (20-25%) Πολλοί ασθενείς με ΔΠΤ παραμένουν εκτός θεραπείας και ΕΚΤΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ. (Παραμελημένοι ασθενείς).

12 Συνηθισμένοι «μύθοι» Το να έχεις «διαταραχή διατροφής» είναι επιλογή Οι διαταραχές διατροφής έχουν να κάνουν με την εμφάνιση και την ομορφιά Υπάρχει πρόβλημα μόνο εάν κάποιος είναι εξαιρετικά αδύνατος Κάποιος που τρώει δεν έχει διαταραχή διατροφής Η επίτευξη του βάρους- στόχου σημαίνει και θεραπεία

13 Οι Διαταραχές Πρόσληψης Tροφής (ΔΠΤ) έχουν δύο χαρακτηριστικά που κάνουν επιτακτική την αναγκαιότητα για την αντιμετώπισή τους Το πρώτο χαρακτηριστικό τους είναι ότι εμφανίζονται με αυξημένη συχνότητα στην εφηβεία Το δεύτερο χαρακτηριστικό τους είναι ότι συνοδεύονται από μια σειρά από ιατρικές επιπλοκές

14 ΣΗΜΑΣΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ Σημαντική επίπτωση που συνεχώς αυξάνεται Σημαντική νοσηρότητα- οργανική και ψυχοκοινωνική δυσλειτουργία πάσχοντος Σοβαρές επιπλοκές / σημαντική έκπτωση της λειτουργικότητας του ατόμου και πτωχή ποιότητα ζωής Δύσκολη αντιμετώπιση, συχνές υποτροπές Επιφυλακτική πρόγνωση, υψηλή θνητότητα

15 Τα νεότερα επιδημιολογικά δεδομένα υποδεικνύουν αύξηση της εξάπλωσης των ΔΠΤ Η ΨΑ, που στην αρχή του 20ου αιώνα ήταν σπανιότατη, σήμερα πλήττει το 0.2% - 1% του γυναικείου πληθυσμού των βιομηχανοποιημένων χωρών Η ΨΒ που περιγράφηκε, ως νοσολογική οντότητα μόλις το 1979, εμφανίζει, στις αντίστοιχες χώρες, συχνότητες που φτάνουν το 1.5% - 5% Η ΔΕΥ αφορά το 2% - 3.5% του γενικού πληθυσμού και το 20%-30% των παχύσαρκων ατόμων ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΕΚΒΑΣΗ Οι ΔΠΤ, με τη χρόνια πορεία τους προκαλούν σημαντική καταπόνηση στους πάσχοντες και τον κοινωνικό τους περίγυρο πλήττουν τις προσωπικές, τις ερωτικές και τις επαγγελματικές τους σχέσεις αλλά και την εκπαιδευτική τους δραστηριότητα Επιπρόσθετα, τα αίτια τους είναι ασαφή και η θεραπεία τους είναι δύσκολη, δαπανηρή και πολλές φορές αναποτελεσματική

16 Διαταραχές πρόσληψης τροφής Η ψυχογενής ανορεξία (Anorexia Nervosa) Η ψυχογενής βουλιμία (Boulimia Nervosa) Η επεισοδιακή υπερφαγία (Binge Eating Disorder) Το σύνδρομο της νυκτερινής πρόσληψης τροφής Άτυπες διαταραχές πρόσληψης τροφής

17 Ένας λειτουργικός ορισμός της ΔΠΤ: «μια επίμονη διαταραχή της διατροφής ή της σχετιζόμενης με τη διατροφή συμπεριφοράς, η οποία έχει σε σημαντικό βαθμό αρνητικές Ύπαρξη 3 χαρακτηριστικών: Δυσλειτουργική διατροφική συμπεριφορά Αρνητική εικόνα σώματος Προσπάθειες απώλειας βάρους επιπτώσεις στη σωματική υγεία ή την ψυχοκοινωνική λειτουργικότητα του ατόμου»

18 ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΔΑΦΝΗΣ (1) Η Δάφνη, μιλώντας για το πρόβλημα που αντιμετωπίζει με τη διατροφή της, λέει: «Η ανορεξία ξεκίνησε όταν ήμουν στη Δευτέρα Λυκείου. Μέχρι τότε ποτέ δεν είχα δώσει ιδιαίτερη σημασία στη διατροφή μου. Θα έλεγα ότι πάνω-κάτω έτρωγα ό,τι και όλοι οι συμμαθητές μου. Εκείνη τη χρονιά όμως είχα πολύ μεγάλο άγχος για τα μαθήματα. Η μεγάλη μου αδελφή είχε περάσει στην Ιατρική Σχολή και η μητέρα μου συνέχεια μου υπενθύμιζε ότι θα έπρεπε κι εγώ να τα καταφέρω το ίδιο καλά με εκείνη. Δεν μπορώ να θυμηθώ καλά πώς ήταν στην αρχή, πώς δηλαδή ξεκίνησα να τρώω λιγότερο, αυτό όμως που θυμάμαι ήταν ότι ένιωθα καταπληκτικά. Το άγχος μου είχε φύγει και είχα πολύ περισσότερη αυτοπεποίθηση από οποιαδήποτε άλλη περίοδο της ζωής μου. Κάποια στιγμή όμως, δύο-τρεις μήνες μετά, τρόμαξα από ένα άρθρο σε ένα ιατρικό περιοδικό της αδελφής μου που έλεγε ότι πολλοί άνθρωποι έγιναν παχύσαρκοι ξεκινώντας να κάνουν δίαιτα.

19 ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΔΑΦΝΗΣ (2) Αυτός ο φόβος, ότι δηλαδή θα φάω λίγο παραπάνω χωρίς να το θέλω και μετά δεν θα μπορώ να σταματήσω και θα καταλήξω να γίνω χοντρή, δεν μου έφυγε στιγμή από τότε. Όταν το βάρος μου έπεσε κάτω από τα 45 κιλά (η Δάφνη έχει ύψος 1,72), οι γονείς μου άρχισαν να ανησυχούν. Η ζωή στο σπίτι έγινε πεδίο μάχης. Η μητέρα μου με κυνηγούσε συνέχεια με ένα πιάτο φαγητό και η αδελφή μου με ύφος καθηγητή πανεπιστημίου μου έλεγε ότι αν δεν φάω θα πεθάνω. Μου ήταν αδύνατο να σκεφτώ λογικά. Το μυαλό μου ήταν κολλημένο στο πως θα φάω λιγότερο. Έψαχνα κάθε μέρα το σώμα μου να δω αν έχω πάρει βάρος. Για ζύγισμα δε, δεν το συζητάμε, πάνω από 10 φορές την ημέρα. Η περίοδος μου σταμάτησε, εγώ είχα γίνει πετσί και κόκαλο, αλλά το μυαλό μου δεν μπορούσε να δει την πραγματικότητα.

20 ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΔΑΦΝΗΣ (3) Στα μάτια μου ήμουν υπέρβαρη και έπρεπε να χάσω κι άλλο βάρος. Για να ξεφύγω από την πίεση της οικογένειας μου και να μην πάρω βάρος άρχισα να κάνω διάφορα "κόλπα". Εμετό δεν έκανα, γιατί δεν άντεχα το αίσθημα της αηδίας που σου αφήνει. Μασούσα όμως το φαγητό και όταν δεν έβλεπαν, το έφτυνα σε μια χαρτοπετσέτα. Κάτω από το κρεβάτι μου είχα μια σακούλα με όλες τις χαρτοπετσέτες με τις μπουκιές που είχα καταφέρει να μην φάω. Τη σακούλα την άδειαζα με προσοχή όταν έλειπαν όλοι από το σπίτι ή όταν κοιμόντουσαν το βράδυ. Μια ημέρα όμως τη βρήκε η μητέρα μου και έγινε χαμός.

21 ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΔΑΦΝΗΣ (4) Από τότε έτρωγα πάντα με παρακολούθηση. Λες και ήμουν βαρυποινίτης. Τότε ήταν που ξεκίνησα να παίρνω τα καθαρτικά. Με αυτά ανακουφιζόμουν κάπως από τις ενοχές που είχα, αν με κατάφερναν να φάω παραπάνω. Επίσης, έκανα τακτικά γυμναστική. Είχα βάλει μάλιστα και αυστηρό πρόγραμμα, μία ώρα το πρωί και μία το βράδυ. Η γυμναστική, εκτός από τη μείωση του βάρους, με βοηθούσε να εκτονώσω και τον εκνευρισμό που ένιωθα. Μια φορά πήρα και ένα φάρμακο για το θυρεοειδή που έπαιρνε η μητέρα μου, αλλά μου έφερε τρόμο και αγωνία και δεν το ξαναπήρα γιατί φοβήθηκα...».

22 ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ (1) «ξεκίνησα να τρώω λιγότερο, αυτό όμως που θυμάμαι ήταν ότι ένιωθα καταπληκτικά» «ο φόβος, ότι θα φάω λίγο παραπάνω χωρίς να το θέλω και μετά δεν θα μπορώ να σταματήσω και θα καταλήξω να γίνω χοντρή, δεν μου έφυγε στιγμή από τότε». «το μυαλό μου ήταν κολλημένο στο πως θα φάω λιγότερο» «Έψαχνα κάθε μέρα το σώμα μου να δω αν έχω πάρει βάρος. Για ζύγισμα δε, δεν το συζητάμε, πάνω από 10 φορές την ημέρα»

23 ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ (2) «Η περίοδος μου σταμάτησε, εγώ είχα γίνει πετσί και κόκαλο, αλλά το μυαλό μου δεν μπορούσε να δει την πραγματικότητα» «άρχισα να κάνω διάφορα "κόλπα". Μασούσα όμως το φαγητό και όταν δεν έβλεπαν, το έφτυνα σε μια χαρτοπετσέτα. Τη σακούλα την άδειαζα με προσοχή όταν έλειπαν όλοι από το σπίτι ή όταν κοιμόντουσαν το βράδυ»

24 ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ (3) «Εμετό δεν έκανα..» «ξεκίνησα να παίρνω τα καθαρτικά. Με αυτά ανακουφιζόμουν κάπως από τις ενοχές» «έκανα τακτικά γυμναστική (μία ώρα το πρωί και μία το βράδυ)» «Μια φορά πήρα και ένα φάρμακο για το θυρεοειδή»

25 ΨΥΧΟΓΕΝΗΣ ΑΝΟΡΕΞΙΑ Έντονη ενασχόληση με το σωματικό βάρος και την τροφή, αποσκοπώντας στην απώλεια βάρους, παράξενοι τρόποι αντιμετώπισης του φαγητού, σημαντική απώλεια βάρους, έντονο φόβο μήπως αποκτηθεί περισσότερο βάρος, διαταραχή σωματικής εικόνας, αμηνόρροια Έναρξη κατά την εφηβεία,15ο-19ο έτος-μετάβαση από την παιδική ηλικία στην εφηβεία. Τριάδα του Lasegue- τα 3 Α Ανορεξία Αμηνόρροια Απίσχνανση

26 Μιλώντας για την ΨΥΧΟΓΕΝΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ Δίαιτα ή ξεκινάει να μειώνει την πρόσληψη τροφής για να χάσει λίγα κιλά που τα νοιώθει περιττά. Εμπλοκή σε αθλητικές ή καλλιτεχνικές δραστηριότητες (π.χ. χορός). Μετά από ασθένειες, είναι συχνά οι λοιμώξεις, οι χειρουργικές επεμβάσεις και η κατάθλιψη. Από κάποια στιγμή και μετά χάνεται το μέτρο Όσοι υποφέρουν από νευρική ανορεξία περιορίζουν με τη θέληση τους την πρόσληψη τροφής καθώς έχουν τον παράλογο φόβο ότι θα παχύνουν. Τα άτομα με νευρική ανορεξία συνεχίζουν να νιώθουν πείνα αλλά επιτρέπουν στους εαυτούς τους μόνο πολύ μικρές ποσότητες φαγητού.

27 Το άτομο με ανορεξία χαρακτηρίζεται από βαριά διαταραχή και διαστρέβλωση της εικόνας που σχηματίζει ο ασθενής για το σώμα του / Χωρίς άγχος για σκελετωμένη τους εικόνα Η ιδιαίτερη σημασία του σωματικού σχήματος και βάρους για την αποτίμηση της προσωπικής αξίας Η μέση ημερήσια πρόσληψη θερμίδων για άτομα με ανορεξία είναι θερμίδες αλλά υπάρχουν και ακραίες περιπτώσεις ολικούς αθρεψίας (τα άτομα υποβάλλουν τον εαυτό τους σε κυριολεκτική ασιτία) Νιώθει δυσπεψία και «φούσκωμα», πιστεύει ότι είναι ή θα γίνει «χοντρό» με συνέπεια να περιορίζει περαιτέρω τα γεύματά του.

28 Τα συναισθήματα, που βιώνει κανείς στην έναρξη της διαταραχής, είναι συνήθως θετικά. Ικανοποίηση γιατί μειώθηκε το σωματικό βάρος Ευχαρίστηση από τις θετικές αντιδράσεις των άλλων, Ανακούφιση γιατί ο προπονητής/ δάσκαλος θα μειώσει τις επιπλήξεις για τα παραπανίσια κιλά Ηρεμία γιατί επιτέλους μπορεί να έχει έλεγχο σε κάτι στη ζωή της που εξαρτάται αποκλειστικά από την προσωπική προσπάθεια. Τα αρνητικά συναισθήματα έρχονται λίγο αργότερα και ενισχύουν τον περιορισμό της διατροφής. Αγωνία για την αύξηση του βάρους, φόβος ότι θα χαθεί ο έλεγχος παρά τη συνεχή προσπάθεια, θυμός και σύγχυση από τις αρνητικές αντιδράσεις των άλλων.

29 Μέθοδοι περιορισμού της πρόσληψης τροφής Λαμβάνει τροφή που θεωρείται διαιτητική, επομένως και «υγιεινή». Τα λίπη και οι υδατάνθρακες είναι μη διαιτητικές, άρα «απαγορευμένες». Το άτομο αρκετά συχνά μετράει με ιδιαίτερη επιμέλεια τις θερμίδες. Το άτομο διαμορφώνει δικούς του αυστηρούς διατροφικούς κανόνες που τηρεί ευλαβικά. Κατηγορίες των τροφών, την ώρα που καταναλώνονται, στον τρόπο μαγειρέματος και στους επιτρεπόμενους συνδυασμούς τους. Προτιμά να προετοιμάζει μόνο του το φαγητό, το κόβει σε μικρά κομματάκια και πολλές φορές χρειάζεται ιδιαίτερα μεγάλο χρονικό διάστημα για να το καταναλώσει.

30 Μέθοδοι περιορισμού της πρόσληψης τροφής Κάποιες φορές μασά το φαγητό ώστε να υπάρχει η γευστική απόλαυση και στη συνέχεια το φτύνει ώστε να μην υπάρχει πρόσληψη θερμίδων. Ροφήματα χωρίς θερμίδες ή/τσίχλες σε μεγάλη ποσότητα Υπερ-ενασχόληση με τη μαγειρική, χωρίς όμως το άτομο να δοκιμάζει τα φαγητά που ετοιμάζει. Πολύωρη γυμναστική, αυξημένη σωματική δραστηριότητα. Δεν υπάρχει έλλειψη όρεξης, αλλά άσκηση έντονου ελέγχου πάνω στο φυσιολογικό αίσθημα της πείνας Στέρηση του ύπνου με τη λήψη ψυχοδιεγερτικών (καφεϊνη, αμφεταμίνες) ή η λήψη θυροειδικών ορμονών για να επιτευχθεί ο μεταβολισμός. Κατάχρηση καθαρτικών και σπανιότερα διουρητικών.

31 ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ Χαμηλή αυτοεκτίμηση (ανικανότητα, ανεπάρκεια, «κενό») Άκαμπτη σκέψη Περιορισμένα ενδιαφέροντα (περιορίζονται στο φαγητό, βάρος και στις θερμίδες) Απώλεια κοινωνικών επαφών και σχέσεων / Απομόνωση από φίλους και οικογένεια Ευερεθιστότητα, ασταθή συναισθηματική διάθεση Διαταραχές ύπνο Περιορισμένη σεξουαλική δραστηριότητα Μείζον καταθλιπτική διαταραχή, συμπτώματα κατάθλιψης, ψυχαναγκαστική συμπεριφορά (πράξεις, σκέψη), αγχώδης διαταραχή, καταναγκαστική κλοπή γλυκών, υπακτικών, άλλων αντικειμένων Προ νοσηρή προσωπικότητα (υπακοή, τάση για τελειότητα και εξάρτηση) Υπερβολικά καλά άτομα με άριστη συμπεριφορά και απόδοση στο σχολείο Προΰπαρξη προβλημάτων διατροφής και πέψης Αρνητικές σεξουαλικές εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία

32 Κλινική εικόνα ασθενούς με ΨΑ Άτομο ισχνό με εμφανή απώλεια λίπους, μυϊκής μάζας / Απίσχναση, αφυδάτωση Εικόνα καχεξίας, εύκολη κόπωση, εικόνα πρώιμης γήρανσης και μαρασμού Τριχόπτωση ή αποχρωματισμός τριχών Δέρμα ξηρό (ξηροδερμία), ωχροκίτρινο με χαρακτηριστικό (χνούδι) Λανούγκο (Lanugo): Μικρές ανοιχτού χρώματος τρίχες φυτρώνουν στο κεφάλι και το σώμα. Δάκτυλα με κάλους και εξελκώσεις Russel sign, σημείο του Russel, σε ασθενείς με προκλητούς εμέτους

33 Κλινική εικόνα ασθενούς με ΨΑ Ζάλη, ταχυκαρδία, δύσπνοια, υπόταση, υποθερμία, προκάρδιο άλγος, ψυχρά και κυανά άκρα, δυσανεξία στο κρύο, δυσκολίες στη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος λόγω κακής κυκλοφορίας του αίματος Καρδιακές: ατροφία καρδιακού μυός, καρδιακές αρρυθμίες, παράταση του QT διαστήματος, βραδυκαρδία, ταχυκαρδία, ανακοπή( αιφνίδιος θάνατος) Αλλαγή της χροιάς της φωνής και διάβρωση των οδόντων (αδαμαντίνης), διόγκωση των παρωτίδων Γαστρεντερικές: καθυστέρηση της γαστρικής εκκένωσης, επιγαστρικά άλγη, δυσκοιλιότητα, μετεωρισμός

34 Κλινική εικόνα ασθενούς με ΨΑ Οστεοπόρωση, παθολογικά κατάγματα, μυϊκή αδυναμία, αμηνόρροια και άλλες ενδοκρινικές διαταραχές μειωμένος θυρεοειδικός μεταβολισμός, Ανοσολογικές διαταραχές, ηλεκτρολυτικές ανωμαλίες (Κ, Να, Ca, Mg, P ) Μεταβολικές: υπογλυκαιμία, υποκαλιαιμία, σιδηροπενία, έλλειψη Ca, P, Zn, Mg Αιματολογικές: αναιμία, λευκοκυτάρωση ή λευκοπενία, θρομβοκυττάρωση Νευροψυχιατρικές: διαταραχές γεύσης, απάθεια, διαταραχές προσοχής και συγκέντρωσης, ήπιες γνωσιακές διαταραχές, λήθαργος

35 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΚΑΤΑ DSM-V Α. Επίμονος περιορισμός της προσλαμβανόμενης τροφής που να οδηγεί σε σημαντική μείωση του σωματικού βάρους (<85% αυτού που αναμένεται με βάση την ηλικία, το φύλο, τις περιβαλλοντικές συνθήκες και την σωματική υγεία της ασθενούς). Β. Έντονος φόβος μήπως αυξηθεί το σωματικό βάρος ή αλλάξει το σχήμα του σώματος εξαιτίας του οποίου ακολουθούνται επίμονες συμπεριφορές που εμποδίζουν την αύξηση του βάρους, ακόμα και όταν βρίσκεται σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα. Γ. Διαταραχή της αντίληψης της εικόνας του σώματος ή απόδοση ιδιαίτερης σημασίας στο σχήμα και βάρος του σώματος σε βαθμό που να επηρεάζουν σημαντικά την αξιολόγηση του εαυτού ή παρατεταμένη απώλεια της ικανότητας αναγνώρισης των κινδύνων που ενέχει το πολύ χαμηλό σωματικό βάρος. * Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders of the Αmerican Psychiatric Association, 5 th ed. (DSM-V)

36 ΤΥΠΟΙ ΑΝΟΡΕΞΙΑΣ Περιοριστικός τύπος: Χωρίς υπερφαγική ή καθαρκτική συμπεριφορά κατά τη διάρκεια του τρέχοντος επεισοδίου. Υπερφαγικός/ καθαρτικός τύπος: Υπερφαγία ή καθαρκτική συμπεριφορά (προκλητοί έμετοι ή κατάχρηση υπακτικών, διουρητικών, υποκλυσμών).

37 Η Άρτεμις μιλάει για τη βουλιμία (1) Το όνομά μου είναι Άρτεμις και πάσχω από ψυχογενή βουλιμία. Αυτή η κατάσταση διαρκεί 5 χρόνια, όπου τα στάδιά της ήταν διαδοχικά. Στην αρχή όλο αυτό ξεκίνησε ως λύση για να χάσω κάποια παραπάνω κιλά που είχα και τελικά εξελίχθηκε σε έναν επαναλαμβανόμενο εφιάλτη που έγινε εμμονή και τρόπος ζωής. Η όλη κατάσταση έχει ως εξής: καταναλώνω μεγάλες ποσότητες φαγητού που είναι το πρώτο στάδιο εκτόνωσης. Καταβροχθίζω όλων των ειδών τα τρόφιμα που θα βρεθούν μπροστά μου, αλμυρά και γλυκά, παχυντικά και διαιτητικά, εναλλάσσοντας γεύσεις και τρώγοντας οτιδήποτε χωρίς τύψεις.

38 Η Άρτεμις μιλάει για τη βουλιμία (2) Το ακριβώς επόμενο στάδιο είναι η επίσκεψη στην τουαλέτα. Με τον εμετό βρίσκεις μια παρηγοριά αλλά ταυτοχρόνως νιώθεις ότι τιμωρείς τον εαυτό σου γι αυτήν την υπερβολική κατανάλωση και για όλα αυτά που νιώθεις. Πέραν της ηδονής που σου αφήνει ότι έφαγες και δεν θα παχύνεις, μετά από κάποια στιγμή αποκτά άλλο νόημα. Σε ανακουφίζει τόσο πολύ που βρίσκεις λόγο να το συνεχίζεις, η εύκολη λύση για να εξιλεωθείς και να καταπραΰνεις την ψυχική αναστάτωση, αρνούμενη ότι μπορείς να αντέξεις όλα αυτά που αισθάνεσαι.

39 Η Άρτεμις μιλάει για τη βουλιμία (3) Στη δικιά μου περίπτωση, η κατάσταση έγινε τόσο ανυπόφορη που δεν άντεξα, λύγισα και ζήτησα βοήθεια από τους γονείς μου. Είναι καλό να συνειδητοποιείς από μόνος σου ότι πρέπει να σε βοηθήσουν κάποιοι άνθρωποι που ξέρουν. Αυτή η αρρώστια δεν είναι φίλος, είναι εχθρός, κάτι που σε καταστρέφει σιγά-σιγά σωματικά και ψυχικά, δίνοντάς σου μόνο μια πρόσκαιρη ευχαρίστηση και μια πόρτα για να αποδράσεις από την πραγματικότητα.

40 ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΒΟΥΛΙΜΙΑΣ «ξεκίνησε ως λύση για να χάσω κάποια παραπάνω κιλά που είχα» «καταναλώνω μεγάλες ποσότητες φαγητού» «Καταβροχθίζω όλων των ειδών τα τρόφιμα που θα βρεθούν μπροστά μου, αλμυρά και γλυκά, παχυντικά και διαιτητικά, εναλλάσσοντας γεύσεις και τρώγοντας οτιδήποτε χωρίς τύψεις» «επίσκεψη στην τουαλέτα» Με τον εμετό «βρίσκεις μια παρηγοριά» «τιμωρείς τον εαυτό σου» γι αυτήν την υπερβολική κατανάλωση και για όλα αυτά που νιώθεις. «η ηδονή που σου αφήνει ότι έφαγες και δεν θα παχύνεις» «σε ανακουφίζει τόσο πολύ που βρίσκεις λόγο να το συνεχίζεις, η εύκολη λύση για να εξιλεωθείς και να καταπραΰνεις την ψυχική αναστάτωση» «σε καταστρέφει σιγά-σιγά σωματικά και ψυχικά, δίνοντάς σου μόνο μια πρόσκαιρη ευχαρίστηση και μια πόρτα για να αποδράσεις από την πραγματικότητα»

41 Τα επεισόδια υπερφαγίας συνδέονται με τουλάχιστον τρία από τα ακόλουθα: i.το άτομο τρώει πολύ πιο γρήγορα από το κανονικό ii.το άτομο τρώει μέχρι να νιώσει δυσάρεστα πλήρες το στομάχι του iii.το άτομο τρώει μεγάλες ποσότητες τροφής, όταν δε νιώθει να πεινάει iv.το άτομο νιώθει δυσάρεστα που τρώει πολύ και για το λόγο αυτό τρώει μόνο του v.το άτομο, όταν τρώει υπερβολικά, νιώθει δυσάρεστα με τον εαυτό του, μελαγχολικά και έχει αρκετές ενοχές

42 Διαγνωστικά κριτήρια ΨΒ κατά DSM-V Α. Επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας. Ένα επεισόδιο υπερφαγίας χαρακτηρίζεται και από τα δύο παρακάτω: (1) το να τρώγει κάποιος μέσα σε μια διακριτή χρονική περίοδο (π.χ. σε μια περίοδο 2 ωρών) μια ποσότητα φαγητού που είναι σαφώς μεγαλύτερη από όση θα έτρωγαν οι περισσότεροι άνθρωποι κατά τη διάρκεια μιας παρόμοιας χρονικής περιόδου και κάτω από παρόμοιες περιστάσεις (2) μια αίσθηση έλλειψης ελέγχου του πόσο τρώει κάποιος κατά τη διάρκεια του επεισοδίου (π.χ. μια αίσθηση ότι κάποιος δεν μπορεί να σταματήσει να τρώει ή να ελέγξει τι ή πόσο τρώει) Β. Επανειλημμένη ακατάλληλη αντισταθμιστική συμπεριφορά προκειμένου να αποτραπεί η απόκτηση βάρους, όπως π.χ. πρόκληση εμετού, κακή χρήση καθαρτικών, διουρητικών, ή άλλων φαρμάκων, νηστεία, υπερβολική άσκηση. * Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders of the Αmerican Psychiatric Association, 5 th ed. (DSM-V)

43 Διαγνωστικά κριτήρια ΨΒ κατά DSM-V Oρισμός κριτήρια διάγνωσης: * Γ. Η υπερφαγία και οι ακατάλληλες αντιρροπιστικές συμπεριφορές συμβαίνουν κατά μέσο όρο τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα για 3 μήνες. Δ. Η εκτίμηση του εαυτού επηρεάζεται υπέρμετρα από τη σωματική εικόνα ή το σωματικό βάρος. Ε. Η διαταραχή δεν συμβαίνει αποκλειστικά κατά τη διάρκεια επεισοδίων Ψυχογενούς Ανορεξίας. * Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders of the Αmerican Psychiatric Association, 4 th ed. Washington, DC, APA Press, 1994 (DSM-IV)

44 Μιλώντας για την Ψυχογενή Βουλιμία Η ΨΒ είναι μια «κρυφή» ψυχική πάθηση. Επιτρέπει στη διαταραχή να παραμείνει κρυφή για μεγάλο χρονικό διάστημα καθώς το άτομο διατηρεί στο ακέραιο τη λειτουργικότητά του. Το σώμα μοναδικός τρόπος αξιολόγησης της σωματικής αξίας ή ελκυστικότητας. Ο κεντρικός άξονας αξιολόγησης του εαυτού τους. Συνήθως επιλέγονται τροφές που έχουν έντονη γεύση, πολλές θερμίδες. Απελευθερωτική γευστική απόδραση από την καθημερινότητα και τους περιορισμούς της χαρακτηρίζει το σύνολο των πασχόντων.

45 Μιλώντας για την Ψυχογενή Βουλιμία Ο έντονος φόβος της αύξησης του βάρους χαρακτηρίζει το σύνολο των πασχόντων. Απογευματινές και βραδινές ώρες. Τα επεισόδια μπορεί να είναι καθημερινά ή σποραδικά μέσα στην εβδομάδα. Ο έμετος καθησυχάζει τον πάσχοντα προσωρινά από τον φόβο της αύξησης του βάρους μακροπρόθεσμα αυξάνει τη δυσφορία του γιατί δεν κατάφερε να συγκρατηθεί και ανανεώνει την απόφασή του να ξεκινήσει και πάλι τη δίαιτα με την υπόσχεση τον εαυτό του ότι αυτή τη φορά θα τα καταφέρει.

46 ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ Γενικό ή περιφερικό οίδημα Διαβρώσεις της αδαμαντίνης ουσίας των δοντιών - ουλίτις Α. Πρόκληση εμέτων - Υποογκαιμία - Υπονατριαιμία, υποκαλιαιμία - Υποχλωραιμική μεταβολική αλκάλωση - Κατάχρηση ιπεκακουάνας μυοκαρδιοπάθεια Διόγκωση των παρωτίδων Έλκη και πληγές της υπερώας και του φάρυγγα, τύλοι των δακτύλων Β. Κατάχρηση καθαρτικών - Υποογκαιμία - Μεταβολική οξέωση - Υποκαλιαιμία Σημεία σημαντικής υποκαλιαιμίας (καρδιακή δυσλειτουργία, μυοπάθεια, διαταραχή του επιπέδου συνείδησης, ειλεός) Γ. Κατάχρηση διουρητικών - Υπερχλωραιμική οξέωση - Υπονατριαιμία, υποκαλιαιμία

47 Διαταραχή Επεισοδιακής Υπερφαγίας (binge eating disorder) Χαρακτηρίζεται από την κατανάλωση µεγαλύτερης ποσότητας τροφής απ ό,τι οι περισσότεροι άνθρωποι µπορούν να φάνε, ενώ παράλληλα το άτοµο δεν έχει την αίσθηση του ελέγχου. Τα υπερφαγικά επεισόδια λαµβάνουν χώρα και στην ψυχογενή βουλιµία και στη διαταραχή υπερφαγίας. Το άτομο αναφέρει υπερφαγικά επεισόδια χωρίς να καταφεύγει όμως σε ακατάλληλες αντιρροπιστικές συμπεριφορές ελέγχου του σωματικού βάρους, όπως στην ΨΒ. Το βάρος του ατόµου διαφέρει ριζικά ανάµεσα στις δύο αυτές διαταραχές. Επειδή στη διαταραχή υπερφαγίας απουσιάζουν οι αντιρροπιστικές συµπεριφορές, το άτοµο κερδίζει βάρος και καταλήγει παχύσαρκο, κάτι το οποίο δεν συµβαίνει συνήθως στην ψυχογενή βουλιµία.

48 Διαταραχή Επεισοδιακής Υπερφαγίας (binge eating disorder) Σε έναν αριθμό πασχόντων από ΔΕΥ το σωματικό βάρος είναι αυξημένο. Δεν είναι όμως απαραίτητο κάθε άτομο που πάσχει από ΔΕΥ να είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο. Πολλά άτομα νιώθουν ότι θα μπορέσουν να διεκδικήσουν αυτό που επιθυμούν από τη ζωή τους μόνο αφού κατορθώσουν να έχουν τη σωματική φιγούρα που επιθυμούν. Ρύθμιση των αρνητικών συναισθημάτων. Θλίψη και ντροπή, κενό και ανία, θυμός, άγχος είναι τα κυριότερα συναισθήματα που όταν γίνονται αβάσταχτα οδηγούν το άτομο στην κατανάλωση φαγητού.

49 Συνοσηρότητα: Ψυχιατρικές διαταραχές που συνυπάρχουν µε τη διαταραχή υπερφαγίας Η κυριότερη είναι η κατάθλιψη τα άτοµα αυξάνουν τις υπερφαγικές κρίσεις και κατά συνέπεια το βάρος τους κατά την περίοδο που έχουν κατάθλιψη Η δεύτερη σε συχνότητα συνυπάρχουσα διαταραχή είναι οι αγχώδεις διαταραχές Ανάµεσα στα άτοµα µε διαταραχή υπερφαγίας οι πιο συχνές διαταραχές προσωπικότητας που έχουν παρατηρηθεί είναι η οριακή και η αποφευκτική.

50 Το σύνδρομο της νυχτερινής πρόσληψης τροφής (night eating syndrome) Συνήθως πρόκειται για υπέρβαρα άτομα Οι μισές θερμίδες καταναλώνονται μετά το βραδινό γεύμα Υπερφαγία με λιπαρά φαγητά, ζάχαρη, αϋπνία, ανησυχία, χαμηλή διάθεση την νύχτα και ανορεξία το πρωί Ανικανότητα του ατόμου να κοιμηθεί αν δεν φάει Τουλάχιστον 1 ξύπνημα στην διάρκεια της νύχτας

51 ΑΤΥΠΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Διατροφικές διαταραχές που δεν πληρούν όλα τα κριτήρια διάγνωσης. Υψηλή επίπτωση στις έφηβες Παρόμοιες ψυχικές διαταραχές με το πλήρες σύνδρομο. Μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχούς αντιμετώπισης στα αρχικά στάδια της νόσου.

52 Πόσο συχνές είναι οι ΔΠΤ; Ενώ η ΨΑ φαίνεται να είναι σπάνια πάθηση στον γενικό πληθυσμό, είναι πολύ συχνότερη στην πληθυσμιακή ομάδα των εφήβων και νέων κοριτσιών (15-19 ετών). Η συχνότητα της ΨΒ στον πληθυσμό των νέων γυναικών ετών είναι πολύ μεγαλύτερη συχνότερα κορίτσια που ασχολούνται με γυμναστική, μπαλέτο, δραστηριότητες που απαιτούν λεπτό σώμα

53 Είναι αλήθεια ότι οι ΔΠΤ είναι γυναικεία πάθηση; Οι ΔΠΤ επηρεάζουν κυρίως γυναίκες. Για την ΨΑ και την ΨΒ περίπου 1 στους 10 πάσχοντες είναι άνδρας. Στη ΔΕΥ η αναλογία των ανδρών είναι πολύ μεγαλύτερη. Έχει υπολογισθεί ότι σε κάθε 1 άνδρα πάσχοντα αντιστοιχεί 1,5 γυναίκα.

54 Εμφανίζονται σε εφήβους; «Ναι, αλλά όχι απαραίτητα» Για την ΨΑ το 40% των περιπτώσεων θα εμφανιστεί μεταξύ 15 και 19 ετών Η ΨΒ παρουσιάζεται για πρώτη σε έφηβο και νεαρά ενήλικα άτομα από 16 έως 24 ετών. Στην Ελλάδα, η εμπειρία μας είναι ότι τα περιστατικά της ΨΑ εμφανίζονται σε δύο κυρίως ηλικιακές περιόδους Στα πρώτα έτη του γυμνασίου Στο τέλος του λυκείου Για τη ΔΕΥ η ηλικία έναρξης της διαταραχής είναι μεταξύ 22 με 25 ετών.

55 Πρέπει να είναι κανείς έξυπνος και επιτυχημένος για να εμφανίσει ΔΠΤ; Αφορά όλα τα κοινωνικο οικονομικα στρώματα και γεωγραφικές περιοχές Αναφέρουν άριστες επιδόσεις σε μαθητικούς, αθλητικούς ή καλλιτεχνικούς στόχους Υψηλό μορφωτικό επίπεδο, πολύ καλή σχολική ή ακαδημαϊκή επίδοση Οι επιδόσεις αυτές είναι συνήθως αποτέλεσμα τόσο της αταλάντευτης επιμονής τους στην επίτευξη του στόχου τους, όσο και ενός πολύ καλού επιπέδου νοημοσύνης

56 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΔΠΤ Παράγοντες που εμπλέκονται Ψυχολογικοί Διαπροσωπικοί Κοινωνικοί/πολιτισμικοί Βιολογικοί

57 Πολυπαραγοντικό μοντέλο Διαταραχών Διατροφής (I) Εκλυτικοί Παράγοντες Προβλεπτικοί Παράγοντες Βιολογικoί Ψυχολογικοί Οικογενειακοί Κοινωνικοί- Πολιτισμικοί Παράγοντες Διατήρησης Ανάπτυξη Διαταραχών Διατροφής

58 Αιτιολογία / Βιολογικοί παράγοντες Οικογενειακές μελέτες και μελέτες διδύμων υποστηρίζουν το γενετικό υπόστρωμα των διαταραχών αυτών Υψηλότερα ποσοστά σε μονοζυγωτικά δίδυμα τόσο για την Ψυχογενή Ανορεξία, όσο και τη Βουλιμία Άτομα με συγγενείς, που πάσχουν από διατροφική διαταραχή, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα / αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν ανάλογη διαταραχή, συγκριτικά με πληθυσμό με αρνητικό οικογενειακό ιστορικό. Μελέτες δείχνουν ότι ορισμένα συμπεριφορικά χαρακτηριστικά, όπως η παρορμητική κατανάλωση τροφής και η καταναγκαστικότητα επηρεάζονται από βιολογικό υπόστρωμα

59 Ψυχολογικοί παράγοντες / Διαπροσωπικοί παράγοντες Χαμηλή αυτοεκτίμηση Αισθήματα αναξιότητας και αποτυχίας / ανάγκη για αποδοχή Αίσθημα απώλειας ελέγχου - Ανάγκη ελέγχου - Τελειοθηρία Υψηλές προσδοκίες Αντίδραση στην αλλαγή (εφηβεία): Διαδικασία αποφυγής εφηβείας, ψυχολογικής ωρίμανσης, σεξουαλικής απαρτίωσης, «φυγή» από τη διαδικασία ανάπτυξης. Άγχος / Αντίδραση στο stress Ψυχαναγκαστικά στοιχεία Υπερεπένδυση σε βάρος-σχήμα / Δυσαρέσκεια από την σωματική εικόνα Δυσκολίες στην έκφραση και διαχείριση των συναισθημάτων Δυσκολίες στην επίλυση προβλημάτων Διαταραγμένες οικογενειακές και προσωπικές σχέσεις Ιστορικό «πειραγμάτων» ιδίως όσον αφορά στην εμφάνιση Ιστορικό σωματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης

60 «Υπερφάγοι» Ψυχολογικά χαρακτηριστικά Θέματα με την αυτοφροντίδα έναντι άλλων, ευγενική-ος, δοτική-ος Προβλήματα σε σχέση με τα προσωπικά όρια Ρύθμιση συναισθημάτων και του άγχους Θέματα σχέσεων πχ διαχείριση των συναισθημάτων μέσω του φαγητού Δεν έχουν μάθει να λύνουν τα προβλήματα τους, χαμηλή διεκδικητικότητα Στοιχεία Προσωπικότητας ΣΤΗΝ ΑΝΟΡΕΞΙΑ Τελειομανείς Ευσυνείδητες, συνεπείς Επιθυμούν να ευχαριστούν τους άλλους Υψηλές επιδόσεις Χαμηλή αυτό-εκτίμηση, καθόλου ρίσκο Εκτιμούν την αγνότητα, ασκητισμό, αποφεύγουν να κάνουν καινούρια πράγματα Υψηλές πιθανότητες για OCD ψυχαναγκαστική διαταραχή, κατάθλιψη και αυτό-τραυματισμούς

61 Oικογενειακοί παράγοντες Δυσλειτουργικές οικογένειες (Αρνητική επικοινωνία- επικριτικότητα, αυταρχισμός, αδυναμία επίλυσης κρίσεων, συγκρουσιακές σχέσεις, αδιαφορία) Χαμηλή έκφραση συναισθημάτων Τελειοθηρία / Υψηλές προσδοκίες (περιβάλλον με υπερβολικές απαιτήσεις από τη σχολική, την αθλητική ή άλλη επίδοση-παραμελούνται οι συναισθηματικές ανάγκες). Μη αυτονόμηση-ανεξαρτητοποίηση μελών Παρεμβατικότητα-ελεγκτικότητα Προσπάθεια συγκέντρωσης της προσοχής των συγγενών επάνω τους Οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης, εξάρτησης από αλκοόλ ή διαταραχών διατροφής

62 Κοινωνικοπολισμικοί παράγοντες Κοινωνική κουλτούρα. Επίδραση ΜΜΕ. Λεπτό ιδεώδες αξία απόκτησης τέλειου σώματος Ορισμοί ομορφιάς / συγκεκριμένα χαρακτηριστικά για άντρες και γυναίκες Αξιολόγηση ανθρώπων βάσει της φυσικής εμφάνισης και όχι χαρισμάτων και ικανοτήτων

63 Η «ισχνή ομορφιά» στον 20ό και 21ο αιων Από τα τέλη του 19ου αιώνα με κορύφωση μετά το 1960, η όμορφη γυναίκα των δυτικών κοινωνιών πρέπει να είναι ιδιαίτερη λεπτή. Η έρευνα επικεντρώθηκε στα τεύχη δύο μεγάλων σε κυκλοφορία γυναικείων περιοδικών, «Vogue» και «Ladies Home Journal», για οκτώ συνεχόμενες δεκαετίες του 20ού αιώνα δηλαδή από το 1901 έως το Βρέθηκε, ότι τα κορίτσια που προβάλλονταν ως πρότυπα ομορφιάς ήταν ιδιαιτέρως λεπτά κατά τη διάρκεια δύο χρονικών περιόδων (α) από το 1909 έως το 1929 (β) από το 1949 έως το 1981 Οι χρονικές αυτές περίοδοι συμπίπτουν με τις περιόδους αυξημένης εκδήλωσης περιστατικών «αυτοπροκαλούμενης ασιτίας».

64 ΜΜΕ Εξοικειώνουν το κοινό με το ανορεκτικό σώμα. Τα μέλη της οικογένειας αργούν να αντιδράσουν στην απίσχνανση της νέας κοπέλας ή ακόμα χειρότερα στην αρχή την επαινούν για την απώλεια βάρους που πέτυχε. Φαίνεται ότι τα ΜΜΕ ασκούν μια έμμεση επίδραση στην εικόνα σώματος των νεαρών γυναικών, μέσω της επιρροής που ασκούν στις προσδοκίες που αναπτύσσουν τα αγόρια αναφορικά με την εμφάνιση των γυναικών. Οι διαφημίσεις που σχετίζονται με δίαιτες στα γυναικεία έντυπα, είναι κατά 10,5 φορές περισσότερες σε σύγκριση με τα ανδρικά έντυπα. Βιομηχανία της δίαιτας / βιομηχανία που σχετίζεται με τη γυμναστική.

65 Στην νοσηλευτική εκτίμηση διεξάγεται έλεγχος στα σημεία και συμπτώματα της διατροφικής διαταραχής ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Α) θεωρούνε τον εαυτό τους υπέρβαρο, ανεξάρτητα από το πόσο λεπτοί ή όχι είναι, όσο λεπτοί και αν είναι θα βρίσκουν κάτι παχύ πάνω τους. Β) συλλέγουνε βιβλία μαγειρικής και μαγειρεύουνε σε άλλους, αλλά οι ίδιοι δεν τρώνε τίποτα. Γ) αρνούνται ότι έχουν πρόβλημα βάρους. Επιμένουν ότι ποτέ τους δεν ένιωθαν καλύτερα Δ) νιώθουν δυνατοί, ισχυροί και ωραίοι κάτι που είναι ένδειξη άρνησης, Ε) όταν τρώνε νιώθουν ενοχές και αδυναμία

66 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Στο σωματικό τομέα ο πάσχων παρουσιάζει σημάδια υποσιτισμού και μη φυσιολογικού βάρους σώματος. Παρατηρούνται αλλοιώσεις του δέρματος (π.χ. ξηρό, λεπιδώδης και γκριζωπό δέρμα, ρυτίδες) και των νυχιών (εύθραστα και ραβδωτά). Η διακοπή της έμμηνης ρύσης, μπορεί να εμφανιστεί και πριν ακόμα ελαττωθεί σημαντικά το βάρος και η επανεμφάνιση της μπορεί να καθυστερήσει ακόμα και αν η πάσχων έχει επανακτήσει το φυσιολογικό βάρος. Εμφανής τριχόπτωση, τα μαλλιά της πάσχουσας γίνονται μαλακά και αδύναμα. Τρίχωση του τύπου LANUGO με μορφή παιδικού χνουδιού, σε άτριχα μέρη του σώματος. Υπερκινητικές, ατίθασες, δουλεύουν πολλές ώρες και μελετάνε πολύ

67 Επίσης γίνεται αξιολόγηση των προτύπων διατροφής I. πόσο πολύ και πόσο συχνά τρώει ο πάσχοντας II. ποιες τροφές καταναλώνει III. συναισθήματα γύρω από τις διατροφικές του συνήθειες IV. επίπτωση των διατροφικών του συνηθειών στις καθημερινές του δραστηριότητες V. επίπεδο ελέγχου σε άλλες περιοχές όπως χρήση φαρμάκων, ναρκωτικών, ψευδολογίας και κλοπής VI. εκτιμάται το επίπεδο δραστηριότητας για την ύπαρξη έντονης άσκησης

68 ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Α) λειτουργικές ικανότητες και ικανότητα επίλυσης του προβλήματος Β) οικογενειακά πρότυπα γύρω από τις διατροφικές συνήθειες. Γ)συγκρούσεις των γονέων στο γάμο Δ) ικανότητα έκφρασης των συναισθημάτων Ε) αντιδράσεις στη διατροφική συμπεριφορά και το βάρος του ασθενή

69 Υπάρχουν δύο βασικοί στόχοι στη θεραπεία Ο πρώτος στόχος είναι να εγκατασταθεί μια καλή θεραπευτική σχέση να αποκατασταθεί η κατάσταση της θρέψης να επανέλθει το βάρος στα φυσιολογικά όρια (Στην ανορεξία) να επιτευχθεί μεταβολική ισορροπία (στη βουλιμία) Ο δεύτερος στόχος είναι να τροποποιηθεί η παθολογική συμπεριφορά πρόσληψης τροφής του ατόμου να κρατηθεί το βάρος σε φυσιολογικά όρια να ελεγχθούν κατά το δυνατό τα επεισόδια υπερφαγίας, οι προκλητοί εμετοί, η λήψη καθαρτικών και όλες οι άλλες παθολογικές συμπεριφορές

70 Συνήθως, η θεραπεία σε εξωνοσοκομειακό επίπεδο. Κριτήρια για νοσηλεία (ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ, 2006) Καταστάσεις απειλητικές για τη ζωή Ιατρικές Σωµατικό Βάρος: <85% του φυσιολογικού σωµατικού βάρους, ή ταχεία µείωση του βάρους µε άρνηση λήψης τροφής ακόµα και αν δεν είναι <85% του φυσιολογικού σωµατικού βάρους Καρδιαγγειακές επιπλοκές: Βραδυκαρδία: <40σφ/min Υπόταση: <90/60mmHg Σοβαρή αφυδάτωση Επίμονη υπογλυκαιμία: <60mg/dL Πτωχός έλεγχος σακχαρώδους διαβήτη Σοβαρή διαταραχή ηλεκτρολυτών, π.χ. κάλιο <3mmol/L Υποθερμία Επιπλοκές ηπατικές και νεφρικές

71 Ψυχιατρικές Κριτήρια για νοσηλεία (ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ, 2006) Υψηλός κίνδυνος αυτοκτονίας Σοβαρή συννόσηση π.χ. µείζων κατάθλιψη, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή Πολύ χαµηλό κίνητρο/εναισθησία Αδυναµία αυτοελέγχου της υπερβολικής άσκησης, και της επαναλαµβανόµενης καθαρτικής συµπεριφοράς Υπονοµευόµενη εξωνοσοκοµειακή αντιµετώπιση Αφόρητη οικογενειακή κατάσταση π.χ. έντονα εκφραζόµενο συναίσθηµα, κακοποίηση Κοινωνική κατάσταση π.χ. ακραία αποµόνωση, απουσία υποστήριξης Μεγάλη γεωγραφική απόσταση ανάµεσα στην κατοικία της ασθενούς και την εξωνοσοκοµειακή µονάδα Αποτυχία αύξησης του βάρους µε εξωνοσοκοµειακή ψυχοθεραπεία

72 Στο νοσοκομείο, εφαρμογή αυστηρού πρωτοκόλλου, ώστε τα ανορεκτικά άτομα να κερδίζουν καθημερινά συγκεκριμένο βάρος Μέτρηση του βάρους του σώματος / Μέτρηση Ζ.Σ Μέτρηση και Καταγραφή ημερήσιας πρόσληψης και απέκκρισης υγρών Επίβλεψη /ενθάρρυνση κατά την λήψη γευμάτων Στενή παρακολούθηση (ακόμη και στη τουαλέτα) μετά τα γεύματα για να αποτραπεί ο προκλητός εμετός. Σε άτομα με μεγάλη ελάττωση βάρους μπορεί να χρειασθεί σίτιση με ρινογαστρικό καθετήρα Προσεκτική διόρθωση των ηλεκτρολυτικών διαταραχών

73 Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία αξιολόγησης, ορίζεται η κατάλληλη νοσηλευτική διάγνωση: Μη ισορροπημένη διατροφή. Πρόσληψη μικρότερη από τις ανάγκες του σώματος που οφείλεται στο φόβο της παχυσαρκίας. Μη ισορροπημένη διατροφή. Πρόσληψη μεγαλύτερη από τις απαιτήσεις του σώματος Αναποτελεσματικοί μηχανισμοί αντιμετώπισης των δυσκολιών Διαταραχή της αυτοεκτίμησης Αίσθημα αβοηθησίας Διαταραγμένη εικόνα σώματος Διαταραγμένες κοινωνικές σχέσεις που οφείλονται στη χαμηλή αυτοεκτίμηση.

74 ΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΚΒΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΤΡΟΦΗΣ Να υιοθετήσει υγιείς διατροφικές συνήθειες Να διατηρήσει το κατάλληλο για ηλικία και ύψος βάρος Να διατυπώσει θετικά σχόλια για τον εαυτό του πέραν της σωματικής του εμφάνισης Να περιγράψει μια ρεαλιστική εικόνα για τον εαυτό του

75 Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία αξιολόγησης, ορίζεται η κατάλληλη νοσηλευτική διάγνωση: A) Μη ισορροπημένη διατροφή: Πρόσληψη λιγότερη από τις ανάγκες του σώματος που οφείλεται στο φόβο της παχυσαρκίας. Αναμενόμενο Αποτέλεσμα = θα παρουσιάζουν βελτιωμένη πρόσληψη τροφής όπως φαίνεται από την εβδομαδιαία ανάκτηση βάρους. Παρεμβάσεις α) Δίνουμε μια ισορροπημένη διατροφή όπου εξασφαλίζεται η λήψη της απαιτούμενης ενέργειας και δεν αποκλείονται κύριες κατηγορίες τροφών β) Ζύγισμα του πάσχοντα γ) Καθορίζουμε μια γραπτή συμφωνία που περιγράφει τις ευθύνες του πάσχοντα. Αιτιολόγηση= μια γραπτή συμφωνία δίνει όρια δ) Βοήθεια στον ασθενή να υιοθετήσει ένα καθημερινό πρόγραμμα φαγητού που να καλύπτει τις θρεπτικές του ανάγκες. Συνεργασία διαιτολόγου.

76 A) Μη ισορροπημένη διατροφή: Πρόσληψη λιγότερη από τις ανάγκες του σώματος που οφείλεται στο φόβο της παχυσαρκίας. Παρεμβάσεις (συνέχεια) Τροποποίηση αντιλήψεων γύρω από το βάρος, την τροφή και τον εαυτό. Βοήθεια στον ασθενή να αναγνωρίσει τις καταστάσεις και τα συναισθήματα που πυροδοτούν την υπερφαγία και την κάθαρση. Ο ρόλος του νοσηλευτή είναι να βοηθήσει τον ασθενή να αναπτύξει υγιείς συμπεριφορές και όχι να τον τιμωρήσει για τα λάθη του.

77 Β. Νοσηλευτική διάγνωση B) Διαταραγμένες κοινωνικές σχέσεις που οφείλονται στη χαμηλή αυτοεκτίμηση. Παρέμβαση ενθαρρύνουμε τον πάσχοντα να εκφράζει τις ανάγκες του και τα αισθήματα του. Αιτιολόγηση = παρακινώντας το πάσχοντα να μιλήσει για τον εαυτό του διευκολύνεται η επικοινωνία και τον αναγκάζετε να κατανοήσει τα αισθήματα και τις ανάγκες του.

78 Δεν υπάρχει αιτιολογική συμμετοχή της οικογένειας στη διαταραχή. Κίνδυνος να στραφούν οι θεραπευτές προς μια στάση μομφής προς τους γονείς και θυματοποίησης της ασθενούς (κίνδυνος για τη θεραπευτική σχέση) Είναι ορθότερο να θεωρήσουμε την οικογένεια όχι ως αιτία της διαταραχής, αλλά ως το πλαίσιο μέσα στο οποίο εκτυλίσσεται η διαταραχή και ταυτόχρονα να το αξιοποιήσουμε για τη θεραπεία της. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Θεραπεία εκλογής στην ψυχογενή ανορεξία για ηλικίες κάτω των 18. Το πρόβλημα του παιδιού δεν είναι πλέον πρόβλημα του ίδιου του παιδιού, αλλά πρόβλημα όλης της οικογένειας (Συστημική αρχή)

79 Γ. Νοσ/κη Διάγνωση: Αναποτελεσματικοί μηχανισμοί άμυνας του ατόμου Να ενθαρρύνεται ο ασθενής να εκφράζει τα συναισθήματά του Να ενθαρρύνεται να συζητά τα συναισθήματα που νιώθει πριν την υπερφαγία ή κάθαρση (ΤΗΡΗΣΗ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΥ) Αυτοπαρατήρηση / το άτομο καταγράφει σε ηµερήσια βάση τη συµπεριφορά της που σχετίζεται µε το φαγητό καθώς και τα ερεθίσµατα στα οποία εµφανίζεται η υπερφαγική συµπεριφορά (εκλυτικοί παράγοντες) Να βοηθηθεί ο ασθενής να ανακαλύψει εναλλακτικούς τρόπους αντίδρασης στα συναισθήματα καταπίεσης, θυμού ή άγχους, που να μην περιλαμβάνουν το φαγητό Πρέπει ο ασθενής να καταλάβει ότι η εμφάνιση δεν καθορίζει τον χαρακτήρα του ατόμου.

80 Πληροφορίες που θα διευκολύνουν την εναισθησία Εκτίμηση της εικόνας που έχει ο ασθενής για το σώμα του Εκτίμηση της εικόνας που έχει ο ασθενής για τον εαυτό του Αξιολόγηση το πώς η ΔΠΤ εξυπηρετεί τον ασθενή Αποσπά τον ασθενή από προβλήματα μέσα στην οικογένεια; Δίνει στον ασθενή που βρίσκεται σε μια χαοτική κατάσταση μια αίσθηση ελέγχου; Ελαττώνει η κάθαρση το άγχος ; Προσφέρει μια στιγμιαία παρηγοριά (πριν αρχίσουν τα αισθήματα ντροπής και αμηχανίας) ;

81 Πληροφορίες που θα διευκολύνουν την εναισθησία Αναγνώριση καταστάσεων και συναισθημάτων που πυροδοτούν τα επεισόδια Ενίσχυση στο να εκφράζει συναισθήματα Τήρηση ημερολογίου / κατάλογος με θετικά στοιχεία του εαυτού της Εναλλακτικοί τρόποι αντίδρασης στα συναισθήματα καταπίεσης που να μην περιλαμβάνουν το φαγητό (το να μιλήσει σε κάποιον)

82 Παρεμβατικές τεχνικές της Γνωσιακής - Συμπεριφοριστικής Θεραπείας Αναγνώριση των Δυσλειτουργικών πεποιθήσεων γύρω από την τροφή και το βάρος, καθώς και αρνητικές στάσεις και απόψεις για τον εαυτό. Τροποποίηση ιδιαίτερα εκείνων των σχημάτων που οδηγούν σε αντιλήψεις που διατηρούν τη νευρική ανορεξία Η βασική προβληματική της ψυχογενούς ανορεξίας είναι ότι η αξία του άτόμου αποτυπώνεται στο βάρος και το σχήμα του σώματος Διόρθωση των λαθεμένων αντιλήψεων των ασθενών για τα αισθήματα, τις ανάγκες τους και την ικανότητα να ελέγξουν τη ζωή τους. Αναδόμηση της εικόνας των ασθενών για το σώμα τους, η οποία είναι διαταραγμένη.

83 Συμπεριφοριστικές παρεμβάσεις Παραδείγματα τεχνικών: α) ασκήσεις επικοινωνίας β) ασκήσεις επίλυσης προβλημάτων Βελτίωση των δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων Βελτίωση των δεξιοτήτων διεκδικητικής συμπεριφοράς

84 Ο εξειδικευμένος νοσηλευτής μπορεί να αναπτύξει μια ψυχοθεραπευτική σχέση με ασθενείς προσπαθεί να βοηθήσει το άτομο να λύσει τις συγκρούσεις του / εσωτερικών και οικογενειακών συγκρούσεων (αιτίες της βουλιμίας) προσπαθεί να βοηθήσει το άτομο να αντιμετωπίσει τη χαμηλή αυτοπεποίθηση προσπαθεί να βοηθήσει το άτομο να αντιμετωπίσει τη δυσκολία του στις διαπροσωπικές του σχέσεις προσπαθεί να βοηθήσει το άτομο να εξυγιάνει τον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον εαυτό του σε σχέση με τους άλλους Εκπαίδευση σχετικά με - τις επιπτώσεις της αντιρροπιστικής συμπεριφοράς - τις επιπτώσεις της δίαιτας - τις επιπτώσεις της υπερφαγίας

85 Μια ομάδα υποστήριξης που συνίσταται από νοσηλευτές και ψυχολόγους παρέχει: Μοίρασμα εμπειριών και συναισθημάτων με άλλους ανθρώπους που υποφέρουν από παρόμοια προβλήματα Υποστήριξη, ιδέες και στρατηγικές από άλλους συμμετέχοντες που βρίσκονται σε πιο προχωρημένο στάδιο αντιμετώπισης

86 Πρόγνωση ΔΠΤ Η πρόγνωση για την ΨΑ, το 50% των ατόμων που πάσχουν παρουσιάζει ύφεση της συμπτωματολογίας, το 30% περίπου μερική βελτίωση (υποτροπές) το 20% μεταπίπτει σε μια κατάσταση χρονιότητας Επικίνδυνες για τη ζωή ψυχικές διαταραχές Η θνησιμότητα οφείλεται σε: αυτοκτονίες ιατρικές επιπλοκές απίσχνανσης επιπλοκές συνυπάρχουσας σωματικής νόσου καρδιολογικές, ηλεκτρολυτικές διαταραχές Η πρόγνωση της ΨΒ στους ενήλικες είναι καλύτερη από την αντίστοιχη της ΨΑ. Το 70% των ασθενών αναρρώνουν από την πάθηση το 20% παραμένουν με υποκλινικά συμπτώματα στο 10% η συμπτωματολογία δεν υποχωρεί