ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ» ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΟΥ ANIMATION ΩΣ ΜΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ» ΚΟΥΡΔΟΥΝΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΡΟΔΟΣ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2010

2 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ» ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΟΥΡΔΟΥΝΑΚΗ ΜΑΡΙΑ Α.Μ: 413/ «Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΟΥ ANIMATION ΩΣ ΜΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ» ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ : ΚΑΖΟΥΛΛΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΕΠΙΚΟΥΡΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΟΦΟΣ ΑΛΙΒΙΖΟΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΡΟΔΟΣ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ

3 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Φτάνοντας στο τέλος ενός στόχου στα πλαίσια μίας ερευνητικής δράσης θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου σε όσους συνέβαλλαν στην περάτωση της εργασίας μου, προσφέροντας σημαντική βοήθεια στα διάφορα στάδια της πορείας της. Ιδιαίτερα θα ήθελα να ευχαριστήσω την επιβλέπουσα καθηγήτριά μου, Καζούλλη Βασιλεία, η οποία σε όλη τη διάρκεια της εκπόνησης, με τις καίριες επισημάνσεις της και με την πολυεπίπεδη υποστήριξή της, με καθοδήγησε σημαντικά στο να αποκτήσει η εργασία την τελική της μορφή. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τα μέλη της συμβουλευτικής επιτροπής, το Μιχάλη Αθανάσιο και το Σοφό Αλιβίζο, για τις πολύτιμες συμβουλές τους σε θέματα που αφορούσαν τη θεωρητική συγκρότηση του θέματος αλλά και τη διεξαγωγή της έρευνας. Επιπλέον, θα ήθελα να ευχαριστήσω τα παιδιά των δύο τάξεων, για τη θερμή ανταπόκρισή τους και τη συμβολή τους στην πραγματοποίηση των παρεμβάσεων. Ευχαριστώ ιδιαίτερα τη δασκάλα Χατζηγεωργίου Κατερίνα και τη διευθύντρια του σχολείου Βασιλείου Κατερίνα για την αμέριστη υποστήριξή τους. Η θετική στάση από τη διεύθυνση σε καινοτόμα προγράμματα και η συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών, προάγει σημαντικά τη γνώση. Τέλος, ευχαριστώ την οικογένεια και τους φίλους μου για τη στήριξη, τη συμπαράσταση και την κατανόηση που έδειξαν σε όλη τη διάρκεια αυτής της εργασίας, παρέχοντάς μου τη δυνατότητα να ασχοληθώ απερίσπαστα με κάτι τόσο συναρπαστικό όσο η αναζήτηση της γνώσης. 3

4 Περίληψη Σκοπός της παρούσας μελέτης αποτελεί η εκτίμηση της αποτελεσματικότητας μίας εναλλακτικής προσέγγισης του γλωσσικού μαθήματος όπου οι μαθητές εμπλέκονται σε μία διαδικασία παραγωγής ταινίας animation με κούκλες από πλαστελίνη. Μέσα από δύο διδακτικές παρεμβάσεις που διενεργήθηκαν σε δύο τάξεις σε μαθητές Β Δημοτικού, η μελέτη επιχειρεί να δείξει πώς συμβάλλει η κατασκευή ταινίας αφενός, στην ενίσχυση της δημιουργικότητας στο σχολείο και αφετέρου, στην εφαρμογή μίας παιδαγωγικής των πολυγραμματισμών στο πλαίσιο του γλωσσικού μαθήματος. Τα παιδιά αφού προηγουμένως κατανόησαν τη διαδικασία κατασκευής και μετάδοσης πολυτροπικού νοήματος μέσω κινούμενης εικόνας, κατασκεύασαν τα ίδια μία ταινία μικρού μήκους επιχειρώντας να προβάλλουν μία διαφορετική εκδοχή του γνωστού παραμυθιού της Κοκκινοσκουφίτσας. Λέξεις κλειδιά: animation, γλώσσα, δημιουργικότητα, πολυγραμματισμοί, πολυτροπικότητα Abstract This study attempts to evaluate the effectiveness of an alternative approach to language courses as children are involved in a process of designing and producing a clay animation film. Through two research interventions that took place in two second grade elementary school classes, the study attempts to show how the creation of animation films enhances creativity in school, and also embodies a multiliteracies pedagogy. As the children progressed through the project, they understood the process of multimodal meaning-making and the fact that literacy embodies a vast array of modes and textual practices. Thus, they began to design and create their own animation film trying to show a different version of the famous fairy tale of Little Red Riding Hood. Key words: animation, language, creativity, multiliteracies, multimodality 4

5 Π Ι Ν Α Κ Α Σ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ω Ν Πρόλογος... 7 Εισαγωγή... 8 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : ANIMATION Τι είναι το animation Οι τεχνικές του animation Βασικά χαρακτηριστικά των ταινιών κινούμενων σχεδίων Animation και εκπαίδευση Animation με κούκλες από πλαστελίνη Στάδια δημιουργίας μίας ταινίας Το συνεργατικό πλαίσιο στο οποίο υλοποιείται η δραστηριότητα του animation ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο : Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Εννοιολογικές προσεγγίσεις της δημιουργικότητας Δημιουργικότητα και σχολείο Δημιουργική σκέψη Δημιουργικότητα και γλωσσικό μάθημα Animation και δημιουργικότητα Ο ρόλος της φαντασίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο : ΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ Η διδασκαλία της γλώσσας στο πλαίσιο των πολυγραμματισμών Η σύγχρονη κοινωνικοπολιτική κατάσταση στο χώρο της εκπαίδευσης και οι ανάγκες της εκπαίδευσης Γραμματισμός και Γραμματισμοί Παιδαγωγική του γραμματισμού Πολυγραμματισμοί Πολυτροπικότητα Η διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος Στο δημοτικό σχολείο Στη Β τάξη Επικοινωνιακή προσέγγιση Η Παραγωγή Γραπτού Λόγου Στο δημοτικό σχολείο Στη Β τάξη Κειμενοκεντρικό διαδικαστικό μοντέλο ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο : ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Εισαγωγή Σκοπός της έρευνας Ερευνητική στρατηγική Η έρευνα-δράση ως ερευνητική στρατηγική Μέσα συλλογής δεδομένων Παρατήρηση

6 Ερωτηματολόγιο Συνέντευξη Ημερολόγιο Περιγραφή του δείγματος της έρευνας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο : ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο : ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Συμμετοχική παρατήρηση Ερωτηματολόγιο Συνέντευξη ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ο : ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Βιβλιογραφία ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι Σενάριο ταινίας animation μικρού μήκους από τους μαθητές της Β τάξης ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ Ερωτηματολόγιο για τους μαθητές Σχέδιο παρατήρησης και καταγραφής

7 Πρόλογος Ένα σχολείο που προάγει τη γνώση μέσα από δημιουργικές και βιωματικές δραστηριότητες, ενσωματώνοντας τις δυνατότητες που προσφέρουν οι Νέες Τεχνολογίες, αποτελεί το ζητούμενο της εκπαίδευσης. Η κατεύθυνση αυτή, τοποθετεί το μαθητή στο επίκεντρο της διδασκαλίας και λαμβάνονται, πρωτίστως, υπόψη οι ανάγκες και τα ενδιαφέροντά του. Για το λόγο αυτό θέλησα να δοκιμάσω κάτι νέο, πρωτότυπο και ταυτόχρονα συναρπαστικό. Παράλληλα, η εκπαίδευση σήμερα χαρακτηρίζεται από την πολιτισμική ετερότητα και από μία πληθώρα πολυτροπικών μηνυμάτων που παράγονται αφενός, μέσα σε μία πολύγλωσση και πολιτισμική κοινωνία, και αφετέρου, έχουν σχέση με τις τεχνολογίες της πληροφορίας και των πολυμέσων. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο κινείται η παρούσα εργασία, στην οποία πραγματοποιείται μία διδακτική παρέμβαση όπου οι μαθητές εμπλέκονται στη διαδικασία παραγωγής ταινίας animation με κούκλες από πλαστελίνη στα πλαίσια του γλωσσικού μαθήματος. Πρόκειται, δηλαδή, για μία καινοτόμα εναλλακτική διδακτική προσέγγιση του γλωσσικού μαθήματος ενταγμένη σε μία παιδαγωγική των πολυγραμματισμών. Η δημιουργική αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας στην κατασκευή και μετάδοση ενός πολυτροπικού νοήματος όπως είναι το κινούμενο σχέδιο, καθιστά πιο ελκυστική τη διαδικασία της μάθησης και το γλωσσικό μάθημα αντιμετωπίζεται περισσότερο θετικά. 7

8 Εισαγωγή Η κοινωνία στην οποία ζούμε σήμερα χαρακτηρίζεται από την επικοινωνία και από την κινητικότητα της πληροφορίας και τη διαχείριση της γνώσης. Προσφέρονται νέες δυνατότητες και διαμορφώνονται συνθήκες για τη δημιουργία και την εφαρμογή νέων συστημάτων και προτύπων μάθησης και συνεπώς νέων μεθόδων εκπαίδευσης. Ζητούμενο αποτελεί η αξιοποίηση των δυνατοτήτων των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση. Μέσα σ αυτό το πλαίσιο κινείται η παρούσα εργασία δοκιμάζοντας μία εναλλακτική και καινοτόμα προσέγγιση του γλωσσικού μαθήματος στο δημοτικό σχολείο ενσωματώνοντας τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ). Η παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ αφορά στη χρήση του υπολογιστή και των τεχνολογικών εργαλείων και προγραμμάτων του στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ο Η/Υ μπορεί να αποτελέσει ένα δυναμικό διδακτικό μέσο που θα χρησιμοποιηθεί ως γνωστικό εργαλείο για να διευκολυνθεί η ανάπτυξη της δημιουργικής μάθησης. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η τεχνική του animation, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μία δημιουργική δραστηριότητα στο πλαίσιο των σχολικών μαθημάτων. Συγκεκριμένα, πραγματοποιήθηκε μία διδακτική παρέμβαση σε μαθητές Β Δημοτικού, όπου οι μαθητές ενεπλάκησαν σε μία διαδικασία κατασκευής ταινίας animation στα πλαίσια του γλωσσικού μαθήματος. Η τεχνική του animation ως εκπαιδευτικό εργαλείο, συνδυάζει την εισαγωγή των Νέων Τεχνολογιών στη διαδικασία της μάθησης παράλληλα με τη μύηση στο χώρο της τέχνης των κινουμένων εικόνων. Αντικείμενο της παρούσας μελέτης αποτελεί η διερεύνηση της αποτελεσματικότητας της τεχνικής του animation αφενός στην ενίσχυση της δημιουργικότητας στο σχολείο και, αφετέρου στη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος. Διττός είναι ο στόχος της παρούσας έρευνας όσον αφορά τη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος. Αρχικά, ερευνάται αν και κατά πόσο, η δραστηριότητα εντάσσεται στο πλαίσιο της θεωρίας των πολυγραμματισμών όπως υπαγορεύει η νέα μάθηση (new learning) καθώς αποτελεί μία μορφή κατασκευής και μετάδοσης πολυτροπικού νοήματος. Έπειτα, διερευνώνται οι στάσεις των μαθητών απέναντι στην παραγωγή γραπτού λόγου στο πλαίσιο της συγγραφής του σεναρίου. 8

9 Για την υλοποίηση της δραστηριότητας επιλέχτηκαν μαθητές της δευτέρας τάξης του δημοτικού για τους εξής λόγους: Πρώτον, γιατί οι μαθητές σ αυτήν την ηλικία καταπιάνονται περισσότερο με δημιουργικές δραστηριότητες και ενεργοποιούν τη φαντασία τους. Δεύτερον, γιατί τα κείμενα του βιβλίου της γλώσσας της Β τάξης είναι σύμφωνα με την κειμενοκεντρική επικοινωνιακή προσέγγιση και προωθούν πολυτροπικά νοήματα. Έτσι, είναι ευκολότερο να εφαρμοστεί μία παιδαγωγική των πολυγραμματισμών. Στο πρώτο μέρος της εργασίας, που αποτελείται από τρία κεφάλαια, παρατίθενται τα θεωρητικά στοιχεία και το θεωρητικό πλαίσιο της μελέτης, ενώ στο δεύτερο τα εμπειρικά δεδομένα της έρευνας. Πιο συγκεκριμένα, στο πρώτο κεφάλαιο περιγράφεται η τεχνική του animation ως εκπαιδευτικό εργαλείο. Αναλυτικότερα, προσδιορίζεται η έννοια animation, αναφέρονται οι διάφορες τεχνικές, περιγράφονται τα βασικά χαρακτηριστικά των ταινιών κινούμενων σχεδίων και παρατίθενται τα στάδια δημιουργίας μίας ταινίας. Παράλληλα, διατυπώνονται παιδαγωγικές εφαρμογές της συγκεκριμένης τεχνικής και προσδιορίζεται το ομαδοσυνεργατικό πλαίσιο στο οποίο υλοποιείται. Στο δεύτερο κεφάλαιο επιχειρείται μία συνοπτική αναφορά στην έννοια της δημιουργικότητας. Πραγματοποιούνται εννοιολογικές προσεγγίσεις της έννοιας και περιγράφεται η σύνδεση της δημιουργικότητας με το σχολείο γενικότερα, και με το γλωσσικό μάθημα και την τεχνική κατασκευής κινούμενων σχεδίων ειδικότερα. Επιπλέον, περιγράφεται ο καταλυτικός ρόλος της φαντασίας στην ενίσχυση της δημιουργικότητας. Το τρίτο κεφάλαιο αναφέρεται στη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος. Πιο συγκεκριμένα, περιγράφεται διεξοδικά η διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος στο πλαίσιο των πολυγραμματισμών και αναλύονται οι έννοιες «γραμματισμός», «πολυγραμματισμοί» και «πολυτροπικότητα». Στη συνέχεια, περιγράφεται η διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος και της παραγωγής γραπτού λόγου στο δημοτικό σχολείο και, ειδικότερα, στη Β τάξη, όπως προβλέπει το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ). Στο δεύτερο μέρος της εργασίας παρατίθενται η έρευνα και οι μεθοδολογικές προσεγγίσεις. Πιο συγκεκριμένα, στο τέταρτο κεφάλαιο περιγράφεται η μεθοδολογία της έρευνας που περιλαμβάνει την αναγκαιότητα και την πρωτοτυπία της έρευνας, τους σκοπούς και στόχους 9

10 της, την ερευνητική στρατηγική, τα μέσα συλλογής των δεδομένων και την περιγραφή του δείγματος της έρευνας. Ακολουθεί στο πέμπτο κεφαλαίο η περιγραφή της δραστηριότητας όπως πραγματοποιήθηκε στη σχολική τάξη. Αναλυτικότερα, διατυπώνονται οι σκοποί και στόχοι της δραστηριότητας και περιγράφεται λεπτομερώς η πορεία διδασκαλίας. Στο έκτο κεφάλαιο παρατίθενται αναλυτικά τα περιγραφικά αποτελέσματα της έρευνας. Συγκεκριμένα, τα αποτελέσματα διαρθρώνονται σε τρία υποκεφάλαια που αφορούν, πρώτον, στα δικά μου περιγραφικά σχόλια μέσα από τη συμμετοχική παρατήρηση, δεύτερον, στο ερωτηματολόγιο που συμπλήρωσαν οι μαθητές και τρίτον, στην ανάλυση των απόψεων της εκπαιδευτικού συνερευνήτριας μέσα από τη διαδικασία της συνέντευξης. Το έβδομο κεφάλαιο κλείνει με την παράθεση των γενικών συμπερασμάτων και των προοπτικών. Η μελέτη ολοκληρώνεται με την παράθεση της βιβλιογραφίας, ελληνόγλωσσης και ξενόγλωσσης. Στο τέλος της εργασίας έχουν τοποθετηθεί δύο παραρτήματα. Το πρώτο αντιστοιχεί στην επεξεργασμένη μορφή του σεναρίου από τα παιδιά, ενώ το δεύτερο αφορά στα μέσα συλλογής των δεδομένων και περιλαμβάνει το ερωτηματολόγιο, όπως επιδόθηκε στους μαθητές και ένα σχέδιο παρατήρησης και καταγραφής. 10

11 1. ANIMATION 1.1. Τι είναι το animation Με τον όρο animation ορίζεται κάθε ακολουθία κίνησης που έχει δημιουργηθεί εικόνα-εικόνα ή αλλιώς, στην κινηματογραφική ορολογία, καρέ-καρέ, δημιουργώντας έτσι την ψευδαίσθηση της κίνησης. Ουσιαστικά, το animation είναι εικόνες (σκίτσα ή φωτογραφίες αντικειμένων) οι οποίες εναλλάσσονται με ταχύτητα (24 εικόνες ανά δευτερόλεπτο), δίνοντας στο θεατή την ψευδαίσθηση ότι τα αντικείμενα της εικόνας κινούνται. Ο όρος animation, αποδίδεται στα ελληνικά με τους όρους Εμψύχωση, Κινούμενη Εικόνα είτε περιφραστικά Απόδοση Κίνησης στην Εικόνα. Είναι μια οπτική οφθαλμαπάτη της κίνησης και αυτό συμβαίνει εξαιτίας του φαινομένου διατήρησης της εικόνας στο μάτι επί 1/12 του δευτερολέπτου (μετείκασμα). Κίνηση μπορεί να δημιουργηθεί και να παρουσιαστεί με πολλούς τρόπους. Η πιο διαδεδομένη μέθοδος απεικόνισης της κινούμενης εικόνας αποτελείται από ένα πρόγραμμα βίντεο ή κινουμένου σχεδίου. Η δημιουργία κάθε εικόναςκαρέ μπορεί να γίνει με ποικίλους τρόπους και υλικά (Halas & Manvell, 1969; Laybourne, 1998). Οι εκφραστικές δυνατότητες αυτής της τεχνικής την έχουν αναδείξει ως ένα από τα βασικά εργαλεία δημιουργίας εκπαιδευτικών πολυμέσων. Το κινούμενο σχέδιο ή γενικότερα το φιλμ «εμψύχωσης» ή animation συνηθίζεται να θεωρείται ως ένας κλάδος του κανονικού κινηματογράφου. Στην πραγματικότητα, η μεταξύ τους σχέση είναι μόνο μια ιστορική σύμπτωση στα πρώτα βήματά τους, κι όχι μια ταυτότητα ή συγγένεια δομής. Βασικά, αντιπροσωπεύουν δύο τελείως διαφορετικούς χώρους και κόσμους. Τα φιλμ του animation, ανήκουν σε μια καινούρια 8 η τέχνη και η πιο χτυπητή διαφορά που προβάλλει άμεσα, είναι η κίνηση στο κινούμενο σχέδιο. Δεν πρόκειται για φυσιολογική κίνηση του έξω κόσμου, αλλά μια άλλη, ιδιόρρυθμη, δημιουργημένη αποκλειστικά από τον ίδιο τον καλλιτέχνη. Ενώ στο φιλμ ζωντανής δράσης τα καρέ που θα αποτελέσουν τη συνεχόμενη κίνηση, όταν προβληθούν με γρήγορο ρυθμό, φωτογραφίζονται αυτόματα με ρυθμό 25 εικόνες το δευτερόλεπτο, στο animation δημιουργούνται ένα-ένα και στη συνέχεια συνθέτονται σε μορφή συνεχόμενης κίνησης (Σιάκας, 2008). Η αρχική ιδέα της ανάλυσης της κίνησης τελειοποιείται με μία σειρά εφευρέσεων. Η κίνηση έπαψε πια να είναι επαναλαμβανόμενη. Ο Ρενώ, που θεωρείται ο πατέρας του κινούμενου σχεδίου, χρησιμοποίησε μια μεγάλη ταινία που του επέτρεπε να αφηγηθεί οπτικά μία μικρή ιστορία, 11

12 αναλύοντας διαφορετικές κινήσεις σε πολλές εικόνες. Ιστορικά και χρονολογικά, το κινούμενο σχέδιο προηγείται του κανονικού κινηματογράφου: κατά τα τέλη του 19 ου αιώνα στη Γαλλία, γύρω στο 1892 (Βασιλειάδης,1985) Οι τεχνικές του animation Στις περισσότερες ταινίες κινουμένων σχεδίων του 20ού αιώνα χρησιμοποιούνταν η παραδοσιακή τεχνική απόδοσης της κίνησης στο σχέδιο. Σύμφωνα με την παραδοσιακή τεχνική κάθε ξεχωριστό πλαίσιο μιας ταινίας αποτελείται από μια φωτογραφία ή ένα σχέδιο, που σχεδιάζεται πρώτα σε ένα χαρτί. Για να δημιουργηθεί η ψευδαίσθηση της κίνησης, κάθε σχέδιο διαφέρει ελάχιστα από το προηγούμενο. Η παραδοσιακή μέθοδος της διαφάνειας ήταν πια ξεπερασμένη στις αρχές του 21ου αιώνα. Σήμερα, τα σχέδια των δημιουργών και τα φόντα σαρώνονται ή ζωγραφίζονται απευθείας σε ένα υπολογιστικό σύστημα. Χρησιμοποιούνται διάφορα λογισμικά προγραμμάτων για το χρωματισμό των σχεδίων και για την προσομοίωση των κινήσεων και των εφέ στην κάμερα. Το τελικό κομμάτι της διαδικασίας είναι η εξαγωγή σε κάποιο μέσο, όπως το φιλμ και αργότερα το ψηφιακό βίντεο. Υπάρχουν διάφορες τεχνικές του animation, όπως: Το κλασσικό κινούμενο σχέδιο (Cartoon), Μαριονέτες ή κινούμενες κούκλες (Animated puppets), Cut outs (Ντεκουπαρισμένα χαρτιά), Σχεδίαση πάνω στο φιλμ, Ζωγραφική κάτω από την κάμερα, Pixillation, Οθόνη με καρφίτσες, Génériques Truquages (Κινούμενοι τίτλοι Φιλμ με διάφορα τρικ), Computer animation (Βασιλειάδης, 1985). Στην παρούσα εργασία χρησιμοποιήθηκε η τεχνική του animation με κινούμενες κούκλες (Animated puppets). Πρόκειται για τρισδιάστατο animation, όπου χρησιμοποιούνται στερεά αντικείμενα. Είναι η κατ εξοχήν τεχνική που χρησιμοποιεί εκφραστικά όλες τις δυνατότητες που προσφέρει η κάμερα στον κανονικό κινηματογράφο: zoom-in, πανοραμικές λήψεις, κοντινά πλάνα κτλ Οι κούκλες και η κάμερα, στην περίπτωση αυτή, κινούνται καρέ καρέ (Βασιλειάδης, 1985). Τα αντικείμενα μπορούν να φτιαχτούν από οποιοδήποτε υλικό, όπως σύρμα, σφουγγάρι, πλαστελίνη, υφάσματα και άλλα. Δεν αλλάζουν έκφραση, αλλά κατασκευάζονται διαφορετικά κεφάλια με αλλαγμένη την έκφραση, ανάλογα με τις ανάγκες του σεναρίου. Στην παρούσα έρευνα οι κούκλες φτιάχτηκαν από πλαστελίνη και στην περίπτωση που άλλαζε η έκφραση του προσώπου, αλλάζονταν μόνο τα χαρακτηριστικά του προσώπου (στόμα, φρύδια). 12

13 1.3. Βασικά χαρακτηριστικά των ταινιών κινούμενου σχεδίου Τα κινούμενα σχέδια είναι ταινίες, στις οποίες πρωταγωνιστούν ζωγραφιστές φιγούρες ή φωτογραφίες αντικειμένων, αντί για ηθοποιοί. Οι ήρωες τους είναι συνήθως ζώα ή φανταστικά πλάσματα, με αστεία μορφή. Μιλούν και συμπεριφέρονται σαν άνθρωποι. Οι ταινίες κινούμενου σχεδίου διέπονται από κάποια βασικά χαρακτηριστικά που κάνουν ανάγλυφη τη διαφορά ανάμεσα στα εκφραστικά τους μέσα και σε αυτά του κανονικού κινηματογράφου. Αρχικά, οι διάφοροι τύποι που έχουν δημιουργηθεί στο κινούμενο σχέδιο έχουν τη δική τους υπόσταση, τη χαρακτηριστική τους ελαστικότητα η οποία στην ουσία είναι μια αντιγραφή αλλά και καρικατούρα των αληθινών τύπων. Πρέπει όμως να τονιστεί πως η ουσία αυτών των χαρακτήρων και τύπων δεν έχει χαθεί αλλά έχει δημιουργηθεί αποκλειστικά από τον καλλιτέχνη. Επιπλέον, υπάρχει μία τάση για υπερβολή και μεγαλοποίηση (Wright, 2005). Ψυχολογικοί και αισθητικοί λόγοι επιβάλλουν να τονιστούν στο κινούμενο σχέδιο τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των τύπων, π.χ. η εκκεντρικότητα, η αφέλεια, η εξυπνάδα κλπ. Απ την άλλη μεριά όμως υπάρχει και η απλοποίηση (Βασιλειάδης, 1985). Αυτή την επιβάλλει το είδος αυτό καθ αυτό του κινουμένου σχεδίου, όπως και η αναγκαιότητα της γραφικής οικονομίας. Συνοψίζοντας, προτερήματα των ταινιών κινούμενων σχεδίων αποτελούν η φαντασία, η απλοποίηση, η καρικατούρα, το συμπυκνωμένο νόημα, και η παραμόρφωση. Επιπρόσθετα στο κινούμενο σχέδιο υπάρχει ειδικό timing, δηλαδή ένας ειδικός ρυθμός εισαγωγής των νέων στοιχείων στην κατάλληλη σκηνή. Η γρήγορη δράση είναι πολύ πιο διαδεδομένη από την αργή, όπως επιβάλλεται από τη χαρακτηριστική δυναμική του είδους. Οι γνωστές φωτογραφικές τεχνικές που καθορίζουν τη βάση της τέχνης του φιλμ, στο καρτούν δεν έχουν την ίδια σημασία (Βασιλειάδης, 1985). Παράλληλα, σημαντικά στοιχεία του κινούμενου σχεδίου αποτελούν ο χρόνος και ο χώρος, καθώς σε αυτά δεν εφαρμόζονται οι νόμοι της φυσικής (Wright, 2005). Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι διάλογοι, οι ήχοι και η μουσική σε κάθε σκηνή. Ο διάλογος είναι συνήθως πιο περιορισμένος. Υπάρχει ρυθμική αντιστοιχία στη σχέση ανάμεσα στον ήχο και την εικόνα. Τέλος, ο σκηνοθέτης - καλλιτέχνης έχει την απόλυτη κυριαρχία στο υλικό του, καθώς είναι ο απόλυτος δημιουργός των ηρώων που έφτιαξε σε σχέδια, αυτών που έπειτα ζωντανεύουν, 13

14 κινούνται, δρουν, πάλλονται με ζωή στην οθόνη. Εκφράζει τη φυσική κίνηση δημιουργικά, χωρίς απλώς να την αντιγράφει Σε αντίθεση με τον κινηματογράφο, εδώ ο φιλμουργός είναι εκείνος που έχει την αποκλειστική πατρότητα των δημιουργημάτων του στον κόσμο που έπλασε Animation και εκπαίδευση Στην Κοινωνία της Πληροφορίας στην οποία πλέον ζούμε προσφέρονται νέες δυνατότητες και διαμορφώνονται συνθήκες για τη δημιουργία και την εφαρμογή νέων συστημάτων και προτύπων μάθησης, νέων μεθόδων εκπαίδευσης. Η παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ αφορά στη χρήση του υπολογιστή και των τεχνολογικών εργαλείων και προγραμμάτων του στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ο Η/Υ μπορεί να αποτελέσει ένα «δυναμικό διδακτικό μέσο» που θα χρησιμοποιηθεί ως «γνωστικό εργαλείο» για να διευκολυνθεί η ανάπτυξη της δημιουργικής μάθησης. Στο πλαίσιο αυτό ανήκει και η τεχνική του animation, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μία δημιουργική δραστηριότητα στην εκπαίδευση για να καλύψει ανάγκες του αναλυτικού προγράμματος. Έτσι η κατασκευή ταινίας animation μπορεί να πραγματοποιηθεί στα πλαίσια της Περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, στη γλώσσα, ακόμα και στις φυσικές επιστήμες και τα μαθηματικά. Στην εκπαίδευση προβάλλονται ταινίες animation, ως συμπληρωματικό μέσο διδασκαλίας, προκειμένου να κατανοηθούν έννοιες δυσνόητες στα παιδιά. Ειδικά σε μικρές ηλικίες προσφέρονται περισσότερο. Ταινίες animation μπορούν να χρησιμοποιηθούν στα πλαίσιο όλων των μαθημάτων για να διευκολύνουν τη διαδικασία της μάθησης, καθώς γοητεύουν, ασκούν μαγνητική έλξη και προσελκύουν το ενδιαφέρον των μαθητών. Ακόμη, προβάλλουν διαδικασίες που άλλοτε δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν σε μία τάξη υπό κανονικές συνθήκες (όπως πειράματα που δεν ενδείκνυνται να πραγματοποιηθούν στην τάξη). Τέλος, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως αφόρμηση της διδασκαλίας εισάγοντας νέες έννοιες με τρόπο διασκεδαστικό και παιγνιώδη. Ωστόσο, το κέρδος είναι μεγαλύτερο όταν εμπλέκονται και οι ίδιοι οι μαθητές στα στάδια παραγωγής μιας ταινίας animation. Η διαδικασία αυτή εντάσσεται στα πλαίσια της εποικοδομιστικής χρήσης των Νέων Τεχνολογιών στη μάθηση, κάτι που είναι σημαντικό και ζητούμενο στις μέρες μας. Καθώς ασχολούνται τα παιδιά με μια δραστηριότητα όπως αυτή της παραγωγής ταινίας animation θα βοηθηθούν να αποκωδικοποιήσουν τη γλώσσα της 14

15 εικόνας, να αποκτήσουν κριτική σκέψη, να αυτενεργήσουν και να εκφραστούν δημιουργικά. Το να προσπαθήσουν να δημιουργήσουν ένα μικρό θέαμα, τα υποχρεώνει να περάσουν από μια σειρά διαδοχικών φάσεων (Πεντζερίδου, 2004): Προσδιορισμός αρχικής ιδέας Σχέδιο για την υλοποίησή της Προετοιμασία Ολοκλήρωση διαδικασίας Παρατήρηση και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων Επιπλέον, η εποικοδομιστική προσέγγιση στη μάθηση δίνει έμφαση στη συνεργατική μάθηση και τη μάθηση που βασίζεται σε projects (project-based learning), καθώς, σύμφωνα με αυτή, η μάθηση θεωρείται ως μια διαδικασία που ευνοείται και προκύπτει από την κοινωνική αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών, καθώς και μεταξύ μαθητών-εκπαιδευτικού, μέσα σε αυθεντικά μαθησιακά περιβάλλοντα που αντανακλούν την πολυπλοκότητα της πραγματικής ζωής. Και σε αυτή την περίπτωση έχει να προσφέρει η παραγωγή μιας ταινίας animation στην τάξη. Η μεταφορά της διαδικασίας δημιουργίας του κινουμένου σχεδίου σε μια εκπαιδευτική διαδικασία μπορεί να συμβάλλει στη δημιουργία ενός πλούσιου σε ερεθίσματα περιβάλλοντος μάθησης που ευνοεί τη σύνθεση ποικίλλων δεξιοτήτων και αξιοποιεί την υπάρχουσα γνώση. Συγκεκριμένα η δημιουργία ενός κινούμενου σχεδίου: Δημιουργεί κίνητρα μάθησης. Βοηθάει στην ανάπτυξη κοινωνικογνωστικών δεξιοτήτων και στάσεων. Ευνοεί τις ομαδοσυνεργατικές διαδικασίες. Ενθαρρύνει τη συμμετοχή στην ομάδα ακόμη και μαθητών που μπορεί να θεωρούνται αδύναμοι ή αδιάφοροι. Δίνει τη δυνατότητα στο μαθητή να γνωρίσει τον εαυτό του, βλέποντάς τον σε αλληλεπίδραση με τους άλλους. Εμπλουτίζει τις στρατηγικές του μαθητή στην επίλυση προβληματικών καταστάσεων. 15

16 1.5. Animation με κούκλες από πλαστελίνη Στην παρούσα εργασία πραγματοποιήθηκε μία έρευνα δράση με σκοπό την κατασκευή ταινίας animation με κούκλες από πλαστελίνη, στα πλαίσια του γλωσσικού μαθήματος. Οι λόγοι για τους οποίους επιλέχθηκε αυτή η τεχνική είναι οι εξής: Το animation είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στα παιδιά και τους ελκύει την προσοχή. Η πλαστελίνη ενδείκνυται σε περιπτώσεις μικρών παιδιών, δεδομένου ότι η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε μαθητές Β τάξης. Μπορεί να περιληφθεί στην κανονική διδασκαλία εφόσον δε χρειάζεται πολύ χώρο ούτε εξεζητημένο εξοπλισμό. Είναι στενά συνδεδεμένο με την φαντασία και ενισχύει τη δημιουργικότητα. Μπορεί να συνδεθεί με τη γλώσσα ενισχύοντας την παραγωγή γραπτού λόγου μέσω των αφηγηματικών τεχνικών. Εντάσσεται στο πλαίσιο των πολυγραμματισμών που αποτελούν το ζητούμενο της γλωσσικής εκπαίδευσης των μαθητών. Στο animation με πλαστελίνη κάθε αντικείμενο φτιάχνεται με πλαστελίνη ή σε άλλες περιπτώσεις με πηλό. Η διαδικασία αυτή είναι γνωστή ως stop motion animation, καθώς χρησιμοποιείται ψηφιακή φωτογραφική μηχανή για τα πλάνα τα οποία μετά συνθέτονται σε ένα ενιαίο οπτικοακουστικό έργο, αποτυπώνοντας την κίνηση (Wright, 2005). Η διαδικασία κατασκευής των κούκλων από πλαστελίνη προάγει τη γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Σε αυτό συμβάλλουν τα τρία βασικά χαρακτηριστικά της πλαστελίνης που είναι η τρισδιαστότητα, η ελαστικότητα και η επιδεξιότητα στο χειρισμό (Smilansky, Hagan & Lewis, 1988). Δουλεύοντας με πλαστελίνη, οι μαθητές, επίσης, έχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν τις έννοιες των διαστάσεων, όπως μέγεθος, σχήμα και ποσότητα. Φτιάχνοντας, οι μαθητές, αντικείμενα από πλαστελίνη, ενισχύουν τη δημιουργικότητα και τη φαντασία τους και παράλληλα αναπτύσσουν τη γνώση και τη γλώσσα. Άλλωστε, η πλαστελίνη αποτελεί ένα μέσο που μπορεί να αναπτύξει στα παιδιά την ικανότητα να σκέφτονται, να αντιλαμβάνονται και να δημιουργούν (Smilansky, Hagan & Lewis, 1988). Τέλος, μέσα από μία έρευνα (Smilansky, Hagan & Lewis, 1988) που πραγματοποιήθηκε σε παιδιά προσχολικής ηλικίας και των χαμηλών βαθμίδων της πρώτης βασικής εκπαίδευσης 16

17 σχετικά με το πώς βοηθά τα παιδιά η ενασχόληση με την πλαστελίνη να αναπτύξουν γνωστικές και συναισθηματικές δεξιότητες για τη μάθηση, προέκυψε το παρακάτω συμπέρασμα: Οι δραστηριότητες με πλαστελίνη είχαν επίδραση στη γνωστική και «γλυπτική» ανάπτυξη των παιδιών, στη λεκτική ανάπτυξη, στις ζωγραφιές τους και τέλος στην αύξηση του IQ τους Στάδια δημιουργίας μίας ταινίας Τα τεχνικά μέσα που απαιτούνται για το «γύρισμα» μιας ταινίας κινούμενης εικόνας είναι απλά και εύκολα στη χρήση. Αρκεί μια ψηφιακή φωτογραφική μηχανή, ένας τρίποδας ώστε να εξασφαλιστεί η σταθερότητα της μηχανής κατά τη λήψη των φωτογραφιών, ένα μικρόφωνο για την ηχογράφηση των διαλόγων, ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής και ένα πρόγραμμα επεξεργασίας βίντεο για την εισαγωγή των φωτογραφιών, τη σύνθεση και το συνδυασμό με αρχεία ήχου ώστε να προκύψει τελικά η ταινία. Στην παρούσα έρευνα κατασκευάστηκε μία ταινία μικρού μήκους με κούκλες από πλαστελίνη. Για αυτό θα περιοριστώ στην περιγραφή των σταδίων δημιουργίας μιας ταινίας animation με φωτογραφίες αντικειμένων. Τα στάδια που πρέπει να ακολουθηθούν (Σιάκας, 2008) είναι: Συγγραφή σεναρίου Δημιουργία κούκλων «ηθοποιών» και σκηνικών Φωτογράφηση, δηλαδή «γύρισμα» της ταινίας Μοντάζ Συγγραφή σεναρίου Στο πρώτο στάδιο πραγματοποιείται η συγγραφή του σεναρίου. Ένα σενάριο για ταινία θα πρέπει να έχει τα ακόλουθα βασικά στοιχεία: Κεντρική ιδέα Χρόνο και τόπο Παρουσίαση μιας υπάρχουσας κατάστασης 17

18 Σύγκρουση των προσώπων με σκοπό την αλλαγή της υπάρχουσας κατάστασης, ή ανατροπή της κατάστασης Πλοκή της δράσης και σασπένς Κορυφαία σκηνή, λύση του προβλήματος. Το πρώτο βήμα κατά τη συγγραφή του σεναρίου, είναι να γίνει μία σύντομη σύνοψη της ιστορίας που φανερώνει την κεντρική ιδέα της ταινίας, δίνοντας ταυτόχρονα πληροφορίες που απαντούν στα ερωτήματα «Ποιος; Που; Πότε; Τι; Γιατί; Τι άλλο θα συμβεί;». Αφού γίνει η σύνοψη, το δεύτερο βήμα είναι η επεξεργασία της (τρίτμαν). Η επεξεργασμένη μορφή μίας σύνοψης θα πρέπει καταρχήν να είναι απαλλαγμένη από όλα τα λογοτεχνικά στοιχεία που μπορεί να είχε αρχικά, και να αποτελείται από λιτές περιγραφές των πράξεων των προσώπων και από τους διαλόγους του έργου. Το κείμενο χωρίζεται σε σκηνές με βάση την εξέλιξη της δράσης και τους διαλόγους σε κάθε σκηνή. Στην παρούσα έρευνα οι μαθητές έφτιαξαν συλλογικά το σενάριο, προβαίνοντας σε ομαδική συγγραφή της τελικής του μορφής (βλ. παράρτημα Ι). Στο τρίτο βήμα πραγματοποιείται μελέτη του σεναρίου για να αποφασιστεί πού θα υλοποιηθεί (ντεκουπάζ). Φανταζόμαστε την κάθε σκηνή με τις επιμέρους εικόνες της και διαλέγουμε τον τρόπο που θα τη γυρίσουμε, αν θέλουμε γενικό πλάνο ή κοντινό. Αυτά σημειώνονται δίπλα στο σενάριο. Παράλληλα, καταγράφονται και οι διάφοροι ήχοι που θα χρειαστούν, καθώς επίσης και τα πράγματα που θα χρειαστούμε (κούκλες, αντικείμενα, τεχνικό εξοπλισμό). Δημιουργία κούκλων «ηθοποιών» και σκηνικών Οι κούκλες «ηθοποιοί» μπορούν να φτιαχτούν από διάφορα υλικά (πλαστελίνη, χαρτί, σύρμα, κουτιά από χαρτί ή αλουμίνιο, ξύλα, πέτρες και άλλα άχρηστα αντικείμενα), ανάλογα με τη φαντασία και την ευρηματικότητα των παιδιών. Τα σκηνικά μπορεί επίσης να είναι φτιαγμένα από διάφορα υλικά (χαρτόνι, ρούχα, φύλλα κ.λ.π) και μπορεί να είναι λιτά (π.χ. ένα θρανίο και ένας τοίχος) ή πιο πλούσια όπως ζωγραφισμένοι χώροι και έπιπλα. Πρέπει να προσεχθούν οι διαστάσεις του σκηνικού σε σχέση με τις διαστάσεις των κούκλων. 18

19 Στη παρούσα έρευνα οι μαθητές έφτιαξαν τις κούκλες με πλαστελίνη, οδοντογλυφίδες και ματάκια και το σκηνικό με χαρτόνια πάνω σε ένα θρανίο ακουμπημένο στον τοίχο. Φωτογράφηση, δηλαδή «γύρισμα» της ταινίας Στο στάδιο αυτό γίνεται το γύρισμα της ταινίας. Αφού ετοιμάσουμε τη φωτογραφική μηχανή, τη στήνουμε σε τρίποδο και πάνω σε ένα σταθερό μέρος, όπως ένα θρανίο. Έπειτα τοποθετούμε έναν έναν τους ηθοποιούς με προσοχή στο σκηνικό. Κάνουμε κάποιες δοκιμαστικές λήψεις, δοκιμάζοντας και το φωτισμό. Αρχίζουμε να τραβάμε φωτογραφίες και να μετακινούμε κατάλληλα τους ηθοποιούς ώστε να αποδώσουμε τελικά την κίνησή τους. Για να αποδοθεί ικανοποιητικά η κίνηση θα πρέπει να τραβηχτούν από 10 έως το πολύ 24 φωτογραφίες ανά δευτερόλεπτο κίνησης. Ωστόσο επειδή αυτό είναι δύσκολο να συμβεί θα περιοριστούμε σε 10 περίπου φωτογραφίες ανά δευτερόλεπτο κίνησης, που σημαίνει λήψη φωτογραφίας ανά 1 εκατοστό μετακίνησης της κούκλας. Μοντάζ Στο τελικό στάδιο του μοντάζ, εισάγονται οι φωτογραφίες και οι ήχοι στον υπολογιστή και ξεκινά η σύνθεση φωτογραφιών καρέ-καρέ μέσω ενός προγράμματος επεξεργασίας βίντεο όπως το Movie Maker. Προσέχουμε να συγχρονίσουμε κατάλληλα εικόνα και ήχο δημιουργώντας ένα ενιαίο οπτικοακουστικό έργο με αρχή, μέση και τέλος. Στην προκειμένη περίπτωση αποφεύχθηκε η ανάθεση του μοντάζ σε μαθητές, λόγω της μικρής ηλικίας των παιδιών. Ωστόσο, μέρος του μοντάζ έγινε στην τάξη με τη δική μου βοήθεια, καταδεικνύοντας απλώς τη διαδικασία παραγωγής βιντεοταινίας συνθέτοντας μία σειρά πλάνων εικόνας και ήχου Το συνεργατικό πλαίσιο στο οποίο υλοποιείται η δραστηριότητα του animation Η δημιουργία κινουμένων σχεδίων στο σχολείο είναι μια ομαδική διαδικασία, όπου ποικίλες ειδικότητες και εκφραστικά μέσα συνδυάζονται για ένα ενιαίο αποτέλεσμα. Οι μαθητές μαθαίνουν να συνεργάζονται για να πετύχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Από την 19

20 πλευρά της παιδαγωγικής, είναι σήμερα αποδεκτό ότι η συμμετοχή του μαθητή και η δράση του στο πλαίσιο μιας ομάδας εργασίας μπορεί να αποδώσει εξαιρετικά αποτελέσματα στην πορεία του προς τη γνωστική αυτονομία. Συνεπώς, υλοποιώντας τη δραστηριότητα του animation καταφεύγουμε στην ομαδοσυνεργατική διδασκαλία. Ο Vygotsky (1978) υποστηρίζει ότι η γνώση είναι κοινωνικά προσδιορισμένη και οι μαθητές πρέπει να μυηθούν σ αυτή. Όταν ανέπτυξε την έννοια της «ζώνης της επικείμενης ανάπτυξης», αναγνώρισε τη διαφορά μεταξύ της ατομικής και της ομαδικής επίλυσης προβλημάτων και όρισε τη ζώνη αυτή ως το κενό που υπάρχει για τα παιδιά, μεταξύ του τι μπορεί να κάνει ένα παιδί μόνο του και του τι μπορεί να κάνει με τη βοήθεια κάποιου άλλου. Αργότερα, σύμφωνα με τον Bruner (1986) η εκπαίδευση παρέχει σε εκπαιδευτικούς και μαθητές μία ευκαιρία εμπλοκής στη διαπραγμάτευση αμοιβαίας κατανόησης. Έτσι, η μάθηση είναι, κυρίως, συνεργασία που λειτουργεί ως διαδικασία δραστηριοτήτων και ανταλλαγής απόψεων. Σύμφωνα με τους Johnson & Johnson (1992) (στο Παναγάκος, 2005) οι συνεργατικές προσπάθειες καταλήγουν σε υψηλότερη επίδοση, μεγαλύτερη παραγωγικότητα, διαπροσωπική έλξη, αυτοεκτίμηση, ψυχική υγεία και περισσότερη κοινωνική υποστήριξη. Η δραστηριότητα του animation προϋποθέτει το χωρισμό της τάξης σε ομάδες, με ξεχωριστή αρμοδιότητα η καθεμιά. Μέσα σε αυτό το συνεργατικό πλαίσιο, οι μαθητές ανταλλάσσουν απόψεις, μαθαίνουν να συζητούν χωρίς προστριβές και κατακτούν ευκολότερα τη γνώση. Στην ομαδοσυνεργατική διδασκαλία οι μαθητές συνεργάζονται για να πετύχουν ένα κοινό σκοπό. Σύμφωνα με έρευνες οι Hamms και Adams (1992), όπως αναφέρουν οι Flowers και Ritz στη μονογραφία «Cooperative learning technology education» τα οφέλη για τους μαθητές από τη συνεργατική μάθηση είναι: Βελτίωση της επίδοσης των «καλών» αλλά και των «αδύναμων» μαθητών. Καλύτερες επιδόσεις μαθητών που προέρχονται από μειονότητες. Υποβοήθηση παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες. Η εργασία σε ομάδες δεν καταπνίγει τις ατομικές πρωτοβουλίες. Έχει θετικά αποτελέσματα στο αίσθημα αυτοεκτίμησης των μαθητών και στις κοινωνικές τους σχέσεις. 20