Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΩΝ ΤΕΤΡΑΓΩΝΩΝ (ΚΙΛΙΚΙΑΝΑ) ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΝΙΚΑΙΑΣ. Μ.Β. Λαυρεντιάδου και Ν.Α.

Transcript

1 Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΩΝ ΤΕΤΡΑΓΩΝΩΝ (ΚΙΛΙΚΙΑΝΑ) ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΝΙΚΑΙΑΣ Μ.Β. Λαυρεντιάδου και Ν.Α. Αθανασοπούλου Διδάσκουσα Ανοικτού Πανεπιστημίου. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα εργασία παρουσιάζει την κατάσταση σε προσφυγικά τετράγωνα του Δήμου Νίκαιας. Στόχος μας είναι να αναδείξουμε ποιοι είναι οι λόγοι που υπάρχει σήμερα ανάγκη οργανωμένης παρέμβασης στον προσφυγικό ιστό. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για μια ανάπλαση που θα αναβαθμίζει αισθητικά το χώρο, θα αυξάνει τις πραγματικές αξίες χρήσης των ακινήτων και θα αποτελεί ζωντανό κομμάτι του αστικού ιστού όχι μόνο για τους κατοίκους του αλλά και για την ευρύτερη γειτονιά. Απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα δίνονται, αφενός από την αρχιτεκτονική πρόταση των μελετητών στους οποίους ο Δήμος Νίκαιας ανέθεσε τη μελέτη ανάπλασης των κοινόχρηστων και δημόσιων χώρων και αφετέρου από την προσπάθεια δημιουργίας μίας οντολογίας ώστε να περιγραφούν τα κτήρια και τα σπίτια στα 5 πιλοτικά προσφυγικά οικοδομικά τετράγωνα του Δήμου ως βάση για προτάσεις και σε αυτό το επίπεδο. Η ποιότητα, η ιστορία αλλά και όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των κτιρίων και των κοινόχρηστων χώρων των προσφυγικών τετραγώνων δικαιολογούν το σχεδιασμό για ένταξή τους σε προγράμματα ευρύτερων αναπλάσεων. Μπορούν να αποτελέσουν περιοχές κατοικίας υψηλών προδιαγραφών για λαϊκά στρώματα αλλά και για ομάδες πληθυσμού που επιθυμούν να κατοικήσουν σε ένα οικιστικό ιστό μεγάλης ιστορικής σημασίας - με σεβασμό στο ιδιωτικό χώρο και στην ιδιοποίηση του δημόσιου χώρου από τους κατοίκους.. Λέξεις Κλειδιά: Νίκαια, Κοκκινιά, προσφυγικά, κοινόχρηστοι χώροι πλυσταριών. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η σημερινή παρουσία στην πόλη της Νίκαιας των κοινών πλυντηρίων ως σημαντικών ελεύθερων χώρων, κυρίως πρασίνου σε παρτέρια, οφείλεται στο γεγονός ότι δεν αποκτήθηκαν με την πολιτική της εισφοράς σε γη και χρήμα ή με μετέπειτα απαλλοτριώσεις 1, αλλά με την εφαρμογή συστήματος οργανωμένης αποκατάστασης και πολεοδομικής πολιτικής που αντιμετώπιζε τον κοινόχρηστο χώρο ως επέκταση του ιδιωτικού. Έτσι δημιουργήθηκαν τη δεκαετία του 30, γειτονιές που αριθμούσαν περισσότερα από 150 άτομα. Σήμερα, λόγω εγκαταλειμμένων οικημάτων και ερειπίων στις παρυφές των πολυπληθέστερων οικοπέδων, διαμένουν 90 με 100 άτομα. Οι κατευθύνσεις για την αρχιτεκτονική μελέτη ανάπλασης των κοινόχρηστων χώρων πέντε οικοδομικών τετραγώνων στα Κιλικιανά εκπονήθηκε με στόχο να εφαρμοσθεί πιλοτικά και να μπορεί να αναπαραχθεί για το σύνολο των προσφυγικών τετραγώνων. 2 1 Ενδεικτικά, σύμφωνα με την Τεχνική Υπηρεσία (ερωτηματολόγιο 2010) ο Δήμος Νίκαιας προβαίνει σε αγορά οικοπέδων μόλις 1 φορά στα 6 χρόνια ή και περισσότερα λόγω έλλειψης χρηματοδότησης. 2 Τα 3 συνεργαζόμενα επίπεδα της κατοικίας, της γειτονιάς και της πόλης/ευρύτερης περιοχής (Βρυχέα, σελ. 335) στην πόλη της Νίκαιας θα πρέπει βέβαια να μελετηθούν και σε επίπεδο νέου πολεοδομικού σχεδίου λαμβάνοντας υπόψη τα νέα δεδομένα για την εργασία από το σπίτι, τις ανάγκες για προσωρινή κατοικία, την περίπτωση που θα μετακομίσουν τμήματα του Πανεπιστημίου Πειραιά στη Νίκαια που αφορούν έως φοιτητές, τα φαινόμενα της κινητικότητας του πληθυσμού, των προσφύγων και των μεταναστών, που ανέρχονται σε ποσοστό άνω του 10%, την αύξηση των αστέγων ευρύτερα στην Αττική και προβλημάτων που εντείνονται με την τριτογενοποιήση και την εντατικοποίηση της αντίθεση πόλης και υπαίθρου. Μεμονωμένα

2 2. Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΚΚΙΝΙΑΣ Η Κοκκινιά υπήρχε ως «Παλαιά Κοκκινιά» στην περιοχή βόρεια του Ρέντη, δίπλα στα «Άσπρα Χώματα», στην οποία κατά το Υπουργείο Πρόνοιας υπήρχαν 403 οικογένειες που ζούσαν σε παραπήγματα. Η Παλιά Κοκκινιά αριθμούσε το κατοίκους ενώ η Νέα Κοκκινιά κατοίκους, το 1940 μετονομάστηκε σε Νίκαια και είχε κατοίκους. Η περιοχή αποτέλεσε έναν από τους μεγαλύτερους χώρους προσφυγικών εγκαταστάσεων και μάλιστα σχεδόν ενιαίος (Παπαδοπούλου και Σαρηγιάννης, 2006, σελ. 102). Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 η οικονομία της Ελλάδας πέρασε σε μία φάση περιορισμένου εκσυγχρονισμού που βασίστηκε στα φτηνά εργατικά χέρια (Σαρηγιάννης, 2000, σελ ). Ο ηθελημένος απομονωτισμός των νέων συνοικιών μακριά από την ήδη κτισμένη περιοχή των Αθηνών (Καρύδης, 2002, σελ. 287) ακολουθήθηκε από τη σταδιακή μετατροπή τους σε εργατικούς οικισμούς, μία πορεία αντίστροφη αυτής της περιόδου «εκβιομηχάνισης» της Ευρώπης (Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, 2006, σελ ). Η οργανωμένη δραστηριότητα για τη δημιουργία του χτισμένου περιβάλλοντος εφορμάει κυρίως από το φόβο λαϊκών αντιδράσεων και εξεγέρσεων δεδομένου ότι οι ξεριζωμένοι συγκροτούν ένα νέο προλεταριάτο με ανεπτυγμένη ταξική συνείδηση (Λεοντίδου, 1989). Γρήγορα αναπτύσσεται πνεύμα αλληλεγγύης, κοινής παράδοσης, κοινής δράσης, αίσθηση γειτονιάς...(hirshon, 2004). Γυναίκες και άντρες δεν χρησιμοποιούν τη δύναμη τους για την επίλυση των ατομικών τους προβλημάτων ανταγωνιζόμενοι ο ένας τον άλλον ή ανταγωνιζόμενοι το παρελθόν (η ελπίδα πως θα επιστρέψουν στην πατρίδα έχει οριστικά χαθεί) και δεν κεφαλαιοποιούν σε βάρος μιας άλλης ομάδας εργαζομένων, αλλά θα λέγαμε πως «αγωνίζονται συλλογικά για την ολόπλευρη ανάπτυξη της ζωής όλων των εργαζομένων, οπουδήποτε και αν βρίσκονται, αρνούμενοι τη δράση που έχει τοπικιστικό χαρακτήρα» (Βάΐου Ν. και άλλοι, 1995, σελ ). Εκτιμάται ότι η αποβιομηχάνιση που ξεκίνησε στα μέσα του 1970 έχει σαν αποτέλεσμα όσο η πραγματική αξία των παλιότερων κτισμάτων πέφτει οι ιδιοκτήτες των κατοικιών να αναζητούν λύσεις υποκατάστασης της απώλειας - από τη διαδικασία αυτή επωφελούνται κυρίως οι κατασκευαστικές εταιρείες και εν γένει ο τομέας των κατασκευών που ανθεί, ενώ παράλληλα αναπτύσσονται και καλλιεργούνται μικροπολιτικές και πελατειακές σχέσεις σε επίπεδο πολεοδομικού σχεδιασμού (Δήμος Νίκαιας, 2008). 3. ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΠΕΝΤΕ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΩΝ ΤΕΤΡΑΓΩΝΩΝ ΣΤΑ ΚΙΛΙΚΙΑΝΑ Τα τετράγωνα που μελετήθηκαν υπάγονται στην ευρύτερη περιοχή 214 οικοδομικών τετραγώνων της Νέας Κοκκινιάς 3, η αστική αποκατάσταση έγινε με πρόγραμμα οργανωμένης δόμησης - τα οριστικά παραχωρητήρια εκδόθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1950 και συνήθως δίνεται η πλήρης κυριότητα του οικοπέδου και της κατοικίας που ανεγέρθηκε με δαπάνη του δημοσίου 4. Τα πέντε πιλοτικά οικοδομικά τετράγωνα είναι της περιόδου , βρίσκονται μεταξύ των οδών Κύπρου, Ηλιουπόλεως, Αμυραδάκη και Αμερικανίδων Κυριών και είναι γνωστά ως Κιλικιανά. Συνδέουν τρία σχολεία της περιοχής, γειτνιάζουν με το Χώρο Μνήμης του Μπλόκου της Κοκκινιάς το οποίο ανεγέρθηκε το 1985 από το Υπουργείο Πολιτισμού. Δίπλα στη Μάντρα του Μπλόκου βρίσκεται η πλατεία της Οσίας Ξένης (πλατεία 17 ης Αυγούστου 1944) και απέχουν περίπου κτήρια μπορούν να χαρακτηριστούν διατηρητέα και κάποια συγκροτήματα να ενταχθούν σε προγράμματα ευρύτερης ανάπλασης και συγκρότησης περιοχών λαϊκής κατοικίας υψηλών προδιαγραφών. 3 Βρίσκονται μεταξύ των οδών Κονδύλλη, Καισαρείας, Αταλείας, Φιλαδελφείας, Δελμησού, Φρυγίας, Τζαβέλα, Κονδύλλη και του τμήματος μεταξύ των οδών Κονδύλλη, Λαμψάκου, Γαννοχωριών, Αβύδου, Εθν. Αντιστάσεως, Μπελογιάννη, Κονδύλη. 4 Σύμφωνα με στοιχεία που προκύπτουν από δείγματα παραχωρητηρίων (έχουμε δει μόνο ένα του 1954).

3 7 απόσταση με τα πόδια από την πλατεία του Άη Νικόλα και τις διοικητικές λειτουργίες της Νίκαιας. Σχήμα 1. Αρχική διανομή (πηγή: Υπουργείο Πρόνοιας). Τυπικές περιπτώσεις στην περιοχή μελέτης. Τα τετράγωνα έχουν τυπική διάσταση 59μ. Χ 45μ.. Η μικρότερη προβλεπόμενη επιφάνεια οικοπέδου ήταν 15,5 τ.μ., η συνήθης τ.μ. ενώ η μεγαλύτερη 197 τ.μ. 5. Στα οικόπεδα παράλληλα στους κεντρικούς διαδρόμους τα κτήρια ήταν τραβηγμένα κατά 1μ. μέσα από το πεζοδρόμιο. Πιστεύουμε ότι εδώ αποκαλύπτεται κυρίως μία πρόθεση πλαστικότητας και ομοιομορφίας προς το δρόμο με επιρροές από ξένα πρότυπα όπως, π.χ., με την φύτευση ενός ίδιου δένδρου προς τη λεωφόρο και ύπαρξη πρασιάς που ίσχυε σε ευρωπαϊκά αρχιτεκτονικά σύνολα εργατικών κατοικιών του 19 ου αιώνα 6. Ο κοινόχρηστος χώρος που αντιστοιχεί σήμερα σε κάθε κάτοικο παραμένει πολύ μεγάλος, πάνω από τα θεσμοθετημένα πολεοδομικά σταθερότυπα Αποσπασματικότητα και πελατειακές σχέσεις αντί πολεοδομικού σχεδιασμού. Ο μετασχηματισμός των τετραγώνων εμπεριέχει ως τύπους αλλαγών συνενώσεις οικοπέδων, προσκυρώσεις κοινόχρηστων χώρων, αύξηση του συντελεστή δόμησης, αύξηση της κάλυψης, προσθήκες κτηρίων οριζόντια, κάθετες επεκτάσεις των κτηρίων, ανέγερση νέων και πρόχειρες ή μόνιμες κατασκευές. Σήμερα έχουμε 159 έναντι 182 αρχικών οικοπέδων, τα οποία έχουν ελαφρώς διευρυνθεί ως προς τα αρχικά όρια και με 73% εξ αυτών να έχει υλοποιημένη κάλυψη μεγαλύτερη του 90%. 7 5 Υπήρξαν περιπτώσεις κατά τις οποίες 2 παραχωρητήρια μπορεί να δίνονταν στο ίδιο άτομο, αποδίδοντας τελική επιφάνεια οικοπέδου μετά τη συνένωση ~64 τ.μ. (Υπ. Πρόνοιας, επίσκεψη το 2011). 6 π.χ. Οικισμός Cite Jouffroy Renault στο Clichy-la-Garenne: - Ένα ίδιο δέντρο πρέπει να υπάρχει σε όλους τους κήπους για την ομοιομορφία του οικισμού. Κάθε ενοικιαστής μελλοντικός ιδιοκτήτης οφείλει να περιποιείται τον κήπο του. Δεν μπορεί να αλλάξει τα διαχωριστικά που έχουν τοποθετηθεί ανάμεσα στους κήπους ή να κάνει οποιαδήποτε κατασκευή από ξύλο. Επίσης θα πρέπει να συμφωνήσει ότι θα υπάρχει στον κήπο του ένα μεγάλο δέντρο, ίδιο σε όλους τους κήπους, με σκοπό την υγιεινή και τον καλλωπισμό της λεωφόρου.- Για να προστατευτεί η ομοιομορφία του οικισμού «καμία προσθήκη καθ ύψος δεν μπορεί να γίνει για οποιονδήποτε λόγο».. (Βρυχέα, 2003, σελ ) 7 Οι προσκυρώσεις από τον κοινόχρηστο χώρο αφορούσαν επεκτάσεις των οικοπέδων μέχρι 3μ προς τα πλυσταριά, και 1.5 μ στα σοκάκια για οικόπεδα που έχουν πρόσωπο σε αυτά. Τα νομικά όρια των γεωτεμαχίων που χρησιμοποιήθηκαν για τον υπολογισμό της κάλυψης εξήχθησαν από πρόσφατο τοπογραφικό διάγραμμα που διορθώθηκε ως προς τις προσκυρώσεις μέχρι το 1971 και τις συνενώσεις που

4 Με τον Αναγκαστικό Νόμο 395/68, ΦΕΚ 95/Α/ οι συντελεστές αυξάνονται σε ολόκληρη τη χώρα και στη Νίκαια εφαρμόζονται οι 3 όροφοι με προσαύξηση 30%. Στη συνέχεια, βάσει του ΓΟΚ του 1973, η κάλυψη στην περιοχή μελέτης διαμορφώνεται σε 0,7 έως 0,8 8. Οι όροφοι δεν μπορούν να ξεπερνούν τους σε εσοχή. Ο συντελεστής δόμησης γίνεται 2,6 για όλο το κέντρο της Νίκαιας. Το μέγιστο ύψος είναι άνω των 12μ. με πριμοδότηση 1μ. σε περιπτώσεις ισόγειων καταστημάτων 9. Με τον ΓΟΚ του εισάγεται για πρώτη φορά η έννοια του υμιυπαίθριου χώρου ο οποίος μπορεί να φτάνει σε ποσοστό 20% επί της δομημένης επιφάνειας και στη συνέχεια, το 2009, πέφτει στο 15% της δομημένης επιφάνειας. Το 1990 το Δημοτικό Συμβούλιο της Νίκαιας αποφασίζει να αυξηθεί η κάλυψη στα προσφυγικά οικοδομικά τετράγωνα του «κέντρου» (δεν περιλαμβάνονται τα Γερμανικά κ.α.) σε 100% για βάθος οικοπέδου μέχρι 17μ., πέραν αυτού του βάθους το οικόπεδο μένει ακάλυπτο. Με την ίδια απόφαση 11, το ύψος καθορίζεται από ένα ιδεατό στερεό βάσει του οποίου πέραν των 7μ καθ ύψος το κτίριο αναπτύσσεται σε εσοχή υπό γωνία 45 ο προς την πίσω πλευρά του οικοπέδου, όπως αυτή προσδιορίζεται ανάλογα με το αν το οικόπεδο εφάπτεται ή όχι σε σοκάκι. Εν γένει τα ύψη δεν ξεπερνούν τους 3 ορόφους και σε σπάνιες περιπτώσεις τους 4. Η διάταξη του 1990 καταργείται μετά την 170/2000 απόφαση του ΣτΕ που συνεδρίασε το 1996 για να εκδικάσει υπόθεση με την οποία ζητείται από ιδιώτες να ακυρωθεί απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Νίκαιας και το ΦΕΚ, κατά το μέρος αυτού που αφορά το ΟΤ 206, διότι μέρος του κοινόχρηστου χώρου παραπλεύρως της οικοδομής τους μετατρέπεται σε οικοδομήσιμο. Τα κτήρια συνεχίζουν να αλλάζουν μέχρι σήμερα υπό αυτό το καθεστώς, χωρίς να έχει προταθεί τεχνική λύση που θα ικανοποιεί όλους τους κατοίκους. Κάθε ενδιαφερόμενος υποβάλλει αίτημα τροποποίησης του ρυμοτομικού σχεδίου για το οικόπεδο στο οποίο αφορά η αλλαγή. Σχήμα 2. (α) Μέθοδος που περιγράφεται στο ΦΕΚ 251/ , (β) κτήριο στο 48ο Ο.Τ. δίπλα σε σοκάκι, (γ) κτήρια στο Ο.Τ. 56 που αναπτύσσονται με ανάλογο τρόπο. Σήμερα διαπιστώνουμε ότι παρόλο που ολόκληρη η περιοχή είχε σχεδιαστεί σε απλό ιπποδάμειο σύστημα ο προσανατολισμός για τον περιπατητή είναι δύσκολος, η αναγνώριση της τυπολογίας των κτηρίων και της ιστορίας δεν υποβοηθείται ενώ δεν υπάρχει εμφανής οργάνωση του κοινόχρηστου χώρου που δεν θα επιτείνει την αίσθηση στον επισκέπτη ότι είναι απρόσκλητος όταν περνάει μέσα από κάποιο τετράγωνο. Στη θέση των κοινών πλυντηρίων στο εσωτερικό σύντομα κτίστηκαν μικρές αυθαίρετες κατοικίες για νέους πρόσφυγες. Μετά τον Πόλεμο, κατεδαφίστηκαν όλα και ο χώρος παρέμεινε κοινόχρηστος για τους κατοίκους (Παπαδοπούλου και Σαρηγιάννης, 2006, σελ. έχουν συντελεστεί λόγω ανέγερσης κτηρίων σε περισσότερα του ενός οικόπεδα. Στοιχεία για τις καταλήψεις δεν ελήφθησαν υπόψη. 8 Ακριβέστερα σε Κ = 0,8Ε για γωνιαίο οικόπεδο (για επιφάνεια < 200 τ.μ.) και σε Κ = 0,7Ε της επιφάνειας για μεσαίο οικόπεδο. 9 Το ύψος υπολογίζεται με βάση τον κανόνα ν (ήτοι 4 όροφοι) Χ 3,30μ + 1μ. στην περίπτωση που το ισόγειο είναι κατοικία ή ν (ήτοι 4 όροφοι) Χ 3,30μ + 2μ. στην περίπτωση που το ισόγειο είναι κατάστημα 10 Με το νόμο 1577/1985 η κάλυψη προσδιορίζεται σε 70% τόσο για γωνιακά όσο και μεσαία οικόπεδα, η κάλυψη παραμένει ίδια και το μέγιστο ύψος για σ.δ. 2,6 καθορίζεται στα 31,20μ που στην περιοχή μελέτης δεν μπορεί να επιτευχθεί. 11 Β.λ. ΦΕΚ 251/Δ/

5 102). Σύμφωνα με την Κυριακίδου (2005, σελ. 14) η παρουσία του αυτοκινήτου με τις επεκτάσεις κτηρίων είχε σαν συνέπεια η λειτουργία του ημιδημόσιου χώρου να παραληφθεί από τον εσωτερικό κοινόχρηστο χώρο αντίστοιχων τετραγώνων και όχι από τους περιμετρικούς δρόμους και πεζοδρόμια με συνέπεια τον «απομονωτισμό» τους, την ενδυνάμωση της αυτονομίας καθενός, την περαιτέρω ιδιωτικοποίηση του, έτσι ώστε ο ξένος να αισθάνεται αρχικά ως εισβολέας. Οι κάτοικοι θεωρούν ως δεδομένο το «αποκλειστικό» δικαίωμα» της χρήσης του κοινόχρηστου χώρου και συγχρόνως την «αποκλειστική» ευθύνη συντήρησης του. Στη συντήρηση περιλαμβάνεται η καθαριότητα, η φροντίδα των φυτών που υπάρχουν σε κάποια παρτέρια, ο χρωματισμός των παρτεριών, η διευθέτηση των απορροών κ.α. (ο.π., 2005, σελ. 14). Πρέπει να σημειωθεί πως λόγω έλλειψης κρατικών επενδύσεων οι συντηρήσεις του Δήμου εξαντλούνται σε βάψιμο των παρτεριών (π.χ. το Πάσχα), χωρίς ουσιαστικές επεμβάσεις στη διευθέτηση των ομβρίων και το πράσινο, πέραν της διασφάλισης νερού σε δεξαμενές για την άρδευση κάτι που σήμερα έχει επίσης περιοριστεί. Ανάλογα, οι ουσιαστικές αναπλάσεις, που ξεπερνούν τις συντηρήσεις των πεζοδρομίων και των τσιμεντόδρομων, είναι ελάχιστες έως ανύπαρκτες. 4. Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΩΝ ΧΩΡΩΝ Στην αρχιτεκτονική λύση οι μελετητές 12 προτείνουν το διαχωρισμό του δημόσιου χώρου σε τρεις ζώνες, η καθεμιά από τις οποίες θα δέχεται συγκεκριμένες κοινωνικές λειτουργίες, χωρίς όμως να τις διαχωρίζει. Η μορφολογία του εδάφους στα 5 τετράγωνα δημιουργεί μια έντονη κλίση προς τις κοινωνικές λειτουργίες που αξιοποιείται για τον προσανατολισμό μέσω της δαπεδόστρωσης και του φωτισμού. Χαμηλοί κύβοι-εμπόδια πορτοκαλί χρώματος στις εισόδους εμποδίζουν τη διέλευση του αυτοκινήτου. Ζώνη Α: «Ιδιωτική ζώνη» Είναι η ζώνη που δημιουργείται σε άμεση επαφή με τα κατώφλια των κατοικιών και η οποία ανήκει περισσότερο στους κατοίκους. Έχει πλάτος 2,5 εώς 3μ περίπου. Στα όρια της ζώνης αυτής δεν υπάρχει συγκεκριμένη διαμόρφωση ώστε να δίνεται η δυνατότητα στους ίδιους τους κατοίκους να τη διαμορφώσουν (π.χ. τοποθέτηση γλαστρών, ιδιωτικών καθισμάτων, άπλωμα της μπουγάδας κλπ.), μέσα όμως σε κάποια συνθετικά όρια. Ο διαχωρισμός της συγκεκριμένης ζώνης από τις υπόλοιπες γίνεται μέσω της αλλαγής χρώματος του υλικού δαπεδόστρωσης. Ζώνη Β: «Δημόσια ζώνη» Ως δημόσια ζώνη ορίζεται ο κεντρικός άξονας που διασχίζει τα Ο.Τ.. αποτελεί ουσιαστικά ένα εσωτερικό δίκτυο διαδρομών. Θα αποτελέσει το πέρασμα που θα χρησιμοποιείται από όλους όσους θέλουν να ακολουθήσουν μια πιο ήσυχη και ευχάριστη διαδρομή με τα πόδια ή το ποδήλατο. Η αίσθηση του μονοπατιού δημιουργείται με τη διάσπαρτη τοποθέτηση μαρμάρου στο χυτό υλικό. Ζώνη Γ: «Ενδιάμεση ζώνη» Την ενδιάμεση ζώνη αποτελούν οι χώροι ανάμεσα στην ιδιωτική και τη δημόσια ζώνη. Οι χώροι αυτοί περιέχουν την βασική φύτευση, τα παρτέρια και τα καθιστικά. Είναι τα σημεία στάσης από την κεντρική διαδρομή και χρησιμοποιούνται από περαστικούς αλλά και από κατοίκους. Διαχωρίζεται από τη δημόσια ζώνη με το πιο αχνό χρώμα χρώμα και μία ζώνη τσιμέντου πάχους 10εκ. Βασικό αρχιτεκτονικό στοιχείο της ενδιάμεσης ζώνης είναι τα παρτέρια με τα ενσωματωμένα καθιστικά. Τα παρτέρια τοποθετούνται κυρίως εκεί που υπάρχουν τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα δέντρα. 12 Η αρχιτεκτονική μελέτη και μελέτη φωτισμού εκπονήθηκε από την ομάδα των: Ελένη Ακρίτα, Αρχιτέκτων Μηχανικός, Αναστάσιος Βασιλειάδης, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, Ουρανία Μέρη, Αρχιτέκτων Μηχανικός, Κάτια Χάγιου, Αρχιτέκτων Μηχανικός. Ο προϋπολογισμός εφαρμογής του έργου είναι και η χρηματοδότηση του εξασφαλίστηκε με εθνικούς πόρους μέσω του Προγράμματος «ΘΗΣΕΑΣ» των ΟΤΑ. Η διάθεση των κονδυλίων δεν έχει γίνει ακόμα λόγω «παγώματος» του προγράμματος από τον Οκτώβριο του 2009.

6 Σχήμα 3. (α) Η γενική κάτοψη της πρότασης ανάπλασης. (β) Παράδειγμα της πρότασης για το Ο.Τ. μεταξύ των οδών Αμερικανίδων Κυριών, Κιλικίας, Εφέσου και Κύπρου. 5. ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΩΝ ΣΤΗ ΝΙΚΑΙΑ Οι τυπολογίες είναι αναγκαίες ώστε να διευκολυνθεί η συγκέντρωση και ταξινόμηση διαχρονικών πληροφοριών (από απογραφείς, μελετητές, φοιτητές, κατοίκους, το Δήμο κ.λ.π.) και να μπορούν να γίνουν ολοκληρωμένες προτάσεις σε όλες τις κλίμακες, κατόπιν διαλόγου με τους ιδιοκτήτες, εν όψει ενός νέου ΓΠΣ για την πόλη. Με βάση στοιχεία του Δήμου και βιβλιογραφικές πηγές δημιουργήθηκε μία πρώτη οντολογία με τις τυπολογίες περιοχών, οικοπέδων και κτηρίων προσφυγικής αποκατάστασης στη Νίκαια στην οποία καταχωρήθηκαν δοκιμαστικά στοιχεία για τα 5 τετράγωνα. Η οντολογία είναι πειραματική τόσο αναφορικά με το εργαλείο πληροφορικής που χρησιμοποιήθηκε (protégé 13 ) όσο και αναφορικά με την τεκμηρίωση της (π.χ. δεν υποστηρίζεται η εισαγωγή εικόνων για την τεκμηρίωση των τυπολογιών). Σχήμα 4. Απόσπασμα οντολογίας για τα προσφυγικά της Νίκαιας. 5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Βάΐου Ν. και άλλοι / Γεωργουλής Δ. (Επιμέλεια), Κείμενα στη θεωρία και στην εφαρμογή του πολεοδομικού και του χωροταξικού σχεδιασμού. Αθήνα. Παπαζήσης. Βρυχέα Α., Κατοίκιση και κατοικία. Διερευνώντας τα όρια της αρχιτεκτονικής. Αθήνα,. Ελληνικά Γράμματα. 13 Δεν καταφέραμε να χρησιμοποιήσουμε αποτελεσματικά το towntology που ήταν καταλληλότερο για το συγκεκριμένο έργο, lyon.fr/robert.laurini/ftp. Β.λ. ενδεικτική περιγραφή στο: «Ontology for Urban Development: Conceptual Models for Practitioners», Cost Action C21 Towntology, th October 2007, Turin, Italy.

7 Δήμος Νίκαιας, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Νίκαιας Νίκαια. Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, 2006, Η Αττική Γη υποδέχεται τους πρόσφυγες του 22. Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία. Καρύδης Ν., Τα επτά βιβλία της πολεοδομίας, Αθήνα, Παπασωτηρίου, 2 η έκδοση. Κυριακίδου Φ., Οι προσφυγικές κατοικίες της Νίκαιας: Μετασχηματισμοί μέσα στο χρόνο, Θεσσαλία. Ερευνητικό Θέμα. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών. Λεοντίδου Λ., Πόλεις της σιωπής. Εργατικός Εποικισμός της Αθήνας και του Πειραιά, Αθήνα. Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα ΕΤΒΑ. Παπαδοπούλου Ε., Σαρηγιάννης Γ., Συνοπτική έκθεση για τις προσφυγικές περιοχές του λεκανοπεδίου Αθηνών. Ε.Μ.Π.. Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών. Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας. Σπουδαστήριο Πολεοδομικών Ερευνών. Σαρηγιάννης Γ., Αθήνα Εξέλιξη Πολεοδομία Μεταφορές. Αθήνα, Συμμετρία. Hirshon R., Κληρονόμοι της μικρασιατικής καταστροφής. Η κοινωνική ζωή των μικρασιατών προσφύγων στον Πειραιά, Αθήνα. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.