Ψυχαναλυτική Προσέγγιση της Σχιζοφρενικής Ψύχωσης. Θ. Υφαντής Μάθηµα στην Εποπτεία-Επίβλεψη, 12 Νοεµβρίου 2002

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ψυχαναλυτική Προσέγγιση της Σχιζοφρενικής Ψύχωσης. Θ. Υφαντής Μάθηµα στην Εποπτεία-Επίβλεψη, 12 Νοεµβρίου 2002"

Transcript

1 Ψυχαναλυτική Προσέγγιση της Σχιζοφρενικής Ψύχωσης Θ. Υφαντής Μάθηµα στην Εποπτεία-Επίβλεψη, 12 Νοεµβρίου 2002 Ο όρος Σχιζοφρένεια (από το ελληνικό σχίζω και φρήν) εισήχθη στην ψυχιατρική ορολογία από τον Bleuler, το 1911, για να δηλώσει µια οµάδα ψυχώσεων, οι οποίες παρουσιάζουν ένα κοινό θεµελιώδες σύµπτωµα, τη Σχάση του Εγώ (ή ιχασµό του Εγώ) (Splitting of the Ego, ιάσπαση, ιχασµός, ιάσχιση). Ο όρος επικράτησε στην ψυχιατρική και στην ψυχανάλυση, παρ όλες τις αποκλίνουσες απόψεις των διαφόρων συγγραφέων, όσον αφορά στο στοιχείο που συνιστά την ιδιοτυπία της σχιζοφρένειας και, κατ επέκταση, τα όρια του νοσογραφικού αυτού πλαισίου. Ο όρος εισήχθη από τον Φρόυντ, για να υποδείξει ένα παράδοξο φαινόµενο, που παρατηρείται κυρίως στον φετιχισµό και στις ψυχώσεις: την συνύπαρξη στους κόλπους του Εγώ δυο διαφορετικών ψυχικών στάσεων σε σχέση µε την εξψτερική πραγµατικότητα, όταν αυτή αντιτίθεται σε ενορµητικές απαιτήσεις. Από αυτέ, η µέν µία λαµβάνει υπ όψιν της την πραγµατικότητα, η δε άλλη την αρνείται (την απορρίπτει) και βάζει στη θέση της παράγωγα της επιθυµίας. Οι δυο αυτές στάσεις συµπαρατάσσονται χωρίς να αλληλοεπηρεάζονται (4). Θα πρέπει εδώ να γίνεται διάκριση µεταξύ του όρου «ιχασµός του Εγώ», που µόλις αναφέρθηκε, και του όρου «ιχασµός του Αντικειµένου» (Splitting of the object), που αναφέρεται στον πλέον αρχαϊκό µηχανισµό άµυνας κατά του άγχους, και τον οποίο περιέγραψε η Melanie Klein, κατά τον οποίο το αντικείµενο στο οποίο προσβλέπουν οι ενορµήσεις διαχωρίζεται σε «καλό» και σε «κακό», και ο οποίος διχασµός συνοδεύεται από έναν ανάλογο διχασµό του εγώ σε «καλό» και «κακό» εγώ, µηχανισµό που αργότερα ο Kernberg ανέλυσε διεξοδικά στην ανάλυση της Οριακής ιαταραχής της προσωπικότητας. Ευρύτερα, η έννοια της ιάσχισης του Εγώ εκφράζει την αποσάθρωση των διαφόρων τοµέων της ψυχικής ζωής, όπως της νοηµοσύνης, της σκέψης, του θυµικού, των διαπροσωπικών σχέσεων και της επίγνωσης της πραγµατικότητας. Με γνώµονα την αποσυνθετική αυτή διαδικασία, µπορούµε να διακρίνουµε ένα σύνολο κλινικών συνδρόµων. εν υπάρχει µια ενιαία οντότητα «Σχιζοφρένεια», αλλά σχιζοφρενείς ασθενείς, οι οποίοι εκφράζουν την έντονη και δραµατική ψυχική τους οδύνη µε συµπτώµατα διαφορετικά µεταξύ τους, όπως η αποπροσωποίηση, το παραλήρηµα, οι ψευδαισθήσεις, η αυτιστική απόσυρση κ.α., µια οδύνη που τους αναγκάζει σε αποκοπή από την πραγµατικότητα µε παράλληλη αναδίπλωση στον εαυτό και στην επικράτηση µιας εσωτερικής ζωής παραδοµένης στις φαντασιωτικές τους κατασκευές. 1

2 Πρόκειται για συµπτώµατα που υποδηλώνουν τη µαζική απάρνηση της πραγµατικότητας και τη φαντασιωτική προβολή της (7). Πώς όµως οδηγείται το υποκείµενο ως εδώ; Ποιοι είναι οι δρόµοι που διανύει ώστε τελικά να αναγκαστεί να καταλήξει στην απάρνηση της πραγµατικότητας και στη δηµιουργία µιας νέας; Για να κατανοήσουµε καλύτερα τα ερωτήµατα αυτά, σκόπιµο θα ήταν να ανατρέξουµε καταρχήν σε µερικές βασικές ψυχαναλυτικές έννοιες (1). Ο Φρόυντ ονοµάζει ψυχανάλυση τη διεργασία, µέσω της οποίας έρχεται στη συνείδηση του αναλυόµενου το απωθηµένο σ αυτόν ψυχικό υλικό. Τα συµπτώµατα και οι παθολογικές εκδηλώσεις του ασθενούς είναι, όπως όλες οι ψυχικές του δραστηριότητες, σύνθετα. Ο ασθενής µαθαίνει, µέσω της ψυχαναλυτικής διεργασίας, να καταλαβαίνει τη σύνθεση των περίπλοκων ψυχικών σχηµατισµών και να κατανοεί τα ενορµητικά του κίνητρα που βρίσκονται πίσω από τα συµπτώµατά του, κίνητρα που µέχρι στιγµής αγνοούσε. Απωθηµένο ψυχικό υλικό, κίνητρα, ενορµήσεις, σύνθεση. Από τη στιγµή που αναγνωρίζουµε την ύπαρξη και το αξίωµα του ασυνειδήτου, ένας όρος, µια έννοια αναπηδά, η έννοια του ιχασµού (1). Η ίδια η έννοια του ασυνειδήτου εισάγει τον διχασµό του εσωτερικού ψυχικού κόσµου σε συνειδητό και σε ασυνείδητο. Πώς γίνεται αυτός ο διχασµός; Ποια είναι η διεργασία που τον προκαλεί; Η απώθηση. Γιατί και πώς το συνειδητό υποκείµενο αποχωρίστηκε από ένα µέρος των αναπαραστάσεών του; Με ποιόν τρόπο ένα υποκείµενο έρχεται σε επαφή και αναπτύσσει τη σχέση του µε τον εξωτερικό κόσµο; Αυτό που συγκροτεί και διακινεί τις ψυχικές διαδικασίες είναι η επιθυµία. Η επιθυµία, µέσα από την ενόρµηση, προσπαθεί να βρει µια οδό, µια διέξοδο, για να εκφρασθεί, να πραγµατοποιηθεί και να ικανοποιηθεί. Όµως, από τη στιγµή που ο άνθρωπος χτίζει µια σχέση µε έναν άλλο άνθρωπο, από τη στιγµή που η ύπαρξή µας εξαρτάται από την ύπαρξη, την παρουσία ή την απουσία του άλλου, πραγµατική, συµβολική ή φαντασιωτική, η ολοκληρωτική, ανά κάθε στιγµή, απόλυτη ικανοποίηση της επιθυµίας είναι αδύνατη. Και έτσι δηµιουργείται σύγκρουση. Η σύγκρουση διέπει τις σχέσεις ανάµεσα στα διάφορα επιµέρους ψυχικά συστήµατα και µεταξύ του ψυχικού συστήµατος και της πραγµατικότητας. Η σύγκρουση παρεµποδίζει τη διαδικασία ικανοποίησης της επιθυµίας, προκαλώντας ένα συναίσθηµα δυσαρέσκειας, που µορφοποιείται µέσα από την έννοια και την ύπαρξη του άγχους (1). 2

3 Πώς εξωτερικεύεται η ενόρµηση; Ποιοι είναι η αντιπρόσωποί της; Το συναίσθηµα και η αναπαράσταση. Το συναίσθηµα υποδηλώνει κάθε συναισθηµατική κατάσταση, δυσάρεστη ή ευχάριστη, αόριστη ή συγκεκριµένη, και είναι η ποιοτική έκφραση της ποσότητας της ενορµητικής ενέργειας και των παραλλαγών της. Η αναπαράσταση συνδέεται µε ένα αντικείµενο, µε τον εξωτερικό κόσµο, και πάνω σ αυτήν καθηλώνεται η ενόρµηση κατά την εξέλιξη της ιστορίας του υποκειµένου, και είναι µε τη διαµεσολάβηση της αναπαράστασης που εγγράφεται η ενόρµηση στο εσωτερικό του ψυχισµού (4). Η ενόρµηση, ως δυναµική διεργασία, συνίσταται σε µια ώση, που αναγκάζει τον οργανισµό να τείνει προς έναν σκοπό. Σκοπός της είναι να καταργήσει την κατάσταση εντάσεως που κυριαρχεί στην ενορµητική πηγή. Πώς µπορεί να επιτευχθεί αυτός ο στόχος; Μέσα στο αντικείµενο ή χάρη σ αυτό. Μέσα δηλαδή από την ανεύρεση κάποιου αντικειµένου. Η ικανοποίηση της επιθυµίας αποτελεί µια πρωτογενή ψυχική διαδικασία, η οποία εξελίσσεται, συγκρούεται, αντιτίθεται και έρχεται σε αντιπαράθεση µε την αρχή της πραγµατικότητας. Το συνειδητό, είναι το τµήµα εκείνο του ψυχικού συστήµατος που, από τη µια µεριά έρχεται σε επαφή µε τον εξωτερικό κόσµο, εµπλουτίζεται, εξελίσσεται, κι από την άλλη, µέσα απ αυτή την επαφή συγκροτεί, επικοινωνεί και συγκρούεται µε το ασυνείδητο (1). Ο Φρόϋντ στην Πρώτη Τοπική θεωρία του µιλά για συνειδητό, προσυνειδητό και ασυνείδητο, και αργότερα, στη εύτερη Τοπική ή οµική θεωρία του, διακρίνει το Εγώ, το Αυτό και το Υπερεγώ. Το Εγώ είναι το επιµέρους ψυχικό σύστηµα που επικοινωνεί απευθείας µε την πραγµατικότητα, βρίσκεται στην υπηρεσία του Υπερεγώ και προσπαθεί να ικανοποιήσει τις επιθυµίες που ξεκινούν από το Αυτό. Όλες αυτές οι λειτουργίες συχνά είναι ασυµβίβαστες η µία µε την άλλη και έτσι επέρχεται µια σύγκρουση. Σ αυτή τη σύγκρουση ακολουθεί πάντα µια αµυντική αντίδραση, µια άµυνα του Εγώ. Το Εγώ αµύνεται όταν µια ενόρµηση ζητά ικανοποίηση και αυτή η ικανοποίηση θα µπορούσε να επιφέρει ζηµιές ή και διαταραχές στη σχέση του µε τα άλλα επιµέρους συστήµατα ή µε τον εξωτερικό κόσµο. Το Εγώ, γενικά, αποτελεί τον φορέα της πραγµατικότητας. Όταν µια επιθυµία έρχεται σε αντίθεση µ αυτήν την πραγµατικότητα, η οποία µπορεί και να εκπροσωπείται και υπό τη µορφή του Υπερεγώ, το Εγώ επεµβαίνει και αµύνεται 3

4 απέναντι στη δηµιουργία δυσάρεστων συναισθηµάτων. Αµύνεται ουσιαστικά στη δηµιουργία του άγχους, της δυσαρέσκειας, που προκαλεί το ασυµβίβαστο αυτής της αναπαράστασης σε σχέση µε την ικανοποίηση της αρχικής επιθυµίας. Ποιο είναι όµως το πρώτο αντικείµενο επιθυµίας, πάνω στο οποίο θα προκύψουν και οι πρώτες αναπαραστάσεις; Ποιο είναι το πρώτο αντικείµενο αγάπης; Η µητέρα. Η µητέρα, σαν πρώτο αντικείµενο, θα δώσει τις πρώτες ικανοποιήσεις, θα προκαλέσει και τα πρώτα δυσάρεστα συναισθήµατα. Η ενόρµηση, αυτό που ζητά είναι την ικανοποίησή της, αυτή όµως θέτει σαν προϋπόθεση τη διαρκή παρουσία του αντικειµένου, κάτι το οποίο είναι αδύνατο. Η απουσία της µητέρας, της µητρικής φροντίδας, του µητρικού αντικειµένου, θα δηµιουργήσει την επιθυµία ανεύρεσής του και θα προκαλέσει ένα άγχος, ένα άγχος χωρισµού, ένα άγχος απο-χωρισµού. Είναι εκείνη η κατάσταση του «αβοήθητου», η κατάσταση όπου το παιδί αβοήθητο αποζητά το αντικείµενο, και µέσα στο κενό της απουσίας του αντικειµένου εκφράζει και δηλώνει την επιθυµία του (1). Βλέπουµε ότι το άγχος αρθρώνεται µε την απουσία ενός αντικειµένου. Θα µπορούσαµε, σε τελευταία ανάλυση, να ανάγουµε το άγχος σε έναν χωρισµό, σε µια απουσία, σε µια απώλεια, σε έναν αποχωρισµό. Ο ανθρώπινος παιδικός ψυχικός κόσµος, εξελίσσεται, βιώνει εµπειρίες, ευχάριστες και δυσάρεστες, εµπλουτίζεται και προχωρά. Αυτή η εξέλιξη, συνήθως γόνιµη, συνδέεται µε την ανακάλυψη του εξωτερικού κόσµου, που συµβαδίζει µε την ανεύρεση ικανοποιήσεων, µε συµβιβασµούς και µε την διαδικασία αναµονής απέναντι στην επιθυµία. Έτσι µαθαίνει κανείς, προετοιµάζεται και αµύνεται ως προς την απώλεια και την ανεύρεση των αντικειµένων (1). Στη δυαδική εύθραυστη σχέση µητέρας-παιδιού εισβάλλουν οι εµπειρίες και τα ερεθίσµατα του εξωτερικού κόσµου, όπου το τρίτο πρόσωπο, ο πατέρας, φορέας άλλων εµπειριών και ερεθισµάτων, δηµιουργεί µια καινούργια ισορροπία, την τριαδική ισορροπία. Το παιδί, είναι το αντικείµενο αγάπης της µητέρας, που αυτό αγαπά. Η απουσία της µητέρας του, µέσα στην οποία δηλώνεται η επιθυµία ανεύρεσής της, αρχίζει και παίρνει νόηµα, αρχίζει και σηµασιοδοτείται, γιατί υπάρχει ένα τρίτο πρόσωπο, που είναι ο πατέρας, το άλλο αντικείµενο αγάπης της µητέρας. Ο καθένας, µε τις προσωπικές του εµπειρίες, µε τον προσωπικό του ψυχικό κόσµο, µε τη δικιά του κληρονοµιά, επηρεάζει αυτές τις σχέσεις και επηρεάζεται. Το παιδί, µέσα από τις αναπαραστάσεις αυτές, µε την εσωτερίκευσή τους, κτίζει τον δικό του ψυχικό κόσµο. Ο κόσµος αυτός, κατά κάποιο τρόπο, µπορεί να συνδεθεί µε την έννοια του Ναρκισσισµού. 4

5 Ο πλούτος και η πλαστικότητα του εσωτερικού ψυχικού κόσµου εξαρτάται από τη δυναµική ανάµεσα στο ναρκισσισµό του υποκειµένου και τη δηµιουργία σχέσεων µε τον εξωτερικό κόσµο (1). Το παιδί, λοιπόν, µέσα από την πρώτη σχέση µε τη µητέρα του θα γνωρίσει τις πρώτες εµπειρίες του εξωτερικού κόσµου, θα διαφοροποιηθεί σιγά-σιγά από αυτήν, θα αρχίσει να κτίζει τη δικιά του προσωπικότητα και µέσα από την τριαδικότητα θα αναπτύξει την εικόνα της δικής του ταυτότητας, της σεξουαλικής ταυτότητας, και της δικιάς του διαφοράς, της διαφοράς των γενεών. Ο κόσµος θα πάρει έτσι τις διαστάσεις της αντικειµενικής πραγµατικότητας, µε τις αποχρώσεις της, τις απαγορεύσεις της και τις ικανοποιήσεις της. Το φυσικό φαινόµενο της διαφοράς των φύλων και των γενεών, βιώνεται και οργανώνεται απ το παιδί µέσα από την εµπειρία και το άγχος ευνουχισµού. Είναι µέσα από την εµπειρία του άγχους ευνουχισµού και µέσα από τους τρόπους αντιµετώπισής του που ο άνθρωπος σαν ψυχικό όν οργανώνει και βρίσκει λύσεις, µε τις οποίες συναντά τους άλλους ανθρώπους, χτίζει και δηµιουργεί σχέσεις µαζί τους, δηµιουργεί το περιβάλλον του, το εµπλουτίζει και εµπλουτίζεται από αυτό. Το άγχος ευνουχισµού και οι τρόποι αντιµετώπισής του σηµαίνει ότι το παιδί αποδέχεται πως είναι διαφορετικό και, ίσως οδυνηρά, ανεξάρτητο από τους γονείς του, αυτό όµως του επιτρέπει να αντιδράσει, να στραφεί προς τον έξω κόσµο, έξω από τον στενό οικογενειακό κύκλο, να αφοµοιώσει τα ερεθίσµατά του και αργότερα, στην εφηβεία, έχοντας αναµείνει τόσα χρόνια, να µπορέσει να εισβάλλει στη ζωή των ενηλίκων, προσπαθώντας µε τον δικό του τρόπο και τα δικά του µέσα να συµµετάσχει (1). Όλη αυτή η πορεία είναι µια πορεία µε αρκετά φαινόµενα ψυχικού πόνου, τα οποία όµως στο βάθος είναι αναγκαία και απαραίτητα για το χτίσιµο της γόνιµης ψυχικής πραγµατικότητας, η οποία από τη µια είναι έτοιµη να δεχτεί τις επιδράσεις της εξωτερικής πραγµατικότητας κι απ την άλλη αποδέχεται την µοναξιά της και την ανεξαρτησία της. Ποια είναι όµως η ψυχωτική πραγµατικότητα; Στα πρώτα ήδη κείµενά του, ο Φρόϋντ µιλάει για τον µηχανισµό της απόρριψης. Ο µηχανισµός αυτός συνίσταται στο ότι «το Εγώ απορρίπτει τη µη αποδεκτή αναπαράσταση µαζί µε το αντίστοιχο συναίσθηµα και συµπεριφέρεται σαν η αναπαράσταση να µην είχε φτάσει ποτέ ως το Εγώ». Αρχίζει εδώ να διακρίνεται η διαφορά µε την απώθηση. Στην απώθηση, η ασυµβίβαστη για το Εγώ αναπαράσταση απωθείται στο ασυνείδητο και εγγράφεται σ αυτό. Εδώ, το γεγονός της αναπαράστασης είναι σαν να µην είχε γίνει ποτέ αντιληπτό από την συνείδηση του υποκειµένου. 5

6 Στην ψύχωση, δηλαδή, η άµυνα είναι ένας µηχανισµός απόλυτος, ριζικός, αυταρχικός. Η αναπαράσταση που είναι απαράδεκτη και ασυµβίβαστη για την ισορροπία του Εγώ όχι µόνον δεν εγγράφεται στον ψυχικό κόσµο, αλλά απορρίπτεται, καταλύεται, αποδιώχνεται προς τα έξω, δηλαδή προβάλλεται, στην εξωτερική πραγµατικότητα, αφήνοντας ένα κενό. Τη θέση αυτής της αναπαράστασης την παίρνει τώρα το παραλήρηµα, που έρχεται να καλύψει αυτό το κενό. Αυτός είναι και ο βασικός µηχανισµός µέσω του οποίου διαταράσσονται οι σχέσεις του υποκειµένου µε την πραγµατικότητα, που καταλήγει όχι µόνον σε δυσκολίες επαφής µε τον έξω κόσµο, αλλά και σε µια προοδευτική, λανθάνουσα καταστροφή του εσωτερικού ψυχικού κόσµου. Στη Νεύρωση, όταν η ικανοποίηση µιας επιθυµίας θεωρηθεί αδύνατη, γιατί συνδέεται µε µια ασυµβίβαστη για τις απαιτήσεις του Εγώ αναπαράσταση, για να µην δηµιουργηθεί άγχος, η αναπαράσταση αυτή απωθείται. Όταν η απώθηση δεν είναι απόλυτα επιτυχηµένη, το απωθηµένο υλικό προσπαθεί να ανοίξει δρόµο προς τη συνείδηση, έτσι ώστε η επιθυµία να ικανοποιηθεί. Τότε, το Εγώ ψάχνει και βρίσκει έναν συµβιβασµό. Ο συµβιβασµός αυτός εκδηλώνεται µε το νευρωτικό σύµπτωµα. Έτσι, και η επιθυµία εκφράζεται µέσα από το σύµπτωµα, και το Εγώ δεν επέτρεψε την πραγµατοποίησή της, άρα δεν ήλθε σε αντίθεση µε την εξωτερική πραγµατικότητα ή το Υπερεγώ. Με τον τρόπο αυτό, ο νευρωτικός αποφεύγει την πραγµατικότητα, όταν του είναι δυσάρεστη. Την αποφεύγει, δεν την χάνει, δεν την αλλάζει, κάνει σαν να µη θέλει να ξέρει γι αυτήν (1). Στην Ψύχωση, η δυσάρεστη, ασυµβίβαστη αναπαράσταση, απορρίπτεται, και το Εγώ ξεκόβει, αποσπάται απ το κοµµάτι της πραγµατικότητας που συνδέεται µ αυτή την αναπαράσταση. Την Απαρνείται. Όµως, έστω κι αν την απαρνείται, ο εξωτερικός κόσµος µε τα ερεθίσµατά του, του υπενθυµίζει διαρκώς ότι ένα κοµµάτι του δεν γίνεται αποδεκτό. Στο κενό της απάρνησης, στο κενό αυτού που έχει απορριφθεί, εµφανίζεται η ιστορία του παραληρήµατος, η εικόνα και τα λόγια της ψευδαίσθησης. ηµιουργείται έτσι µια καινούργια πραγµατικότητα, η παραληρηµατική «πραγµατικότητα». Μέσα σ αυτήν ο ψυχωτικός σκηνοθετεί την ικανοποίηση της επιθυµίας του. Αποσπάται, αποσυνδέεται από την πραγµατικότητα και ανασκευάζει έναν δικό του κόσµο, πιο ευχάριστο, πιο σύµφωνο µε τις επιθυµίες του. Στη θέση του κενού µπαίνει τώρα η ψευδαίσθηση και το παραλήρηµα κι έτσι δηµιουργείται η εντύπωση ότι το κενό κι ο αποχωρισµός δεν υπάρχουν (1). 6

7 Όπως είδαµε, η επιθυµία γεννιέται µέσα από την έλλειψη, µέσα από την απουσία κάποιου αγαπηµένου αντικειµένου, και το άγχος εµφανίζεται όταν το αγαπηµένο αντικείµενο επιµένει να παραµένει απόν. Η ψύχωση, µε τις ριζικές της λύσεις, αρνείται αυτήν την απουσία, αυτόν τον αποχωρισµό, και στη θέση του δηµιουργεί σαν υποκατάστατο το παραλήρηµα. Βλέπουµε, δηλαδή, πως το σύµπτωµα λειτουργεί ταυτόχρονα: α) ως άµυνα κατά της ψυχωτικής εκµηδένισης και του ψυχωτικού άγχους, β) ως συµβολισµός που εκφράζει τις αρχαϊκές ενορµητικές απαιτήσεις. Κάθε σύµπτωµα, όσο παράδοξο και αν φαίνεται, κάθε παραλήρηµα, δεν είναι παράλογο, έχει τη δική του λογική, τον δικό του συµβολισµό. Για παράδειγµα, οι φαντασιωτικοί φόβοι πως έρχεται το τέλος του κόσµου δηλώνουν την αντίληψη του ασθενούς ότι ο δικός του, εσωτερικός κόσµος καταρρέει, τα συναισθήµατα µεγαλείου αντανακλούν την επανενεργοποίηση του Ναρκισσισµού, κατάσταση στην οποία το υποκείµενο νοιώθει παντοδύναµο, ότι είναι το κέντρο του κόσµου (5). και γ) και ως έκκληση προς τους άλλους. Αν, λοιπόν, ο ψυχωτικός δεν είναι έτοιµος, προετοιµασµένος ψυχικά να δεχτεί αυτόν τον χωρισµό και τους διαρκείς αποχωρισµούς που µας επιφυλάσσει η καθηµερινή µας ζωή, είναι εύκολο να καταλάβουµε πως του είναι σχεδόν αδύνατο να εγγράψει στον εσωτερικό του ψυχικό κόσµο και να βιώσει την εµπειρία του ευνουχισµού. Η εξωτερική πραγµατικότητα, η οικογένεια και πιο πλατειά η κοινωνία µας είναι χτισµένη πάνω στην κληρονοµιά αυτής της εµπειρίας, που σηµαίνει απαγόρευση, ανεξαρτησία, ανάπτυξη ατοµικών ορίων και ικανοποίηση επιθυµιών σε απόλυτη σχέση και συµφωνία µε τον ανθρώπινο νόµο και τις απαιτήσεις του. Ο Ψυχωτικός, χαµένος µέσα στα ερωτήµατα της δικιάς του ταυτότητας και της δικιάς του πραγµατικότητας, χάνει σιγά-σιγά τα όρια της εξωτερικής πραγµατικότητας, τραυµατισµένος, πληγωµένος, αντιδρώντας µ ένα αίσθηµα ή µια τάση παντοδυναµίας κι ένα άγχος αφάνισης και δίωξης. Το τίµηµα του παραληρήµατος είναι βαρύ για τον ψυχικό κόσµο του υποκειµένου. Το εγώ, για να αποφύγει τη ρήξη µε τον εξωτερικό κόσµο, έχει δεχθεί σαν λύση το παραλήρηµα, µε αποτέλεσµα όµως να παραµορφωθεί το ίδιο, να υποστεί ρήγµατα στην ακεραιότητα και την εσωτερική ενότητά του. Η ψυχανάλυση γεννήθηκε µε την έννοια του ιχασµού ανάµεσα σε Συνειδητό και Ασυνείδητο. Η Νεύρωση, µε την απώθηση, σφραγίζει την γέννηση του ασυνειδήτου και άρα τον διχασµό συνειδητού-ασυνειδήτου. Η Ψύχωση, µε την απάρνηση, οδηγεί σε έναν άλλο διχασµό, τον διχασµό του Εγώ (1). 7

8 Όπως γίνεται µετά από όλα αυτά κατανοητό, το ψυχωτικό υποκείµενο, ζώντας κάτω από τη συνεχή επίθεση και την απειλή ενός κόσµου που του υπενθυµίζει ανυπόφορα βιώµατα και συναισθήµατα, αποτραβιέται βαθµιαία στην παραληρητική του πραγµατικότητα, αποσύρεται στον ναρκισσισµό του, στην κατάσταση δηλαδή εκείνη όπου κενό, ρήγµατα και απουσίες είναι ανύπαρκτα. Ακριβώς στο σηµείο αυτό τοποθετείται και ένας από τους βασικούς στόχους κάθε θεραπευτικής προσπάθειας, να µπορέσει δηλαδή να δηµιουργηθεί µια σχέση, να εισβάλλει κανείς σ αυτόν τον ναρκισσιστικό κόσµο, φιλοδοξώντας να βοηθήσει το άνοιγµα προς τον εξωτερικό κόσµο και να θέσει ξανά σε επικοινωνία τον ναρκισσισµό του υποκειµένου µε τον εξωτερικό κόσµο των αντικειµένων. Μια κατά το δυνατόν ολοκληρωµένη θεραπευτική προσέγγιση του σχιζοφρενούς ασθενούς, θα πρέπει να λαµβάνει υπ όψιν της ό, τι µέχρι τώρα ειπώθηκε για την προβληµατική του. Κάθε πλαίσιο και κάθε θεραπευτικός χειρισµός θα πρέπει να βασίζεται κυρίως στην κατανόηση του τι συµβαίνει βαθύτερα, ποιες είναι οι βαθύτερες ανάγκες του, ποιοι είναι οι δρόµοι µέσα από τους οποίους το συγκεκριµένο υποκείµενο αναγκάστηκε να επιλέξει το δρόµο της ψύχωσης και του παραληρήµατος. Είναι αυτή η κατανόηση που θα δείξει και στους θεραπευτές τον δρόµο της θεραπευτικής προσέγγισης του ασθενούς. Πρώτο και ιδιαίτερα σηµαντικό θέµα προβληµατισµού πάνω στην θεραπευτική του σχιζοφρενούς είναι το Πλαίσιο µέσα στο οποίο αναπτύσσεται η θεραπευτική εργασία. Είναι γνωστός σε όλους µας ο ρόλος του Θεραπευτικού Πλαισίου στην Ψυχανάλυση και στην Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία. Αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο κάθε ψυχαναλυτικής διεργασίας και διαµορφώνει τις συνθήκες και το κλίµα µέσα στο οποίο αναπτύσσεται, λειτουργεί και αναλύεται η Μεταβίβαση. Τι συµβαίνει όµως µε τον σχιζοφρενικό ασθενή; Είδαµε προηγουµένως πως ο σχιζοφρενής έχει απορρίψει κάθε έννοια απουσίας και αποχωρισµού, πως ουσιαστικά δεν έχει διαφοροποιηθεί από την αποκλειστική σχέση µητέρας-βρέφους, δεν έχει αναπτύξει την εικόνα της δικής του ταυτότητας, και δεν έχει αποδεχθεί τη µοναξιά και την ανεξαρτησία µιας γόνιµης ψυχικής πραγµατικότητας (1). Είδαµε επίσης πως µια από τις αναπαραστάσεις, η βασικότερη ίσως, που του είναι εξαιρετικά επώδυνη και για τούτο απαράδεκτη και ασυµβίβαστη για την ισορροπία του εγώ του, είναι η αναπαράσταση της απουσίας, αναπαράσταση που δεν εγγράφεται πλέον στον ψυχικό του κόσµο αλλά απορρίπτεται, την απαρνείται και τη θέση της την παίρνει το παραλήρηµα. 8

9 Εύκολο είναι πλέον να κατανοήσουµε τι συµβαίνει µε τη µεταβίβαση στον σχιζοφρενικό ασθενή. Ο όρος Μεταβίβαση υποδηλώνει µια διεργασία, µέσω της οποία τα «αντικείµενα» επενδύονται µε έναν τέτοιο τρόπο ώστε επανενεργοποιούνται ασυνείδητες επιθυµίες και αποκτούν υπόσταση επίκαιρου γεγονότος (4). «Αντικείµενα» που «επενδύονται». Αντικείµενο όµως δεν σηµαίνει µόνον παρουσία του αντικειµένου αλλά και απουσία του. Ο Ψυχαναλυτής ή ο Ψυχοθεραπευτής, όταν συζητούν και θεσπίζουν τους όρους του θεραπευτικού πλαισίου, συµφωνούν όχι µόνον να συναντώνται, αλλά και να χωρίζουν. «Χωρισµός», όµως, «απουσία», για τον σχιζοφρενή «δεν υπάρχει». Κι όποτε η πραγµατικότητα τον αναγκάζει να βιώσει ανάλογα συναισθήµατα, γλυστρά στο παραλήρηµα. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που ο σχιζοφρενής δυσκολεύεται πολύ να εγκαταστήσει µια γνήσια θεραπευτική σχέση µε έναν θεραπευτή, να επενδύσει σ αυτήν, να αναπτύξει γνήσια µεταβιβαστικά συναισθήµατα προς τον θεραπευτή του. ΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΟΥ Ο ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΗΣ ΕΝ ΑΝΑΠΤΥΣΣΕΙ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ. ΕΙΝΑΙ ΠΟΥ Ο ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΗΣ ΑΝΑΠΤΥΣΣΕΙ ΜΑΖΙΚΑ ΤΗ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ. ΕΝ ΑΝΤΙΣΤΕΚΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ, ΟΠΩΣ Ο ΝΕΥΡΩΤΙΚΟΣ, ΑΛΛΑ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ, ΓΙΑΤΙ, ΑΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΘΕΙ, ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟΣΟ ΜΑΖΙΚΗ ΠΟΥ ΘΑ ΤΟΝ ΑΠΕΙΛΕΙ. εν είναι που το «συναίσθηµά του είναι απρόσφορο». Είναι που κρατά αποστάσεις για να προφυλαχθεί από το ενδεχόµενο του αποχωρισµού, που, όταν συµβεί (και θα συµβεί επανειληµένα σ αυτή τη ζωή), νοιώθει τον αφανισµό τόσο του αντικειµένου όσο και του εαυτού, «χωρίς αυτόν/ήν δεν υπάρχω». ΓΙ ΑΥΤΟ ΛΕΜΕ ΠΩΣ: ΣΤΗ ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ ΕΣΠΟΖΕΙ Η ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ (2). Για να δώσουµε ένα σχήµα γι αυτό το πλαίσιο, αξίζει να ανατρέξουµε για λίγο στην Ελληνική µυθολογία, στον µύθο του Περσέα και της Ανδροµέδας. Ο Περσέας, είχε εξοριστεί από τη γενέτειρά του, το Άργος -όταν ήταν ακόµα βρέφος- από τον παππού του, βασιλιά Ακρίσιο, επειδή το Μαντείο είχε προειδοποιήσει τον βασιλιά ότι µια µέρα θα τον σκότωνε ο εγγονός του. 9

10 Ο Περσέας και η µητέρα του, κόρη του Ακρισίου, ανάη, βρέθηκαν τυχαία σε ένα νησί, τη Σέριφο, που το εξουσίαζε ο Πολυδεύκτης. Ο Πολυδεύκτης ερωτεύτηκε τη ανάη κι απειλούσε να την πάρει µε τη βία, εκτός και αν ο Περσέας του έφερνε την κεφαλή της Μέδουσας (µέδειν = κυβερνώ τυραννικά, µέδεα = γυναικεία γεννητικά όργανα). Η Μέδουσα ήταν το φρικτό τέρας µε τα πύρινα µάτια και τα χάλκινα µαλλιά, που µέσα τους µπλέκονταν φίδια. Όσοι ατένιζαν το βλέµµα της πέτρωναν. Ο Περσέας χωρίς δισταγµό ξεκίνησε για το επικίνδυνο ταξίδι. Όµως, σ αυτήν την αναζήτηση της Μέδουσας ήταν καλά προετοιµασµένος: Είχε ένα ερµηνευτικό δώρο, το κοφτερό σπαθί που του έδωσε ο Ερµής, ένα είδος περικεφαλαίας που µπορούσε να τον κάνει αόρατο την κατάλληλη στιγµή, ένα σακκίδιο, όπου θα µπορούσε να κρύψει την κεφαλή του τέρατος και να την «ξεχάσει» και, το σηµαντικότερο απ όλα, το θώρακα της Αθηνάς. Η θεά του είχε δώσει τον αστραφτερό θώρακα της πανοπλίας της για να τον χρησιµοποιήσει σαν ασπίδα. Έπρεπε να κοιτά το τέρας µόνον µέσα απ αυτόν, να ατενίζει την εικόνα της Μέδουσας µέσα από τον καθρέφτη και όχι να την κοιτά κατευθείαν. Μ αυτόν τον τρόπο το βλέµµα που πέτρωνε τους ανθρώπους θα µπορούσε να µεταµορφωθεί σε µια εικόνα, µια αντανάκλαση, και θα έχανε έτσι την θανατηφόρα του δύναµη. Εφοδιασµένος µε όλα αυτά, ο Περσέας κατάφερε να καταβάλλει το σαδιστικό τέρας και να θάψει βαθειά στο σακκίδιό του την αποκρουστική κεφαλή του. Επιστρέφοντας, βρέθηκε εντελώς απρόσµενα σε µια παράξενη χώρα (την Αιθιοπία). Εκεί, είδε µια παρθένο αλυσσοδεµένη σ ένα βράχο, που την απειλούσε ένα άσπλαχνο θαλάσσιο ερπετό και η καρδιά του γέµισε από θλίψη γι αυτήν. Το όνοµά της ήταν Ανδροµέδα. Ο Περσέας την έσωσε από το κτήνος και φρόντισε τις πληγές της. Έπειτα επέστρεψε µε τη ανάη και την Ανδροµέδα στο Άργος, γυρεύοντας τη συµφιλίωση µε τον γέρο πιά βασιλιά Ακρίσιο. Όµως, ο Ακρίσιος είχε επισκεφθεί µια γειτονική πόλη (τη Λάρισα) για να παρακολουθήσει αγώνες, και ο Περσέας πήγε να τον αναζητήσει. Αδυνατώντας να αντισταθεί στον πειρασµό, πήρε µέρος στον συναγωνισµό και πέταξε τον δίσκο µε όλη του τη δύναµη. Όµως, ο δίσκος ξέφυγε προς τη µεριά των θεατών και σκότωσε τον βασιλιά Ακρίσιο που βρισκόταν εκεί. Ο χρησµός επαληθεύτηκε και ο Περσέας ανακηρύχτηκε Περσέας Τύραννος (βασιλιάς της Τίρυνθας και των Μυκηνών), εκπληρώνοντας τελικά το οιδιπόδειο πεπρωµένο του. 10

11 Ο άξονας αυτού του µύθου είναι η προσφορά της ασπίδας-καθρέφτη από την Αθηνά, που θα έκανε τον Περσέα ικανό να τα βγάλει πέρα µε το φρικαλέο τέρας. Χάρη σ αυτόν τον αντανακλώντα θώρακα της Αθηνάς µπορούν να περιεχθούν τα αρχαϊκά άγχη και η απειλητική όψη της Μέδουσας µπορεί να µεταπλαστεί σε µια ανεκτή δισδιάστατη εικόνα. Ο καθρέφτης προσφέρει ένα πλαίσιο, ένα είδος σκηνής θεάτρου, για την ενστικτική υπερδιέγερση που κατακερµατίζει και για τους εξωτερικούς ερεθισµούς που κατακλύζουν τον οργανισµό. Η ασπίδα αυτή, το πλαίσιο αυτό, λειτουργεί ως διάµεσο στοιχείο, ένα είδος ορίων, προβάλλει µια διαχωριστική επιφάνεια ανάµεσα στην συγχωνευτική µητέρα και το παιδί της, εισάγει µια διαφοροποιούσα δύναµη και καθιστά πιθανή τη διαγραφή ενός τριαδικού σχηµατισµού (παιδί-ασπίδα-µητέρα). Αυτή η διαχωριστική επιφάνεια θα χρησιµεύσει και ως όριο ανάµεσα στο εσωτερικό και το εξωτερικό, τη φαντασία και την πραγµατικότητα, αλλά επίσης και ως επιφάνεια συναλλαγών και σχέσεων µε το αντικείµενο. Αυτός ο αντανακλών καθρέφτης είναι η επιφάνεια που επιτρέπει την εξερεύνηση της πραγµατικότητας, εσωτερικής και εξωτερικής. Η εσωτερίκευση του πλαισίου, ως ενδιάµεσης δοµής που η λειτουργία της είναι να διαφοροποιήσει και να µετασχηµατίσει τα αρχαϊκά άγχη, θα ενδυναµώσει το Εγώ του ασθενούς και θα το καθιερώσει ως όργανο δηµιουργικότητας. Οι απαραίτητες προϋποθέσεις γι αυτήν την διεργασία είναι συνεκτικότητα, η σταθερότητα και η συνέχεια του πλαισίου (2). Γίνεται µετά από αυτά φανερή η σηµασία του πλαισίου στη θεραπεία της ψύχωσης. Ένας τρόπος εγκαθίδρυσης ενός λειτουργικού πλαισίου για την ψύχωση είναι η δηµιουργία µιας δοµής, ενός θεραπευτικού σχήµατος, µιας θεραπευτικής οµάδας, που λόγω της πολύπλευρης σύνθεσής της αλλά και της σταθερότητας που, ως δοµή, µπορεί να έχει, µπορεί καλύτερα να αντιµετωπίσει ως πλαίσιο την ψυχωτική-σχιζοφρενική διαταραχή. Τον ρόλο πλέον του ενός θεραπευτή τον αναλαµβάνει η θεραπευτική οµάδα. Η µεταβίβαση πλέον δεν αναπτύσσεται προς το πρόσωπο ενός µόνον θεραπευτή αλλά προς τη οµή η οποία παρέχει τη θεραπεία. 11

12 Η διαµόρφωση λοιπόν ενός θεραπευτικού πλαισίου για την θεραπεία του σχιζοφρενούς ασθενούς περιλαµβάνει τη δηµιουργία µιας θεραπευτικής οµάδας, που, λειτουργώντας στα πλαίσια µιάς οργανωµένης δοµής, εκπροσωπεί πιά εκείνη το «αντικείµενο» προς το οποίο ο σχιζοφρενής επιτρέπει να αναπτυχθούν τα µεταβιβαστικά του συναισθήµατα. Είναι πλέον η δοµή µε τους εκάστοτε (και εδώ έχει νόηµα το εκάστοτε) θεραπευτές της που αναλαµβάνει να προσπαθήσει να αναπτύξει µια σχέση µε τον ψυχωτικό ασθενή και να προσπαθήσει να τον βγάλει από τον ναρκισσιστικό του κόσµο και να τον βοηθήσει να ανοιχτεί προς τον εξωτερικό κόσµο. Είναι αυτή η δοµή που θα παρέξει το θεραπευτικό πλαίσιο για να αντιµετωπιστούν οι τεράστιες ανάγκες του σχιζοφρενούς ασθενή. Η θεραπευτική σχέση µε ένα σχιζοφρενή είναι, όπως γίνεται αντιληπτό από όλα αυτά, µια θεραπευτική σχέση δια βίου. Αντιλαµβάνεται κανείς πως µια οργανωµένη δοµή µπορεί ευκολότερα από έναν µόνον θεραπευτή να παρέξει µια τέτοια σχέση. Η οργάνωση αυτής της δοµής θα επιτρέψει τις εναλλαγές των θεραπευτών, την ανάπτυξη συµπληρωµατικών θεραπευτικών σχηµάτων για τις απαραίτητες για τη θεραπεία του σχιζοφρενούς παρεµβάσεις στην οικογένειά του, την οργάνωση ενός ολοκληρωµένου σχεδιασµού για την αντιµετώπιση µιας ενδεχόµενης κρίσης, ενός δηλαδή οξέος ψυχωτικού επεισοδίου, και για την αποτροπή στη φάση αυτή του εγκλεισµού και για την θεραπευτική απάντηση στα µεγάλα προβλήµατα αποκατάστασης και επανένταξης που αντιµετωπίζει ο ψυχωτικός ασθενής (6,10). Στο σηµείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί πως η θεραπευτική αυτή οµάδα θα πρέπει συνεχώς να προσπαθεί να διευρύνει το θεραπευτικό πλαίσιο µε τέτοιο τρόπο που να περιλαµβάνει και την κοινότητα από την οποία ο σχιζοφρενής προέρχεται και στην οποία καλείται να ενταχθεί. Προφανής εδώ είναι ο ρόλος ενός σηµαντικού έργου που καλείται να φέρει εις πέρας ο θεραπευτής και η θεραπευτική οµάδα, το έργο της αγωγής της κοινότητας, εργασία που, όπως γίνεται αντιληπτό, εντάσσεται στον βασικό σχεδιασµό της θεραπείας του σχιζοφρενούς. Η προσπάθεια αυτή της ψυχιατρικής οµάδας στόχο θα πρέπει να έχει τη διασφάλιση ενός «υπό έλεγχο» θεραπευτικού συνεχούς για τον ψυχωτικό άρρωστο σε όλα τα στάδια της νόσου του. Ενός συνεχούς που αντιπαρατίθεται στον κατακερµατισµό της εσωτερικής και εξωτερικής πραγµατικότητας, όπως αυτή παρουσιάζεται στην ψυχωτική διεργασία. Και που το συνεχές αυτό έχει σαν στόχο 12

13 επίσης να εξασφαλίσει µια ποιότητα ζωής ανάλογης µε τις προσωπικές ανάγκες και τις προσαρµοστικές ικανότητες του κάθε ατόµου µέσα στον φυσικό του χώρο, την κοινωνική οµάδα (9). Προσπάθησα ως εδώ να δώσω ένα βασικό σκελετό, ένα περίγραµµα, του τι σύµφωνα µε την ψυχαναλυτική θεώρηση συµβαίνει στον σχιζοφρενή και τι µορφή θα πρέπει να πάρει η θεραπεία του. Όπως είναι κατανοητό, το θέµα είναι πολύ µεγάλο για να χωρέσει στα στενά χρονικά περιθώρια µιας διδακτικής ώρας. ύο σηµεία νοµίζω ότι θα πρέπει να τονιστούν στο σηµείο αυτό, δύο σηµεία αρκετά σηµαντικά, καθοριστικά ίσως θα έλεγα, για την εξέλιξη της θεραπείας των σχιζοφρενών. Το πρώτο σηµείο είναι η κατανόηση του παραληρήµατος, κατανόηση τόσο του συµβολικού του περιεχοµένου, όσο, και κυρίως, του τι εξυπηρετεί το παραλήρηµα για την ψυχική οικονοµία του ασθενούς. Ήδη αυτό έχει αναφερθεί. Το παραλήρηµα καλύπτει το κενό που αφήνει η προβολή της επώδυνης και απειλητικής αναπαράστασης προς τα έξω, καλύπτει ουσιαστικά το κενό της αίσθησης της απουσίας. Γιατί το ξανατονίζω; Γιατί µε την θεραπευτική παρέµβαση, κυρίως µε την βοήθεια της φαρµακευτικής αγωγής, το παραλήρηµα υποχωρεί, ο ασθενής δεν παραληρεί πλέον, δεν έχει ψευδαισθήσεις, «βρίσκεται στην πραγµατικότητα». Και το κενό που κάλυπτε το παραλήρηµα; Αυτό είναι και το σηµείο προσοχής στη θεραπεία. Με τι θα καλυφθεί αυτό το κενό. Πόσο η θεραπευτική σχέση θα καταφέρει να αναπληρώσει το κενό αυτό, είτε εµποδίζοντας, στο µέτρο του δυνατού, την προβολή της αναπαράστασης της απουσίας προς τα έξω, είτε αντικαθιστώντας µε τη δική της ελεγχόµενη παρουσία το βίωµα της απουσίας της βασικής αντικειµενοτρόπου σχέσης. Να γιατί χρειάζεται προσοχή. Ο Racamier έλεγε: Ανάµεσα στον συµβολικό και τον πραγµατικό θάνατο, ο σχιζοφρενής επιλέγει γενικά τον πρώτο. Τρέµετε-τρέµετε χωρίς φόβο, αν είναι δυνατόν - µήπως επιστρέφοντας στη γή, θανατωθεί στ αλήθεια (3). Το δεύτερο σηµείο που θεωρώ σηµαντικό στην όλη θεραπευτική προσπέλαση της ψύχωσης είναι ακριβώς Ο ΦΟΒΟΣ. Ο φόβος του θεραπευτή, ο αντιµεταβιβαστικός φόβος, όπως θα τον λέγαµε µε την γλώσσα της ψυχανάλυσης, ένας φόβος που πηγάζει τόσο από τον ψυχωτικό, και που προβάλλεται προς τον θεραπευτή και µέσω του µηχανισµού της προβλητικής 13

14 ταυτοποίησης τον νοιώθει ο θεραπευτής ως δικό του φόβο, όσο και από τον ίδιο τον θεραπευτή, ένας φόβος γνήσιος, που είναι και πρωτογενώς δικός του φόβος, ο φόβος µπροστά στην τρέλα, στην ψύχωση, ένας φόβος που δεν µπορεί παρά να γίνεται αντιληπτός µέσα από µια τόσο στενή επαφή µε τα αρχαϊκά αυτά άγχη. Γιατί θεωρώ σηµαντικό αυτό το σηµείο; Γιατί είναι πολύ σηµαντική η επίγνωση αυτού του φόβου. Μια παντοδύναµη θεραπευτική στάση, µια στάση δηλαδή που κινδυνεύει να πάρει ο θεραπευτής (και που συνακόλουθα ευοδώνεται από την επιθυµία του ψυχωτικού, για τους λόγους που ήδη αναφέραµε, να τον αναλάβει ο θεραπευτής), υπονοµεύει βαθύτατα το θεραπευτικό έργο και συχνά µπορεί να έχει ακόµη και ολέθρια αποτελέσµατα, τόσο για τον ίδιο τον άρρωστο όσο ακόµη και για τον θεραπευτή. Ο Melville, στον Μόµπι-Ντίκ, έλεγε πως η επιλογή των ανθρώπων που θα αναλάµβαναν να κυνηγήσουν την φάλαινα, το θηρίο, γινόταν καταρχάς µε αυτό το κριτήριο. «εν θέλω να έχω στη βάρκα µου κάποιον που δεν φοβάται τη φάλαινα», έλεγε ο καπετάνιος. Και συνεχίζει ο Melville: «Με αυτό προφανώς εννοούσε, όχι µόνον πως πιο ασφαλές και χρήσιµο θάρρος είναι εκείνο που προέρχεται από τη σωστή εκτίµηση του κινδύνου που έχει να αντιµετωπίσει κανείς, αλλά και πως ένας άνθρωπος που δεν φοβάται καθόλου είναι πολύ πιο επικίνδυνος σύντροφος από έναν δειλό» (8). Για τη συγκρότηση του µαθήµατος χρησιµοποιήθηκαν σκέψεις ή και αυτούσια αποσπάσµατα από την ακόλουθη βιβλιογραφία: 1. Π. ΑΛΟΥΠΗΣ: «Η Ψυχαναλυτική Προσπέλαση στον κόσµο της Ψύχωσης και του Παραληρήµατος», Εκπαιδευτικό Πρόγραµµα Αλεξανδρούπολης, Β Εξάµηνο, ιάλεξη στις Κ. ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗΣ: «Το αναλυτικό πλαίσιο στη θεραπεία της σχιζοφρένειας και η σχέση του µε την κατάθλιψη», Ψυχαναλυτικά Κείµενα, Ελληνική Ψυχαναλυτική Εταιρεία, Εκδ. Νεφέλη, Αθήνα Φ. ΚΑΓΓΕΛΑΡΗΣ: «Η διαδικασία της αποπροσωποίησης στη σχιζοφρένεια», Εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα J. LAPLANCHE και J.-B. PONTALIS: «Λεξιλόγιο της Ψυχανάλυσης», εκδ. Κέδρος, Αθήνα H. KAPLAN and B. SADOCK: «Synopsis of Psychiatry», Williams & Wilkins, Baltimore, HYPHANTIS T., A. FRANGOULI and P. SAKELLAROPOULOS: «Mobile Psychiatric Unit in Rural Areas», Autumn Quarterly Meeting of the Royal College of Psychiatrists 1992, Birbingham, England. 7. LEMPERIERE - A. FELINE και Συνεργάτες: «Εγχειρίδιο Ψυχιατρικής Ενηλίκων», Υπεύθυνος Έκδοσης Π. Σακελλαρόπουλος, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, H. MELVILLE: Μόµπι-Ντίκ, Εκδ. Gutenberg, Π. ΠΑΝΑΓΟΥΤΣΟΣ: «Συµβολή των εξωνοσοκοµειακών δοµών ψυχιατρικής περίθαλψης σε αγροτικές περιοχές στην αντιµετώπιση των ψυχώσεων. Περίθαλψη στην κοινότητα», ιδακτορική ιατριβή, Αλεξανδρούπολη

15 10. ΥΦΑΝΤΗΣ Θ, Π. ΠΑΝΑΓΟΥΤΣΟΣ και Π. ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ: «Ψυχιατρική περίθαλψη στο σπίτι του αρρώστου», στο LEMPERIERE - A. FELINE και Συνεργάτες: «Εγχειρίδιο Ψυχιατρικής Ενηλίκων», Υπεύθυνος Έκδοσης Π. Σακελλαρόπουλος, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα,

Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Η Ψυχαναλυτική Θεωρία του Freud για την Προσωπικότητα

Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Η Ψυχαναλυτική Θεωρία του Freud για την Προσωπικότητα Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Η Ψυχαναλυτική Θεωρία του Freud για την Προσωπικότητα Sigmund Freud (1856-1939) Το 1873 ξεκίνησε σπουδές ιατρικής στη σχολή του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Το 1886

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Θεμελιωτής της ψυχαναλυτικής: Σιγκμουντ Φρουντ (1856-1939) Αυστριακός Ιατρός, ψυχίατρος. Το έργο και οι θεωρίες του είχαν μεγάλη επίδραση στην ανθρωπολογία, τη φιλοσοφία,

Διαβάστε περισσότερα

Το Αρνητικό στην Ψυχανάλυση

Το Αρνητικό στην Ψυχανάλυση Το Αρνητικό στην Ψυχανάλυση Εργασία στο πλαίσιο του Προγράμματος «Εισαγωγική Εκπαίδευση στην Ψυχαναλυτική Πράξη» ΕΠΕΚΕΙΝΑ Επιμέλεια: Αφροδίτη Στυλιαρά ψυχολόγος - Αγγελική Καραγιάννη ψυχολόγος. Εποπτεία:

Διαβάστε περισσότερα

Μπορεί να συναντηθεί ο έφηβος με το δάσκαλο; Προσέγγιση των δυσκολιών στη σχέση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή

Μπορεί να συναντηθεί ο έφηβος με το δάσκαλο; Προσέγγιση των δυσκολιών στη σχέση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή Μπορεί να συναντηθεί ο έφηβος με το δάσκαλο; Προσέγγιση των δυσκολιών στη σχέση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή Αυτή, δεν είναι μία κανονική παρουσίαση. Είναι μόνο μία αφορμή για προβληματισμό. Παρατηρήσεις

Διαβάστε περισσότερα

9 ο Συνέδριο της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας

9 ο Συνέδριο της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας 1 9 ο Συνέδριο της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας ΤΑ ΠΕΠΡΩΜΕΝΑ ΤΟΥ ΕΥΝΟΥΧΙΣΜΟΥ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΩΘΗΣΗ ΜΕΧΡΙ ΤΗ ΔΙΑΨΕΥΣΗ Βασίλης Δηµόπουλος Στην ψυχανάλυση η έννοια του ευνουχισµού αναφέρεται σε µία πολυσύνθετη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 6: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 6: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 6: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV Θεματική Ενότητα 6 Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στις κλινικές καταβολές της ψυχολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ Κωνσταντίνος Ασημακόπουλος Απαρτιωμένη Διδασκαλία ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ Ορισμός: Είναι λειτουργίες του εγώ που έχουν σκοπό να απαλλάξουν το άτομο από το άγχος ή άλλα

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ. Θεματική Ενότητα 4: Η ψυχαναλυτική θεωρία των κινήτρων

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ. Θεματική Ενότητα 4: Η ψυχαναλυτική θεωρία των κινήτρων ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ Θεματική Ενότητα 4: Η ψυχαναλυτική θεωρία των κινήτρων Θεματική Ενότητα 4 Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στην ψυχαναλυτική θεωρία και, κυρίως, σε εκείνο το τμήμα της θεωρίας που αναφέρεται

Διαβάστε περισσότερα

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί». Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους.

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί». Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους. Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί» Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους Η αυτοεικόνα μας «σχηματίζεται» ως ένα σχετικά σταθερό

Διαβάστε περισσότερα

Διάλογοι Σελίδα.1

Διάλογοι Σελίδα.1 Διάλογοι 2012-2013 Σελίδα.1 Επιφυλλίδα - Οπισθόφυλλο Η ουσία της έννοιας Νοημοσύνη Ζούμε σε έναν κόσμο όπου τα πράγματα τα ρυθμίζουν οι Αρχές και όχι οι επιθυμίες και οι στόχοι μας. Τα γεγονότα με σταθερότητα

Διαβάστε περισσότερα

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το όνειρο Ένα ζευγάρι περιμένει παιδί. Τότε αρχίζει να ονειρεύεται αυτό το παιδί. Κτίζει την εικόνα ενός παιδιού μέσα στο μυαλό του. Βάσει αυτής της εικόνας, κάνει

Διαβάστε περισσότερα

Μητρικός Θηλασμός μετά το Πρώτο Έτος.

Μητρικός Θηλασμός μετά το Πρώτο Έτος. Μητρικός Θηλασμός μετά το Πρώτο Έτος. Αντιγόνη Συμεωνίδου Ψυχολόγος MA, PgD Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεύτρια. Προγεννητική Ψυχολόγος, υπό Πιστοποίηση ΕΚΠΑ Ψυχικές κ συναισθηματικές ανάγκες Επαφή Σύνδεση Αίσθηση

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ψυχολογία με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες

Εισαγωγή στην Ψυχολογία με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εισαγωγή στην Ψυχολογία με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV Διδάσκουσα: Επίκ. Καθ. Γεωργία Α. Παπαντωνίου Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχωτικές διαταραχές και θεραπευτική αντιμετώπιση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Σάββατο, 10 Ιούλιος :29

Ψυχωτικές διαταραχές και θεραπευτική αντιμετώπιση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Σάββατο, 10 Ιούλιος :29 Γράφει: Νικόλαος Βακόνδιος, Ψυχολόγος Η λέξη «ψύχωση» είναι μία λέξη η οποία χρησιμοποιείται υπερβολικά συχνά από τον κόσμο με λάθος νόημα και περιεχόμενο. Στο κείμενο αυτό, γίνεται μία προσπάθεια να δοθεί

Διαβάστε περισσότερα

Περιγραφή ατοµικής περίπτωσης µεσήλικης γυναίκας µε Aποφευκτική ιαταραχή Προσωπικότητας και Αγοραφοβία 12ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας 14 17 Μαϊου 2009, Βόλος, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Χ. Βαρβέρη-Γ.

Διαβάστε περισσότερα

MAΘΗΜΑ 4-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 1

MAΘΗΜΑ 4-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 1 MAΘΗΜΑ 4-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 1 ΔΟΜΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Η ψυχοδυναμική προσέγγιση Η συμπεριφορική προσέγγιση P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 2 ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΧΘΗΚΑΝ

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ Α ΚΥΚΛΟΣ: Φθινόπωρο 2017

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ Α ΚΥΚΛΟΣ: Φθινόπωρο 2017 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ 2017-18 Α ΚΥΚΛΟΣ: Φθινόπωρο 2017 Τεχνικές κλινικής συνέντευξης Ι: Κλινικές δεξιότητες, λήψη ιστορικού, θεραπευτικός σχεδιασµός ( Α Έτος) Η λήψη ενός καλού

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Τ.Ε. Β Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η στεφανιαία µονάδα είναι ένας χώρος

Διαβάστε περισσότερα

THE CLASH OF TITANS Η ΤΙΤΑΝΟΜΑΧΙΑ

THE CLASH OF TITANS Η ΤΙΤΑΝΟΜΑΧΙΑ THE CLASH OF TITANS Η ΤΙΤΑΝΟΜΑΧΙΑ Η ΤΑΙΝΙΑ Ο απόλυτος αγώνας για εξουσία και δύναμη στρέφει τους ανθρώπους ενάντια στους βασιλείς και τους βασιλείς ενάντια στους θεούς. Ο πόλεμος όμως, ανάμεσα στους ίδιους

Διαβάστε περισσότερα

«Οικογένεια σε Κρίση Διαχείριση της Απώλειας». Δρ. Μάγια Αλιβιζάτου Ψυχολόγος / Διασχολική Συντονίστρια Ψυχοπαιδαγωγικών Τμημάτων Κολλεγίου Αθηνών

«Οικογένεια σε Κρίση Διαχείριση της Απώλειας». Δρ. Μάγια Αλιβιζάτου Ψυχολόγος / Διασχολική Συντονίστρια Ψυχοπαιδαγωγικών Τμημάτων Κολλεγίου Αθηνών + «Οικογένεια σε Κρίση Διαχείριση της Απώλειας». Δρ. Μάγια Αλιβιζάτου Ψυχολόγος / Διασχολική Συντονίστρια Ψυχοπαιδαγωγικών Τμημάτων Κολλεγίου Αθηνών + Απώλεια ονομάζουμε κάθε στέρηση, κάθε αποχωρισμό από

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ EΠEAEK Αναμόρφωση του Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών του ΤΕΦΑΑ - Αυτεπιστασία Αναπτυξιακή Ψυχολογία Ειρήνη Δερμιτζάκη -Μάριος Γούδας Διάλεξη 9: To παιχνίδι ως αναπτυξιακή διαδικασία ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις. Α ομάδα ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα μηνύματα που θέλει να περάσει μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Σχόλιο στην εισήγηση του Σπύρου Μητροσύλη «Σαγήνη και αναλυτική συνθήκη»

Σχόλιο στην εισήγηση του Σπύρου Μητροσύλη «Σαγήνη και αναλυτική συνθήκη» Σχόλιο στην εισήγηση του Σπύρου Μητροσύλη «Σαγήνη και αναλυτική συνθήκη» Τέσσα Χατζηγιάννη Στο κλινικό παράδειγµα που παραθέτει στην εισήγησή του ο Σ. Μητροσύλης, έχει µεσολαβήσει αλλαγή του αναλυτικού

Διαβάστε περισσότερα

Οι γνώμες είναι πολλές

Οι γνώμες είναι πολλές Η Ψυχολογία στη Φυσική Αγωγή στο πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος ΚασταμονίτηςΚωνσταντίνος Ψυχολόγος Οι γνώμες είναι πολλές Πολλές είναι οι γνώμες στο τι προσφέρει τελικά ο αθλητισμός στην παιδική ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. Aν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Θεραπευτική υποστήριξη σε προβλήματα εθισμού Πρόγραμμα Ψυχοθεραπευτικής Yποστήριξης Aτόμων και οικογενειών με πρόβλημα εθισμού

Θεραπευτική υποστήριξη σε προβλήματα εθισμού Πρόγραμμα Ψυχοθεραπευτικής Yποστήριξης Aτόμων και οικογενειών με πρόβλημα εθισμού Πρόγραμμα Ψυχοθεραπευτικής Yποστήριξης Aτόμων και οικογενειών με πρόβλημα εθισμού 1 / 8 1.) Η Οικογένεια «Η οικογένεια είναι ένας ζώντας οργανισμός ο οποίος όπως κάθε άλλος οργανισμός γεννιέται, ενηλικιώνεται

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ Λογικοθυμική προσέγγιση (Rational-Emotive Therapy) Αναπτύχθηκε από τον Albert Ellis τη δεκαετία του 1950. Πεποίθηση πως οι συναισθηματικές δυσκολίες οφείλονται σε λανθασμένες

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ;

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ; Η επαγγελματική ανάπτυξη και η ανθρώπινη ανάπτυξη συνδέονται. Η εξελικτική πορεία του ατόμου δεν κλείνει με την είσοδό του στο επάγγελμα ή σε έναν οργανισμό αλλά αντίθετα, την στιγμή εκείνη αρχίζει μία

Διαβάστε περισσότερα

Συναισθήματα και η Διαχείρισή τους

Συναισθήματα και η Διαχείρισή τους Συναισθήματα και η Διαχείρισή τους Όταν είμαστε παιδιά, στο ξεκίνημα της ζωής μας, έχουμε έντονη σύγχυση σχετικά με τα συναισθήματά μας, νοιώθοντας την ανάγκη να κατανοήσουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Κουμίδη «Το άγχος και το αντικείμενο α»

Ελένη Κουμίδη «Το άγχος και το αντικείμενο α» Ελένη Κουμίδη «Το άγχος και το αντικείμενο α» Το άγχος που εκδηλώνει ένα υποκείμενο έχει σημασία για την ψυχανάλυση. Είναι ένα θέμα που απασχόλησε τον Λακάν σε όλη την διάρκεια του έργου του. Θα εστιάσουμε

Διαβάστε περισσότερα

Η δραστηριότητα της σκέψης ήταν στην προέλευσή της, διαδικασία εκτόνωσης της ψυχής, από υπερχείλισμα ερεθισμάτων.

Η δραστηριότητα της σκέψης ήταν στην προέλευσή της, διαδικασία εκτόνωσης της ψυχής, από υπερχείλισμα ερεθισμάτων. Σκέψη και ονειροπόληση της μητέρας Η δραστηριότητα της σκέψης ήταν στην προέλευσή της, διαδικασία εκτόνωσης της ψυχής, από υπερχείλισμα ερεθισμάτων. Ο Bion εμπνεόμενος από το άρθρο του Freud του 1911,

Διαβάστε περισσότερα

Ά κύκλος Βιωµατικών Εργαστηρίων Συµβουλευτικής Σταδιοδροµίας µε θέµα: «Άγχος και Κατάθλιψη στην Εκπαίδευση και στην Εργασία»

Ά κύκλος Βιωµατικών Εργαστηρίων Συµβουλευτικής Σταδιοδροµίας µε θέµα: «Άγχος και Κατάθλιψη στην Εκπαίδευση και στην Εργασία» Περίληψη εισήγησης µε θέµα: Τι είναι άγχος και τι κατάθλιψη. Πώς εµφανίζονται στον εκπαιδευτικό και στον επαγγελµατικό χώρο. Το Άγχος και η Κατάθλιψη αποτελούν ίσως δύο από τις πιο πολυσυζητηµένες έννοιες

Διαβάστε περισσότερα

Η Θεωρία του Piaget για την εξέλιξη της νοημοσύνης

Η Θεωρία του Piaget για την εξέλιξη της νοημοσύνης Η Θεωρία του Piaget για την εξέλιξη της νοημοσύνης Σύμφωνα με τον Piaget, η νοημοσύνη είναι ένας δυναμικός παράγοντας ο οποίος οικοδομείται προοδευτικά, έχοντας σαν βάση την κληρονομικότητα, αλλά συγχρόνως

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές αρχές της γνωσιακής συµπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ψυχολογίας 11 13 Απριλίου 2008, Αθήνα Γ.

Βασικές αρχές της γνωσιακής συµπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ψυχολογίας 11 13 Απριλίου 2008, Αθήνα Γ. Βασικές αρχές της γνωσιακής συµπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ψυχολογίας 11 13 Απριλίου 2008, Αθήνα Γ. Ευσταθίου Γνωσιακή συµπεριφοριστική θεραπεία Σειρά προτάσεων παρέµβασης

Διαβάστε περισσότερα

Τους τροµάζει η µοναξιά. Πώς θα κάνουν καινούρια αρχή µετά από τόσα χρόνια συµβίωσης; Τι θα αντιµετωπίσουν;

Τους τροµάζει η µοναξιά. Πώς θα κάνουν καινούρια αρχή µετά από τόσα χρόνια συµβίωσης; Τι θα αντιµετωπίσουν; Διαζύγιο Σύµφωνα µε στατιστικά στοιχεία, στις αναπτυγµένες χώρες υπολογίζεται ότι ένας στους δύο γάµους καταλήγει σε διαζύγιο. Το διαζύγιο είναι µια ψυχικά τραυματική εμπειρία για αυτούς που χωρίζουν.

Διαβάστε περισσότερα

2o µετασυµπόσιο της εψσε - ipso p. marty 15 Νοεµβρίου 2014

2o µετασυµπόσιο της εψσε - ipso p. marty 15 Νοεµβρίου 2014 2o µετασυµπόσιο της εψσε - ipso p. marty 15 Νοεµβρίου 2014 Χριστίνα Μιχαλοπούλου Σχολιασµός του κειµένου του Φώτη Μπόµπου "Διασικασία συµβολοποίησης κατά την ψυχαναλυτική διεργασία" Όταν πρωτοάκουσα την

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Δανιηλίδου Νικολίνα, Ψυχολόγος, MSc στην Ψυχολογία της Υγείας

Γράφει: Δανιηλίδου Νικολίνα, Ψυχολόγος, MSc στην Ψυχολογία της Υγείας Γράφει: Δανιηλίδου Νικολίνα, Ψυχολόγος, MSc στην Ψυχολογία της Υγείας Η ιατρική ορίζει ως χρόνια ασθένεια την ασθένεια που είναι μακρόχρονη ή με συχνά επεισόδια. Παλαιότερα, η διάγνωση μιας σημαντικής

Διαβάστε περισσότερα

Προσωπο-κεντρική θεωρία (person-centred) [πρώην Πελατο-κεντρική θεωρία ]

Προσωπο-κεντρική θεωρία (person-centred) [πρώην Πελατο-κεντρική θεωρία ] Προσωπο-κεντρική θεωρία (person-centred) [πρώην Πελατο-κεντρική θεωρία ] Φαινομενολογική θεωρητική κατεύθυνση η οποία υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος διαθέτει από μόνος του την ικανότητα για προσωπική ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

e-seminars Αναπτύσσομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων

e-seminars Αναπτύσσομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων e-seminars Πρωτοποριακή Συνεχής Επαγγελματική και Προσωπική Εκπαίδευση Προσωπική Βελτίωση Αναπτύσσομαι 1 e Seminars Copyright Seminars & Consulting Page 1 Περιεχόμενα 1. Γιατί είναι απαραίτητη η ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

Συνδιαλλακτική Ανάλυση (Transactional Analysis - T.A.)

Συνδιαλλακτική Ανάλυση (Transactional Analysis - T.A.) Συνδιαλλακτική Ανάλυση (Transactional Analysis - T.A.) "Οι άνθρωποι δεν έχουν ανάγκη απ'άλλο τίποτα, παρά μόνον από άλλους ανθρώπους ικανούς να τους προσέξουν, πράγμα σπάνιο, πολύ δύσκολο, πρόκειται σχεδόν...

Διαβάστε περισσότερα

"Να είσαι ΕΣΥ! Όλοι οι άλλοι ρόλοι είναι πιασμένοι." Oscar Wilde

Να είσαι ΕΣΥ! Όλοι οι άλλοι ρόλοι είναι πιασμένοι. Oscar Wilde 1 Αγαπημένε μου φίλε/η, "Να είσαι ΕΣΥ! Όλοι οι άλλοι ρόλοι είναι πιασμένοι." Oscar Wilde Θα ήθελα να σε καλωσορίσω σε αυτό το σεμινάριο. Είναι πολύ σημαντικό για εμένα να ξέρεις πώς δεσμεύομαι με το πέρας

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ «ΛΗΤΩ ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ» ΚΑΙ ΒΡΕΦΟΚΟΜΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟY

ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ «ΛΗΤΩ ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ» ΚΑΙ ΒΡΕΦΟΚΟΜΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟY ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ «ΛΗΤΩ ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ» ΚΑΙ ΒΡΕΦΟΚΟΜΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟY Προσαρμογή- Αποχωρισμός Αγαπητοί γονείς, Κατανοώντας τους προβληματισμούς και τα ερωτήματα σας γύρω από θέματα

Διαβάστε περισσότερα

Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις

Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις Πιθανότατα αισθάνεστε πολύ αναστατωµένοι αφού λάβατε µια διάγνωση καρκίνου. Συνήθως είναι δύσκολο να αποδεχθείτε τη διάγνωση αµέσως και αυτό είναι

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια 5 ο Συμπόσιο Νοσηλευτικής Ογκολογίας "Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις στον Ογκολογικό Ασθενή και ο Πολυδιάστατος Ρόλος της Συμβουλευτικής στην Αντιμετώπισής τους" Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική

Διαβάστε περισσότερα

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης;

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης; Ολοι κάποιες φορές νιώθουμε μελαγχολία ή θλίψη, αλλά αυτά τα συναισθήματα συνήθως περνούν μετά από λίγες μέρες. Όταν ένα άτομο έχει κατάθλιψη, η διαταραχή αυτή επηρεάζει την καθημερινή του ζωή, τη φυσιολογική

Διαβάστε περισσότερα

μαθημα δεύτερο: Βασικοί ορισμοί και κανόνεσ 9 MAΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ: Το συναισθηματικό μας υπόβαθρο 16

μαθημα δεύτερο: Βασικοί ορισμοί και κανόνεσ 9 MAΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ: Το συναισθηματικό μας υπόβαθρο 16 περιεχόμενα μάθημα πρώτο: αστρολογία & σχέσεις 6 μαθημα δεύτερο: Βασικοί ορισμοί και κανόνεσ 9 MAΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ: Το συναισθηματικό μας υπόβαθρο 16 ΜΑΘΗΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ: με ποιον τρόπο αγαπάμε 42 ΜΑΘΗΜΑ ΠΕΜΠΤΟ: με

Διαβάστε περισσότερα

1 Άννα Ποταµιάνου: Ψυχική Οικονοµία και Δυναµική στις Οριακές Καταστάσεις.

1 Άννα Ποταµιάνου: Ψυχική Οικονοµία και Δυναµική στις Οριακές Καταστάσεις. Μερικές πλευρές του ζητήµατος των οριακών οργανώσεων, µε αφορµή- αναφορά στο βιβλίο της Α. Ποταµιάνου «Ψυχική Οικονοµία και Δυναµική στις Οριακές Καταστάσεις» 1 από τον Β. Δηµόπουλο Η Άννα Ποταµιάνου,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ Στρεσσογόνος παράγοντας Οτιδήποτε κάνει τον άνθρωπο να βιώνει στρες Είναι μια αλλαγή στην ομοιόσταση του ατόμου Παράγοντες που προκαλούν στρες Ενδογενείς Εξωγενείς Ενδογενείς

Διαβάστε περισσότερα

ΤΣΑΠΑΤΣΑΡΗ ε.

ΤΣΑΠΑΤΣΑΡΗ ε. Ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να εμφανιστεί στον καθένα ανεξάρτητα από την ηλικία, το χρώμα ή το φύλο. Είναι μια χρόνια νόσος που όταν δεν είναι σωστά ρυθμισμένη μπορεί να δημιουργήσει απειλητικές για τη

Διαβάστε περισσότερα

Η δραματοθεραπεία στην εκπαίδευση ενηλίκων

Η δραματοθεραπεία στην εκπαίδευση ενηλίκων Η δραματοθεραπεία στην εκπαίδευση ενηλίκων Στη δραματοθεραπεία εκδραματίζονται σκηνές και γεγονότα της ζωής στην προσωπική παράσταση του καθενός, με την ασφάλεια που προσφέρουν οι μορφές τέχνης που χρησιμοποιούνται,

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο Μαθήματος: Κοινωνικές και Επικοινωνιακές Δεξιότητες για Ανάπτυξη Αυτοπεποίθησης και Τεχνικών Επίλυσης Διαφορών

Σχέδιο Μαθήματος: Κοινωνικές και Επικοινωνιακές Δεξιότητες για Ανάπτυξη Αυτοπεποίθησης και Τεχνικών Επίλυσης Διαφορών Σχέδιο Μαθήματος: Κοινωνικές και Επικοινωνιακές Δεξιότητες για Ανάπτυξη Αυτοπεποίθησης και Τεχνικών Επίλυσης Διαφορών Διάρκεια: Περιληπτική Περιγραφή: Δύο 45λεπτες διδακτικές περίοδοι Η πρώτη περίοδος

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ

ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ Την έρευνα για τη φύση του την αρχίζει ο άνθρωπος θέτοντας στον εαυτό του την ερώτηση: «Ποιός είμαι; Τι είμαι;» Στην πορεία της αναζήτησης για την απάντηση, η ερώτηση διαφοροποιείται

Διαβάστε περισσότερα

Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων (Ι.Ψ.Υ.Π.Ε.) Ψυχιατρική Περίθαλψη στο Σπίτι του Ασθενούς (Ψ.Π.Σ.Α.)

Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων (Ι.Ψ.Υ.Π.Ε.) Ψυχιατρική Περίθαλψη στο Σπίτι του Ασθενούς (Ψ.Π.Σ.Α.) Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων (Ι.Ψ.Υ.Π.Ε.) ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Π. ΥΠΕΥΘΥΝOI ΤΜΗΜΑΤΟΣ Ψ.Π.Σ.Α.: ΤΣΙΠΟΥΡΙΔΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ ΖΕΙΚΟΥ ΕΒΕΛΙΝΑ: ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ Ψυχιατρική

Διαβάστε περισσότερα

3 + 2 Χρόνια Εκπαίδευσης και Εποπτείας Αναμνήσεις & Αναστοχασμοί από τη Μονάδα Οικογενειακής Θεραπείας του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής

3 + 2 Χρόνια Εκπαίδευσης και Εποπτείας Αναμνήσεις & Αναστοχασμοί από τη Μονάδα Οικογενειακής Θεραπείας του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής 3 + 2 Χρόνια Εκπαίδευσης και Εποπτείας Αναμνήσεις & Αναστοχασμοί από τη Μονάδα Οικογενειακής Θεραπείας του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής Γιάννης Αναστασιάδης: Κοινωνικός Λειτουργός, Παιδικά Χωριά SOS

Διαβάστε περισσότερα

Η Επιθετικότητα στα Παιδιά που Έχουν Βιώσει Τραύμα. Victoria Condon and Panos Vostanis Μετάφραση: Ματίνα Παπαγεωργίου

Η Επιθετικότητα στα Παιδιά που Έχουν Βιώσει Τραύμα. Victoria Condon and Panos Vostanis Μετάφραση: Ματίνα Παπαγεωργίου Η Επιθετικότητα στα Παιδιά που Έχουν Βιώσει Τραύμα Victoria Condon and Panos Vostanis Μετάφραση: Ματίνα Παπαγεωργίου Η συχνή επιθετική συμπεριφορά ενός παιδιού εναντίον ενηλίκων και συνομηλίκων, μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας 29.05.2015 Ερωτήματα που μας απασχολούν Τι κάνουμε όταν αμφιβάλλουμε για το αν θα τα καταφέρουμε να κρατήσουμε

Διαβάστε περισσότερα

Συμπτώματα συνεξάρτησης

Συμπτώματα συνεξάρτησης Συμπτώματα συνεξάρτησης Οι συνεξαρτητικές συμπεριφορές είναι αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Το συνεξαρτητικό άτομο προσπαθεί να βοηθήσει τους άλλους καταστρέφοντας τον εαυτό του. Τέτοιου είδους συμπεριφορές

Διαβάστε περισσότερα

Αντιμετώπιση και Διαχείριση των Προβλημάτων στην Σύγχρονη Καθημερινή Πραγματικότητα

Αντιμετώπιση και Διαχείριση των Προβλημάτων στην Σύγχρονη Καθημερινή Πραγματικότητα 24 Απριλίου 2018 Αντιμετώπιση και Διαχείριση των Προβλημάτων στην Σύγχρονη Καθημερινή Πραγματικότητα Θρησκεία / Κοινωνικά θέματα Μίνα Μπουλέκου, Συγγραφέας-Ποιήτρια Η διαχείριση των καθημερινών προβλημάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Ψυχολογία Κινήτρων

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Ψυχολογία Κινήτρων ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ψυχολογία Κινήτρων Η ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΡΩΝ Διδάσκουσα: Επίκ. Καθ. Γεωργία Α. Παπαντωνίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Πρόλογος Εισαγωγή Ευχαριστίες Το ξεκίνημα μιας σχέσης Βήμα πρώτο: Τι χρειάζομαι, τι επιθυμώ, πώς αντιδρώ;...

Περιεχόμενα. Πρόλογος Εισαγωγή Ευχαριστίες Το ξεκίνημα μιας σχέσης Βήμα πρώτο: Τι χρειάζομαι, τι επιθυμώ, πώς αντιδρώ;... Περιεχόμενα Πρόλογος... 15 Εισαγωγή... 17 Ευχαριστίες... 21 Το ξεκίνημα μιας σχέσης... 23 «Τι πρέπει να προσέχω στην αρχή μιας σχέσης, ώστε να ξέρω ότι θα ταιριάξουμε;»... 24 «Πόσο να περιμένω για να μου

Διαβάστε περισσότερα

Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα

Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΑΘΛΗΤΕΣ & ΑΘΛΗΤΡΙΕΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα ΕΠΕΑΕΚ: ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ατομική Ψυχολογία. Alfred Adler. Εισηγήτρια: Παπαχριστοδούλου Ελένη Υπ. Διδάκτωρ Συμβουλευτικής Ψυχολογίας. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μ.

Ατομική Ψυχολογία. Alfred Adler. Εισηγήτρια: Παπαχριστοδούλου Ελένη Υπ. Διδάκτωρ Συμβουλευτικής Ψυχολογίας. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μ. Ατομική Ψυχολογία Alfred Adler Εισηγήτρια: Παπαχριστοδούλου Ελένη Υπ. Διδάκτωρ Συμβουλευτικής Ψυχολογίας Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μ. Μαλικιώση- Λοΐζου Ατομική Ψυχολογία Τονίζει τη μοναδικότητα της προσωπικότητας

Διαβάστε περισσότερα

Κλαίρη Θεοδώρου: Στην Ελλάδα ο διχασμός καλά κρατεί

Κλαίρη Θεοδώρου: Στην Ελλάδα ο διχασμός καλά κρατεί Κλαίρη Θεοδώρου: Στην Ελλάδα ο διχασμός καλά κρατεί 11/12/2018-8:11 Ένα κρύο απόγευμα στις αρχές του Δεκέμβρη, λίγο πριν παρουσιάσει το νέο της βιβλίο στη Λάρισα, η Κλαίρη Θεοδώρου αποδέχεται την πρόσκλησή

Διαβάστε περισσότερα

Άνοια Το κρυμμένο Εγώ: Ανοίγοντας τους εσωτερικούς φακέλους.

Άνοια Το κρυμμένο Εγώ: Ανοίγοντας τους εσωτερικούς φακέλους. Άνοια Το κρυμμένο Εγώ: Ανοίγοντας τους εσωτερικούς φακέλους. Κατερίνα Σιαμπάνη, BSc Ψυχολογίας, Msc Συμβουλευτικής Ψυχολογίας - Ψυχοθεραπεύτρια και Εκπαιδεύτρια Gestalt, Μέλος της HAGT & EAGT. Επιστημονική

Διαβάστε περισσότερα

Για να μπορέσουν να κατανοήσουν πλήρως τη νέα κατάσταση και να αποδεχτούν πως είναι οριστική, θα χρειαστεί να περάσουν αρκετοί μήνες.

Για να μπορέσουν να κατανοήσουν πλήρως τη νέα κατάσταση και να αποδεχτούν πως είναι οριστική, θα χρειαστεί να περάσουν αρκετοί μήνες. Όταν οι γονείς χωρίζουν-οι συνέπειες ενός διαζυγίου στα παιδιά. Ο χωρισμός των δύο γονέων, θεωρείται ένα από τα πιο στρεσσογόνα συμβάντα για όλα τα μέλη που αποτελούν μια οικογένεια. Τα παιδιά βιώνουν

Διαβάστε περισσότερα

Ο παιδικός σταθμός, είναι πράγματι ένας «σταθμός» στην πορεία ανάπτυξης και ζωής του ανθρώπου!

Ο παιδικός σταθμός, είναι πράγματι ένας «σταθμός» στην πορεία ανάπτυξης και ζωής του ανθρώπου! Η μετάβαση στον παιδικό σταθμό---ψυχολογία αναπτυξιακού σταδίου στο νήπιο και οφέλη ένταξης Γράφει: Δανάη Χορομίδου, Ψυχολόγος, Απόφοιτος Παν/μίου Αθηνών, Ψυχοθεραπεύτρια-Ψυχοδραματιστής, Συνεργάτης του

Διαβάστε περισσότερα

«Το κοινωνικό στίγµα της ψυχικής ασθένειας»

«Το κοινωνικό στίγµα της ψυχικής ασθένειας» «Το κοινωνικό στίγµα της ψυχικής ασθένειας» Mαρίνα Οικονόµου-Λαλιώτη Επικ. Καθηγήτρια Ψυχιατρικής Επιστηµονικά Υπεύθυνη του Προγράµµατος «αντι-στίγµα» ΕΠΙΨΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η συστημική προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία

Η συστημική προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία Ελευθερία Μαντέλου Ψυχολόγος Ψυχοθεραπεύτρια Η συστημική προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία Τα τελευταία χρόνια, οι ειδικοί της οικογενειακής θεραπείας παροτρύνουν τους θεραπευτές του κλάδου να χρησιμοποιούν

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογική εξήγηση των δυσκολιών στην ανθρώπινη επικοινωνία - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγ

Βιολογική εξήγηση των δυσκολιών στην ανθρώπινη επικοινωνία - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγ Οι άνθρωποι κάνουμε πολύ συχνά ένα μεγάλο και βασικό λάθος, νομίζουμε ότι αυτό που λέμε σε κάποιον άλλον, αυτός το εκλαμβάνει όπως εμείς το εννοούσαμε. Νομίζουμε δηλαδή ότι ο «δέκτης» του μηνύματος το

Διαβάστε περισσότερα

Η αξία του παιχνιδιού ως παιδαγωγικό και θεραπευτικό μέσο.

Η αξία του παιχνιδιού ως παιδαγωγικό και θεραπευτικό μέσο. Η αξία του παιχνιδιού ως παιδαγωγικό και θεραπευτικό μέσο. Η λέξη παιχνίδι έχει τις ρίζες της στην αρχαία ελληνική γλώσσα. Παιχνίδι, παιγνίδιο ή παίγνιο όπως αλλιώς λέγεται είναι μία δομημένη δραστηριότητα

Διαβάστε περισσότερα

Βιωματικό εργαστήριο ασκήσεων επαγγελματικής συμβουλευτικής με τη χρήση των αρχών της Θετικής Ψυχολογίας

Βιωματικό εργαστήριο ασκήσεων επαγγελματικής συμβουλευτικής με τη χρήση των αρχών της Θετικής Ψυχολογίας Βιωματικό εργαστήριο ασκήσεων επαγγελματικής συμβουλευτικής με τη χρήση των αρχών της Θετικής Ψυχολογίας Το πραγματικό ταξίδι της ανακάλυψης δεν συνίσταται στην αναζήτηση νέων τοπίων, αλλά στην απόκτηση

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της οικογένειας στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των μαθητών

Ο ρόλος της οικογένειας στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των μαθητών Ο ρόλος της οικογένειας στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των μαθητών Η οικογένεια είναι το κατ εξοχήν περιβάλλον στο οποίο ζει, αναπτύσσεται και διαμορφώνεται το παιδί. Αντιλαμβάνεται λοιπόν

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΓΟΝΙΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΓΟΝΙΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΓΟΝΙΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Το να είσαι γονιός δεν είναι εύκολο πράγμα. Δεν υπάρχει ευκαιρία για πρόβα, δεν υπάρχουν σχολεία. Το μόνο που κουβαλάμε

Διαβάστε περισσότερα

Από την Διονυσία Γιαννοπούλου Ψυχοθεραπεύτρια Οικογενειακή Σύμβουλο Επιστημονικά Υπεύθυνη του Κ.Π «ΠΡΟΝΟΗ»

Από την Διονυσία Γιαννοπούλου Ψυχοθεραπεύτρια Οικογενειακή Σύμβουλο Επιστημονικά Υπεύθυνη του Κ.Π «ΠΡΟΝΟΗ» ΤΙ ΤΗΝ ΑΠΟΔΥΝΑΜΩΝΕΙ? ΠΩΣ ΘΑ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΟΥΜΕ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ!! Από την Διονυσία Γιαννοπούλου Ψυχοθεραπεύτρια Οικογενειακή Σύμβουλο Επιστημονικά Υπεύθυνη του Κ.Π «ΠΡΟΝΟΗ» Αυτοεκτίμηση είναι η θετική εικόνα που

Διαβάστε περισσότερα

Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1

Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1 Το Αληθινό, το Όμορφο και η απόλυτη σχέση τους με την Νοημοσύνη και τη Δημιουργία Σελ.1 (ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ - ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ) Μια σύνοψη: Κατανοώντας ορισμένες λέξεις και έννοιες προκύπτει μια ανυπολόγιστη αξία διαμορφώνεται

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτισμός και ψυχοπαθολογία

Πολιτισμός και ψυχοπαθολογία Πολιτισμός και ψυχοπαθολογία Ο πολιτισμός ως αιτιολογικός παράγοντας ψυχοπαθολογίας Ερευνητικά δεδομένα DSM-IV-TR Διαπολιτισμική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία Πολιτισμική διακύμανση ψυχικών διαταραχών

Διαβάστε περισσότερα

Μουσική Παιδαγωγική Θεωρία και Πράξη

Μουσική Παιδαγωγική Θεωρία και Πράξη Μουσική Παιδαγωγική Θεωρία και Πράξη Σκοποί Στόχοι - Δραστηριότητες Ζωή Διονυσίου Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά

Διαβάστε περισσότερα

Σήμερα κινδυνεύουμε είτε να μας απορροφήσουν τα δεινά του βίου και να μας εξαφανίσουν κάθε

Σήμερα κινδυνεύουμε είτε να μας απορροφήσουν τα δεινά του βίου και να μας εξαφανίσουν κάθε Οι Έλληνες φώτισαν τον κόσμο με τα δικά τους έργα σήμερα πρέπει να βρούμε ξανά τις δικές τους ιδιότητες Περίληψη: Η σοφία της ψυχής είναι μια ξεχασμένη ιδιότητα που ο άνθρωπος πρέπει πάλι να την βρει για

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: ΕΙΡΗΝΗ ΡΗΓΟΥ ΟΡΓΑΝΩΣΙΑΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: ΕΙΡΗΝΗ ΡΗΓΟΥ ΟΡΓΑΝΩΣΙΑΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: ΕΙΡΗΝΗ ΡΗΓΟΥ ΟΡΓΑΝΩΣΙΑΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ ΟΔΗΓΙΕΣ: ΟΙ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΧΩΡΙΖΟΝΤΑΙ ΣΕ 6 ΟΜΑΔΕΣ ΚΑΙ Η ΚΑΘΕ ΟΜΑΔΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΗΣΕΤΕ ΤΙΣ 6 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΘΕ ΟΜΑΔΑΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟΝ ΒΑΘΜΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΙΙ

ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΙΙ ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΙΙ Παραληρητική ιαταραχή Παραληρητικές ιδέες όχι παράδοξες ή αλλόκοτες (όπως στη Σχιζοφρένεια), αλλά ευλογοφανείς. Οι ακουστικές ή οπτικές ψευδαισθήσεις, αν υπάρχουν,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Κύκλος Ζωής Εφαρμογών ΕΝΟΤΗΤΑ 2. Εφαρμογές Πληροφορικής. Διδακτικές ενότητες 5.1 Πρόβλημα και υπολογιστής 5.2 Ανάπτυξη εφαρμογών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Κύκλος Ζωής Εφαρμογών ΕΝΟΤΗΤΑ 2. Εφαρμογές Πληροφορικής. Διδακτικές ενότητες 5.1 Πρόβλημα και υπολογιστής 5.2 Ανάπτυξη εφαρμογών 44 Διδακτικές ενότητες 5.1 Πρόβλημα και υπολογιστής 5.2 Ανάπτυξη εφαρμογών Διδακτικοί στόχοι Σκοπός του κεφαλαίου είναι οι μαθητές να κατανοήσουν τα βήματα που ακολουθούνται κατά την ανάπτυξη μιας εφαρμογής.

Διαβάστε περισσότερα

Εργάζομαι αισθάνομαι... πετυχαίνω!!!!!

Εργάζομαι αισθάνομαι... πετυχαίνω!!!!! Εργάζομαι αισθάνομαι... πετυχαίνω!!!!! Η παραδοχή ενός πρώην νοσηλευτή της ΜΤΝ Κλεισαρχάκη Σοφία Κοινωνική Λειτουργός Εργάζομαι. Ως επαγγελματίας και είμαι Ηθικά ευαίσθητος στην ευπάθεια του ασθενούς Βιώνω

Διαβάστε περισσότερα

Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας

Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας Ενότητα 8: Σχιζοφρενικά σύνδρομα Μαίρη Γκούβα 1 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Τμήμα Νοσηλευτικής Νοσηλευτική

Διαβάστε περισσότερα

«Κοινωνική και Συναισθηματική Αγωγή στο σχολείο» H προαγωγή της συναισθηματικής νοημοσύνης ως μέσο πρόληψης της νεανικής παραβατικότητας

«Κοινωνική και Συναισθηματική Αγωγή στο σχολείο» H προαγωγή της συναισθηματικής νοημοσύνης ως μέσο πρόληψης της νεανικής παραβατικότητας «Κοινωνική και Συναισθηματική Αγωγή στο σχολείο» H προαγωγή της συναισθηματικής νοημοσύνης ως μέσο πρόληψης της νεανικής παραβατικότητας Γιατί τα παιδιά γίνονται επιθετικά; H νευροβιολογία δεν είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΔΙΧΩΣ ΒΙΑ (ΕΔΒ) κατά Marshall B. Rosenberg

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΔΙΧΩΣ ΒΙΑ (ΕΔΒ) κατά Marshall B. Rosenberg ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΔΙΧΩΣ ΒΙΑ (ΕΔΒ) κατά Marshall B. Rosenberg Η επικοινωνία δίχως βία είναι μια μέθοδος η οποία: Διευκολύνει την ροή της επικοινωνίας. Εστιάζει στην έκφραση, μέσω της ομιλίας, των συναισθημάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 12: Συναισθήματα Θεματική Ενότητα 12 Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στις διαστάσεις των συναισθημάτων, στο μηχανισμό λειτουργίας

Διαβάστε περισσότερα

Δυναμική ομάδας Η θεωρία

Δυναμική ομάδας Η θεωρία Δυναμική ομάδας Η θεωρία Η ψυχοδυναμική προσέγγιση του Lewin θεωρεί ότι η συμπεριφορά των ανθρώπων σε μία ομάδα, έχει τις ρίζες της στην παιδική ηλικία και συγκεκριμένα στις οικογενειακές σχέσεις και στην

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί ένα σεμινάριο για τις συγκρούσεις;

Γιατί ένα σεμινάριο για τις συγκρούσεις; Σεμινάρια ΕΚΔΔΑ 2009-10 ΕΠΙΛΥΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ στον χώρο της Υγείας Γιατί ένα σεμινάριο για τις συγκρούσεις; Εάν τις διαχειριστούμε όπως συνήθως, μπορεί να: Οδηγήσουν σε προσωπικές αντιπάθειες Διαταράξουν/

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΟΡΙΣΜΟΣ Η αυτοκτονική συµπεριφορά ορίζεται ως η συµπεριφορά, κατά την οποία το άτοµο θέλει να κάνει κακό στον εαυτό του µε σκοπό να δώσει ένα τέλος στη ζωή του. ιαχωρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Κουμίδη «η δομή και το σύμπτωμα»

Ελένη Κουμίδη «η δομή και το σύμπτωμα» Ελένη Κουμίδη «η δομή και το σύμπτωμα» Στο έργο του Λακάν υπάρχει η εξής διάκριση: Δομές Συμπτώματα Ο όρος «δομή» έχει το νόημα της εσωτερικής αναπαράστασης των διαπροσωπικών σχέσεων. Αυτό που καθορίζει

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ. Θέμα: ΣΕΜΙΝΑΡΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΔΥΝΑΜΙΚΗ (ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ) ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ. Θέμα: ΣΕΜΙΝΑΡΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΔΥΝΑΜΙΚΗ (ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ) ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ 24/10/2018 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ Θέμα: ΣΕΜΙΝΑΡΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΔΥΝΑΜΙΚΗ (ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ) ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ 2018-2019 Σας ενημερώνουμε ότι στις 6/11/18 ξεκινούν τα μαθήματα του εκπαιδευτικού σεμιναρίου

Διαβάστε περισσότερα

Διάρκεια: 180 ώρες (40 ώρες θεωρία, 50 ώρες εποπτεία, 90 ώρες πρακτική)

Διάρκεια: 180 ώρες (40 ώρες θεωρία, 50 ώρες εποπτεία, 90 ώρες πρακτική) ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ, ΕΦΗΒΩΝ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΩΝ: Rorschach, Thematic Apperception Test T.A.T., Children s Apperception Test C.A.T., Ιχνογράφημα, Μύθοι της Duss, Συμπλήρωση Προτάσεων.

Διαβάστε περισσότερα

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές;

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ; τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ποια είναι η σχέση των πεποιθήσεών μας με την πραγματικότητα, για να είναι αληθείς και

Διαβάστε περισσότερα

Οι αισθήσεις και η τέχνη του Είναι

Οι αισθήσεις και η τέχνη του Είναι Οι αισθήσεις και η τέχνη του Είναι Υπάρχουν πέντε αισθήσεις αντίληψης και πέντε όργανα δράσης. Οι αισθήσεις της αντίληψής είναι η όραση, η όσφρηση, η ακοή, η γεύση και η αφή. Τα όργανα της δράσης είναι

Διαβάστε περισσότερα

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS Εκπαιδευτικό υλικό βιωματικών δραστηριοτήτων και Θεατρικού Παιχνιδιού για την ευαισθητοποίηση μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων καθώς και για την καλλιέργεια ενταξιακής κουλτούρας στα σχολικά πλαίσια Στυλιανός

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Ανθρώπινου Δυναμικού ή Διοίκηση Προσωπικού. Έννοια και Περιεχόμενο

Διαχείριση Ανθρώπινου Δυναμικού ή Διοίκηση Προσωπικού. Έννοια και Περιεχόμενο Διαχείριση Ανθρώπινου Δυναμικού ή Διοίκηση Προσωπικού Έννοια και Περιεχόμενο 1.1 Ορισμός O Η Διοίκηση προσωπικού αποτελεί ειδικό κλάδο στο πλαίσιο της επιστήμης του Management. Aναφέρεται στο σύνολο των

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (αποσπάσματα από το βιβλίο του Έριχ Φρομ «η τέχνη της αγάπης», Εκδόσεις Μπουκουμάνη).

ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (αποσπάσματα από το βιβλίο του Έριχ Φρομ «η τέχνη της αγάπης», Εκδόσεις Μπουκουμάνη). ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (αποσπάσματα από το βιβλίο του Έριχ Φρομ «η τέχνη της αγάπης», Εκδόσεις Μπουκουμάνη). 1. Σ ένα πολιτισμό όπου επικρατεί το εμπορικό πνεύμα και η

Διαβάστε περισσότερα