ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ. Διεθνής Ημέρα Μουσείων 2014 ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ. Περιεχόμενα

Transcript

1 ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2014 ΤΕΥΧΟΣ 11 Περιεχόμενα 1 Διεθνής Ημέρα Μουσείων Συνέδρια, Σεμινάρια & Ημερίδες 25 Μουσεία - Εκθέσεις 42 Πολιτιστικά & Εκπαιδευτικά Προγράμματα 45 Πράσινες Πολιτιστικές Διαδρομές 47 Συμβούλιο Μουσείων 48 Βραβεία και διακρίσεις στα καλύτερα ευρωπαϊκά μουσεία 49 Η συλλογή αφισών του Ελληνικού Τμήματος του ICOM 49 Επισκέψεις ξένων στο Ελληνικό Τμήμα του ICOM 51 Τιμητική εκδήλωση στο Γαλλικό Ινστιτούτο 51 Τάσος Μαργαριτώφ 52 Νέες εκδόσεις Διεθνής Ημέρα Μουσείων 2014 Τον Μάιο του 2014 συμπληρώθηκαν τριάντα χρόνια από τότε που το Ελληνικό Τμήμα του ICOM καθιέρωσε στη χώρα μας τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων, ο οποίος αποτελεί πλέον έναν καταξιωμένο και εξαιρετικά δημοφιλή θεσμό. Το θέμα του φετινού εορτασμού ήταν «Οι συλλογές των μουσείων μάς ενώνουν (Museum collections make connections)». Με αφετηρία αυτό το θέμα, μουσεία δημόσια και ιδιωτικά, εφορείες αρχαιοτήτων, ιδρύματα που διαθέτουν μουσειακές συλλογές και άλλοι φορείς οργάνωσαν πλήθος εκδηλώσεων σε όλη την Ελλάδα στο διάστημα από 12 Μαΐου-18 Ιουνίου. Εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, διαλέξεις, θεματικές ξεναγήσεις και άλλες εκδηλώσεις προσέλκυσαν το ενδιαφέρον ενός ευρύτατου κοινού. Τιμώμενο από το ICOM μουσείο για το 2014 ήταν το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, το οποίο συμπλήρωσε φέτος έναν αιώνα από την ίδρυσή του. Η κεντρική εκδήλωση, λόγω των επικείμενων τότε εκλογών, πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα, 12 Μαΐου. Από νωρίς το απόγευμα το φωνητικό σύνολο «έξη» υποδεχόταν το κοινό στους χώρους του Μουσείου. Παράλληλα, οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να ξεναγηθούν στις μόνιμες και τις περιοδικές εκθέσεις του. Τον κύκλο ομιλιών που ακολούθησε, άνοιξε η πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος του ICOM κ. Τέτη Χατζηνικολάου, η οποία συντόνισε την εκδήλωση. Τον χαιρετισμό του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Πάνου Παναγιωτόπουλου διάβασε η γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς κ. Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη. Ακολούθησαν ομιλίες του κ. Αλέξη Καλοκαιρινού, καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης και προέδρου της Εταιρείας Κρητικών Ιστορικών Μελετών, του κ. Alexandre Farnoux, διευθυντή της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής, της καθηγήτριας κ. Catherine Morgan, διευθύντριας της Βρετανικής Σχολής Αθηνών και της κ. Αναστασίας Λαζαρίδου, διευθύντριας του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, η οποία αναφέρθηκε στη μακραίωνη ιστορία του Μουσείου. Τον εορτασμό έκλεισε μουσική εκδήλωση στον κήπο του Μουσείου με μουσικές της Μεσογείου από το μουσικό σχήμα Carousel. Με αφορμή τον φετινό εορτασμό οργανώθηκε συζήτηση στρογγυλής τράπεζας στο Κανάλι της Βουλής (εκπομπή «Κάρτα Μέλους», σε επιμέλεια Ματρώνης Δικαιάκου) με θέμα «Έξοδος στα μουσεία», η οποία μεταδόθηκε την Κυριακή, 18 Μαΐου. Στη συζήτηση έλαβαν μέρος η πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος του ICOM κ. Τέτη Χατζηνικολάου, η διευθύντρια του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου κ. Αναστασία Λαζαρίδου και ο πρόεδρος της Τεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων κ. Κωστής Μπιτζάνης.

2 ενημερωτικο δελτιο Νο 11 > δεκεμβριος ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Χαιρετισμός Τέτη Χατζηνικολάου Πιστοί στην υπόσχεση που δώσαμε πριν από τριάντα χρόνια, σας καλωσορίζουμε στον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων 2014 που φέτος έχει ως θέμα «Οι συλλογές των μουσείων μάς ενώνουν». Με την επιλογή του θέματος αυτού το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM) επιθυμεί να επισημάνει τη δυνατότητα των μουσειακών συλλογών να δημιουργούν ουσιαστικούς δεσμούς με άλλους πολιτιστικούς οργανισμούς και μουσεία μικρά ή μεγάλα, περιφερειακά ή εθνικά και κυρίως με την κοινωνία στο σύνολό της, προς όφελος της οποίας οφείλουν να λειτουργούν. Η ερμηνεία των μουσειακών συλλογών δεν είναι μονοδιάστατη. Ποικίλλει ανάλογα με το επιστημονικό, κοινωνικό, πολιτιστικό ή και ψυχολογικό υπόβαθρο εκείνων που τις προσεγγίζουν. Οι διαφορετικές ερμηνείες επηρεάζονται από τις εκάστοτε ιστορικές συνθήκες και την κυρίαρχη ιδεολογία. Τα μουσεία όμως είναι ζωντανοί οργανισμοί που λειτουργούν στο παρόν και προβάλλουν την πολιτιστική κληρονομιά και τη σύγχρονη δημιουργία με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον. Τα μηνύματα που μπορούν να μεταδώσουν τα αντικείμενα που συγκροτούν τις μουσειακές συλλογές έχουν τη δύναμη να συνδέουν το παρελθόν με το παρόν, τη μια γενιά με την άλλη, διαφορετικές κοινωνικές ομάδες μεταξύ τους, το σήμερα με το αύριο. Οι δυνατότητες αυτές αποτελούν μια μεγάλη πρόκληση για τα σύγχρονα μουσεία που καλούνται, πέρα από την έρευνα, τη συντήρηση και την προβολή των συλλογών τους, να ενδυναμώσουν τη σχέση τους με την κοινωνία και να γίνουν γέφυρες ιδεών και πολιτισμών, συμβάλλοντας στην κοινωνική συνοχή. Ο φετινός εορτασμός της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων έχει ιδιαίτερη σημασία για όλους μας, καθώς συμπίπτει με τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την ίδρυση του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου. Το Βυζαντινό Μουσείο τιμάται από το ICOM για την επέτειο αυτή, αλλά και γιατί ανταποκρίνεται απόλυτα στο μήνυμα του εορτασμού, όπως θα αποδειχθεί και από τις ομιλίες που θα ακολουθήσουν. Για την ιστορία θα πρέπει όμως να αναφερθούμε ειδικά σε ορισμένα γεγονότα που συνδέουν το Βυζαντινό Μουσείο με το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων και γενικότερα με τον χώρο της μουσειολογίας. Το ICOM ιδρύθηκε το 1946 στο Μουσείο του Λούβρου από ειδικευμένους επαγγελματίες αρχαιολόγους, ιστορικούς της τέχνης, εθνολόγους, μουσειολόγους, συντηρητές, κ.ά. ως «κραυγή αγωνίας» για την τύχη της πολιτιστικής κληρονομιάς που είχε υποστεί σημαντικές καταστροφές κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Έναν μήνα μετά την ίδρυση του ICOM, η πρώτη Γενική Συνέλευση της UNESCO αποφασίζει να στηρίξει ουσιαστικά να υιοθετήσει τον νέο αυτό οργανισμό προσφέροντάς του στέγη στο κτήριό της στο Παρίσι. Το 1951, UNESCO και ICOM ξεκινούν από κοινού τη «Σταυροφορία των Μουσείων», όπως οι ίδιοι την ονόμασαν, που σηματοδοτεί ουσιαστικά την αρχή της συνειδητοποίησης του εκπαιδευτικού ρόλου των μουσείων. Πραγματοποιούνται ειδικά σεμινάρια σε πολλές χώρες του κόσμου. Το 1954 εξήντα χρόνια πριν, όταν το Βυζαντινό Μουσείο ήταν σαράντα ετών το σεμινάριο πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, στο Βυζαντινό Μουσείο, με θέμα «Ο ρόλος των μουσείων στην εκπαίδευση» και με πρόεδρο της Οργανωτικής Επιτροπής τον τότε διευθυντή του Μουσείου Γεώργιο Σωτηρίου. Διήρκεσε έναν ολόκληρο μήνα και είχε σημαντικό αντίκτυπο στον τύπο της εποχής. Εκτενή αποσπάσματα δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό του Ευάγγελου Παπανούτσου «Παιδεία και Ζωή», ενώ θεωρείται, ακόμη και σήμερα, ένα από τα σημαντικότερα στην ιστορία του ICOM. Τα σεμινάρια αυτά ακολούθησαν πλήθος άλλες δραστηριότητες με τον ίδιο πάντοτε προβληματισμό (δηλαδή το άνοιγμα των μουσείων στην κοινωνία ) που κατέληξαν το 1977 στον ορισμό της 18ης Μαΐου ως Διεθνούς Ημέρας Μουσείων. Στην εκατοντάχρονη πορεία του, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο υπήρξε πρωτοπόρο σε πολλούς τομείς της μουσειακής λειτουργίας. Ενδεικτικά και μόνο αναφέρουμε τον τομέα της συντήρησης αρχαιοτήτων και έργων τέχνης: το Μουσείο αποτέλεσε επί σειρά ετών σημείο αναφοράς, κέντρο εκπαίδευσης και φυτώριο πολλών συντηρητών που διέπρεψαν στον τομέα της αποκατάστασης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Το Βυζαντινό Μουσείο είναι όμως στενά συνδεδεμένο και με την ιστορία του Ελληνικού Τμήματος του ICOM, καθώς και με τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων. Το 1988, στα πρώτα βήματα του Ελληνικού Τμήματος, που ιδρύθηκε το 1983, το Μουσείο αποτέλεσε το επίκεντρο του εορτασμού που ήταν αφιερωμένος στα 900 χρόνια της Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου. Οικοδέσποινα ήταν η τότε διευθύντριά του κ. Μυρτάλη Αχειμάστου-Ποταμιάνου. Δεκαεπτά χρόνια μετά, στις 18 Μαΐου 2005, ο αείμνηστος διευθυντής του Μουσείου Δημήτρης Κωνστάντιος μάς υποδέχθηκε και πάλι εδώ για την κεντρική εκδήλωση του εορτασμού που είχε ως θέμα «Μουσεία - Γέφυρες Πολιτισμών» με τιμώμενα μουσεία το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη, το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης του Μουσείου Μπενάκη και, βεβαίως, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.

3 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ δεκεμβριοσ 2014 > ενημερωτικο δελτιο Νο 11 3 Ο εορτασμός της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων καθιερώθηκε στη χώρα μας πριν από 30 ακριβώς χρόνια. Είναι λοιπόν μια ευτυχής συγκυρία το ότι βρισκόμαστε σήμερα εδώ για να γιορτάσουμε διπλά γενέθλια. Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο χρόνια από την ίδρυσή του ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ Tο Bυζαντινό και Xριστιανικό Mουσείο, ένα από τα σημαντικότερα διεθνώς μουσεία τα αφιερωμένα στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή τέχνη και τον πολιτισμό, γιορτάζει φέτος τα 100 χρόνια από την ίδρυσή του. H ίδρυση του Bυζαντινού και Xριστιανικού Mουσείου το 1914 είναι το αποτέλεσμα μακρόχρονων επιστημονικών, ιδεολογικών και πολιτικών διεργασιών που σχετίζονταν με τη θέση, τους σκοπούς και τον χαρακτήρα του νέου φορέα. Tον Nοέμβριο του 1914, ο ιδρυτικός νόμος 401 επικύρωσε τη νομική υπόσταση του φορέα αναδεικνύοντας τους σκοπούς και το πλαίσιο λειτουργίας του νέου εθνικού μουσείου. Tο θεσμικό πλαίσιο του Μουσείου ανέδειξε έναν χώρο στον οποίον οι συλλογές και οι εκθέσεις διεκδίκησαν την έκφραση και την αναπαράσταση εθνικών αξιών συνυφασμένων με την ιστορική και κοινωνική πραγματικότητα της χώρας. Aπό τις αρχές του 20ού αιώνα η ιστορία του Μουσείου συνυφάνθηκε όχι μόνο με τη νεώτερη πολιτική ιστορία του τόπου, στο πλαίσιο της οποίας ο ορισμός της ταυτότητάς του ως εθνικού αναδιατυπώθηκε πολλαπλώς, αλλά και εντάχθηκε στο ευρύτερο πλαίσιο της προστασίας και ανάδειξης των μεσαιωνικών-βυζαντινών αρχαιοτήτων. Tο Μουσείο, ως συστατικό κομμάτι της Aρχαιολογικής Yπηρεσίας, παρακολούθησε την πορεία της, κινήθηκε στο πλαίσιο της ευρύτερης αρχαιολογικής δραστηριότητας, παρακολούθησε τους κλυδωνισμούς της, αλλά κυρίως αποτύπωσε με ευκρινή τρόπο τις εκάστοτε απόψεις περί της πρόσληψης του Βυζαντίου. Tο Μουσείο οφείλει ένα σημαντικό μέρος των συλλογών του στις πρώτες αλλά συντονισμένες προσπάθειες του Aδαμάντιου Aδαμαντίου, πρώτου διευθυντή του Μουσείου από το 1914 έως το Tην ίδια χρονιά, το 1914, πεθαίνει ο Γεώργιος Λαμπάκης, γενικός γραμματέας της Xριστιανικής Aρχαιολογικής Eταιρείας, οι συλλογές της οποίας περιήλθαν, κατά μεγάλο μέρος, στο Μουσείο το H συγκρότηση των συλλογών απέκτησε από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ίδρυσης του νέου μουσείου έναν συντεταγμένο και επιστημονικό χαρακτήρα και αναδείχθηκε σε βασική προτεραιότητα, ενώ τα κριτήρια εμπλουτισμού των συλλογών συνδέθηκαν αρχικά, ως επί το πλείστον, με τη μέριμνα για τη συγκέντρωση, διαφύλαξη, προστασία και μελέτη των αντικειμένων και λιγότερο με την έκθεση και προβολή τους. Σήμερα, οι σημαντικές συλλογές του Μουσείου περιλαμβάνουν αντικείμενα από τον 3ο έως τον 20ό αιώνα, μεταξύ των οποίων ορισμένα είναι από τα σημαντικότερα έργα διεθνώς της βυζαντινής και μεταβυζαντινής τέχνης. Σημαντικό σταθμό της ιστορίας του Μουσείου αποτέλεσε το 1930 η έκθεση των συλλογών στο συγκρότημα του Mεγάρου της Δούκισσας της Πλακεντίας, χειμερινή έπαυλη της Sophie de Marbois Lebrun, μόνιμη έκτοτε στέγη του Bυζαντινού Mουσείου, μετά τις αναγκαίες προσαρμογές που υλοποίησε ο αρχιτέκτονας Aριστοτέλης Zάχος με την καθοδήγηση του Γεωργίου Σωτηρίου, του μακροβιότερου διευθυντή του Μουσείου από το 1923 έως το Tο νέο Mουσείο άνοιξε τις πύλες του στο κοινό τον Σεπτέμβριο του 1930, με την ευκαιρία του Γ Διεθνούς Bυζαντινολογικού Συνεδρίου στην Aθήνα. Tο έτος αυτό σηματοδοτεί μια ουσιαστική τομή στην ιστορία του Bυζαντινού Mουσείου. H μουσειολογική σύλληψη του Σωτηρίου παρέμεινε κυρίαρχη καθ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα παρά τον εμπλουτισμό της έκθεσης με νέες ενότητες και αντικείμενα. Tο 1960 διαδέχθηκε τον Γεώργιο Σωτηρίου μια άλλη σπουδαία μορφή, ο ακαδημαϊκός Mανόλης Xατζηδάκης, ο οποίος χάρη στη γόνιμη μαθητεία του πλάι σε κορυφαίους δασκάλους των μεγάλων ευρωπαϊκών κέντρων, με ανοιχτό γνωστικό ορίζοντα, ευρύ γνωστικό πεδίο και εξασκημένη όραση κατάφερε να συνδέσει κυρίως το Μουσείο με τον ευρωπαίκό και διεθνή χώρο, με τη φιλοδοξία να το καταστήσει διεθνές κέντρο ερευνών. H ίδρυση Διεθνούς Φωτογραφικού Aρχείου Bυζαντινής Tέχνης με επιχορήγηση του Συμβουλίου της Eυρώπης και η διοργάνωση της Διεθνούς Έκθεσης Bυζαντινής Tέχνης στο Zάππειο το 1964, υπό την αιγίδα του Συμβουλίου της Eυρώπης, πρωτοποριακή στη σύλληψή της, εγγράφονται στο σκεπτικό αυτό. Έκτοτε, διαπρεπείς βυζαντινολόγοι με αφοσίωση και ισχυρό επιστημονικό λόγο υπηρέτησαν στο Mουσείο, ο έφορος Παύλος Λαζαρίδης, οι διευθύντριες Mυρτάλη Aχειμάστου-Ποταμιάνου, Xρυσάνθη Mπαλτογιάννη, ο Δημήτριος Kωνστάντιος, η Eυγενία Xαλκιά. Eδώ ακόμα λειτούργησε το πρώτο Κέντρο Συντήρησης, και τίμησαν με την εργασία τους το Μουσείο ονόματα όπως του Φώτη Kόντογλου, του Μιχάλη Nουκάκη, του Φώτη Zαχαρίου, του Γιάννη Kολέφα, του Τάσου Mαργαριτώφ, του Σταύρου Mπαλτογιάννη και τόσων άλλων σημαντικών που δεν θα ήταν δυνατόν εδώ

4 ενημερωτικο δελτιο Νο 11 > δεκεμβριος ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ να αναφέρουμε. Σε όλους αυτούς, κομμάτι πλέον της ιστορίας του Μουσείου, στους διευθυντές, επιμελητές, συντηρητές, διοικητικούς υπαλλήλους, φύλακες, γνωστούς και αφανείς συναδέλφους που το υπηρέτησαν όλα αυτά τα χρόνια, από τις απαρχές της ίδρυσής του, με ανιδιοτέλεια, ασκητική αφοσίωση και ισχυρό επιστημονικό λόγο, στηρίζεται το παρόν και το μέλλον του Βυζαντινού Mουσείου. Aναμφισβήτητη τομή στην ιστορία του αποτελεί η ανάθεση μελέτης για την επέκταση του Μουσείου επί της θητείας της Mυρτάλης Aχειμάστου-Ποταμιάνου ( ), με δαπάνες του B KΠΣ. H επανέκθεση των συλλογών ολοκληρώθηκε στη συνέχεια, μετά από δεκαετή προετοιμασία, το 2010, με μια νέα εκθεσιακή φιλοσοφία και με την επιστημονική ευθύνη του Δημήτρη Kωνστάντιου, διευθυντή του Μουσείου από το 1999 έως το 2010, στη θητεία του οποίου συντελέσθηκε ο εκσυγχρονισμός του ιστορικού αυτού μουσειακού φορέα αντικείμενα από τον 3ο έως τον 20ό αιώνα, από το Bυζάντιο έως τη Nεώτερη Eποχή, εκτίθενται σε θεματικές ενότητες, οι οποίες αρθρώνονται μέσα στον χώρο ακολουθώντας μια χρονολογική-θεματική πορεία με αφηγηματική ροή και αναγωγή στο ιστορικό και πολιτιστικό πλαίσιο της εποχής τους. H μουσειολογική πρόταση χαρακτηρίζεται από μια νέα εκθεσιακή φιλοσοφία όχι μόνο ως προς το περιεχόμενο της έκθεσης και την ερμηνευτική προσέγγιση των συλλογών, αλλά και ως προς τις προθέσεις και τους στόχους οι οποίοι διατυπώθηκαν δημόσια καθ όλη τη διάρκεια του έργου, προϊόν συλλογικής εργασίας του συνόλου του επιστημονικού προσωπικού του Μουσείου που μελέτησε τα αντικείμενα και τις αντίστοιχες ιστορικές πηγές, υπό την επιστημονική εποπτεία του Δημήτρη Kωνστάντιου. Eίναι σημαντικό ότι, για πρώτη ίσως φορά, σε επίπεδο επανέκθεσης εθνικού μουσείου αναγνωρίζεται η ευθύνη των επιμελητών στη διαμόρφωση μιας εικόνας για το παρελθόν. H σχέση του Bυζαντινού Mουσείου με τις συγκροτημένες συλλογές του πέρασε από πολλά και διαφορετικά στάδια, από το παρελθόν έως σήμερα. Aπό τον αρχικό ορισμό του περιεχομένου μιας συλλογής, της διαμόρφωσης και του εμπλουτισμού της, του ευρύτερου νομικού καθεστώτος προστασίας των αντικειμένων έως τον τρόπο προβολής και συνολικής διαχείρισης, τα ζητήματα αυτά σήμερα, στο σύνολό τους, αποκαλύπτουν με τον πλέον εύγλωττο τρόπο την ίδια την ιστορία του φορέα. H ιστορία του Bυζαντινού Mουσείου από την εποχή του Λαμπάκη έως σήμερα, τον 21ο αιώνα, αναδεικνύει ακόμα τη σταδιακή εξέλιξη της χρήσης των συλλογών: η συλλογή αντικειμένων δίνει τη θέση της στη συλλογή ιδεών, η μετωνυμική σχέση των αντικειμένων με το παρελθόν εξελίσσεται σε μεταφορική, καθώς τα αντικείμενα χάρη στη διαμεσολάβηση των αρχαιολόγων, με την αξιολόγηση και ερμηνεία των συλλογών καταλήγουν σήμερα να συνδέονται μεταξύ τους στο πλαίσιο της αφήγησης για τη δημιουργία μιας εικόνας για το παρελθόν. Kαθίσταται σαφές ότι ο ρόλος των συλλογών διαπλέκεται με αυτόν των επιμελητών, ως μέρη ενός συνόλου που συλλειτουργεί σε μια συνεχή εξελικτική διαδικασία που καθορίζει τις σχέσεις μουσείου-κοινού και καθορίζεται αντιστοίχως από το κοινωνικό γίγνεσθαι. Kάθε έκθεση είναι και μια νέα ματιά στο παρελθόν, μια νέα ανάγνωση του παρελθόντος, εν προκειμένω του βυζαντινού μας παρελθόντος. H υποστήριξη της ερμηνευτικής πρότασης της επανέκθεσης επιτεύχθηκε με τη βέλτιστη αξιοποίηση των συλλογών του Μουσείου. Tα αντικείμενα ανασύρθηκαν από τις αποθήκες, συντηρήθηκαν επί σειρά ετών, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις προχωρήσαμε και σε δανεισμούς από Eφορείες και Mουσεία της χώρας, στο πλαίσιο της φιλοσοφίας της συστηματικής συνεργασίας των μουσείων αλλά και της στρατηγικής διαχείρισης των συλλογών. Σηματοδώντας την έναρξη μιας νέας εποχής, η ίδρυση του Bυζαντινού Mουσείου το 1914 συνιστά για το έθνος μια αφετηρία επαναπροσδιορισμού και αναστοχασμού. Oι πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα αποτελούν μια ταραγμένη περίοδο για ολόκληρο σχεδόν τον κόσμο. Έναν αιώνα μετά, σε μια εξίσου ταραγμένη περίοδο βαθιάς κρίσης, τα θέματα αυτά είναι πάλι επίκαιρα. Tο εθνικό μουσείο, ως θεωρητική κατηγορία και κοινωνική πραγματικότητα, συνθέτοντας τις κάθε είδους διεργασίες πολιτικές, ιδεολογικές, επιστημονικές και κοινωνικές που κατευθύνουν τη λειτουργία του οφείλει να συμβάλει στη διαμόρφωση ενός πιο σύνθετου προβληματισμού όσον αφορά τον ρόλο, τη σημασία, τη δύναμη των επιλογών του. Σήμερα το Bυζαντινό Mουσείο, με το σύνολο και το εύρος των δράσεών του, προβάλλει το θεματικό του περιεχόμενο προς όφελος του κοινωνικού συνόλου, προβάλλει τη δυναμική του βυζαντινού πολιτισμού στα ευρύτερα γεωγραφικά του όρια με ένα δίκτυο συνεργασιών με επιστημονικούς φορείς της χώρας και του εξωτερικού. H ενίσχυση αυτών των πρακτικών συνεργασίας αποσκοπεί εκτός των άλλων στη βέλτιστη αξιοποίηση των μουσειακών αντικειμένων και των μουσειακών συλλογών. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να υπομνηματισθεί, π.χ., η προσωρινή αντικατάσταση λαμπρών αντικειμένων του Bυζαντινού Mουσείου λόγω της συμμετοχής τους στη μεγάλη έκθεση «Heaven and Earth» που οργανώνει η χώρα μας στις HΠA, με σπουδαίες εικόνες απο το Mουσείο της Kαστοριάς προσωρινά κλειστό προσφέροντας μια νέα ευκαι-

5 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ δεκεμβριοσ 2014 > ενημερωτικο δελτιο Νο 11 5 ρία στο κοινό να δει νέα αντικείμενα μέσα στη μόνιμη έκθεση, ενταγμένα απολύτως στη μουσειολογική ροή της επανέκθεσης. Oι συνεργασίες με τη Γαλλική Aρχαιολογική Σχολή, την Eφορεία Kλασικών Aρχαιοτήτων των Δελφών, το Πανεπιστήμιο Aθηνών, τη Bρετανική Aρχαιολογική Σχολή είναι επίσης χαρακτηριστικά δείγματα γραφής αυτής της πολιτικής, συνεργασίες σημαντικές, που προάγουν την επιστημονική γνώση, διευρύνουν το γνωστικό πεδίο, εντάσσουν τα αντικείμενα σε νέα συμφραζόμενα, διευρύνουν τις ομάδες κοινού, θέματα τα οποία θα αναπτύξουν οι επόμενοι εκλεκτοί ομιλητές, και τους οποίους ευχαριστώ θερμά για τη συνεργασία. Σήμερα, έναν αιώνα μετά την ίδρυσή του, το Βυζαντινό Mουσείο με την πολυσχιδή δράση του επιτελεί στο ακέραιο τον επιστημονικό, εκπαιδευτικό, πολιτιστικό και κοινωνικό του ρόλο. Απευθύνεται στο κοινό θέτοντας νέους στόχους και συναρθρώνει τη μουσειακή πράξη με τα σύγχρονα κοινωνικά αιτήματα. Σήμερα, η υπεραξία των κάθε λογής αποθεμάτων του προστίθεται στον εθνικό πλούτο και μεγεθύνει τις προσδοκίες για το μέλλον. Η Βρετανική Σχολή Αθηνών και το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο CATHERINE MORGAN Είναι τιμή και χαρά για μένα να απευθύνω, εκ μέρους της Βρετανικής Σχολής Αθηνών, σύντομο χαιρετισμό στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Η τιμή που έχει επιφυλάξει το Ελληνικό Τμήμα του ICOM για το Μουσείο έρχεται την κατάλληλη στιγμή. Το θέμα «Οι συλλογές των μουσείων μάς ενώνουν» περιγράφει απόλυτα το όραμα που ενέπνευσε τους διαδοχικούς διευθυντές του Βυζαντινού Μουσείου, από την ίδρυσή του, 100 χρόνια πριν. Ας φέρουμε στη μνήμη μας τους ιδρυτές του Μουσείου, οι οποίοι, σε μια περίοδο που στην εθνική εικόνα της Ελλάδας και τις διεθνείς της σχέσεις κυριαρχούσε η αναφορά στην κλασική αρχαιότητα, επέμειναν στη σημασία της βυζαντινής και μεταβυζαντινής κληρονομιάς για την εθνική και προσωπική ταυτότητα. Όμως, όπως κι αν αντιλαμβανόμαστε το Βυζάντιο με όρους ιστορικούς, πολιτιστικούς, πολιτικούς ή θρησκευτικούς, θέμα που απασχόλησε πολύ τον προηγούμενο αιώνα, το Βυζάντιο παρέχει μια πλούσια πολιτιστική και υλική γλώσσα με την οποία εκφράζονται οι σχέσεις ανάμεσα σε κράτη, άτομα και γενιές που μοιράζονται μια κοινή χριστιανική κληρονομιά. Λίγο μετά την ίδρυση του Μουσείου, η μικρασιατική καταστροφή έφερε ένα κύμα προσφύγων στις ακτές του ελληνικού κράτους, οι οποίοι μετέφεραν μαζί τους ελάχιστα πράγματα, ανάμεσα στα οποία τα πολύτιμα οικογενειακά τους θρησκευτικά κειμήλια. Πολλά από αυτά βρίσκονται στις συλλογές του Μουσείου. Σήμερα, ένας επισκέπτης στην Ελλάδα μπορεί να αποκτήσει πλήρη εικόνα του βυζαντινού και χριστιανικού πολιτισμού σε πολλά εξαιρετικά μουσεία εξερευνώντας την αστική και καλλιτεχνική ζωή ενός σημαντικού εμπορικού κέντρου της Μεσογείου (Θεσσαλονίκη) ή ενός πλούσιου τοπικού κέντρου του εμπορίου και της εκπαίδευσης (Βέροια), καλλιτεχνικές κοινότητες (Καστοριά) ή συναντήσεις βυζαντινών και μεταβυζαντινών κοινοτήτων με τη Δύση (Χλεμούτσι). Ακόμη και μέσα σ αυτόν τον πλούτο, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο παραμένει ξεχωριστό. Εκφράζει όχι μόνον την ενσωμάτωση της χριστιανικής κληρονομιάς στο ελληνικό κράτος, αλλά και την επίδραση που αυτή είχε στη ζωή των ανθρώπων και τον σύγχρονο πολιτισμό. Ήταν η ιδιαίτερη έμπνευση του αείμνηστου Δημήτρη Κωνστάντιου να τοποθετήσει τις ανθρώπινες ιστορίες στην πρώτη γραμμή των νέων εκθέσεων του Μουσείου. Τα αντικείμενα στις εκθέσεις μάς ενώνουν με τις γενιές που τα δημιούργησαν και τα διαφύλαξαν, συχνά στις πιο δύσκολες συνθήκες. Οι συλλογές των μουσείων μάς ενώνουν επίσης ως επιμελητές, και η σημερινή διευθύντρια του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, δρ Αναστασία Λαζαρίδου, υπήρξε ιδιαίτερα δραστήρια στην προώθηση νέων και δημιουργικών συνεργασιών, ανάμεσα στις οποίες και με τη Βρετανική Σχολή Αθηνών. Ανυπομονούμε, το 2016, να μοιραστούμε τους θησαυρούς από το Αρχείο της Βρετανικής Σχολής Αθηνών τις φωτογραφίες και τα σχέδια που συνέταξαν οι αρχιτέκτονες του Byzantine Research Fund στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα σε μια κοινή έκθεση για το «Βυζάντιο και τον Μοντερνισμό». Υπό την επίδραση του κινήματος Arts and Crafts στη Βρετανία και έχοντας ως βάση τους τη Βρετανική Σχολή Αθηνών, οι αρχιτέκτονες αυτοί ταξίδεψαν στην Ελλάδα και την Ανατολική Μεσόγειο για να καταγράψουν βυζαντινά μνημεία, χρησιμοποιώντας συχνά καινοτόμες μεθόδους. Πρόθεσή τους δεν ήταν απλώς να δημιουργήσουν ιστορικά αρχεία, αλλά να εφαρμόσουν στην αρχιτεκτονική πρακτική τις ιδέες που απέκτησαν. Η συνεργασία μας με το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο δεν ενώνει απλώς τα αντικείμενα και τα σχέδια μας, αλλά μας δίνει τη δυνατότητα να διερευνήσουμε τον ρόλο των τεχνών στη διαμόρφωση της εικόνας μας για το Βυζάντιο. Το μεταγενέστερο έργο των αρχιτεκτόνων μας, που καθιέρωσε το Νεο-Βυζαντινό κίνημα μέσα στην avant-garde, μας ταξιδεύει αρχιτεκτονικά σε όλη την έκταση της βρετανικής αυτοκρατορίας. Θα αναφερθούμε επίσης στην ιστορία των μεγάλων Ελλήνων που υπήρξαν προστάτες των τεχνών

6 ενημερωτικο δελτιο Νο 11 > δεκεμβριος ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ στη Βρετανία τις οικογένειες Ιωνίδη και Καβάφη και τον κύκλο τους, η επιρροή των οποίων ήταν μεγάλη στην υποστήριξη αυτού του έργου. Οι συλλογές μάς ενώνουν και μας οδηγούν σε συναρπαστικά και απρόσμενα μονοπάτια. Τίποτε από όλα αυτά δεν θα ήταν δυνατόν χωρίς το όραμα των επιμελητών. Η τιμή που γίνεται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο είναι τιμή σε όλους αυτούς τους εξέχοντες επιστήμονες που το υπηρέτησαν τόσο καλά. Ως διευθύντρια της Βρετανικής Σχολής Αθηνών, ως συνεργάτις, αλλά και ως απλή επισκέπτρια του Μουσείου, σας συγχαίρω. Οι δεσμοί της Γαλλικής Σχολής Αθηνών με το Βυζαντινό Μουσείο ALEXANDRE FARNOUX Αισθάνομαι πολύ μεγάλη τιμή και χαρά που παίρνω τον λόγο απόψε, μετά την πρόσκληση της κ. Αναστασίας Λαζαρίδου, για τον εορτασμό της εκατονταετηρίδας του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου. Επίσης, είμαι ιδιαίτερα ικανοποιημένος για την τιμητική διάκριση του Μουσείου από το Ελληνικό Τμήμα του ICOM, τουλάχιστον για δύο λόγους, έναν επαγγελματικό και έναν προσωπικό. Η Γαλλική Σχολή Αθηνών έχει ιδιαίτερους δεσμούς με αυτό το μουσείο και, ως διευθυντής της, οφείλω να τους υπενθυμίσω με λίγα λόγια. Οι βυζαντινές σπουδές έχουν μεγάλη παράδοση στη Γαλλία. Αρκεί να αναφέρουμε τα ονόματα των παλαιότερων, όπως του Diehl, του Millet ή του Lemerle. Πολλοί Γάλλοι βυζαντινολόγοι υπήρξαν μέλη της Γαλλικής Σχολής. Αυτός ο δεσμός με τη Γαλλία διαφαίνεται και από τη μετάφραση του πρώτου καταλόγου του Βυζαντινού Μουσείου από τον Octave Merlier, το 1932, που δημοσιεύτηκε από την «Εστία». Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι ανάμεσα στο Βυζαντινό Μουσείο και τη Γαλλία υπάρχει μια παλιά ιστορία. Οι δεσμοί όμως αυτοί παραμένουν ενεργοί, πολύ ενεργοί θα έλεγα, σήμερα, όπως αποδεικνύει η έκθεση «Εκτός ναού... Θησαυρός του 11ου αιώνα από το Μουσείο του Cluny» με τη λίθινη φορητή Αγία Τράπεζα Δυτικής τέχνης που προέρχεται από το Μουσείο του Cluny. Η έκθεση επιτρέπει να δείξουμε τις σχέσεις ανάμεσα στις μεσαιωνικές κοινωνίες της Δύσης και της Ανατολής. Τα βασίλεια των Φράγκων στην Ελλάδα, που μελετήθηκαν από ένα παλαιό μέλος της Σχολής, τον Antoine Bon, είναι ένα άλλο παράδειγμα του κοινού πολιτισμού ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση. Οι δεσμοί μας όμως με το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο επεκτείνονται και στο μέλλον, όπως αποδεικνύει η έκθεση που προετοιμάζεται για τους Δελφούς κατά τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο, που προγραμματίζεται να γίνει εδώ τον Ιούνιο. Το Μουσείο και η Εφορεία Δελφών, το Πανεπιστήμιο Αθηνών και η Γαλλική Σχολή ανέπτυξαν μια συνεργασία γόνιμη και φιλική που ένωσε τους αρχαιολόγους, τους ιστορικούς και ιστορικούς της τέχνης γύρω από τα λείψανα που αποκάλυψε η μεγάλη ανασκαφή των Δελφών. Η έκθεση συνένωσε τα ιδρύματα και, μέσω αυτών, τους ανθρώπους, γυναίκες και άνδρες που, παρά τις δυσκολίες των καιρών, ύφαναν γύρω από τις συλλογές στερεούς και γόνιμους δεσμούς. Έχω επίσης και προσωπικούς λόγους για τους οποίους είμαι χαρούμενος απόψε: η σημερινή διάκριση του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου ανταμείβει το έργο της ομάδας που διευθύνει η κ. Λαζαρίδου. Σαν απλοί επισκέπτες τα τελευταία τρία χρόνια, εγώ και η γυναίκα μου, εκτιμήσαμε τον προγραμματισμό του Μουσείου, που ήταν τόσο απαιτητικός όσο και ανοιχτός, για παράδειγμα η έκθεση «Βιβλία καλλιτεχνών της Συλλογής Tériade», που περιελάμβανε 26 από τα 27 «Μεγάλα Βιβλία Καλλιτεχνών», που εξέδωσε ο Στρατής Ελευθεριάδης (Tériade) στο Παρίσι από το 1943 έως το Αυτή η έκθεση, που έγινε σε συνεργασία με το Μουσείο Στρατή Ελευθεριάδη-Tériade της Μυτιλήνης, επιτρέπει να δούμε τους δεσμούς ανάμεσα στο Παρίσι και την Αθήνα, με καλλιτέχνες όπως οι Picasso, Matisse, Léger, Chagall, Le Corbusier, Giacometti, Miró, Rouault, Bonnard, Laurens, Gris, Gromaire. Ένα πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι η έκθεση των έργων του Τάσσου Τριανταφύλλου, με τίτλο «Ταυτότητες. Το Μπαλουκλή και οι Ρωμιοί της Πόλης τον 19ο αιώνα». Η έκθεση παρουσίαζε 15 μεγάλα έργα με γραφίτη σε χαρτί, στα οποία ο καλλιτέχνης αποτύπωσε επιτύμβιες πλάκες από την αυλή της Μονής Ζωοδόχου Πηγής-Μπαλουκλή στην Κωνσταντινούπολη. Η τεχνική του έκτυπου, που χρησιμοποιούν συνήθως οι επιγραφικοί, εδώ αναστράφηκε για να αποκαλύψει όχι μόνο τις επιγραφές, αλλά και τα ίχνη που άφησε πάνω στις πέτρες η χρήση, κάνοντας έτσι όλη την πλάκα ένα ιστορικό τεκμήριο. Το Βυζαντινό Μουσείο όμως και είναι μια πρωτοτυπία κοινή με άλλα μουσεία των Αθηνών δεν είναι ένας κόσμος κλειστός στις συλλογές του. Είναι ανοιχτό στον κόσμο και χτίζει δεσμούς, ιδιαίτερα χάρη στη σύγχρονη τέχνη. Μπορούμε για παράδειγμα να αναφέρουμε το ντοκιμαντέρ για τους Ρομ ή το πολύ συγκινητικό πλοίο με τα τάματα που υποδέχεται πλέον τον επισκέπτη στον προαύλιο χώρο του Μουσείου. Η εγκατάσταση αυτή της εικαστικού Καλλιόπης Λεμού, με τίτλο «Δεήσεις», απεικονίζει από μόνη της την κύρια αποστολή των μουσείων στη δύσκολη εποχή μας: να γίνουν τα μουσεία όχι μόνο εργαλεία γνώσης αλλά όργανα συμμετοχής και συνεργασίας ανάμεσα στα ιδρύματα και τους ανθρώπους,

7 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ δεκεμβριοσ 2014 > ενημερωτικο δελτιο Νο 11 7 καθώς και προβληματισμού για τη σημερινή εποχή. Συνδέσεις, σύνδεσμοι, δεσμοί ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟΣ Τα μουσεία με ιστορικό αντικείμενο, από την ιδρυτική τους συνθήκη, έχουν λειτουργήσει στο παρελθόν ως μηχανισμοί εθνικής ιδεολογίας. Σήμερα, οι συνθήκες έχουν αλλάξει και ο ιστορικός ρόλος τους μετατοπίζεται χωρίς απαραίτητα να αναιρείται: το κοινό τους προέρχεται από μια ευρύτερη, δυνητικά παγκόσμια, δεξαμενή, και από πολυμερέστερες κοινωνίες των οποίων οι υλικοί και φαντασιακοί (αλλά, σε κάθε περίπτωση, πραγματικοί) σύνδεσμοι αναπλαισιώνουν και θέτουν διαφορετικές απαιτήσεις στο προϊόν του μουσείου. «Museum collections make connections»: το φετινό θέμα του εορτασμού της Ημέρας των Μουσείων από το ICOM αποδόθηκε στα ελληνικά «Οι συλλογές των μουσείων μάς ενώνουν» το «ενώνουν» είναι νοηματικά ισχυρότερο από το «συνδέουν» και το αντικείμενό του είναι ένα «μας» που χρειάζεται ψάξιμο. Ποιοι είμαστε «εμείς» που μας ενώνουν οι μουσειακές συλλογές; Τα μουσεία απευθύνονται στην âme/soul των επισκεπτών τους, με την έννοια του Διαφωτισμού, του οποίου είναι γεννήματα, πριν τα παραλάβει ο Ρομαντισμός αυτή η «ψυχή» είναι διάνοια και συναίσθημα. Παριστάνουν σχήματα και δείγματα συλλογικών παρελθόντων ενώπιον ανθρώπων που πλέον αναγνωρίζουν στον εαυτό τους ότι ανήκει σε περισσότερες της μιας συλλογικότητες. Οι συνδέσεις των μουσείων σήμερα είναι συνθετότερες και, άρα, προβληματικότερες από ποτέ. Η Ελλάδα του 2014, που είναι ακόμα η Ελλάδα της κρίσης, έχει αποκτήσει ωστόσο, μέσα στις τελευταίες δεκαετίες, ένα ισχυρότατο μουσειακό κεφάλαιο, ένα δυναμικό πραγματικά ξεχωριστό για τα διεθνή δεδομένα: το Μουσείο της Ακρόπολης, το Βυζαντινό της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, το σύστημα Μουσείων Μπενάκη, το Κυκλαδικό Η δική μου γωνία θέασης των πραγμάτων βασίζεται περισσότερο στην εμπειρία μου από το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης στο Ηράκλειο, ένα περιφερειακό, μικρότερο, μη κρατικό μουσείο, που έχει την ιδιαιτερότητα να συστεγάζει βυζαντινές και μεταβυζαντινές συλλογές, καθώς και συλλογές από την περιοχή της νεωτερικής εθνικής ιστορίας και της λαογραφίας. Από την άποψη αυτή, δεν έχω τη φιλοδοξία τα εμπειρικά συμπεράσματα μιας περίπτωσης να κριθούν ως παραδειγματικά. Περιπτωσιολογικά, θέλω να θίξω τα ακόλουθα τρία ζητήματα: (α) Την προϋπόθεση του θέματος: Για να συνδεθεί με τις ανθρώπινες κοινότητες, δηλαδή με τους ανθρώπους που αναγνωρίζονται σε συλλογικότητες και χαρακτηριστικό της εποχής είναι το πολλαπλό ανήκειν, το μουσείο πρέπει να εξασφαλίζει προηγουμένως την εσωτερική του συνδεσιμότητα, δηλαδή την παραγωγή νοήματος όχι, θα έλεγα, την παραγωγή συνολικού αφηγήματος. Η απαίτηση ενυπάρχει ήδη στην έννοια της εκθέσιμης ή εκτεθειμένης «συλλογής». Το νόημα βρίσκεται στις συνδέσεις. (β) Τη λειτουργική (εξωτερική) συνδεσιμότητα, μάλλον το κύριο θέμα μου: Το μουσείο εισχωρεί στα ανθρώπινα δίκτυα ή γίνεται κόμβος δικτύων, οπότε μπορεί να τα δημιουργεί, ως αφετηρία και ως σημείο αναφοράς το μουσείο, τότε, με την ένυλη και την άυλη υπόστασή του το μουσείο ως πυκνωτής και διαχύτης, στον πραγματικό και τον ψηφιακό χώρο. (γ) Το μουσείο, που βγαίνει από το μουσείο περισσότερα γι αυτό προς το τέλος. Για το πρώτο ζήτημα παραθέτω επιγραμματικά τρία δίπολα που ορίζουν μια μουσειακή πρακτική: Συμπαράθεση και διασπορά των εκθεμάτων, ώστε οι εκθετικές μονάδες που παράγουν νόημα να λειτουργούν ως νήματα διαθέσιμα στον επισκέπτη προς ύφανση στην εξελισσόμενη διαδρομή του στο μουσείο. Παράδειγμα: ίχνη της εβραϊκής κοινότητας στη Γλυπτοθήκη, τη Συλλογή του Β Παγκοσμίου Πολέμου και την Εθνογραφική Συλλογή. Μορφολογική ενότητα με εκμετάλλευση των αρχιτεκτονικών μονάδων και σχεδιαστική (μουσειογραφική) ποικιλότητα των θεματικών εκθέσεων. Παράδειγμα: 17 αιώνες νομισματικής και 17 αιώνες κεραμεικής σε ομόλογους χώρους, με διαφορετικά μέσα ανάδειξης, πρόσφορα στη διαφορετική θεματική ύλη. Από τα δύο προηγούμενα, το τρίτο: Εμπλοκή και ανοικείωση του επισκέπτη ο επισκέπτης προσκαλείται να συνδεθεί με την ανθρώπινη παρουσία μέσα από και πίσω από την υλικότητα των εκθεμάτων αλλά, όπου η μουσειακή αφήγηση γίνεται δραματική, αποτρέπεται από την παραίσθηση μιας ταύτισης. Στη φορτισμένη Συλλογή του Β Παγκοσμίου Πολέμου παραμένουμε ωστόσο στο μουσείο, δεν βρισκόμαστε στο πεδίο της μάχης ή των εκτελέσεων. Το μουσείο αφήνει ανοιχτό το «εμείς» στην απόφαση του επισκέπτη. Δεν του προσάγει ένα έτοιμο ιστορικό «εμείς» απέναντι στο οποίο ο επισκέπτης βιάζεται να τοποθετηθεί, να προσχωρήσει ή να αποχωρήσει. Το μουσείο προτείνει να δημιουργήσουμε ένα «εμείς» ως κοινότητα σκέψης, ως άνθρωποι που προβληματίζονται πάνω σε ερωτήματα και πρακτικές. Το μουσείο δεν έχει και δεν προάγει την ιδιοκτησιακή αντίληψη του παρελθόντος.

8 ενημερωτικο δελτιο Νο 11 > δεκεμβριος ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Ήδη βρισκόμαστε στο δεύτερο θέμα, το κύριο. Στην πρώτη γραμμή εδώ βρίσκονται τα εκπαιδευτικά προγράμματα, που συνδυάζουν την εμπειρία με τη διαμόρφωση της σκέψης ώστε να θέτει ερωτήματα. Όσο περισσότερα, για όσο μεγαλύτερο ηλικιακό εύρος, τόσο καλύτερα. Στην περίπτωση του ιδιωτικού φορέα που μας απασχολεί, όλα τα εκπαιδευτικά προγράμματα δίνονται δωρεάν. Οι εκθέσεις έχουν στηθεί συνυπολογίζοντας την εκπαιδευτική χρήση τους. Προγράμματα in situ κυρίως για μαθητές και προγράμματα στο διαδίκτυο, από τη δυναμική πύλη του μουσείου προγράμματα που συνδυάζουν το μέσα και τα έξω: βλέπουμε μέσα στο μουσείο, βγαίνουμε και ψάχνουμε στην πόλη. Αλλάζει η ματιά μας, με ιστορικό βάθος ή τουλάχιστον ιστορικό ερώτημα. Το έκθεμα είναι πληροφοριακός πόρος και οι τρόποι της πληροφορίας είναι σχεδόν απεριόριστοι. Η άυλη διαδικτυακή παρουσία του μουσείου συνιστά πόρο δυνητικά άπειρων διασυνδέσεων. Μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις, ως ύλη αλλά και ως αφορμή ιστορικών προεκτάσεων, αποκτούν τις διαδικυακές υπο-περιοχές τους. Οι υπο-περιοχές αυτές είναι πάντα πολύγλωσσες, αλλά οι γλώσσες ποικίλλουν ανάλογα με τα target groups της συνδεσιμότητας. Δημιουργείται ένα συνεχές από το ένυλο στο άυλο: ο επισκέπτης κρατάει το νήμα, αλλά η υφή του νήματος μεταβάλλεται. Αλλά, πάλι, ο επισκέπτης κρατάει το νήμα. Ακριβώς, η ισχυρή συνδεσιμότητα μας πηγαίνει στη διάδραση. Με εφαρμογές όπως το pinterest κύρια δράση του ΙΜΚ με έναρξη την Ημέρα των Μουσείων, o χρήστης επιλέγει, προσθέτει, αποσπά, δημιουργεί και μοιράζεται. Παίρνει από το μουσείο και δίνει στο μουσείο, παίρνει από το μουσείο και δίνει στους φίλους του μοιράζεται από το μουσείο, πέρα από το μουσείο. Ταυτόχρονα, ασφαλώς, το μουσείο δεν αμελεί να συνδέεται με τις κοινότητες των ανθρώπων που μπαίνουν στο μουσείο με την πραγματική και σωματική τους υπόσταση: οι ιστορικοί και φιλόλογοι της μέσης εκπαίδευσης αποκτούν βάση στο μουσείο, σχεδιάζοντας και πραγματοποιώντας μαζί του ημερίδες ιστοριογραφίας. Το μουσείο προστίθεται στα σημεία αναφοράς τους. Οι μοντελιστές μπορούν να συμβάλουν σε μια έκθεση και αμέσως δουλεύουν για την επόμενη. Η παρουσία τους στο μουσείο γίνεται στόχος τους για τον ελεύθερο χρόνο. Όσοι αναζητούν τεκμήρια οικογενειακής ή τοπικής ιστορίας βρίσκουν υλικό στη Βιβλιοθήκη, με πολιτική ανοιχτών πόρων. Το μουσείο κινητοποιεί ανθρώπους για τις συλλογές του: ένα ΚΑΠΗ της κρητικής υπαίθρου έφτιαξε τα παιχνίδια που συμπληρώνουν την έκθεση της Εθνογραφικής Συλλογής. Το Ειδικό Σχολείο ζωγραφίζει για το μουσείο και μπορεί να εκθέσει εκεί, όπως και άλλα σχολεία. Με κάθε αφορμή, το μουσείο έλκει τους ανθρώπους να βρεθούν μαζί. Οι περιοδικές εκθέσεις ετοιμάζονται ως πακέτα με εκπαιδευτικά προγράμματα, συνέδρια, διαλέξεις για το μεγάλο κοινό, μουσική και εκδόσεις. Για τις πιο «ευπαθείς» ομάδες, όπως τους τροφίμους του Γηροκομείου, προετοιμάζεται η υποδοχή για την ξενάγηση και το κέρασμα καφέ στον κήπο του μουσείου. Εδώ βρισκόμαστε ένα βήμα πριν από το τρίτο μου ζήτημα: το μουσείο βγαίνει από το μουσείο. Από την αρχή της οικονομικής κρίσης, το ιδιωτικό Ίδρυμα που αποτελεί το βασικό χρηματοδότη του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης δημιούργησε, λίγα οικοδομικά τετράγωνα παραπάνω, τον «Κοινωνικό Χώρο». Από εδώ παίρνουν καθημερινό «φαγητό με την αγάπη μας» (πλήρες γεύμα, επτά μέρες την εβδομάδα) τριακόσιοι άνθρωποι, άλλοι χίλιοι διακόσιοι εξυπηρετούνται κάθε μήνα από το Κοινωνικό Παντοπωλείο, άλλοι εκατόν είκοσι από το Κοινωνικό Φαρμακείο, όλοι τους έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες του Κοινωνικού Ιατρείου (και σχεδόν όλοι τους είναι ανασφάλιστοι, αποκλεισμένοι από τις κρατικές υπηρεσίες υγείας και πρόνοιας). Εδώ, όμως, επίσης, στο συγκρότημα του «Κοινωνικού Χώρου», το Ιστορικό Μουσείο μεταφέρει προσαρμοσμένες περιοδικές εκθέσεις του, παράγει και εκτελεί εκπαιδευτικά προγράμματα. Στο ίδιο συγκρότημα γίνονται διαλέξεις, φεστιβάλ ντοκιμαντέρ και άλλες προβολές δύο φορές την εβδομάδα, σεμινάρια και συναντήσεις, μαθήματα θεάτρου και λέσχη ανάγνωσης. Εδώ φιλοξενούνται η κινηματογραφική και η φωτογραφική ομάδα του Πανεπιστημίου Κρήτης εδώ και η ομάδα για την αντιμετώπιση του Αλσχάιμερ, η ομάδα για το μητρικό θηλασμό, οι συναντήσεις των κοινωνικών λειτουργών του Δήμου και των χωριών SOS, καθώς και το «φεστιβάλ των κοινών», για τους ελεύθερους πόρους του διαδικτύου, το διεθνές workshop βιο-αρχιτεκτονικής και το Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Κοινωνικής Ιατρικής, η έκθεση των Γιατρών χωρίς Σύνορα για τις παραγκουπόλεις, σε εκδοχή του Ιστορικού Μουσείου, με εκπαιδευτικά προγράμματα, προβολές και αρκετό κοινωνικό ακτιβισμό. Στο ίδιο συγκρότημα εθελοντές καθηγητές δίνουν μαθήματα ξένων γλωσσών για νέους ανέργους και προσφέρουν ενισχυτική διδασκαλία για μαθητές τρίτης Λυκείου από οικογένειες που δεν έχουν να πληρώσουν για φροντιστήρια. Σε καμιά από τις δράσεις του «Κοινωνικού Χώρου» δεν ζητούνται χρήματα. Όσοι από τους συμμετέχοντες στις πολιτιστικές δραστηριότητες θέλουν και μπορούν, φέρνουν λίγα συσκευασμένα τρόφιμα ως συμβολή στις βασικές προνοιακές δομές. Δεν είμαστε στο μουσείο, αλλά το μουσείο είναι εδώ. Μια συλλογή του Ιστορικού Μουσείου, η «Μνήμη των Τοίχων» της Μαρίας Χουλάκη, φωτογραφίες σε μέταλλο, διατρέχει το κεντρικό συγκρότημα του «Κοινωνικού Χώρου». Τρέχει τις σκάλες, μπαίνει από τη μια στη Βιβλιοθήκη με το ελεύθερο internet και από την

9 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ δεκεμβριοσ 2014 > ενημερωτικο δελτιο Νο 11 9 άλλη στον χώρο της διανομής του φαγητού. Σε αυτό το πνεύμα δεν πρόκειται για ένα «συσσίτιο» αλλά για «φαγητό με την αγάπη μας»: υπάρχει μια βασική ανάγκη να καλυφθεί προσωρινά, αλλά υπάρχουν οι άνθρωποι με την αξιοπρέπειά τους και αυτή θέλουμε να βοηθήσουμε να μην την υποστείλουν. Τους λέμε: Δείτε, υπάρχει ακόμα η ομορφιά. Λέμε: Ελάτε στις ομάδες μας, ν ανοίξει η καρδιά και το μυαλό σας, ελάτε να συναντηθούμε, αυτοί που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη με αυτούς που έχουν μικρότερη. Αυτός είναι ο «Κοινωνικός Χώρος» με το Ιστορικό Μουσείο ανάμεσα στους βασικούς συντελεστές του. Βγήκαμε από το μουσείο; Οι συλλογές δεν μας ενώνουν αυτόματα. Οι άνθρωποι κάνουν τις συλλογές να δένουν τους ανθρώπους. Σήμερα χρειαζόμαστε επιτακτικά ορισμένους δεσμούς, όπως είναι το σύνθημα του «Κοινωνικού Χώρου»: «Να βγούμε στο φως όλοι, και μαζί». Περισσότερα στο Συνέδρια, Σεμινάρια & Ημερίδες Η πολιτιστική κληρονομιά στο προσκήνιο! Προς μια κοινή προσέγγιση για μια βιώσιμη Ευρώπη ΜΑΡΙΑ-ΞΕΝΗ ΓΑΡΕΖΟΥ ΣΟΦΙΑ ΤΣΙΛΙΔΟΥ Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού πραγματοποίησε στο Μουσείο Ακρόπολης, τον Μάρτιο του 2014, συνέδριο με τίτλο «Η πολιτιστική κληρονομιά στο προσκήνιο! Προς μια κοινή προσέγγιση για μια βιώσιμη Ευρώπη» (Ηeritage First! Towards a Common Approach for a Sustainable Europe). Στο συνέδριο συμμετείχαν 52 ομιλητές και 200 σύνεδροι-εκπρόσωποι των κρατών μελών της ΕΕ. Μέσα από θεωρητικές ομιλίες αλλά και την παρουσίαση συγκεκριμένων περιπτώσεων, το συνέδριο αποσκοπούσε να τεκμηριώσει τη στρατηγική σημασία της πολιτιστικής κληρονομιάς στη βιώσιμη κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Οι συνεδρίες είχαν τις εξής θεματικές: (α) Η Ευρώπη σε μια μεταβαλλόμενη πραγματικότητα: Επαναπροσδιορίζοντας τον ρόλο της πολιτιστικής κληρονομιάς, (β) Η πολιτιστική κληρονομιά στο επίκεντρο της βιωσιμότητας: Η αστική διάσταση, (γ) Πολιτιστική κληρονομιά και οικονομία: Επενδύοντας στο μέλλον, (δ) Πολιτιστική κληρονομιά, κοινωνική ευθύνη, κοινωνική συμμετοχή. Τα Πρακτικά του Συνεδρίου, το οποίο πραγματοποιήθηκε με συγχρηματοδότηση από την ελληνική πολιτεία και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και με χορηγία της Τράπεζας Πειραιώς, πρόκειται να εκδοθούν από το ΤΑΠ. Με βάση τα πορίσματα του συνεδρίου, η Ελληνική Προεδρία συνήγαγε συμπεράσματα για την πολιτιστική κληρονομιά ως πόρο για μια βιώσιμη Ευρώπη (Council Conclusions on Cultural Heritage as a Strategic Resource for a Sustainable Europe), τα οποία υιοθέτησε ομόφωνα το Συμβούλιο Υπουργών Πολιτισμού των κρατών-μελών της ΕΕ τον Μάιο του Στα Συμπεράσματα, όπου για πρώτη φορά παρέχεται σε επίπεδο ΕΕ ένας ορισμός της πολιτιστικής κληρονομιάς με ρητή αναφορά και στα μουσεία, τονίζεται ο ρόλος της πολιτιστικής κληρονομιάς στη δημιουργία πολιτισμικού κεφαλαίου και στην κοινωνική ενσωμάτω-

10 ενημερωτικο δελτιο Νο 11 > δεκεμβριος ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ση, καθώς και στην τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη. Τέλος, καλούνται τα κράτη-μέλη να κινητοποιήσουν τους διαθέσιμους πόρους για τους σκοπούς της προστασίας και να ενθαρρύνουν την ευρύτερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών σε θέματα χρηματοδότησης και διαχείρισης. Συνέδριο: Συμπεράσματα Συμβουλίου της ΕΕ: pressdata/en/educ/ pdf Συμπεράσματα του Συμβουλίου της ΕΕ σχετικά με την πολιτιστική κληρονομιά ως στρατηγικό πόρο για μια βιώσιμη Ευρώπη ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΟΤΙ: 1. Η Συνθήκη ορίζει ότι η Ένωση μεριμνά για την προστασία και ανάπτυξη της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς. 2. Η πολιτιστική κληρονομιά είναι οι πόροι που μας κληροδοτούνται από το παρελθόν, με οποιαδήποτε μορφή και όψη υλικοί, άυλοι και ψηφιακοί (εκ γενετής ψηφιακοί ή ψηφιοποιημένοι εκ των υστέρων), όπως για παράδειγμα μνημεία, χώροι, τοπία, δεξιότητες, πρακτικές, γνώσεις και μορφές έκφρασης της ανθρώπινης δημιουργικότητας, αλλά και συλλογές που φυλάσσουν και διαχειρίζονται δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς, όπως μουσεία, βιβλιοθήκες και αρχεία. Είναι προϊόν της αλληλεπίδρασης ανθρώπων και τόπων διαμέσου των αιώνων και εξελίσσεται διαρκώς. Οι πόροι αυτοί είναι μεγάλης αξίας για την κοινωνία, από πολιτιστική, περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική άποψη, και κατά συνέπεια η βιώσιμη διαχείρισή τους αποτελεί στρατηγική επιλογή για τον 21ο αιώνα. 3. Η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί μείζον πλεονέκτημα για την Ευρώπη και σημαντική συνιστώσα του ευρωπαϊκού σχεδίου. 4. Η πολιτιστική κληρονομιά, ως μη ανανεώσιμος πόρος που είναι μοναδικός, αναντικατάστατος ή μη ανταλλάξιμος, βρίσκεται αυτή την περίοδο αντιμέτωπη με σημαντικές προκλήσεις που συνδέονται με πολιτιστικές, περιβαλλοντικές, κοινωνικές, οικονομικές και τεχνολογικές μεταλλαγές οι οποίες επηρεάζουν όλους τους τομείς της ζωής μας. ΤΟΝΙΖΟΝΤΑΣ ΟΤΙ: 5. Η πολιτιστική κληρονομιά διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία και την ενίσχυση του κοινωνικού κεφαλαίου χάρις στην ικανότητά της: (α) να εμπνέει και να προάγει τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά (β) να βελτιώνει την ποιότητα ζωής και την ευημερία των ατόμων και των τοπικών κοινωνιών (γ) να προάγει την ποικιλομορφία και τον διαπολιτισμικό διάλογο με τη συμβολή της στην καλλιέργεια της αίσθησης του «ανήκειν» σε μια ευρύτερη κοινότητα και στην ενίσχυση της κατανόησης και του σεβασμού μεταξύ των λαών (δ) να συντελεί στη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων, στην προαγωγή της κοινωνικής ένταξης, στην πολιτιστική και κοινωνική συμμετοχή και στην προώθηση του διαλόγου μεταξύ των γενεών και της κοινωνικής συνοχής (ε) να παρέχει δυνατότητες για ανάπτυξη δεξιοτήτων, γνώσης, δημιουργικότητας και καινοτομίας (στ) να συνιστά αποτελεσματικό εκπαιδευτικό εργαλείο για τυπική, μη τυπική και άτυπη εκπαίδευση, διά βίου μάθηση και κατάρτιση. 6. Η πολιτιστική κληρονομιά έχει σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο, μεταξύ άλλων και ως οργανικό τμήμα του πολιτιστικού και καλλιτεχνικού τομέα, επιτελώντας, ενδεικτικά, τις ακόλουθες λειτουργίες: (α) συνιστά ισχυρή κινητήρια δύναμη για τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς και δημιουργεί σημαντικά παρεπόμενα οφέλη, κυρίως μέσω της προώθησης του βιώσιμου πολιτιστικού τουρισμού (β) υποστηρίζει τη βιώσιμη αγροτική και αστική ανάπτυξη και αναγέννηση, όπως καταδεικνύεται από τις πρωτοβουλίες πολλών ευρωπαϊκών περιφερειών και πόλεων (γ) δημιουργεί ποικίλους τύπους απασχόλησης. 7. Η πολιτιστική κληρονομιά διαδραματίζει ιδιαίτερο ρόλο στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για «έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη», επειδή έχει κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο και συμβάλλει στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα. 8. Η πολιτιστική κληρονομιά αγγίζει πολλούς τομείς δημόσιας πολιτικής πέραν της πολιτιστικής, όπως όσους αφορούν την περιφερειακή ανάπτυξη, την κοινωνική συνοχή, τη

11 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ δεκεμβριοσ 2014 > ενημερωτικο δελτιο Νο γεωργία, τις θαλάσσιες υποθέσεις, το περιβάλλον, τον τουρισμό, την παιδεία, το ψηφιακό θεματολόγιο, την έρευνα και την καινοτομία. Όλες αυτές οι πολιτικές έχουν άμεσο ή έμμεσο αντίκτυπο στην πολιτιστική κληρονομιά και ταυτόχρονα η πολιτιστική κληρονομιά συμβάλλει ουσιαστικά στην επίτευξη των στόχων τους. Κατά συνέπεια, αυτή η συμβολή πρέπει να αναγνωριστεί και να αναπτυχθεί στον μέγιστο δυνατό βαθμό. ΚΑΛΕΙ ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ, ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΩΝ ΤΟΜΕΩΝ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΡΟΥΜΕ- ΝΗΣ ΔΕΟΝΤΩΣ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑΣ: 9. Να αναγνωρίσουν την εγγενή αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς και να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες του πολιτισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς ως κοινού στρατηγικού πόρου για την εδραίωση μιας κοινωνίας βασισμένης σε δημοκρατικές, ηθικές, αισθητικές και οικολογικές αξίες, και μάλιστα εν μέσω κρίσης. 10. Να ενισχύσουν τον διάλογο με τους ενδιαφερόμενους φορείς της πολιτιστικής κληρονομιάς για τον προσδιορισμό και την υλοποίηση συντονισμένων πολιτικών και δράσεων για τη βιώσιμη διαχείριση και ανάπτυξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς επίσης να προωθήσουν τη συνεργασία με διεθνείς και διακρατικούς οργανισμούς, ιδίως δε με το Συμβούλιο της Ευρώπης. 11. Να κινητοποιήσουν τους διαθέσιμους πόρους για την υποστήριξη, την ενίσχυση και την προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω μιας ολοκληρωμένης, ολιστικής προσέγγισης, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις πολιτιστικές, οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και επιστημονικές παραμέτρους. 12. Να συμβάλουν στην ενσωμάτωση της πολιτιστικής κληρονομιάς στις εθνικές και τις ευρωπαϊκές πολιτικές. 13. Να εντοπίσουν και να αξιοποιήσουν τις συνέργιες που δημιουργούνται μεταξύ των ενωσιακών και των εθνικών δημόσιων πολιτικών πέραν της πολιτιστικής πολιτικής, όπως στους τομείς της περιφερειακής ανάπτυξης, της συνοχής, της γεωργίας, των θαλάσσιων υποθέσεων, του περιβάλλοντος, της ενέργειας και της κλιματικής αλλαγής, του τουρισμού, της παιδείας, της έρευνας και καινοτομίας, με απώτερο σκοπό τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας. 14. Όπου είναι δυνατόν, να βελτιώσουν την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, να αξιοποιήσουν στον μέγιστο δυνατό βαθμό τα διαθέσιμα προγράμματα για τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και να ενθαρρύνουν την επένδυση στην πολιτιστική κληρονομιά εντάσσοντάς την σε ολοκληρωμένες στρατηγικές για τη βιώσιμη τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη στα πλαίσια των υφισταμένων εθνικών και ενωσιακών προγραμμάτων, καθώς και των διαρθρωτικών ταμείων της ΕΕ σύμφωνα με τις συμφωνίες εταιρικής σχέσης. 15. Να εξακολουθήσουν να υποστηρίζουν τη δράση της ΕΕ για το Σήμα Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς 1 (1 ΕΕ L 303, , σ. 1). 16. Να εξακολουθήσουν να προωθούν την εκπαίδευση στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, να ευαισθητοποιούν τους πολίτες σχετικά με τις δυνατότητες που προσφέρει η πολιτιστική κληρονομιά για βιώσιμη ανάπτυξη και να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή τους, ιδίως των παιδιών και των νέων, σε συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών. 17. Να βελτιώσουν τη συλλογή και την ανάλυση ποιοτικών αποδεικτικών στοιχείων και ποσοτικών δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων των στατιστικών, σχετικά με την πολιτιστική κληρονομιά. 18. Να ενθαρρύνουν τη χρηματοδότηση, την ανάπτυξη και τη διάδοση πολιτιστικού ψηφιακού περιεχομένου, καθώς και την προσφορά καινοτόμων υπηρεσιών σχετιζόμενων με την πολιτιστική κληρονομιά, πολιτισμικής και εκπαιδευτικής αξίας, στους πολίτες, και να προωθούν την πρόσβαση του κοινού σε αυτούς τους ψηφιακούς πόρους και τις υπηρεσίες της πολιτιστικής κληρονομιάς, μεταξύ άλλων μέσω της ευρωπαϊκής ψηφιακής βιβλιοθήκης «Europeana». ΚΑΛΕΙ ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ: 19. Να προάγουν μακροπρόθεσμα μοντέλα πολιτιστικής κληρονομιάς, βασισμένα σε επιστημονικά δεδομένα, με γνώμονα την κοινωνία και τους πολίτες. 20. Να ενισχύσουν τον ρόλο της πολιτιστικής κληρονομιάς στη βιώσιμη ανάπτυξη, με έμφαση στα έργα χωροταξίας, ανάπλασης και αποκατάστασης του αστικού και του αγροτικού χώρου. 21. Να ενθαρρύνουν τη δικτύωση και τη σύναψη εταιρικών σχέσεων μεταξύ του τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς και των λοιπών τομέων πολιτικής, μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών φορέων σε όλους τους συναφείς τομείς και σε διάφορα επίπεδα διακυβέρνησης. 22. Να εξετάσουν το ενδεχόμενο συμπερίληψης της πολιτιστικής κληρονομιάς στο πλαίσιο του επόμενου προγράμματος

12 ενημερωτικο δελτιο Νο 11 > δεκεμβριος ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ εργασιών του Συμβουλίου στον τομέα του πολιτισμού που θα υλοποιηθεί από το 2015 και μετά. 23. Να ενισχύσουν τη διασυνοριακή, διαπεριφερειακή και διεθνική συνεργασία σε θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς με τους συναφείς φορείς. 24. Να καλλιεργήσουν τις παραδοσιακές γνώσεις και δεξιότητες οι οποίες είναι αναγκαίες για τη διαφύλαξη, τη βιώσιμη διαχείριση και την ανάπτυξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και οι οποίες πρέπει να μεταδοθούν στις επόμενες γενιές για τον εμπλουτισμό του ανθρώπινου κεφαλαίου και τη διασφάλιση της αέναης προστασίας του πολιτιστικού κεφαλαίου της Ευρώπης και της πρόσβασης σε αυτό. 25. Να συνεργασθούν περαιτέρω για ένα θεματολόγιο έρευνας στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς και να ενισχύσουν την υποστήριξη των πρωτοβουλιών έρευνας για την πολιτιστική κληρονομιά εντός του προγράμματος πλαισίου της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία «Ορίζων 2020», όπως στα πλαίσια της πρωτοβουλίας κοινού προγραμματισμού για την πολιτιστική κληρονομιά και την αλλαγή του κλίματος του πλανήτη. Ετήσια Συνάντηση της Ενδυματολογικής Επιτροπής του ICOM ΞΕΝΙΑ ΠΟΛΙΤΟΥ Το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα φιλοξένησε για τρίτη φορά μέσα σε 30 χρόνια (μετά το 1984 και το 1999) την Ετήσια Συνάντηση της Ενδυματολογικής Επιτροπής του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων. Η Συνάντηση πραγματοποιήθηκε από τις 7 έως τις 13 Σεπτεμβρίου 2014 στον Χώρο Τέχνης «Φουγάρο» στο Ναύπλιο και στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» στην Αθήνα και εντάχθηκε στον κύκλο εκδηλώσεων για τον εορτασμό της συμπλήρωσης 40 χρόνων από την ίδρυση του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος. Η Συνάντηση, με θέμα «Ένδυμα και Πολιτική» (Dress and Politics), είχε ως στόχο να θέσει προς συζήτηση τις ποικίλες μορφές που μπορεί να πάρει η πολιτική διάσταση του ενδύματος. Οι ΚΑΛΕΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: 26. Να αναλάβει την ανάλυση του οικονομικού και κοινωνικού αντικτύπου της πολιτιστικής κληρονομιάς στην ΕΕ και να συμβάλει στην ανάπτυξη μιας στρατηγικής προσέγγισης για την πολιτιστική κληρονομιά. 27. Να λάβει υπόψη της, κατά την αναθεώρηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», τη συμβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής. 28. Να λαμβάνει υπόψη της την ιδιαίτερη φύση της πολιτιστικής κληρονομιάς κατά την εφαρμογή των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων. 29. Να προαγάγει την ανταλλαγή και χρήση ορθών πρακτικών που προκύπτουν από έργα που έχουν χρηματοδοτηθεί στο πλαίσιο ενωσιακών προγραμμάτων με στόχο την ενίσχυση της βιώσιμης χρήσης και διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς. 30. Να υποστηρίξει εκ νέου σε επίπεδο ΕΕ τη δικτύωση και τη συγκέντρωση των πόρων μεταξύ ειδικών και επαγγελματιών της πολιτιστικής κληρονομιάς από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, καθώς και φορέων της κοινωνίας των πολιτών. 39 εισηγήσεις των συνέδρων οργανώθηκαν σε 13 συνεδρίες με τις ακόλουθες θεματικές: «Ένδυμα, εξουσία και κοινωνική τάξη», «Κατανάλωση, ένδυμα και κοινωνία», «Ένδυμα και νομοθεσία», «Ενδύματα δημοσίων ανδρών», «Στολές», «Βιογραφίες ενδυμάτων: Η ανάδειξή τους σε εθνικά σύμβολα», «Η εμφάνιση μιας εθνικής μόδας», «Ένδυμα και θρησκεία», «Ένδυμα, μέσα μαζικής ενημέρωσης και ποπ κουλτούρα», «Ένδυμα και παραστατικές τέχνες», «Ένδυμα και νεανικές ταυτότητες», «Το ένδυμα ως πολιτιστική κληρονομιά και ο κοινωνικός ρόλος του μουσείου», και «Η επιμέλεια και η συντήρηση του ενδύματος ως μουσειακές πρακτικές». Η Συνάντηση διοργανώθηκε από την Ελληνική Εταιρεία Ενδυμασιολογίας. Τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου της Εταιρείας συγκρότησαν την οργανωτική επιτροπή της Συνάντησης. Η ταμίας του Δ.Σ. της Εταιρείας, η κ. Έλια Πετρίδου, επωμίστηκε το βάρος του συντονισμού.