ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ. Σχόλια που διαβιβάζονται σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 3 της οδηγίας 2002/21/ΕΚ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, C(2019) 5523 final EΘΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ & ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΩΝ (EETT) Λ. Κηφισίας 60 Μαρούσι Ελλάδα Υπόψη: κ. Κωνσταντίνου Μασσέλου Προέδρου Φαξ: Θέμα: - Απόφαση της Επιτροπής σχετικά με την υπόθεση EL/2019/2190: Χονδρική αγορά τερματικών τμημάτων μισθωμένων γραμμών στην Ελλάδα - Απόφαση της Επιτροπής σχετικά με την υπόθεση EL/2019/2191: Χονδρική αγορά ζευκτικών τμημάτων μισθωμένων γραμμών στην Ελλάδα Σχόλια που διαβιβάζονται σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 3 της οδηγίας 2002/21/ΕΚ Έναρξη του σταδίου ΙΙ της έρευνας βάσει του άρθρου 7α της οδηγίας 2002/21/ΕΚ, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2009/140/ΕΚ - Απόφαση της Επιτροπής σχετικά με την υπόθεση EL/2019/2192: Λιανική αγορά μισθωμένων γραμμών στην Ελλάδα Άρθρο 7 παράγραφος 3 της οδηγίας 2002/21/ΕΚ: Ουδέν σχόλιον Commission européenne/europese Commissie, 1049 Bruxelles/Brussel, BELGIQUE/BELGIË - Τηλ

2 Αξιότιμε κ. Μασσέλο, 1. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Στις 21 Ιουνίου 2019, η Επιτροπή καταχώρισε κοινοποίηση της ελληνικής κανονιστικής αρχής, της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (EETT) 1, σχετικά με την αγορά τερματικών τμημάτων μισθωμένων γραμμών χονδρικής 2, την αγορά ζευκτικών τμημάτων μισθωμένων γραμμών χονδρικής 3 και την αγορά μισθωμένων γραμμών λιανικής 4 στην Ελλάδα. Η εθνική διαβούλευση 5 πραγματοποιήθηκε από την 1η Αυγούστου 2018 έως τις 28 Σεπτεμβρίου Δεύτερη δημόσια διαβούλευση πραγματοποιήθηκε από τις 23 Απριλίου 2019 έως τις 4 Ιουνίου Την 1η Ιουλίου 2019, εστάλη στην ΕΕΤΤ αίτηση παροχής πληροφοριών 6 και η απάντηση ελήφθη στις 4 Ιουλίου Στις 4 και στις 5 Ιουλίου 2019, υποβλήθηκαν περαιτέρω αιτήματα παροχής πληροφοριών. Η απάντηση ελήφθη στις 8 Ιουλίου Δυνάμει του άρθρου 7 παράγραφος 3 της οδηγίας-πλαισίου, οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές (ΕΡΑ), ο Φορέας Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών για τις Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες (BEREC) και η Επιτροπή μπορούν να υποβάλλουν παρατηρήσεις για τα κοινοποιηθέντα σχέδια μέτρων στην αρμόδια ΕΡΑ. Σύμφωνα με το άρθρο 7α παράγραφος 1 της οδηγίας-πλαισίου, η Επιτροπή δύναται να γνωστοποιήσει στην αρμόδια ΕΡΑ και στον BEREC τους λόγους για τους οποίους θεωρεί ότι το σχέδιο μέτρου δημιουργεί φραγμούς στην ενιαία αγορά είτε τις σοβαρές της αμφιβολίες για τη συμβατότητά του με την νομοθεσία της ΕΕ Σύμφωνα με το άρθρο 7 της οδηγίας 2002/21/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 7ης Μαρτίου 2002, σχετικά με κοινό κανονιστικό πλαίσιο για δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών (οδηγία πλαίσιο), ΕΕ L 108 της , σ. 33, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2009/140/ΕΚ, ΕΕ L 337 της , σ. 37, και τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 544/2009, ΕΕ L 167 της , σ. 12. Αντιστοιχεί στην αγορά 4 της Σύστασης του 2014 για τις σχετικές αγορές. Αντιστοιχεί στην αγορά 14 της Σύστασης του 2003 για τις σχετικές αγορές. Αντιστοιχεί στην αγορά 7 της Σύστασης 2003/311/ΕΚ της Επιτροπής, της 11ης Φεβρουαρίου 2003, για τις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών που επιδέχονται εκ των προτέρων ρύθμιση σύμφωνα με την οδηγία-πλαίσιο, ΕΕ L 114 της , σ. 45. Η εν λόγω αγορά απαλείφθηκε από τον κατάλογο των σχετικών αγορών που θα δικαιολογούσαν εκ των προτέρων κανονιστική ρύθμιση, ο οποίος περιλαμβάνεται στην ισχύουσα επί του παρόντος Σύσταση 2014/710/EΕ της Επιτροπής, της 9ης Οκτωβρίου 2014, σχετικά με σημαντικές αγορές προϊόντων και υπηρεσιών στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών, οι οποίες επιδέχονται εκ των προτέρων κανονιστική ρύθμιση, σύμφωνα με την οδηγία 2002/21/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με κοινό κανονιστικό πλαίσιο για δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών (σύσταση για τις σχετικές αγορές), ΕΕ L 295 της , σ. 79. Σύμφωνα με το άρθρο 6 της οδηγίας-πλαισίου. Σύμφωνα με το άρθρο 5 παράγραφος 2 της οδηγίας-πλαισίου. 2

3 2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΕΤΡΟΥ 2.1. Ιστορικό Οι αγορές χονδρικής για τα τερματικά τμήματα και τα ζευκτικά τμήματα μισθωμένων γραμμών, καθώς και η λιανική αγορά μισθωμένων γραμμών με χωρητικότητα έως και 2 Mbps στην Ελλάδα είχαν προηγουμένως κοινοποιηθεί και αξιολογηθεί από την Επιτροπή στο πλαίσιο των υποθέσεων EL/2012/ Στις εν λόγω αναλύσεις, η ΕΕΤΤ όρισε τον ΟΤΕ ως έχοντα σημαντική ισχύ στην αγορά (ΣΙΑ) στις προαναφερθείσες αγορές χονδρικής και λιανικής και επέβαλε σε όλες τις σχετικές αγορές ένα πλήρες σύνολο υποχρεώσεων, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται ο έλεγχος των τιμών και της κοστοστρέφειας με βάση ένα μοντέλο «μακροπρόθεσμου επαυξητικού κόστους» εκ των άνω προς τα κάτω (LRIC) για τις αγορές χονδρικής και μια προσέγγιση «πλήρως κατανεμημένου κόστους λογιστικής τρέχοντος κόστους» (FDC-CCA) για τη λιανική αγορά. Η Επιτροπή διατύπωσε παρατηρήσεις σχετικά με το μέτρο. Όσον αφορά την πρόταση ρύθμισης της αγοράς ζευκτικών τμημάτων χονδρικής, η Επιτροπή τόνισε ότι οι ΕΡΑ οφείλουν να αποδείξουν ότι οι φραγμοί εισόδου στην αγορά είναι υψηλοί, ότι οι τιμές στην αγορά είναι υψηλότερες από το επίπεδο ανταγωνισμού και ότι οι τιμές δεν αναμένεται να μειωθούν εντός του χρονοδιαγράμματος της εξέτασης, λόγω του γεγονότος ότι οι ανταγωνιστικές πιέσεις στην κατέχουσα δεσπόζουσα θέση επιχείρηση τις οποίες ασκούν οι ανταγωνιστές της είναι ανεπαρκείς. Ωστόσο, η Επιτροπή δεν αμφισβήτησε τα συμπεράσματα της ΕΕΤΤ όσον αφορά την ύπαρξη υψηλών φραγμών εισόδου, αν και τόνισε την ανάγκη να υπάρξει στενή εξέταση των μελλοντικών εξελίξεων στην αγορά και κάλεσε την ΕΕΤΤ να προβεί σε περαιτέρω εξέταση της αγοράς σε περίπτωση που προκύψουν πρόσθετες αλλαγές ακόμη και πριν από το τέλος της περιόδου τακτικής εξέτασης της αγοράς. Όσον αφορά την αγορά μισθωμένων γραμμών λιανικής, η Επιτροπή επισήμανε ότι οι ΕΡΑ πρέπει να επιβάλλουν κανονιστικές ρυθμίσεις σε επίπεδο λιανικής μόνον εφόσον μπορεί να αποδειχθεί ότι η ρύθμιση σε επίπεδο χονδρικής δεν επαρκεί για την επίτευξη των ρυθμιστικών στόχων που ορίζονται στο άρθρο 8 της οδηγίαςπλαισίου και ότι, υπό κανονικές συνθήκες, η ρύθμιση σε επίπεδο χονδρικής αναμένεται να είναι επαρκής για να διασφαλίσει ανταγωνιστική προσφορά σε επίπεδο λιανικής. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή κάλεσε την ΕΕΤΤ να καταδείξει αναλυτικά τους λόγους για τους οποίους θεωρούσε ότι η ρύθμιση της λιανικής αγοράς εξακολούθησε, παρά τη συνεχή ρύθμιση τόσο των ζευκτικών όσο και των τερματικών τμημάτων μισθωμένων γραμμών, να είναι αναγκαία σύμφωνα με το άρθρο 17 παράγραφος 1 στοιχείο β) της οδηγίας για την καθολική υπηρεσία. Επιπλέον, η Επιτροπή παρότρυνε την ΕΕΤΤ να επιβάλει με αυστηρότητα τη ρύθμισή της σε επίπεδο χονδρικής και να παρακολουθεί αυστηρά τις εξελίξεις των αγορών τόσο σε επίπεδο λιανικής όσο και σε επίπεδο χονδρικής. Στο πλαίσιο αυτό, i) σε περίπτωση που η ΕΕΤΤ εξακολουθεί να θεωρεί ότι οι υποχρεώσεις σε επίπεδο χονδρικής είναι αναποτελεσματικές, η Επιτροπή κάλεσε την ΕΕΤΤ να τις 7 C(2012)4388 3

4 προσαρμόσει χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση ii) σε περίπτωση που οι υποχρεώσεις σε επίπεδο χονδρικής τεθούν σε πλήρη ισχύ στην αγορά, η ΕΕΤΤ κλήθηκε να αποσύρει τη ρύθμιση σε επίπεδο λιανικής, ακόμη και πριν από το τέλος της περιόδου εξέτασης του κοινοποιηθέντος σχεδίου μέτρου. Επιπλέον, η Επιτροπή κάλεσε την ΕΕΤΤ να αιτιολογήσει περαιτέρω την ανάγκη για συνέχιση της ρύθμισης των τιμών σε επίπεδο λιανικής πώλησης ή να τροποποιήσει την πρότασή της καταργώντας την υποχρέωση του ΟΤΕ να χρεώνει μισθωμένες γραμμές λιανικής με χωρητικότητα έως και 2 Mbps κοστοστρεφώς Ορισμός της αγοράς Χονδρική αγορά τερματικών τμημάτων Στο κοινοποιηθέν μέτρο, η ΕΕΤΤ ορίζει ενιαία χονδρική αγορά τερματικών τμημάτων χωρίς περαιτέρω διακρίσεις όσον αφορά την υποκείμενη τεχνολογία. Η αγορά περιλαμβάνει αναλογικές μισθωμένες γραμμές, παραδοσιακές μισθωμένες γραμμές (SDH/PDH) σε όλες τις διαθέσιμες χωρητικότητες, και μισθωμένες γραμμές Ethernet σε όλες τις διαθέσιμες χωρητικότητες που παρέχονται σε οποιοδήποτε διαθέσιμο υλικό μέσο (χαλκό/ίνα/ασύρματα). Η ιδιοπαροχή του ΟΤΕ συμπεριλαμβάνεται στην αγορά, ενώ αποκλείεται η ιδιοπαροχή εναλλακτικών φορέων εκμετάλλευσης. Η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι οι εναλλακτικοί φορείς εκμετάλλευσης δεν διαθέτουν την αναγκαία υποδομή για να μεταφέρουν την κίνηση στο δίκτυο κορμού και αντιμετωπίζουν περιορισμούς σε χωρητικότητα 8. Ως εκ τούτου, ο ΟΤΕ παραμένει ο μόνος πάροχος που είναι σε θέση να καλύψει τις ανάγκες των αιτούντων πρόσβαση 9. Όσον αφορά τη γεωγραφική διάσταση της αγοράς, η ΕΕΤΤ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το γεωγραφικό εύρος της αγοράς είναι η Ελληνική Επικράτεια. Η 8 9 Η ΕΕΤΤ θεωρεί, ωστόσο, ότι η συμπερίληψη της ιδιοπαροχής εναλλακτικών φορέων εκμετάλλευσης δεν θα μετέβαλε το ρυθμιστικό αποτέλεσμα. Η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι η περιορισμένη γεωγραφική κάλυψη των εναλλακτικών δικτύων και η έλλειψη συνεγκαταστάσεων άλλων παρόχων σε σημεία παρουσίας τους καθιστά την προμήθεια κυκλωμάτων μισθωμένων γραμμών χονδρικής από άλλους φορείς εκμετάλλευσης εκτός του ΟΤΕ λιγότερο θελκτική. 4

5 διαπίστωση αυτή βασίζεται κυρίως στο πολύ υψηλό μερίδιο χονδρικής αγοράς του ΟΤΕ για τερματικά τμήματα όλων των τεχνολογιών και σε ολόκληρη τη χώρα 10. Η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι οι συνθήκες ανταγωνισμού σε τμήματα του νομού Αττικής ενδέχεται να είναι διαφορετικές λόγω της μεγαλύτερης παρουσίας εναλλακτικών υποδομών από ό, τι στην υπόλοιπη χώρα. Ωστόσο, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι διαφορές δεν επαρκούν για να δικαιολογήσουν την ύπαρξη χωριστών γεωγραφικών αγορών Χονδρική αγορά ζευκτικών τμημάτων Η ΕΕΤΤ ορίζει μια ενιαία χονδρική αγορά ζευκτικών τμημάτων με τα ίδια χαρακτηριστικά, όπως και κατά την προηγούμενη εξέταση της αγοράς. Η ΕΕΤΤ, στην παρούσα κοινοποίηση, χαράσσει τα όρια της αγοράς μεταξύ τερματικών και ζευκτικών τμημάτων με βάση την τοπολογία του εθνικού δικτύου, δηλαδή το όριο βρίσκεται στο κέντρο διασύνδεσης του παρόχου υπηρεσιών που βρίσκεται εγγύτερα στον τελικό χρήστη. Ως εκ τούτου, τα τερματικά τμήματα μισθωμένων γραμμών ορίζονται ως αποκλειστική χωρητικότητα που χρησιμοποιείται για την παροχή υπηρεσιών από τις εγκαταστάσεις του τελικού χρήστη στο κέντρο διασύνδεσης του παρόχου υπηρεσιών. Τα ζευκτικά τμήματα, στη συνέχεια, ορίζονται ως αποκλειστική χωρητικότητα που χρησιμοποιείται για την παροχή υπηρεσιών μεταξύ των κέντρων διασύνδεσης των παρόχων υπηρεσιών. Η γεωγραφική διάσταση της αγοράς θεωρείται ότι καλύπτει την εθνική επικράτεια. 10 Διάγραμμα 1 του σχεδίου μέτρου, κεφάλαιο Στους πίνακες του σχεδίου μέτρου, η ΕΕΤΤ παρουσιάζει δεδομένα της αγοράς που υποδεικνύουν μερίδια αγοράς του ΟΤΕ που είναι σημαντικά χαμηλότερα από τα ανωτέρω στοιχεία, τόσο για την Αττική όσο και για την υπόλοιπη Ελλάδα. Ωστόσο, η ΕΕΤΤ στην απάντησή της στην αίτηση παροχής πληροφοριών της Επιτροπής διευκρίνισε ότι τα εν λόγω στοιχεία δεν αντικατοπτρίζουν τον ορισμό της αγοράς που υιοθετήθηκε στο κοινοποιηθέν μέτρο διότι δεν συμπεριλαμβάνουν την ιδιοπαροχή και τα VPNs που βασίζονται σε κυκλώματα αποκλειστικής χωρητικότητας (DC VPNs). 5

6 Δεδομένου ότι η αγορά ζευκτικών τμημάτων χονδρικής δεν συμπεριλαμβάνεται πλέον στη σύσταση για τις σχετικές αγορές, η ΕΕΤΤ εκτελεί τη δοκιμασία των τριών κριτηρίων 12. Επί του παρόντος, οι εναλλακτικές υποδομές ζευκτικών τμημάτων καλύπτουν μόνο τις κύριες διαδρομές μεταξύ των μεγαλύτερων εμπορικών κέντρων, ενώ δεν υπάρχει άλλος φορέας εκμετάλλευσης πλην του ΟΤΕ σε μεγάλα τμήματα της χώρας, ιδίως όσον αφορά τις συνδέσεις από την ηπειρωτική χώρα προς τα νησιά 13. Ως εκ τούτου, η ΕΕΤΤ εξακολουθεί να διατηρεί υψηλούς και μη παροδικούς φραγμούς εισόδου στην αγορά. Διαπιστώνει ότι το επίπεδο του μη ανακτήσιμου κόστους που συνδέεται με την ανάπτυξη νέων ζευκτικών τμημάτων είναι πολύ υψηλό, ιδίως λόγω της ειδικής τοπογραφίας της Ελλάδας που απαιτεί συνδέσεις πολλών νησιών. Επιπλέον, εάν οι εναλλακτικοί φορείς εκμετάλλευσης μπορούσαν να αναπτύξουν ζευκτικά τμήματα, δεν θα ήταν σε θέση να τα παρέχουν σε συνδυασμό με τερματικά τμήματα, γεγονός που θα τους καθιστούσε λιγότερο ελκυστικούς στους αιτούντες πρόσβαση. Επιπλέον, η ΕΕΤΤ δεν διαπιστώνει την ύπαρξη τάσης προς αποτελεσματικό ανταγωνισμό, καθώς ο ΟΤΕ εξακολουθεί να έχει σταθερό και πολύ μεγάλο μερίδιο αγοράς της τάξεως του 90 % σε εθνικό επίπεδο. Τέλος, όπως διαπιστώνεται, το δίκαιο ανταγωνισμού και μόνο δεν επαρκεί για την αντιμετώπιση των αδυναμιών που έχουν εντοπιστεί στην αγορά Μισθωμένες γραμμές λιανικής Με βάση ανάλυση της υποκατάστασης από πλευράς προσφοράς και ζήτησης, η ΕΕΤΤ ορίζει ενιαία λιανική αγορά μισθωμένων γραμμών που περιλαμβάνει παραδοσιακές μισθωμένες γραμμές (SDH/PDH), Ethernet και εικονικά ιδιωτικά δίκτυα (VPN) που βασίζονται σε κυκλώματα αποκλειστικής χωρητικότητας (DC). Επιπλέον, η αγορά περιλαμβάνει όλες τις ταχύτητες. Τα VPN που βασίζονται σε υπηρεσίες διαδικτύου και οι υπηρεσίες λιανικής ευρυζωνικής πρόσβασης μαζικής αγοράς έχουν αποκλειστεί από την αγορά. Το γεωγραφικό εύρος της αγοράς είναι εθνικό, βάσει της περιοχής κάλυψης του δικτύου του ΟΤΕ. Ο ΟΤΕ είναι ο μόνος πάροχος στα κυκλώματα μισθωμένων γραμμών λιανικής χαμηλής χωρητικότητας λόγω του δικτύου χαλκού πλήρους κάλυψης που διαθέτει. Ταυτόχρονα, ο ΟΤΕ έχει το πλέον ανεπτυγμένο δίκτυο ζευκτικών κυκλωμάτων. Η ΕΕΤΤ καταλήγει επίσης στο συμπέρασμα ότι ο ΟΤΕ και άλλοι πάροχοι χρησιμοποιούν την εθνική τιμολόγηση. Δεδομένου ότι η αγορά μισθωμένων γραμμών λιανικής με χωρητικότητα 2 Mbps δεν περιλαμβάνεται πλέον στη Σύσταση για τις σχετικές αγορές, η ΕΕΤΤ εξετάζει εάν η αγορά εξακολουθεί να πληροί τα κριτήρια της δοκιμασίας των τριών κριτηρίων. Η ΕΕΤΤ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, παρουσία ρύθμισης σε επίπεδο χονδρικής της αγοράς 4, δεν υπάρχουν υψηλοί και μη παροδικοί φραγμοί εισόδου στην αγορά και, ως εκ τούτου, η αγορά δεν δικαιολογεί πλέον εκ των προτέρων Σύμφωνα με το σημείο 2 σε συνδυασμό με την αιτιολογική σκέψη 5 της Σύστασης της Επιτροπής για τις σχετικές αγορές. Ο αριθμός των διαδρομών που χρησιμοποιούν οι εναλλακτικοί φορείς εκμετάλλευσης είναι συνολικά 35, ενώ ο ΟΤΕ παρέχει ζευκτικά κυκλώματα σε 127 διαδρομές. Επιπλέον, με εξαίρεση την Κρήτη και τη Σύρο, ο ΟΤΕ είναι ο μόνος πάροχος ζευκτικών κυκλωμάτων στα νησιά. 6

7 ρύθμιση. Ως εκ τούτου, η υφιστάμενη ρύθμιση θα καταργηθεί όταν εγκριθεί το τελικό μέτρο Διαπίστωση σημαντικής ισχύος στην αγορά Χονδρική αγορά τερματικών τμημάτων Η ΕΕΤΤ ορίζει τον ΟΤΕ ως διαθέτοντα ΣΙΑ στη χονδρική αγορά τερματικών τμημάτων, με βάση την πάγια δεσπόζουσα θέση του στην εν λόγω αγορά. Ο ΟΤΕ εξακολουθεί να είναι ο μόνος πάροχος στη χονδρική αγορά αναλογικών μισθωμένων γραμμών. Ο αριθμός των αναλογικών κυκλωμάτων χονδρικής μειώθηκε κατά 53 % μεταξύ του 2012 και του Όσον αφορά τα τερματικά τμήματα μισθωμένων γραμμών με χωρητικότητα 2 Mbps, ο ΟΤΕ κατέχει πολύ υψηλό μερίδιο αγοράς της τάξεως του 96 %, ωστόσο, ο αριθμός των κυκλωμάτων μειώθηκε κατά 42 % περίπου κατά την πενταετία Όσον αφορά τα κυκλώματα με χωρητικότητα > 2 Mbps, ο ΟΤΕ εξακολουθεί να κατέχει πολύ σημαντικό μερίδιο αγοράς της τάξεως του 83 % και οι δύο επόμενοι φορείς εκμετάλλευσης κατέχουν μερίδια αγοράς μόλις 8 % και 6 % αντίστοιχα 14. Την ίδια χρονική περίοδο, τα τερματικά τμήματα με χωρητικότητα > 2 Mbps εμφανίζουν αύξηση σχεδόν κατά 290 %. Η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι, ακόμη και αν η ιδιοπαροχή από εναλλακτικούς φορείς εκμετάλλευσης συμπεριλαμβανόταν στην αγορά, το ρυθμιστικό αποτέλεσμα δεν θα άλλαζε, καθώς η θέση του ΟΤΕ στην αγορά παραμένει υψηλή και θα εξακολουθούσε να είναι τετραπλάσια από το μερίδιο αγοράς του πλησιέστερου ανταγωνιστή Χονδρική αγορά ζευκτικών τμημάτων Στη χονδρική αγορά ζευκτικών τμημάτων διαπιστώθηκε επίσης ότι ο ΟΤΕ διαθέτει ΣΙΑ, με βάση κυρίως το συστηματικά πολύ μεγάλο μερίδιο αγοράς του 90 % που κατέχει σε εθνικό επίπεδο και το γεγονός ότι για τη μεγάλη πλειονότητα των διαδρομών στις οποίες παρέχονται ζευκτικά κυκλώματα δεν υπάρχει εναλλακτικός φορέας εκμετάλλευσης εκτός δικτύου του ΟΤΕ Κανονιστικά επανορθωτικά μέτρα Η ΕΕΤΤ προτείνει να επιβληθούν τα ακόλουθα γενικά επανορθωτικά μέτρα: i) πρόσβαση και χρήση ειδικών ευκολιών δικτύου και συναφών ευκολιών, ii) διαφάνεια, iii) αμεροληψία, iv) κοστολόγηση και λογιστικός διαχωρισμός και v) έλεγχος τιμών. Η ΕΕΤΤ επισημαίνει τις ανταγωνιστικές διαφορές μεταξύ των τμημάτων της περιοχής Αθηνών/Πειραιώς 16 και της υπόλοιπης χώρας. Μολονότι η ΕΕΤΤ Τα στοιχεία αυτά δεν περιλαμβάνουν τις ενδοομιλικές συναλλαγές χονδρικής, και κυρίως τις συναλλαγές μεταξύ του ΟΤΕ και της θυγατρικής του COSMOTE. Συμπεριλαμβανομένης της ιδιοπαροχής όλων των φορέων εκμετάλλευσης, το 2017 τα μερίδια της αγοράς τερματικών τμημάτων που κατείχε ο ΟΤΕ ανέρχονταν στο 66 %, ενώ οι εναλλακτικοί φορείς εκμετάλλευσης κατείχαν μερίδια αγοράς σε ποσοστό 16 %, 14 %, 3 % και 1 %. Ειδικότερα, των περιφερειακών ενοτήτων βορείου, δυτικού, κεντρικού και νότιου τομέα Αθηνών και της περιφερειακής ενότητας Πειραιώς. 7

8 αναγνωρίζει ότι η ανάπτυξη εναλλακτικών δικτύων είναι πολύ περιορισμένη στην Ελλάδα, θεωρεί ότι το επίπεδο ανάπτυξης της υποδομής εμφανίζει σημαντικές διαφορές σε αυτή την οριοθετημένη περιοχή 17. Επιπλέον, η Vodafone και η Wind έχουν αναπτύξει οπτικές ίνες στην εν λόγω περιοχή προκειμένου να ιδιοπαρέχουν υπηρεσίες οπισθόζευξης (backhaul) στους σταθμούς βάσης τους 18. Επιπλέον, το μερίδιο του ΟΤΕ στην αγορά λιανικής σε σύγκριση με τους ανταγωνιστές του διαφέρει μεταξύ των περιφερειών 19. Με βάση τα ανωτέρω, η ΕΕΤΤ προτείνει την επιβολή διαφοροποιημένων επανορθωτικών μέτρων Ελλάδα με εξαίρεση την περιοχή Αθηνών/Πειραιώς Με εξαίρεση την περιοχή Αθηνών/Πειραιώς 21, η ΕΕΤΤ προτείνει την επιβολή της πρόσβασης στην αγορά ζευκτικών τμημάτων χονδρικής, τερματικών τμημάτων μισθωμένων γραμμών χονδρικής, ασύρματα, μέσω χαλκού και μέσω οπτικής ίνας, της πρόσβασης στην αγορά υπηρεσιών συμμετρικού L2 WAP προϊόντος χονδρικής (Layer 2 Wholesale Access) 22 μέσω χαλκού ή FTTC και FTTH, καθώς και της πρόσβασης σε ουσιώδεις ευκολίες Στην απάντησή της στην αίτηση παροχής πληροφοριών της Επιτροπής, η ΕΕΤΤ διευκρινίζει ότι από τις υπαίθριες καμπίνες της περιοχής Αθηνών/Πειραιώς, οι εναλλακτικοί φορείς εκμετάλλευσης έχουν συνολικά πραγματοποιήσει 603 συνδέσεις με FTTH και με τεχνολογία VDSL-Vectoring. Ως εκ τούτου, περίπου το 25 % των καμπινών σε Αθήνα/Πειραιά καλύπτονται από δίκτυα αρχιτεκτονικής FTTC ή FTTH τουλάχιστον ενός εναλλακτικού φορέα εκμετάλλευσης ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα μόνο το 10 % των καμπινών συνδέονται με οπτικές ίνες από εναλλακτικούς φορείς εκμετάλλευσης. Η ΕΕΤΤ δεν διαθέτει πληροφορίες σχετικά με την απόσταση των εναλλακτικών δικτύων από τις κύριες βιομηχανικές/οικονομικές περιοχές Αθηνών/Πειραιώς. Ο ΟΤΕ διαθέτει μερίδιο αγοράς λιανικής για μισθωμένες γραμμές της τάξεως του 48 % σε Αθήνα/Πειραιά έναντι 81 % στην υπόλοιπη Ελλάδα. Οι εναλλακτικοί φορείς εκμετάλλευσης διαθέτουν συνδυασμένο μερίδιο αγοράς της τάξεως του 52 % σε Αθήνα/Πειραιά έναντι 19 % στην υπόλοιπη Ελλάδα. Η ΕΕΤΤ βασίζει την παρατήρησή της σε δεδομένα της αγοράς που δεν αντανακλούν τον ορισμό της αγοράς, όπως περιγράφεται ανωτέρω, διότι αποκλείουν την ιδιοπαροχή και τα VPNs που βασίζονται σε κυκλώματα αποκλειστικής χωρητικότητας (DC VPNs). Επιπλέον, η ΕΕΤΤ, στην απάντησή της στην αίτηση παροχής πληροφοριών της Επιτροπής (RFI), υποστηρίζει ότι στην περιοχή Αθηνών/Πειραιώς οι εναλλακτικοί φορείς εκμετάλλευσης δεν εξαρτώνται από τις υποδομές του ΟΤΕ, αλλά βασίζονται στα δικά τους δίκτυα. Ωστόσο, μετά την αίτηση της Επιτροπής, η ΕΕΤΤ δεν παρείχε στοιχεία σχετικά με την κάλυψη εναλλακτικών υποδομών, τα μερίδια της αγοράς ή τον αριθμό των τερματικών κυκλωμάτων. Η ΕΕΤΤ εξηγεί ότι οι φορείς εκμετάλλευσης δεν υπέβαλαν τα ζητούμενα γεωγραφικά δεδομένα λόγω χρονικών περιορισμών. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που παρείχε η ΕΕΤΤ, τα μερίδια αγοράς για τερματικά τμήματα με χωρητικότητα > 2 Mbit/s για την Αθήνα/τον Πειραιά, εξαιρουμένης της ιδιοπαροχής, είναι τα ακόλουθα: Όμιλος OTE: 14 %, εναλλακτικός φορέας εκμετάλλευσης 1: 42 %, εναλλακτικός φορέας εκμετάλλευσης 2: 28 % τα μερίδια αγοράς για τερματικά τμήματα χωρητικότητας > 2 Mbit/s για την Αθήνα/τον Πειραιά με ενδοομιλικές πωλήσεις, αλλά εξαιρουμένης της ιδιοπαροχής: OTE: 33 %, εναλλακτικός φορέας εκμετάλλευσης 1: 33 %, εναλλακτικός φορέας εκμετάλλευσης 2: 22 %. Στην απάντησή της στην αίτηση παροχής πληροφοριών της Επιτροπής, η ΕΕΤΤ εξηγεί ότι σύμφωνα με στοιχεία του ΟΤΕ, το 72 % των μισθωμένων γραμμών που παρέχονται από εναλλακτικούς φορείς εκμετάλλευσης βρίσκονται στην περιοχή Αθηνών/Πειραιώς και το 84 % όλων των μισθωμένων γραμμών στην Ελλάδα προσφέρονται στην περιοχή αυτή. Στην απάντησή της στην αίτηση παροχής πληροφοριών της Επιτροπής, η ΕΕΤΤ διευκρίνισε ότι το προϊόν L2 WAP επιβάλλεται στην αγορά 3α. Η πρόσβαση στο εν λόγω προϊόν επιβάλλεται σε όλους 8

9 Όσον αφορά τη διαφάνεια, ο ΟΤΕ υποχρεούται να δημοσιεύει αναλυτική προσφορά αναφοράς, συμπεριλαμβανομένων των συμφωνιών επιπέδου εξυπηρέτησης (SLA), καθώς και τους βασικούς δείκτες επιδόσεων (ΚΔΕ). Η υποχρέωση αμεροληψίας βασίζεται στην ισοδυναμία παροχής υπηρεσιών (EoO) 23. Επιπλέον, ο ΟΤΕ ή οι συνδεδεμένες εταιρείες θα πρέπει να απέχουν από κάθε πρακτική που μπορεί να οδηγήσει σε φαινόμενα συμπίεσης περιθωρίου. Ο ΟΤΕ φέρει, μετά από αίτημα της ΕΕΤΤ, την υποχρέωση να αποδείξει την ύπαρξη επαρκούς περιθωρίου μεταξύ τιμών λιανικής και χονδρικής. Ο ΟΤΕ υποχρεούται να κοινοποιήσει στην ΕΕΤΤ, μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας προσφορών, όλες τις προσφορές για υπηρεσίες άνω των ευρώ/έτος, στις οποίες είναι ο ανάδοχος 24. Οι πολύ μεγάλες δημόσιες συμβάσεις, στις οποίες ο αριθμός των γραμμών είναι ή μεγαλύτερος, εξαιρούνται από την υποχρέωση αυτή, ώστε να μπορεί ο ΟΤΕ να προβαίνει σε περαιτέρω εκπτώσεις όγκου 25. Όσον αφορά τον έλεγχο των τιμών, η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι όλα τα προϊόντα μισθωμένων γραμμών χονδρικής, εκτός από το προϊόν L2 WAP, θα πρέπει να προσδιορίζονται με βάση το τρέχον μοντέλο κόστους BU LRIC + του ΟΤΕ. Το εν λόγω μοντέλο θα υποβληθεί προς έγκριση από τον ΟΤΕ στην ΕΕΤΤ εντός έξι μηνών από την ημερομηνία έναρξης ισχύος του σχεδίου μέτρου 26. Αντιθέτως, η τιμή για το προϊόν L2 WAP θα πρέπει να καθοριστεί με βάση το μοντέλο κόστους BU LRIC+ που έχει αναπτύξει η ΕΕΤΤ για τον υπολογισμό των τιμών στις αγορές 3α και 3β. Για το χρονικό διάστημα μεταξύ της έναρξης ισχύος του τελικού μέτρου και της έγκρισης από την ΕΕΤΤ των τιμών χονδρικής με βάση το μοντέλο κόστους του ΟΤΕ, η ΕΕΤΤ προτείνει τον καθορισμό τιμών ως εξής: τους φορείς εκμετάλλευσης στους οποίους έχει παραχωρηθεί περιοχή για την υλοποίηση της τεχνολογίας διανυσμάτωσης (vectoring) μέσω της διαδικασίας κατανομής της ΕΕΤΤ. Η διαδικασία κατανομής κοινοποιήθηκε και αξιολογήθηκε από την Επιτροπή στο πλαίσιο της υπόθεσης EL/2016/ Όλοι οι φορείς εκμετάλλευσης υποχρεούνται να παρέχουν σε κάθε αιτούντα πρόσβαση κατάλληλο προϊόν χονδρικής ώστε να είναι δυνατή η αναπαραγωγή των υπηρεσιών λιανικής του εν λόγω φορέα εκμετάλλευσης. Συνεπώς, εάν ένας φορέας εκμετάλλευσης δικτύου παρέχει ένα προϊόν λιανικής που χρησιμοποιεί την υποδομή του δικτύου NGA που έχει αναπτυχθεί μέσω της διαδικασίας διανυσματικής κατανομής, το οποίο ισοδυναμεί με προϊόν μισθωμένης γραμμής (συμμετρικό εύρος δικτύου), θα πρέπει να παρέχει το σχετικό προϊόν χονδρικής. Οι εναλλακτικοί φορείς εκμετάλλευσης πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να αναπαράγουν όλα τα προϊόντα (και τα νέα) λιανικής του ΟΤΕ μέσω αντίστοιχων προϊόντων χονδρικής. Ο ΟΤΕ επιτρέπεται, καταρχήν, να διακόψει τις υπηρεσίες μέσω χαλκού, ωστόσο θα πρέπει να παρέχει πρόσβαση σε αντίστοιχο προϊόν χονδρικής για όσο διάστημα παρέχει αντίστοιχο προϊόν λιανικής. Θα πρέπει να αναφέρονται τα απαιτούμενα προϊόντα χονδρικής για τεχνική αναπαραγωγιμότητα, το κόστος χονδρικής ανά προϊόν και το συνολικό κόστος χονδρικής. Στην απάντησή της στην αίτηση παροχής πληροφοριών, η ΕΕΤΤ εξηγεί ότι μια σύμβαση στην οποία ο αριθμός των γραμμών είναι ή μεγαλύτερος θα αντιπροσώπευε το 50 % της αξίας της συνολικής αγοράς το Οι 5 μεγαλύτεροι πελάτες μισθωμένων γραμμών στην Ελλάδα προέρχονται από τον δημόσιο τομέα. Ο μεγαλύτερος δημόσιος διαγωνισμός που γνωρίζει η ΕΕΤΤ δεν φθάνει το όριο των γραμμών. Εάν υπάρξει καθυστέρηση στην εφαρμογή του μοντέλου και εάν οι τιμές του μοντέλου κόστους είναι χαμηλότερες από τις επί του παρόντος ισχύουσες τιμές, οι νέες τιμές εφαρμόζονται αναδρομικά από το τέλος της εξάμηνης περιόδου. 9

10 Θα εξακολουθήσουν να ισχύουν οι τιμές για τα προϊόντα που υπόκεινται ήδη σε ρύθμιση στον προηγούμενο κύκλο εξέτασης. Οι τιμές για τα νέα προϊόντα δεν θα ισχύσουν στην αγορά λιανικής χωρίς προηγούμενη έγκριση της ΕΕΤΤ Αθήνα/Πειραιάς Στην περιοχή Αθηνών/Πειραιώς 28, η ΕΕΤΤ προτείνει να μην επιβληθεί πρόσβαση για τερματικά τμήματα μισθωμένων γραμμών χωρητικότητας > 4 Mbit/s 29 με εξαίρεση την πρόσβαση στην αγορά συμμετρικών L2 WAP υπηρεσιών 30. Το ρυθμιζόμενο προϊόν L2 WAP επιβάλλεται στο πλαίσιο της αγοράς 3α 31. Επιπλέον, η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι για όλα τα προϊόντα για τα οποία δεν υπάρχει υποχρέωση παροχής πρόσβασης, ο ΟΤΕ δεν θα αναλάβει καμία από τις σχετικές υποχρεώσεις (αμεροληψία, διαφάνεια, έλεγχος τιμών κ.λπ.). 3. ΕΚΤΙΜΗΣΗ 3.1. Αγορά μισθωμένων γραμμών λιανικής Όσον αφορά την ελληνική αγορά μισθωμένων γραμμών λιανικής, η Επιτροπή εξέτασε την κοινοποίηση και τις συμπληρωματικές πληροφορίες που υπέβαλε η ΕΡΑ και δεν διατυπώνει καμία παρατήρηση Αγορές τερματικών τμημάτων χονδρικής και ζευκτικών τμημάτων χονδρικής - παρατήρηση Όσον αφορά τις χονδρικές αγορές τερματικών τμημάτων και ζευκτικών τμημάτων χονδρικής, η Επιτροπή εξέτασε τις κοινοποιήσεις και τις συμπληρωματικές πληροφορίες που υπέβαλε η ΕΕΤΤ και διατυπώνει την ακόλουθη παρατήρηση 33 : Ο ΟΤΕ μπορεί να υποβάλει προς έγκριση στην ΕΕΤΤ είτε μεμονωμένα μοντέλα εκ των κάτω προς τα άνω είτε, εναλλακτικά, τιμές λιανικής μείον ένα προκαθορισμένο ποσοστό (retail minus). Περιφερειακές ενότητες βορείου, δυτικού, κεντρικού και νότιου τομέα Αθηνών και περιφερειακή ενότητα Πειραιώς. Στην απάντησή της στην αίτηση παροχής πληροφοριών της Επιτροπής, η ΕΕΤΤ εξήγησε ότι ο ΟΤΕ, στην προσφορά αναφοράς, προσφέρει από το 2013 παραδοσιακά προϊόντα τεχνολογίας SHDSL χωρητικότητας 2 και 4 Mbit/s. Τα 4 Mbit/s προσφέρονται με 2 ζεύγη χαλκού. Η ΕΕΤΤ θα παρακολουθεί το προϊόν και μπορεί να προσαρμόζει το όριο χωρητικότητας σε συνάρτηση με τις τεχνολογικές εξελίξεις. Για περίοδο τουλάχιστον 12 μηνών από την έναρξη ισχύος του μέτρου, ο ΟΤΕ θα πρέπει να συνεχίσει να παρέχει τις υφιστάμενες υπηρεσίες μισθωμένων γραμμών και οφείλει να ενημερώνει τους αιτούντες πρόσβαση 9 μήνες πριν από την κατάργηση της ισχύουσας πρόσβασης. Η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι η υποχρέωση πρόσβασης ισχύει πλήρως εάν ένα τερματικό τμήμα μιας σύνδεσης απ άκρου εις άκρον βρίσκεται εκτός της περιοχής Αθηνών/Πειραιώς. Η υποχρέωση πρόσβασης σε προϊόντα L2 WAP εκτείνεται μόνο στα προϊόντα που προσφέρονται από το σκέλος λιανικής του φορέα εκμετάλλευσης που παρέχει την πρόσβαση. Σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 3 της οδηγίας πλαισίου. Σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 3 της οδηγίας πλαισίου. 10

11 Υπολογισμός των τιμών Η Επιτροπή λαμβάνει υπόψη ότι, όσον αφορά τα κύρια προϊόντα χονδρικής της αγοράς 4, η ΕΕΤΤ υποχρεώνει τον ΟΤΕ να αναπτύξει το μοντέλο κοστολόγησης για τον καθορισμό των τιμών χονδρικής. Η Επιτροπή επισημαίνει επίσης ότι η ΕΕΤΤ δεν συμμετέχει στον σχεδιασμό του μοντέλου, προτίθεται όμως απλώς να επαληθεύσει το μοντέλο, όπως αυτό εκπονήθηκε από τον ΟΤΕ, με τη βοήθεια εξωτερικών συμβούλων. Η Επιτροπή θεωρεί ότι, εάν η ΕΕΤΤ δεν συμμετέχει ενεργά στον σχεδιασμό και στην ανάπτυξη του μοντέλου, τα αποτελέσματα του μοντέλου ενδέχεται να είναι δύσκολο να επαληθευτούν και να μην διέπονται από την απαραίτητη διαφάνεια. Επιπλέον, η Επιτροπή επισημαίνει ότι η τελευταία επικαιροποίηση τιμών που κοινοποιήθηκε στην Επιτροπή και αξιολογήθηκε από αυτή δυνάμει του άρθρου 7 ήταν το 2012, και ότι το σχέδιο μέτρου παρατείνει την ισχύ των εν λόγω τιμών για τουλάχιστον 6 μήνες μετά την έγκριση του τελικού μέτρου 34. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή καλεί την ΕΕΤΤ να επανεξετάσει την προσέγγισή της ως προς την ανάπτυξη του μοντέλου κοστολόγησης και να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στην εκπόνησή του. Επιπλέον, επειδή για την εν λόγω διαφορετική προσέγγιση μπορεί ενδεχομένως να χρειαστεί μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από το προβλεπόμενο από την ΕΕΤΤ και το τρέχον επίπεδο τιμών δεν είναι επαρκώς επικαιροποιημένο ώστε να αντιπροσωπεύει το πραγματικό κόστος της παροχής υπηρεσιών, η Επιτροπή καλεί την ΕΕΤΤ να εξετάσει το ενδεχόμενο να θεσπίσει προσωρινό μέτρο καθορισμού των τιμών για τη μεταβατική περίοδο έως την έναρξη ισχύος του τελικού μέτρου, καθώς και να κοινοποιήσει αυτό το μέτρο σύμφωνα με το άρθρο 7 της οδηγίας πλαισίου Αγορά τερματικών τμημάτων χονδρικής - σοβαρές αμφιβολίες Η Επιτροπή θεωρεί επίσης ότι το κοινοποιηθέν σχέδιο μέτρου σχετικά με την αγορά τερματικών τμημάτων μισθωμένων γραμμών χονδρικής εμπίπτει στην αρμοδιότητα της Επιτροπής να μεριμνά για τη συνεκτική εφαρμογή των επανορθωτικών μέτρων, όπως προβλέπεται στο άρθρο 7α της οδηγίας πλαισίου, επειδή σκοπός των κοινοποιηθέντων μέτρων είναι η επιβολή υποχρεώσεων σε επιχειρήσεις σε συνδυασμό με τα άρθρα 9 έως 13 της οδηγίας για την πρόσβαση. Τα σχέδια μέτρων που επιβάλλουν κανονιστικές υποχρεώσεις σε επιχειρήσεις με σημαντική ισχύ στην ελληνική αγορά ενδέχεται να επηρεάζουν, άμεσα ή έμμεσα, πραγματικά ή δυνητικά, την ικανότητα επιχειρήσεων εγκατεστημένων σε άλλα κράτη μέλη να προσφέρουν υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Η κοινοποίηση της ΕΕΤΤ περιλαμβάνει μέτρα που έχουν σημαντικό αντίκτυπο σε φορείς εκμετάλλευσης ή χρήστες σε άλλα κράτη μέλη, όπως, για παράδειγμα, μέτρα που επηρεάζουν τις τιμές για τους χρήστες. Κατά συνέπεια, τα εν λόγω σχέδια μέτρων θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη μορφή του εμπορίου μεταξύ κρατών μελών 35. Στο παρόν στάδιο η Επιτροπή έχει σοβαρές αμφιβολίες ως προς το κατά πόσον είναι συμβατά με την ενωσιακή νομοθεσία τα σχέδια μέτρων της ΕΕΤΤ που αφορούν την προτεινόμενη ρύθμιση πρόσβασης στις περιοχές της Αθήνας και του Πειραιά και τις C(2012)4388. Βλέπε αιτιολογική σκέψη 38 της οδηγίας πλαισίου. 11

12 προτεινόμενες εξαιρέσεις από τη ρύθμιση συμπίεσης περιθωρίου για την ελληνική αγορά τερματικών τμημάτων μισθωμένων γραμμών χονδρικής στη σημερινή της μορφή. Επιπλέον, η Επιτροπή είναι της άποψης στο παρόν στάδιο ότι τα σχέδια μέτρων θα μπορούσαν να δημιουργήσουν φραγμούς στην εσωτερική αγορά. Με βάση την κοινοποίηση και τις συμπληρωματικές πληροφορίες που υπέβαλε η ΕΕΤΤ, η Επιτροπή έχει σοβαρές αμφιβολίες ως προς το θέμα αυτό για τους ακόλουθους ουσιώδεις λόγους: Ανεπαρκή στοιχεία που δικαιολογούν την άρση των επανορθωτικών μέτρων πρόσβασης στην Αθήνα και στον Πειραιά Η Επιτροπή είναι της άποψης ότι, όταν οι ΕΡΑ δεν μπορούν να εντοπίσουν με σαφήνεια ουσιαστικά και αντικειμενικά διαφορετικές συνθήκες ανταγωνισμού που παραμένουν επαρκώς σταθερές στο χρόνο ώστε να ορίσουν διακριτές γεωγραφικές υποεθνικές αγορές χονδρικής, η άσκηση γεωγραφικά διαφοροποιημένων πιέσεων σε φορέα εκμετάλλευσης με ΣΙΑ θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στο στάδιο καθορισμού των επανορθωτικών μέτρων με την επιβολή γεωγραφικά διαφοροποιημένου συνόλου υποχρεώσεων 36. Τα κατάλληλα κριτήρια που πρέπει να εξετάζονται κατά την εκτίμηση της ομοιογένειας των συνθηκών ανταγωνισμού που επικρατούν σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές ενδέχεται να διαφέρουν ανάλογα με την/τις αγορά/-ές υπό εξέταση, βασίζονται όμως στις ίδιες αρχές δικαίου του ανταγωνισμού που εφαρμόζονται σε κάθε οριοθέτηση γεωγραφικών αγορών και/ή σε κάθε επανορθωτικό μέτρο. Ως εκ τούτου, με βάση την υφιστάμενη κανονιστική πρακτική, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ακόλουθοι δείκτες: i) ο αριθμός και η σημασία πιθανών ανταγωνιστών, συμπεριλαμβανομένης της γεωγραφικής τους παρουσίας, ii) η κάλυψη εναλλακτικών δικτύων, iii) η κατανομή των μεριδίων της αγοράς και iv) τυχόν διαφορές των τιμών ή τυχόν διακύμανση των τιμών ανά γεωγραφική περιοχή. Θα μπορούσαν να ληφθούν υπόψη και άλλες παράμετροι, όπως η διαθεσιμότητα πρόσβασης σε παθητική υποδομή που θα μπορούσε να διευκολύνει την ανάπτυξη του δικτύου 37. Συμμόρφωση με το άρθρο 8 παράγραφος 3 στοιχείο α, το άρθρο 8 παράγραφος 5 και το άρθρο 16 παράγραφος 4 της οδηγίας πλαισίου σε συνδυασμό με το άρθρο 8 παράγραφοι 2 και 4 της οδηγίας για την πρόσβαση Η Επιτροπή λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι η ΕΕΤΤ θεωρεί ότι οι διαφορές που επικρατούν στις συνθήκες ανταγωνισμού στις περιοχές της Αθήνας και του Πειραιά δεν δικαιολογούν περιφερειακό κατακερματισμό των γεωγραφικών αγορών. Ωστόσο και παρά την ανωτέρω παραδοχή, η ΕΕΤΤ προτείνει μια ιδιαιτέρως χαλαρή κανονιστική προσέγγιση στις περιοχές αυτές, με κατάργηση ως επί το πλείστον των απαιτήσεων πρόσβασης για ταχύτητες άνω των 4 Mbit/s, καθώς και όλων των σχετικών επανορθωτικών μέτρων, εκτός από ένα προϊόν L2 WAP το οποίο αποτελεί προϊόν ρυθμιζόμενης πρόσβασης επιβαλλόμενο σε διαφορετική αγορά. Η Επιτροπή επισημαίνει ότι η ΕΕΤΤ λαμβάνει μεν υπόψη την παρουσία εναλλακτικών δικτύων στις περιοχές της Αθήνας και του Πειραιά, δεν περιλαμβάνει Βλέπε σημεία 49 και 50 των κατευθυντήριων γραμμών της Επιτροπής για την ανάλυση αγοράς και την εκτίμηση της σημαντικής ισχύος στην αγορά βάσει του ενωσιακού πλαισίου κανονιστικών ρυθμίσεων για τα δίκτυα και τις υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών, ΕΕ: C 159/1 της Βλέπε υπόθεση UK/2019/ , C(2019)

13 όμως στην κοινοποίησή της καμία ουσιώδη εκτίμηση, ούτε δεδομένα σχετικά με τους τύπους εναλλακτικών δικτύων, το επίπεδο κάλυψης που αυτά παρέχουν και την εγγύτητά τους στις εγκαταστάσεις των πελατών. Επομένως, κατά την άποψη της Επιτροπής, δεν εκτιμώνται δεόντως η πραγματική δυνατότητα που έχουν οι εναλλακτικοί φορείς εκμετάλλευσης να συνδέουν εταιρικούς πελάτες με την οικεία υποδομή δικτύου και, ως εκ τούτου, η ικανότητά τους να ασκούν πιέσεις στον κατεστημένο φορέα εκμετάλλευσης. Η Επιτροπή τονίζει επίσης ότι η ΕΕΤΤ βασίζει την εκτίμησή της για τα μερίδια της αγοράς σε δεδομένα της αγοράς τα οποία δεν περιλαμβάνουν την ιδιοπαροχή και, ως εκ τούτου, δεν ανταποκρίνονται στον ορισμό της αγοράς στον οποίον θα έπρεπε να βασίζεται η εν λόγω εκτίμηση, ούτε αντιπροσωπεύουν την πραγματική ισχύ των φορέων εκμετάλλευσης στην αγορά. Σύμφωνα με τα δεδομένα που υπέβαλε η ΕΕΤΤ, το 2017 ο ΟΤΕ είχε υπό τον έλεγχό του τερματικά τμήματα από το σύνολο των τερματικών τμημάτων σε ολόκληρη την Ελλάδα. Επιπλέον, οι περιοχές της Αθήνας και του Πειραιά αντιπροσωπεύουν πολύ μεγάλο μέρος της αγοράς το οποίο ανέρχεται στο 84 % του συνόλου των μισθωμένων γραμμών που προσφέρονται στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας. Επομένως, με βάση τα δεδομένα που υπέβαλε η ΕΕΤΤ, δεν είναι εφικτό να συναχθεί το συμπέρασμα ότι οι εξελίξεις του ανταγωνισμού στην Αθήνα και στον Πειραιά επαρκούν για να δικαιολογήσουν την πιο χαλαρή ρύθμιση που προτείνει η ΕΕΤΤ. Πέραν τούτου, ακόμη και στην περίπτωση που προέκυπταν βάσει των δεδομένων σημαντικές γεωγραφικές διαφορές στο επίπεδο ανταγωνισμού, η ΕΕΤΤ θα έπρεπε να είχε εξετάσει πρώτα το ενδεχόμενο ελάφρυνσης της ρύθμισης των τιμών για συγκεκριμένα προϊόντα ή προσαρμογής των επανορθωτικών μέτρων, προτού εξετάσει το ενδεχόμενο της πλήρους άρσης της υποχρέωσης πρόσβασης. Πράγματι, αν οι διαπιστωθείσες διαφορές στο επίπεδο ανταγωνισμού δεν δικαιολογούν το συμπέρασμα διακριτών γεωγραφικών αγορών, αν διαπιστωθεί ότι η σχετική αγορά χρειάζεται εκ των προτέρων ρύθμιση και αν διαπιστωθεί η ύπαρξη φορέα εκμετάλλευσης με ΣΙΑ στην εν λόγω αγορά, δεν είναι πιθανό να θεωρηθεί αναλογική και δικαιολογημένη η πλήρης άρση της υποχρέωσης πρόσβασης. Σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 2 της οδηγίας για την πρόσβαση, εφόσον μια επιχείρηση ορίζεται ως έχουσα σημαντική ισχύ στην αγορά (ΣΙΑ), οι ΕΡΑ επιβάλλουν, κατά περίπτωση, εκ των προτέρων υποχρεώσεις. Στο άρθρο 8 παράγραφος 4 προβλέπεται ότι οι εν λόγω υποχρεώσεις έχουν ως βάση τη φύση του προβλήματος που εντοπίστηκε, είναι αναλογικές και δικαιολογημένες, υπό το πρίσμα των στόχων που ορίζει το άρθρο 8 της οδηγίας πλαισίου, ιδίως τον στόχο να προάγουν τον ανταγωνισμό στην παροχή υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών μεριμνώντας ώστε να μην υφίσταται στρέβλωση ούτε περιορισμός του ανταγωνισμού [άρθρο 8 παράγραφος 2 στοιχείο β)]. Στο τρέχον σχέδιο μέτρου, τα δεδομένα που υπέβαλε η ΕΕΤΤ εξακολουθούν να δείχνουν πολύ ισχυρή θέση του ΟΤΕ στην αγορά που παραμένει πολύ σταθερή στο χρόνο τόσο στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας όσο και στις περιοχές της Αθήνας και του Πειραιά, αν και, εκεί, σε μικρότερο βαθμό. Επιπλέον, από την ανάλυση των διαφορετικών συνθηκών ανταγωνισμού εγείρονται σοβαρές αμφιβολίες, ιδίως επειδή η ανάλυση δεν περιέχει λεπτομερή δεδομένα σχετικά με την παρουσία εναλλακτικών δικτύων, την κάλυψη που αυτά παρέχουν και, κατ επέκταση, την πραγματική ικανότητα των εναλλακτικών φορέων εκμετάλλευσης να περιορίζουν την ισχύ του ΟΤΕ στην αγορά στις προαναφερόμενες περιοχές. Ελλείψει αυτών των δεδομένων, και λόγω της σταθερά πολύ ισχυρής θέσης του ΟΤΕ στην αγορά, δεν μπορεί να εξασφαλιστεί 13

14 ότι η σκοπούμενη άρση της υποχρέωσης πρόσβασης ή οποιοσδήποτε μείζων περιορισμός της ρύθμισης δεν θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις στον ανταγωνισμό και δεν θα οδηγήσει σε στρέβλωση του ανταγωνισμού προς όφελος του κατεστημένου φορέα εκμετάλλευσης. Υπό αυτές τις συνθήκες, η Επιτροπή έχει σοβαρές αμφιβολίες ως προς τη δικαιολόγηση και την αναλογικότητα της άρσης της ρύθμισης πρόσβασης για ένα πολύ μεγάλο τμήμα της αγοράς, σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 4 της οδηγίας για την πρόσβαση σε συνδυασμό με το άρθρο 8 παράγραφος 2 στοιχείο β) της οδηγίας πλαισίου. Αδικαιολόγητος αποκλεισμός των πολύ μεγάλων δημόσιων συμβάσεων παροχής υπηρεσιών από την εκ των προτέρων υποχρέωση συμπίεσης περιθωρίου Όταν επιλέγουν κατάλληλα κανονιστικά μέτρα, οι ΕΡΑ πρέπει να εξασφαλίζουν ότι δρουν σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 2 στοιχείο β) σε συνδυασμό με το άρθρο 8 παράγραφος 5 της οδηγίας πλαισίου, λαμβάνοντας μέτρα για να διασφαλίσουν ότι δεν υφίσταται στρέβλωση ούτε περιορισμός του ανταγωνισμού στην παροχή δικτύων και υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών, σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας. Συμμόρφωση με το άρθρο 8 παράγραφος 2 στοιχείο β) της οδηγίας πλαισίου σε συνδυασμό με το άρθρο 8 παράγραφος 4 και το άρθρο 13 παράγραφος 1 της οδηγίας για την πρόσβαση Οι εναλλακτικοί φορείς εκμετάλλευσης εξακολουθούν να εξαρτώνται από τις υπηρεσίες χονδρικής που παρέχει ο φορέας εκμετάλλευσης με ΣΙΑ, προκειμένου να παρέχουν υπηρεσίες στη λιανική αγορά μισθωμένων γραμμών. Ελλείψει ρύθμισης, ο ΟΤΕ, ο οποίος αποτελεί κάθετα ολοκληρωμένη επιχείρηση, θα μπορούσε κατά τον καθορισμό των τιμών να ορίζει ελεύθερα την κατανομή του εμπορικού του περιθωρίου μεταξύ τιμών λιανικής και χονδρικής. Ορίζοντας μη επαρκές περιθώριο λιανικής, ο φορέας εκμετάλλευσης με ΣΙΑ θα μπορούσε δυνητικά να εκτοπίσει τους λοιπούς φορείς εκμετάλλευσης από την αγορά. Για αυτόν τον λόγο, για όλα τα προϊόντα χονδρικής πρόσβασης που προσφέρονται στην υπό εξέταση αγορά, ο ΟΤΕ φέρει, κατόπιν αιτήματος της ΕΕΤΤ, την υποχρέωση να αποδείξει την ύπαρξη επαρκούς περιθωρίου μεταξύ τιμών λιανικής και χονδρικής. Η Επιτροπή συμφωνεί με αυτή την προσέγγιση δεδομένων των συνθηκών της ελληνικής αγοράς. Υπό αυτό το πρίσμα, η Επιτροπή λαμβάνει υπόψη την πρόσθετη πρόταση της ΕΕΤΤ να εξαιρούνται πολύ μεγάλες δημόσιες συμβάσεις παροχής υπηρεσιών, στις οποίες ο αριθμός μισθωμένων γραμμών είναι ή μεγαλύτερος, από τις υποχρεώσεις που επιβάλλονται στον ΟΤΕ με σκοπό να αποφεύγονται καταστάσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε συμπίεση περιθωρίου, ώστε να μπορεί ο ΟΤΕ να προβαίνει σε περαιτέρω εκπτώσεις όγκου. Η Επιτροπή επισημαίνει ότι, σύμφωνα με την ΕΕΤΤ, μια τέτοια σύμβαση, αν και είναι μάλλον απίθανο να συναφθεί, θα αντιστοιχούσε στο ήμισυ της συνολικής υφιστάμενης χονδρικής αγοράς μισθωμένων γραμμών υψηλής ποιότητας και, ως εκ τούτου, θα αποκλειόταν από τη διενέργεια της εκ των προτέρων δοκιμασίας συμπίεσης περιθωρίου. Η ΕΕΤΤ αναφέρει ότι στο πλαίσιο των εν λόγω συμβάσεων, τυχόν προβλήματα ανταγωνισμού θα αντιμετωπιστούν με εκ των υστέρων εφαρμογή του δικαίου του ανταγωνισμού. Η Επιτροπή τονίζει ότι, σε περιπτώσεις που, από την ανάλυση της αγοράς, προκύπτει έλλειψη αποτελεσματικού ανταγωνισμού, ο υπό εξέταση φορέας 14

15 εκμετάλλευσης μπορεί να διατηρεί τις τιμές σε υπερβολικά υψηλό επίπεδο ή να συμπιέζει τις τιμές, εις βάρος των εναλλακτικών φορέων εκμετάλλευσης και, εντέλει, των τελικών χρηστών. Κατά συνέπεια, εάν επιτραπεί στον ΟΤΕ να προσφέρει πρόσθετες εκπτώσεις των τιμών σε ένα δυνητικά μεγάλο μερίδιο της αγοράς, αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει, σε συνδυασμό με την άρση της ρύθμισης από τη λιανική αγορά, ακόμη περισσότερη στρέβλωση στην αγορά και, πιθανώς, θα μπορούσε να οδηγήσει σε εκτοπισμό των ανταγωνιστών του ΟΤΕ από την αγορά. Η Επιτροπή θεωρεί επίσης ότι, δεδομένου ότι η ρύθμιση της αγοράς βασίζεται στην παραδοχή ότι το δίκαιο του ανταγωνισμού δεν επαρκεί από μόνο του για την εξασφάλιση επαρκούς ανταγωνισμού στην αγορά, η εξαίρεση ενός δυνητικά μεγάλου μεριδίου της αγοράς από την εκ των προτέρων ρύθμιση ώστε αυτή να βασίζεται αποκλειστικά στο δίκαιο του ανταγωνισμού είναι εγγενώς μη συμβατή με τις αρχές της εκ των προτέρων ρύθμισης της αγοράς. Ως εκ τούτου, δεδομένου ότι απαιτείται οι ΕΡΑ να δικαιολογούν τα επανορθωτικά μέτρα με βάση τους στόχους που προβλέπονται στο άρθρο 8 παράγραφος 2 στοιχείο β της οδηγίας πλαισίου, η Επιτροπή έχει σοβαρές αμφιβολίες ως προς τη συμβατότητα της πρότασης της ΕΕΤΤ με το άρθρο 8 παράγραφος 2 στοιχείο β) της οδηγίας πλαισίου και το άρθρο 8 παράγραφος 4 σε συνδυασμό με το άρθρο 13 παράγραφος 1 της οδηγίας για την πρόσβαση. Δημιουργία φραγμών στην εσωτερική αγορά Αμφότερες οι προτάσεις της ΕΕΤΤ, αφενός, για γεωγραφικό κατακερματισμό των επανορθωτικών μέτρων και, αφετέρου, για εξαίρεση πολύ μεγάλων δημόσιων συμβάσεων παροχής υπηρεσιών από τη δοκιμασία συμπίεσης περιθωρίου, ενδέχεται να επηρεάσουν, άμεσα ή έμμεσα, πραγματικά ή δυνητικά, την ικανότητα επιχειρήσεων εγκατεστημένων σε άλλα κράτη μέλη να προσφέρουν υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών στην Ελλάδα. Η κοινοποίηση της ΕΕΤΤ περιλαμβάνει μέτρα που έχουν σημαντικό αντίκτυπο σε φορείς εκμετάλλευσης ή χρήστες σε άλλα κράτη μέλη. Η σκοπούμενη άρση της υποχρέωσης πρόσβασης είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά τους εναλλακτικούς φορείς εκμετάλλευσης, συμπεριλαμβανομένων φορέων εκμετάλλευσης από άλλα κράτη μέλη, και ειδικότερα την ικανότητά τους να εισέλθουν στην αγορά. Επιπλέον, η εξαίρεση πολύ μεγάλων δημόσιων συμβάσεων παροχής υπηρεσιών θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την ικανότητα των εν λόγω φορέων εκμετάλλευσης να ανταγωνίζονται για αυτές τις δημόσιες συμβάσεις παροχής υπηρεσιών. Κατά συνέπεια, τα εν λόγω σχέδια μέτρων θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη μορφή του εμπορίου μεταξύ κρατών μελών. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Όσον αφορά την αγορά τερματικών τμημάτων μισθωμένων γραμμών χονδρικής, η Επιτροπή, στο παρόν στάδιο της διαδικασίας και με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες, έχει σοβαρές αμφιβολίες ως προς τη συμμόρφωση του προτεινόμενου συνόλου επανορθωτικών μέτρων με τους στόχους πολιτικής του άρθρου 8 παράγραφος 2 στοιχείο β), του άρθρου 8 παράγραφος 3 στοιχείο α) και του άρθρου 8 παράγραφος 5 στοιχείο δ) της οδηγίας πλαισίου, καθώς και με τις διατάξεις του άρθρου 8 παράγραφοι 2 και 4 της οδηγίας για την πρόσβαση σε συνδυασμό με το άρθρο 13 παράγραφος 1 της οδηγίας για την πρόσβαση. Επιπλέον, η Επιτροπή είναι της άποψης ότι το σχέδιο μέτρου δημιουργεί φραγμούς στην εσωτερική αγορά. 15

16 Επομένως, η Επιτροπή έχει σοβαρές αμφιβολίες ως προς τη συμβατότητα των κοινοποιηθέντων μέτρων με την ενωσιακή νομοθεσία και θεωρεί ότι αυτά θα δημιουργήσουν φραγμούς στην εσωτερική αγορά, όπως προβλέπεται στο άρθρο 7α παράγραφος 1 της οδηγίας πλαισίου. Η ανωτέρω εκτίμηση συνάδει με την προκαταρκτική θέση της Επιτροπής σχετικά με τη συγκεκριμένη κοινοποίηση και δεν προδικάζει οποιαδήποτε θέση ενδέχεται να πάρει σε σχέση με άλλα κοινοποιηθέντα σχέδια μέτρων. Όσον αφορά την αγορά τερματικών τμημάτων χονδρικής, η Επιτροπή επισημαίνει ότι, σύμφωνα με το άρθρο 7α της οδηγίας πλαισίου, τα σχέδια μέτρων δεν εγκρίνονται για τρεις ακόμη μήνες. Όσον αφορά τις αγορές μισθωμένων γραμμών λιανικής και ζευκτικών τμημάτων χονδρικής, δυνάμει του άρθρου 7 παράγραφος 7 της οδηγίας πλαισίου, η ΕΕΤΤ λαμβάνει ιδιαιτέρως υπόψη της τα σχόλια των άλλων ΕΡΑ, του BEREC και της Επιτροπής και μπορεί να θεσπίσει το σχέδιο μέτρου σχετικά με τις λιανικές αγορές μισθωμένων γραμμών και, εφόσον το πράξει, το κοινοποιεί στην Επιτροπή. Δυνάμει της αιτιολογικής σκέψης 17 της σύστασης 2008/850/ΕΚ 38, η Επιτροπή θα δημοσιεύσει το παρόν έγγραφο στον δικτυακό της τόπο, συνοδευόμενο από ανακοίνωση στην οποία καλούνται τα τρίτα μέρη να υποβάλουν παρατηρήσεις σχετικά με την παρούσα επιστολή σοβαρών αμφιβολιών εντός δέκα εργάσιμων ημερών. Η Επιτροπή δεν θεωρεί εμπιστευτικές τις πληροφορίες που περιέχονται στο παρόν. 38 Σύσταση 2008/850/ΕΚ της Επιτροπής, της 15ης Οκτωβρίου 2008, για τις κοινοποιήσεις, τις προθεσμίες και τις διαβουλεύσεις που προβλέπονται στο άρθρο 7 της οδηγίας 2002/21/ΕΚ, ΕΕ L 301 της , σ

17 Εάν θεωρείτε ότι, σύμφωνα με τους ενωσιακούς και εθνικούς κανόνες περί επιχειρηματικού απορρήτου, το παρόν έγγραφο περιέχει εμπιστευτικές πληροφορίες οι οποίες θα επιθυμούσατε να απαλειφθούν πριν από τη δημοσίευση, καλείστε να ενημερώσετε την Επιτροπή 39 εντός τριών εργάσιμων ημερών από την παραλαβή του. Στην περίπτωση αυτή, οφείλετε να αιτιολογήσετε το αίτημά σας. Με τιμή, Για την Επιτροπή, Mariya Gabriel Μέλος της Επιτροπής 39 Το αίτημά σας πρέπει να αποσταλεί είτε ηλεκτρονικά στη διεύθυνση: CNECT- είτε με φαξ: