ΜΑΥΡΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ. Έρευνα και μελέτη αναστήλωσης του προσκηνίου του αρχαίου θεάτρου Θάσου ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2014

Transcript

1 1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔIATMHMATIKO ΠPOΓPAMMA METAΠTYXIAKΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠPOΣTAΣIA ΣYNTHPHΣH KAI AΠOKATAΣTAΣH MNHMEIΩN ΠOΛITIΣMOY ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΥΡΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Έρευνα και μελέτη αναστήλωσης του προσκηνίου του αρχαίου θεάτρου Θάσου Μελέτη τεκμηρίωσης ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2014

2 2 ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟΥ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΘΑΣΟΥ ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ ΔΙΛΠΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΔΕΔΟΣ ΦΟΙΤΗΤΗΣ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔIATMHMATIKO ΠPOΓPAMMA METAΠTYXIAKΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠPOΣTAΣIA ΣYNTHPHΣH KAI AΠOKATAΣTAΣH MNHMEIΩN ΠOΛITIΣMOY ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2014

3 3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α. Εισαγωγή...6 Β. Ιστορικά Θάσου...8 Γ. Το θέατρο Ιστορικά θεάτρου 1.1. Κλασικοί χρόνοι 1.2. Ελληνιστικοί χρόνοι 1.3. Ρωμαϊκοί χρόνοι 2. Μελέτη αναστήλωσης θεάτρου 2.1. Μεθοδολογία 2.2. Ανάλυση υπάρχουσας κατάστασης Γενική περιγραφή Υλικά και επιμέρους κατασκευές Παθολογία Φάσεις-Αναπαραστάσεις α. Ελληνιστική οικοδομική φάση β. Ρωμαϊκή οικοδομική φάση 2.3. Στόχοι και αρχές επέμβασης 2.4. Πρόταση αναστήλωσης Δ.Βιβλιογραφία...24 Ε.Παράρτημα Πηγές εικονογράφησης 2.Σχέδια. 3.Καρτέλες αρχιτεκτονικών μελών

4 4 Έρευνα και μελέτη αναστήλωσης του προσκηνίου του αρχαίου θεάτρου Θάσου. Εισαγωγή

5 Εισαγωγή. 5 Α.Εισαγωγη. Η παρούσα διπλωματική εργασία εκπονήθηκε από τον φοιτητή Μαυρίδη Γεώργιο στα πλαίσια του μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με τίτλο «Προστασία Συντήρηση και Αποκατάσταση Μνημείων Πολιτισμού», σε συνεργασία με την ΙΗ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Επιβλέπων καθηγητής της διπλωματικής εργασίας ήταν ο καθηγητής του τμήματος αρχιτεκτόνων Α.Π.Θ. Γ.Καραδέδος, αρχιτέκτων-αναστηλωτής. Πολύτιμη ήταν η συμβολή της προϊσταμένης της ΙΗ Ε.Π.Κ.Α. Μ.Νικολαΐδου καθώς επίσης και του αρχιτέκτων Γ.Δέλλιου, του πολιτικού μηχανικού Μ.Παπαδόπουλου,της τοπογράφου Δ.Κοϊμτζόγλου και του αρχαιολόγου Μ.Μενγγίδη. Οι ανασκαφικές εργασίες και οι επεμβάσεις στον χώρο του αρχαίου θεάτρου ξεκίνησαν από πολύ νωρίς. Το 1921 πρώτη η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή με επικεφαλή τον G.Daux ξεκίνησε συστηματικές ανασκαφές του χώρου, οι οποίες διήρκησαν περίπου δύο χρόνια 1.Το 1961, με αφορμή το Φεστιβάλ Φιλίππων-Θάσου, ο τότε έφορος Δ.Λαζαρίδης με μία σειρά επεμβάσεων στερεώνει τις πρώτες πέντε σειρές του κοίλου, συμπληρώνει τα θωράκια της ορχήστρας και το υπόλοιπο κοίλο με κατασκευές τύπου dexion για να ανταποκριθεί το θέατρο στις ανάγκες των θεατρικών παραστάσεων στο πλαίσιο του φεστιβάλ Φιλίππων Θάσου, το οποίο άρχισε εκείνη την περίοδο. Η ιδιαιτερότητα που παρουσίαζε το κοίλο του θεάτρου, με την ύπαρξη δέντρων, οδήγησε το 1984 στην παύση των παραστάσεων καθότι οι κατασκευές τύπου dexion καθώς και το μαρμάρινα εδώλια αρχίζουν να μετακινούνται βίαια και να ολισθαίνουν εξαιτίας των ισχυρών δυνάμεων που ασκούνταν από τις ρίζες των δέντρων. Έτσι, το 1988 συντάσσεται η μελέτη «Αποκατάσταση και αξιοποίηση του θεάτρου Θάσου» από τον αρχιτέκτων Ν.Παπαγιαννάκο, ο οποίος στη συνέχεια, το 1995, προχωρά και στην οριστική μελέτη «Αναστήλωσης-στερέωσης του κοίλου του αρχαίου θεάτρου Θάσου και προστασία του κατά την προβλεπόμενη διάθεσή του για παραστάσεις». Στη συνέχεια, η Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων σε συνεργασία με την Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή,το 1992,πραγματοποιούν κάποιες ανασκαφικές εργασίες και διερευνητικές τομές στον χώρο του θεάτρου. Το αναστηλωτικό πρόγραμμα της περιόδου που ακολουθεί αλλάζει ολοκληρωτικά την εικόνα του κοίλου 2. Με μια σειρά επεμβάσεων αφαιρούνται τα δέντρα που υπήρχαν στο κοίλο, μετακινούνται όσα εδώλια σώζονται στο μεσαίο τμήμα και μεταφέροντα στις υψηλότερες σειρές και στη θέση τους δημιουργείται ικρίωμα από ανοξείδωτο μέταλλο 13 σειρών το οποίο φέρει ξύλινες επιφάνειες ως καθίσματα για τους θεατές. Η προηγούμενη πρόταση υλοποιήθηκε και το θέατρο λειτούργησε με αυτή την μορφή έως το 2012 οπότε υποβλήθηκε νέα μελέτη η οποία εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ). Η νέα μελέτη έπειτα από τροποποιήσεις και αναθεωρήσεις αποτελεί την οριστική μελέτη αποκατάστασης και ανάδειξης του θεάτρου και εκπονείται από διεπιστημονική ομάδα της ΙΗ ΕΠΚΑ με επικεφαλής την προϊσταμένη της υπηρεσίας κα Μαρία Νικολαïδου- Πατέρα. 1 G.Daux,A.Laumonier,Fuilles de Thassos,BCH 47,1923,σ Ζ.Μπόνιας,J.Y.Marc,Το αρχαίο θέατρο της Θάσου.Ολοκλήρωση της ανασκαφής-έναρξη της αναστήλωσης,αεμθ 10Β,Θεσσαλονίκη,1997,σ Εικ.1. Μία από τις πρώτες φωτογραφίες του χώρου του θεάτρου το Η λήψη έχει γίνει από κάποιο σημείο του κτιρίου της σκηνής πρός το κοίλο του θεάτρου. Εικ.2. Ο χώρος του θεάτρου μετά το τέλος των πρώτων ανασκαφικών εργασιών της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής.

6 6 Έρευνα και μελέτη αναστήλωσης του προσκηνίου του αρχαίου θεάτρου Θάσου. Ιστορικά Θάσου

7 Ιστορικά Θάσου. 7 Β.Ιστορικά Θάσου. H πρώτη ανθρώπινη δραστηριότητα στη Θάσο βεβαιώνεται από την αρχαιολογική ερευνά κατά τη Nνεότερη Παλαιολιθική ( π.χ.). Τότε τοποθετείται η εκμετάλλευση των ορυχείων ώχρας που έχουν εντοπιστεί στη θέση Τζίνες, κοντά στα Λιμενάρια. Tην 6η χιλιετία π.χ., κατά τη διάρκεια της Νεολιθικής περιόδου, δημιουργούνται οι πρώτες μόνιμες εγκαταστάσεις. Δύο από αυτές έχουν ανασκαφεί στις θέσεις Λιμενάρια και Καστρί Θεολόγου. H Εποχή του Χαλκού ( π.χ.) εκπροσωπείται με τον τειχισμένο οικισμό στη Σκάλα Σωτήρος και τον ορεινό οικισμό στο Καστρί. Ο τελευταίος κατοικείται αδιάλειπτα και στη συνέχεια, κατά την Εποχή του Σιδήρου, μέχρι τον 7ο αιώνα π.χ., όταν στο νησί φθάνουν οι πρώτοι άποικοι. Στις αρχές του 7ου αιώνα, γύρω στα , άποικοι καταγόμενοι από την κυκλαδική Πάρο ήρθαν να εγκατασταθούν στην Θάσο με αρχηγό της επιχείρησης τον Τελεσικλή.Αφού κατέκτησαν το νησί, οι Πάριοι στόχευαν σε μία παραλιακή εγκατάσταση στην Θράκη από τον Στρυμόνα στα δυτικά μέχρι την Ίσμαρο στα ανατολικά. Η φιλοδοξία αυτή υποστηρίχτηκε, περί τα μέσα του 7ου αιώνα με την αποστολή χιλίων νέων αποίκων. Κατά τη διάρκεια της επέκτασης στην Θράκη,με στόχο την εκμετάλλευση των μεταλλίων χρυσού, αργύρου και άλλων μετάλλων του Παγγαίου, ιδρύθηκαν οι παράλιες πόλεις: Γαλυψός, Οισύμη και Νεάπολη (Καβάλα).Οι άποικοι εγκαθίστανται στην θέση του σημερινού Λιμένα όπου βρίσκουν πρου πάρχοντα οικισμό. Στις αρχές του 5ου αιώνα π.χ. η πόλη της Θάσου περιβάλλεται από οχυρωματικό τείχος μήκους 4 χιλιομέτρων. Μετά τους Περσικούς πολέμους προσχωρεί στην Α Αθηναϊκή Συμμαχία και θα παραμείνει στη σκιά της Αθηναϊκής κυριαρχίας μέχρι το τέλος του 5ου αιώνα π.χ. Κατά τα επόμενα δέκα χρόνια επικρατούν αντιπαραθέσεις φιλοσπαρτιατών και φιλοαθηναϊκών, με τον πήχη να γέρνει πότε από τη μια και πότε από την άλλη πλευρά. Από την αρχή του 4ου αιώνα π.χ., η Θάσος γνωρίζει μια περίοδο ακμής και ευημερίας. Η πορεία αυτή δεν θα ανακοπεί από την Μακεδονική κυριαρχία. Ενταγμένη στο βασίλειο του Φιλίππου Β, του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του η Θάσος θα παραμείνει μια ανεξάρτητη και ακμαία πόλη. Στο διάστημα μεταξύ 4ου και 3ου αιώνα η καλλιτεχνική και πολιτιστική ζωή είναι λαμπρή. Στο ιερό του Διονύσου κάποια αγάλματα απαθανατίζουν την ανάμνηση εξαιρετικών παραστάσεων, στις οποίες συμμετείχαν προς τα μέσα ή στο τρίτο τέταρτο του 4ου αιώνα διάσημοι υποκριτές όπως ο μεγάλος τραγωδός Θεόδωρος. Όταν το 197 π.χ. ο Μακεδόνας βασιλιάς Φίλιππος Ε ηττήθηκε από τους Ρωμαίους στις Κυνός Κεφαλές, η Θάσος γίνεται πόλη σύμμαχος και φίλη της Ρώμης και γνωρίζει ευημερία τουλάχιστον μέχρι την καταστροφική επιδρομή των Ερούλων το μ.χ. Η πόλη θα συνέρθει από την καταστροφή και θα ξανακτιστεί. Με τον ερχομό του Χριστιανισμού χτίζονται πολλές εκκλησίες, αλλά και πολυτελείς κατοικίες. Από τον πρώτο καιρό του αποικισμού και καθόλη τη διάρκεια της ιστορίας της, η Θάσος διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στης εμπορικές συναλλαγές στο βόρειο Αιγαίο. Διέθετε κοιτάσματα χρυσού, ασημιού, σιδήρου ήταν πλούσια σε ξυλεία, πολύτιμη για Εικ.3. Ο χώρος του θεάτρου το Εικ.4. Το θέατρο σήμερα και στο βάθος ο σύγχρονος οικισμός του ΛΙμένα.

8 8 Έρευνα και μελέτη αναστήλωσης του προσκηνίου του αρχαίου θεάτρου Θάσου. Εικ.5. Χάρτης της Θάσου και των γύρω περιοχών.με κόκκινο χρώμα σημειώνονται οι κυριότερες αποικίες της εποχής. την ναυπήγηση του πολεμικού στόλου καθώς και σε γεωργικά προϊόντα, αφού οι στενόμακρες κοιλάδες του είναι ιδιαίτερα παραγωγική γη. Το θασίτικο κρασί ήταν περίφημο στην αρχαιότητα και οι σφραγισμένοι για το βάρος και την ποιότητα του περιεχομένου τους οξυπύθμενοι αμφορείς με την αναγραφή του ονόματος της πόλης δείχνουν την εμπορική δραστηριότητα της Θάσου. Τον 7ο αιώνα π.χ. βρίσκουμε εδώ αγγεία προερχόμενα από τις Κυκλάδες, τη Χίο, τη Ρόδο, την Ιωνία, την Αιολίδα, φοινικικά και ιωνικά ελεφάντινα, φρυγικές πόρπες. Από τα τέλη του 6ου αιώνα ή από την αρχή του 5ου αιώνα και μέχρι την ρωμαϊκή εποχή οι θασίτικοι αμφορείς πωλούνται στις εξωτερικές αγορές. Η σφαίρα ακτινοβολίας της Θάσου: ήταν διαδεδομένα σε όλη την ανατολική λεκάνη της Μεσογείου μέχρι και την Σικελία. Μία ακόμα πολύ σημαντική πηγή εσόδων για το νησί ήταν η εξόρυξη και η εκμετάλλευση του περίφημου Θασίτικου μαρμάρου. Κύριο αστικό κέντρο του νησιού αποτελούσε ο οικισμός του Λιμένα που φιλοξενούσε στις διάφορες συνοικίες του ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού και στέγαζε το ουσιαστικό μέρος των πολιτικών, θρησκευτικών και εμπορικών δραστηριοτήτων. Εάν προσθέσουμε κτήρια όπως το ωδείο, και κατασκευές όπως το τείχος, διαπιστώνουμε ότι ο οικισμός αυτός, που ήδη από τα πρώτα χρόνια του αποικισμού είχε εκληφθεί ως τον πυρήνα του ελληνικού πληθυσμού, επωμίστηκε καθόλη την αρχαιότητα το ρόλο της πρωτεύουσας.

9 Ιστορικά Θάσου. 9 Εικ.6. Χάρτης του Λιμένα Θάσου με τα κυριότερα μνημεία.

10 10 Έρευνα και μελέτη αναστήλωσης του προσκηνίου του αρχαίου θεάτρου Θάσου. Το Θέατρο

11 Το Θέατρο. 11 Εικ.7. Πανοραμική άποψη του θεάτρου σήμερα. Η λήψη έχει γίνει από τον χώρο του κτιρίου της σκηνής. Γ.Το Θέατρο. 1.Ιστορικά θεάτρου. Το θέατρο της Θάσου είναι κατασκευασμένο στη δυτική πλευρά της ακρόπολης,σε μία φυσική πλαγιά στα όρια της κορυφογραμμής του λόφου. Στην βορειοανατολική του παρειά έρχεται σε επαφή με το αρχαίο τείχος της πόλης ενώ βόρεια και δυτικά απλώνεται η θέα προς την θάλασσα και την αρχαία πόλη, την θέση της οποίας σήμερα καταλαμβάνει ο σύγχρονος οικισμός του Λιμένα. 1.1.Κλασικοί χρόνοι. Από μία μαρτυρία του περίφημου γιατρού της αρχαιότητας Ιπποκράτη, ο οποίος έζησε στην Θάσο τέσσερα χρόνια, γνωρίζουμε ότι στο νησί υπήρχε ήδη θέατρο από το δεύτερο μισό του 5ου αιώνα π.χ. Ακόμα στα τέλη του 5ου αιώνα τοποθετείται το έργο του Θάσιου υποκριτή και κωμωδιογράφου Ηγήμων, ο οποίος έδρασε στην Αθήνα και στην Θάσου κλασική αυτή φάση του θεάτρου δεν έχει εντοπιστεί ανασκαφικά και παραμένει αβέβαιο αν το θέατρο βρισκόταν στην ίδια θέση με το οικοδόμημα που σώζεται σήμερα. Παρόλα αυτά Γάλλοι αρχαιολόγοι θεωρούν πιθανό ότι κατά τη διάρκεια της κλασικής εποχής υπήρχε στην θέση του προσκηνίου μια άλλη κατασκευή και ειδικότερα μια στοά με πτέρυγες-παρασκήνια. 1.2.Ελληνιστικοί χρόνοι. Στα ελληνιστικά χρόνια, το κοίλον πιθανότατα δεν εκτεινόταν ως το τείχος της πόλης, όπως φαίνεται στην σημερινή κάτοψη του οικοδομήματος, συνεπώς ήταν μικρότερο, ενώ ο προσανατολισμός του ήταν δυτικό/ νοτιοδυτικός, αντίθετα δηλαδή από τον συνήθη νότιο προσανατολισμό των αρχαίων θεάτρων. Εκτός από τα παραπάνω στοιχεία δεν γνωρίζουμε τίποτε άλλο για την διάταξη του κοίλου σε αυτή την οικοδομική φάση του θεάτρου, καθώς αγνοούμε την μορφή των εδωλίων, του διαζώματος και των κερκίδων(βλέπε σχέδιο 01 3 ). Ένα ακόμα στοιχείο που έχουμε από αυτή την περίοδο αφορά στην ορχήστρα του ελληνιστικού κτηρίου. Eίναι ένας αγωγός απομάκρυνσης των υδάτων, ο οποίος ξεκινάει κάτω από το κατώφλι της βορειοανατολικής παρόδου και συνεχίζει παράλληλα με το κτιρίου της σκηνής(βλ. σχ. 11). Από το κτήριο της σκηνής ήρθε στο φώς, κατά την διάρκεια των ανασκαφών , ο τοίχος της πίσω πλευράς του, ο οποίος εξωτερικά ενισχυόταν με αντηρίδες που ξεκινούν από τις γωνίες και τοποθετούνται σε όλο το μήκος σε κανονικά μεταξύ τους διαστήματα. Στην ίδια περίοδο ανήκει ο στυλοβάτης και τα περισσότερα από τα αρχιτεκτονικά μέλη που σχετίζονται με το προσκήνιο. Τα μέλη αυτά δεν βρέθηκαν στην θέση τους αλλά προσαρμόστηκαν στο κτίριο της σκηνής των ρωμαϊκών χρόνων. Από τα ευρήματα διαπιστώνεται ότι το προσκήνιο διέθετε δωρική κιονοστοιχία δώδεκα μονολιθικών κιόνων, ενώ στα άκρα του υπήρχαν πεσσοί. Οι κίονες έφταναν τα 2,10 μέτρα, έφεραν ραβδώσεις κατά τα 3/4 της επιφάνειάς τους και στήριζαν με την βοήθεια εγκάρσιων μαρμάρινων δοκών την ξύλινη εξέδρα του λογείου. Το ύψος μίας τέτοιας κατασκευής, σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο Βιτρούβιος, έφτανε τα 3 μέτρα πάνω από το επίπεδο της ορχήστρας 4.Τρείς θύρες ανοίγονταν προς την κατεύθυνση της ορχήστρας, η μία στο μεσαίο μετακιόνιοo διάστημα και οι άλλες δύο εκατέρωθεν αυτής, στα προτελευταία προς τις άκρες της κιονοστοιχίας μετακιόνια διαστήματα. Τα μετακιόνια διαστήματα, έκλειναν με φορητούς πίνακες που έφεραν ζωγραφική διακόσμηση και ήταν προσαρτημένοι στους κίονες όπως μαρτυρούν οι εγκοπές που έχουν διατηρηθεί στην επιφάνεια του στυλοβάτη καθώς και οι κατακόρυφες υποδοχές στις πλάγιες πλευρές των κιόνων. 3 Στο εξής βλ.σχ. 4 Βιτρούβιος:Δέκα βιβλία,σ.ζερεφός(επιμ.),παρατηρητής,θεσσαλονίκη,1998.

12 12 Έρευνα και μελέτη αναστήλωσης του προσκηνίου του αρχαίου θεάτρου Θάσου. αναλημματικοί τοίχοι που συγκρατούν το κοίλο στις παρόδους. 2.Μελέτη αναστήλωσης θεάτρου. 2.1.Μεθοδολογία. Εικ.8. Ο στυλοβάτης και οι πεσσοί του κτιρίου της σκηνής. 1.3.Ρωμαϊκοί χρόνοι. Στα ρωμαϊκά χρόνια το θέατρο της Θάσου ανακαινίζεται, κτίζεται νέο κτήριο, το οποίο ενσωματώνεται στο προσκήνιο και μετατρέπεται σε αρένα με στόχο να εξυπηρετηθούν τα νέα προσφιλή θεάματα της αυτοκρατορικής περιόδου, δηλαδή οι αγώνες μονομάχων, οι ναυμαχίες και οι θηριομαχίες. Αυτή η αλλαγή συνέβη πιθανότατα κατά τη διάρκεια του 2ου αιώνα μ.χ. Την περίοδο αυτή το κοίλο δεν είχε σχήμα ακέραιου ημικυκλίου, λόγω της διεύρυνσης που πραγματοποιήθηκε σε αυτή την οικοδομική φάση, προκειμένου να αυξηθεί η χωρητικότητά του. Ο χειρισμός αυτός είχε σαν αποτέλεσμα το κοίλο να ακουμπήσει πάνω στο βορειοανατολικό πέρας του τείχους της πόλης. Μία ακόμα σημαντική αλλαγή που συνέβη ήταν η τοποθέτηση μαρμάρινου προστατευτικού στηθαίου μπροστά από την πρώτη σειρά μαρμάρινων εδωλίων του θεάτρου. Κατά πάσα πιθανότητα πάνω στην κατασκευή αυτή τοποθετούνταν ξύλινα υποστυλώματα τα οποία έφεραν δίχτυα για την προστασία των θεατών 5. Η δημιουργία του στηθαίου είχε ως άμεση συνέπεια την διόρθωση της κλίσης του κοίλου προκειμένου να εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη θέαση των επισκεπτών. Έτσι, το νέο κοίλο υπερυψώνεται με τη συσσώρευση ενός στρώματος μικρών λίθων, χώματος και αργιλώδους άμμου κάτω από τα εδώλια. Το κτίριο της σκηνής είχε, σύμφωνα με τους τελευταίους ανασκαφείς του χώρου, Ζ.Μπόνια και J.-Y.Marc, δύο διαδοχικές οικοδομικές φάσεις όπως διαπιστώνεται από την διαφορετική κατάσταση διατήρησης των τοίχων της σκηνής. Ωστόσο, για τις διαφορετικές αυτές οικοδομικές φάσεις δεν μπορεί να δοθεί απόλυτη χρονολόγηση. Κάτι που διαπιστώνεται από τα σωζόμενα τμήματα της τοιχοποιίας είναι ότι το κτήριο της σκηνής ανασκευάστηκε πλήρως, στην ίδια θέση, ενσωματώνοντας τους τοίχους του παλαιότερου κτίσματος. Περίπου την ίδια περίοδο πρέπει να κατασκευάστηκαν και οι ισχυροί 5 Χ.Κουκούλη-Χρυσανθάκη,Γ.Καραδέδος,Το αρχαίο θέατρο των Φιλίππων,Διάζωμα & Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος,Αθήνα,2012,σ Αρχικά, συγκεντρώθηκε όλο το διαθέσιμο υλικό που αφορά το κτήριο της σκηνής του θεάτρου και το οποίο θα μπορούσε να βοηθήσει τον μελετητή στην εξαγωγή συμπερασμάτων. Έτσι μετά από έρευνα συγκεντρώθηκαν παλιότερες δημοσιεύσεις, αποτυπώσεις, μελέτες όπως και φωτογραφικό υλικό. Το υλικό που συλλέχθηκε περιελάμβανε τις δημοσιεύσεις των Ch.Picard, G.Daux, Fr.Salviat, Ζ.Μπόνια και J.Y.-Marc που αφορούν το θέατρο της Θάσου. Παράλληλα λήφθηκαν υπόψη η μελέτη «Αποκατάστασης και αξιοποίησης του θεάτρου της Θάσου» του Ν.Παπαγιαννάκου (1988), η μελέτη «Αποκατάστασης και ανάδειξης του αρχαίου θεάτρου της Θάσου» του Ν.Χατζηδάκη (2010) καθώς και οι αποτυπώσεις του Tony Kozelj. Τέλος, μελετήθηκε το φωτογραφικό αρχείο τόσο της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής όσο και της ΙΗ Εφορείας Αρχαιοτήτων που αφορούν το σύνολο των επεμβάσεων στο αρχαίο θέατρο Θάσου. Ακόμα, πραγματοποιήθηκε έρευνα πεδίου για την αναγνώριση των αρχιτεκτονικών μελών και την τεκμηρίωσή τους ενώ έγινε αρχιτεκτονική αποτύπωση του στυλοβάτη και των μελών που συνδέονται με το προσκήνιο του θεάτρου. Πιο συγκεκριμένα υλοποιήθηκαν τα εξής: i) Γεωμετρική αποτύπωση του στυλοβάτη και του κτηρίου της σκηνής για την παραγωγή γενικών αρχιτεκτονικών σχεδίων. Αποδόθηκε σχεδιαστικά η υφιστάμενη κατάσταση των κατασκευών. ii) Αναλυτική καταγραφή των αρχιτεκτονικών μελών που ανήκουν στο προσκήνιο με δημιουργία καρτελών καταγραφής(βλ. παράρτημα). Τα μέλη που αναγνωρίστηκε ότι ανήκουν στο προσκήνιο του θεάτρου, αριθμήθηκαν και αποτυπώθηκαν λεπτομερώς ώστε η κάθε καρτέλα καταγραφής να περιλαμβάνει συγκεντρωμένες όλες τις πληροφορίες για αυτά. Καταγράφονται το είδος του αρχιτεκτονικού μέλους, οι σωζόμενες διαστάσεις του, η πιθανή αρχική του θέση καθώς και πιθανές συμπληρώσεις του μέλους. Επίσης, αναπτύσσεται κείμενο περιγραφής του κάθε μέλους και παρατίθεται φωτογραφική και σχεδιαστική αποτύπωσή του. iii) Σχεδιαστική αναπαράσταση του προσκηνίου κατά τη ρωμαϊκή και ελληνιστική περίοδο βάσει των συμπερασμάτων που προέκυψαν από τα μέλη του υπάρχοντος υλικού. iv) Εντοπίστηκαν στις αποθήκες του αρχαιολογικού μουσείου Θάσου δύο θραύσματα

13 Το Θέατρο. 13 Εικ.9. Δοκιμαστική τοποθέτηση επιστυλίων σε οριζοντιοποιημένο επίπεδο προκειμένου να βρεθεί η σειρά τοποθέτησής τους στο προσκήνιο. Εικ.10. Δοκιμαστική τοποθέτηση επιστυλίων και της δοκού Σ25, σε οριζοντιοποιημένο επίπεδο, προκειμένου να βρεθεί η σειρά τοποθέτησής τους στο προσκήνιο. κιόνων (ΑΜ1916, Σ1917) τα οποία μεταφέρθηκαν στον χώρο του θεάτρου. v) Εντοπίστηκαν στις αποθήκες του αρχαιολογικού μουσείου Θάσου δύο θραύσματα κιονόκρανων (Σ1456,Σ1457) τα οποία σχετίζονται με το προσκήνιο. Τα δύο μέλη αποτυπώθηκαν και στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στον χώρο του θεάτρου όπου τοποθετήθηκαν δοκιμαστικά στην άνω απόληξη του κίονα Σ38. vi) Διερευνητικές τοποθετήσεις επιστυλίων σε οριζοντιοποιημένο επίπεδο προκειμένου να βρεθεί η σειρά τοποθέτησης τους στο προσκήνιο. vii) Διερευνητικές τοποθετήσεις επιστυλίων με την δοκό (Σ25) καθώς και το θραύσμα γείσου (Σ46) προκειμένου να οδηγηθούμε σε ασφαλέστερα συμπεράσματα σχετικά με τις δοκοθήκες του προσκηνίου.

14 14 Έρευνα και μελέτη αναστήλωσης του προσκηνίου του αρχαίου θεάτρου Θάσου. Εικ.11. Το κτίριο της σκηνής σε μία από τις πρώτες φωτογραφίες της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής. Εικ.12. Η βορειοδυτική πλευρά του κτιρίου της σκηνής με τις νεότερες επεμβάσεις αποκατάστασης. 2.2.Ανάλυση υπάρχουσας κατάστασης Γενική περιγραφή. Η διερεύνηση του στυλοβάτη καθώς και των αρχιτεκτονικών μελών του προσκηνίου αποτέλεσε ήδη από τις αρχές του αιώνα αντικείμενο έρευνας. Μία πρώτη προσέγγιση του ζητήματος έγινε από τον F.Salviat, ο οποίος έκανε μία προσπάθεια αναπαράστασης της αρχικής μορφής του κτιρίου. Ακολούθησε η προμελέτη του Ν.Παπαγιαννάκου όπου επιχειρήθηκε η αναπαράσταση του προσκηνίου χωρίς ωστόσο να λυθούν όλα τα ζητήματα. Στη συνέχεια, έχουμε την μελέτη του Ν.Χατζηδάκη όπου προτείνεται η αναστήλωση της ελληνιστικής φάσης του προσκηνίου, με αρκετές ελλείψεις ως προς τα αρχιτεκτονικά μέλη που συμπεριλαμβάνονται στην μελέτη. Στην παρούσα πρόταση προκύπτει η αναστύλωση της ρωμαϊκής φάσης του θεάτρου, το οποίο διατηρήθηκε στην ίδια θέση και διάταξη στο πέρασμα του χρόνου. Από τα σωζόμενα τμήματα διαπιστώνεται ότι η κάτοψη του κτιρίου της σκηνής σχημάτιζε ένα επίμηκες ορθογώνιο το οποίο υποδιαιρούνταν σε τρείς χώρους. Ο κάθε χώρος από αυτούς πλησίαζε το τετράγωνο στο επίπεδο της κάτοψης και επικοινωνούσε με την ορχήστρα μέσω θύρας. Στις εισόδους των χώρων αυτών διακρίνουμε κατώφλια καθώς και αποτυπώματα των θυρών. Στο νοτιότερο τμήμα του κτιρίου σώζεται σε μεγάλη έκταση ο λίθινος στυλοβάτης του προσκηνίου, πάνω στον οποίο διαγράφονται τα ίχνη από όλες τις οικοδομικές φάσεις(βλ. σχ. 03). Το κτίριο της σκηνής διέθετε οποσδήποτε έναν όροφο για τις ανάγκες των παραστάσεων, από τον οποίο δεν σώθηκαν στοιχεία. Μοναδική ένδειξη αποτελεί η ύπαρξη μίας σειράς πεσσών στο νότιο τμήμα του κτιρίου, σε επαφή με την πρόσοψη του κτηρίου της σκηνής στο επίπεδο του υποσκηνίου. Οι πεσσοί αυτοί είναι κατασκευασμένοι από λίθινα στοιχεία σε δεύτερη χρήση που σκοπό είχαν την υποστήριξη της υπερκείμενης κατασκευής. Στους πεσσούς διακρίνεται και μια σύγχρονη φάση αναστήλωσης με επανατοποθετήσεις γωνιόλιθων, η οποία δεν έχει καταγραφεί επίσημα. Στο συμπέρασμα αυτό οδηγηθήκαμε έπειτα από σύγκριση φωτογραφιών του αρχείου της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής αλλά και μετά από επιτόπια παρατήρηση των τριών τελευταίων πεσσών του ανατολικού πέρατος του κτιρίου της σκηνής. Στους ανώτερους γωνιόλιθους έχουν χρησιμοποιηθεί φύλλα μολύβδου προκειμένου να ευθυγραμμιστούν οι στάθμες των στοιχείων. Ο τοίχος της πρόσοψης του κτιρίου της σκηνής στον οποίο εφάπτονται οι πεσσοί είναι κατασκευασμένος από αργούς λίθους και μαρμάρινα σπόλια. Για το συνδετικό κονίαμα που χρησιμοποιήθηκε δεν μπορούμε να μιλήσουμε με σιγουριά καθότι κατά την περίοδο ( ) έγινε βαθύ αρμολόγημα σε όλη την έκταση του κτίσματος για την στερέωσή του. Την ίδια περίοδο ενισχύθηκαν με δοκούς στήριξης οπλισμένου σκυροδέματος τα θεμέλια των εξωτερικών τοίχων του κτηρίου. Επίσης, τοποθετήθηκαν μεταλλικά αγκύρια στον υποκείμενο βράχο και έγιναν εσωτερικά ενέμματα στους αναλληματικούς τοίχους της σκηνής καθώς και στο τμήμα του τοίχου στήριξης της νότιας παρόδου. Τέλος, κατασκευάστηκαν τρία ομοεπίπεδα πατώματα από μεταλλικό πλέγμα, ένα σε κάθε χώρο του κτηρίου της σκηνής, τα οποία επικάθονται σε μεταλλικές δοκούς. Το διάστημα μεταξύ των δοκών συμπληρώνεται με διάφανους υαλοπίνακες ενώ για την προστασία των επισκεπτών έχει κατασκευαστεί κιγκλίδωμα από μεταλλικά στοιχεία και

15 Το Θέατρο. 15 συρματόσχοινο Υλικά και επιμέρους κατασκευές. Γενικά για τα αρχιτεκτονικά μέλη του προσκηνίου. Τα αρχιτεκτονικά μέλη του προσκηνίου δεν είναι τοποθετημένα στην θέση τους αλλά όσα βρίσκονται στον χώρο του θεάτρου έχουν ομαδοποιηθεί και έχουν συγκεντρωθεί σε ένα μέρος του θεάτρου. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θάσου εκτίθενται ο δυτικός πεσσός καθώς και το αριστερό τμήμα του κεντρικού επιστυλίου. Στην λιθοθήκη του Αρχαιολογικού Μουσείου Θάσου βρίσκονται τα θραύσματα κιονόκρανων Σ1456 και Σ1457. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης εκτίθεται το δεξί τμήμα του κεντρικού επιστυλίου του προσκηνίου. Επιστύλια προσκηνίου με ενσωματωμένη ζωοφόρο. Τα επιστύλια του προσκηνίου είναι κατασκευασμένα από τοπικό λευκό μάρμαρο. Στον χώρο του θεάτρου σώζονται 10 παρόμοια μέλη (Σ44,Σ45,Σ47,Σ48,Σ49,Σ51,Σ52,- Σ53,Σ54,Σ55) και ένα θραύσμα(σ72), το οποίο πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε σε δεύτερη χρήση. Επίσης, δύο τμήματα του κεντρικού επιστυλίου σώζονται, το ένα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θάσου και το άλλο στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κωνσταντινούπολης. Η κύρια όψη των επιστυλίων διαμορφώνεται με τρείς μετώπες, δύο πλήρη τρίγλυφα και δύο μισά στα πέρατα, κατά την τυπική διάταξη δωρικών θριγκών. Όλα τα μέλη φέρουν ταινία και κανόνα με σταγόνες και η ζωοφόρος με το επιστύλιο είναι συμφυή. Στο άνω μέρος της όψης υπάρχει ταινία. Το μήκος των επιστυλίων της ελληνιστικής φάσης είναι 1,36 μ. εκτός από τα μέλη Σ54 και Σ55 τα οποία είναι 1,42 εκ. και αποτελούν ανακατασκευές της ρωμαϊκής φάσης. Η διαφορά αυτή καλύπτεται με την επιμήκυνση των μετοπών τους από 27 εκ. σε 28 ή 29 εκ. και αντίστοιχα των τριγλύφων. Η επεξεργασία των τελικών επιφανειών διαφοροποιείται ανάλογα με τον τρόπο τοποθέτησης των μελών στην κιονοστοιχία του προσκηνίου. Στα πρώτα οκτώ επιστύλια (Σ44,Σ45,Σ47,Σ48,Σ49,Σ51,Σ52,Σ53) η άνω και κάτω πλευρές είναι λείες ενώ η πίσω είναι αδρά δουλεμένη. Σε κάποιες από τις πλάγιες πλευρές διακρίνεται αναθύρωση πλάτους 2 εκ. Για την υποδοχή του γόμφου στερέωσης του κιονόκρανου, στα πέρατά των κάτω πλευρών τους διακρίνονται δύο εντορμίες. Για την υποδοχή του γείσου, οι άνω πλευρές φέρουν εγκοπές και αύλακες μολυβδοχόησης. Επιπλέον στα πέρατα των άνω πλευρών διακρίνονται λαξεύσεις για την υποδοχή πειόσχημων συνδέσμων για τις μεταξύ τους συνδέσεις των μελών. Όλα τα μέλη φέρουν δοκοθήκες διαφόρων διαστάσεων οι οποίες αντιστοιχούν σε διαφορετικές οικοδομικές φάσεις του προσκηνίου. Οι δοκοθήκες είναι λαξευμένες στα πέρατα των μελών. Σε αντίθεση, στα μέλη Σ54 και Σ55 πέρα από την πίσω όψη, με χοντρές καλεμιές είναι δουλεμένες η άνω και κάτω πλευρές. Στις πλάγιες πλευρές διακρίνεται παχύτερη αναθύρωση 4εκ. Ακόμα, απουσιάζουν οι εγκοπές και οι εντορμίες για την σύνδεση με τα υπόλοιπα μέλη και διακρίνονται όλμοι θύρας στις κάτω πλευρές. Στο Σ54 ο όλμος βρίσκεται αριστερά και στο Σ55 ο όλμος βρίσκεται στα δεξιά. Οι δοκοθήκες έχουν λαξευτεί στο κέντρο των πίσω όψεων σε αντίθεση με αυτές των υπολοίπων επιστυλίων. Επιπλέον, στο μέλος Σ54 δεν έχει ολοκληρωθεί η επεξεργασία του λίθου από τον τεχνίτη καθότι δεν φέρει σταγόνες και ο κανόνας με την ταινία καταλήγουν λοξότμητα προς τα κάτω. Οι παραπάνω ενδείξεις μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι τα δύο μέλη ανήκουν σε φάση μεταγενέστερη της ελληνιστικής περιόδου και δεδομένης της αδρής επεξεργασίας τους πιθανότατα εντάσσονται στην ρωμαϊκή περίοδο. Τα δύο τμήματα του κεντρικού επιστυλίου που σώζονται παρουσιάζουν όμοια χαρακτηριστικά με τα υπόλοιπα επιστύλια που βρίσκονται στον χώρο του θεάτρου. Επιπλέον, φέρουν επιγραφή καθώς και ανάγλυφες παραστάσεις στις μετώπες. Ο F.Salviat στη δημοσίευσή του συνενώνει τα δύο τμήματα και αποκαθιστά γραφικά το κεντρικό επιστύλιο του ελληνιστικού προσκηνίου. Το επιστύλιο που προκύπτει έχει τέσσερις μετόπες αντί τρείς που έχουν τα υπόλοιπα, οι οποίες φέρουν ανάγλυφες παραστάσεις. Οι παραστάσεις αυτές που χρονολογούνται στην πρώτη ρωμαϊκή φάση του θεάτρου απεικονίζουν από αριστερά προς τα δεξιά, Διόνυσο που παίζει με ένα μικρό πάνθηρα, θράκα ιππέα και όρθια μορφή πολεμιστή με ασπίδα και δόρυ. Η ακραία μετώπη από το κεντρικό επιστύλιο, που δεν σώζεται είναι πολύ πιθανό να απεικόνιζε και αυτή μορφή της Νέμεσης όπως συνηθίζονταν εκείνη την εποχή. Οι παραστάσεις αυτές πιθανότατα λαξεύτηκαν στις υφιστάμενες μετόπες, βαθύτερα από την αρχική επιφάνεια κατά την μετασκευή του θεάτρου σε αρένα. Κάτω από τις μετόπες στο επιστύλιο αποκαθίσταται η επιγραφή: [Λυσί]στρατος Κόδ[ι]δος Διονύσ[ωι], η οποία χρονολογείται στις αρχές του 3ου αιώνα και ταυτίστηκε ο αναθέτης ως κάποιος Θεωρός της εποχής. Η επιγραφή είναι συμμετρική ως προς το μέσο του μεταξονίου 6. Κίονες προσκηνίου. Στον χώρο του θεάτρου υπάρχουν τέσσερα τμήματα κιόνων(σ39,- Σ40,ΑΜ1916,ΑΜ1917) καθώς και ένας πλήρης κίονας(σ38). Στο αρχαιολογικό μουσείο Θάσου εκτίθεται ο δυτικός πεσσός της κιονοστοιχίας του προσκηνίου. Το ύψος του κίονα είναι 1,79μ. και φέρει είκοσι ραβδώσεις, οι δεκατρείς από τις οποίες είναι κοίλες και βρίσκονται στην κύρια όψη. Σε κάθε πλάγια όψη του κίονα διαμορφώνονται εγκοπές, από μία σε κάθε πλευρά, οι οποίες εκτείνονται σε όλο το ύψος του και αποτελούν υποδοχές για τους πίνακες που τοποθετούνταν στο μεταξόνιο διάστημα. Οι εγκοπές βρίσκονται κατά αντιστοιχία με λαξεύσεις του στυλοβάτη. Στην πίσω όψη, οι ραβδώσεις δεν παρουσιάζουν ένταση καθ ύψος και η επεξεργασία των τελικών επιφανειών γίνεται με πιο αδρό τρόπο. Στην άνω και κάτω πλευρά του κίονα παρατηρούνται γομφώσεις για την στερέωσή του με το κιονόκρανο και τον στυλοβάτη αντίστοιχα. Για τα κιονόκρανα δεν έχουμε αρκετές πληροφορίες καθότι δεν σώζεται κανένα. Το αποδελτι- 6 F.Salviat,Le batiment de scene de theatre de Thasos,BCH 84,1960,σ

16 16 Έρευνα και μελέτη αναστήλωσης του προσκηνίου του αρχαίου θεάτρου Θάσου. Εικ.13. Η κύρια όψη του στυλοβάτη του προσκηνίου. ωμένο και φωτογραφημένο κιονόκρανο που αναφέρεται στην δημοσίευση του G.Daux εντοπίστηκε στην λιθοθήκη του μουσείου ωστόσο δεν ταιριάζει με τους κίονες του προσκηνίου το ύψος του είναι 9 εκ. ενώ το ύψος των κιονόκρανων του προσκηνίου, όπως αυτό προκύπτει από την διαφορά του πλήρη κίονα(σ38) από τον πεσσό είναι 11εκ. Ο πεσσός είναι τετράγωνης διατομής, επιστέφεται με ταινία και κυμάτιο και φέρει ανάγλυφη μορφή της Νέμεσης και επιγραφή, τα οποία λαξεύτηκαν κατά την μετατροπή του ελληνιστικού θεάτρου σε ρωμαϊκή αρένα. Ο πεσσός αποτελεί το δυτικό όριο της κιονοστοιχίας, καθώς το κυμάτιο της δεξιά πλευράς δεν εκτίνεται σε όλο το πλάτος όπως συμβαίνει με την αριστερή, σχηματίζοντας κατάλληλη υποδοχή για τον πίνακα. Επίσης, στην δεξιά πλευρά του πεσσού σε χαμηλότερη στάθμη παρατηρείται στενόμακρη εγκοπή για την στήριξη του πίνακα. Στην άνω πλευρά υπάρχει γόμφος στερέωσης με αύλακα μολυβδοχόησης ενώ στην κάτω πλευρά, σύμφωνα με τα σχέδια της γαλλικής αρχαιολογικής σχολής, υπάρχει αναθύρωση. Το συνολικό ύψος του πεσσού είναι 1,91μ. και αποτελεί το ύψος της κιονοστοιχίας από τον στυλοβάτη έως το επιστύλιο. Γείσο. Στον χώρο του θεάτρου υπάρχουν τρία θραύσματα οριζοντίου γείσου με προμόχθους και σταγόνες(σ46,σ61,σ74). Οι σταγόνες οργανώνονται σε τρείς σειρές των έξι και μεταξύ της κάθε ομάδας παρεμβάλλεται κενό τμήμα σε υψηλότερη στάθμη. Τα τμήματα ανήκουν στην ελληνιστική φάση του προσκηνίου και έστεφαν τα επιστύλια με την ενσωματωμένη ζωοφόρο. Οι διαστάσεις τους εφαρμόζουν πλήρως με τα τρίγλυφα και τις μετώπες της ζωφόρου και με το πλάτος των επιστυλίων. Σε κάθε μετώπη αντιστοιχεί μία ομάδα σταγόνων μαζί με δύο κενά τμήματα ενώ σε κάθε τρίγλυφο μόνο μία ομάδα σταγόνων. Εικ.14. Κοντινή λήψη της επάνω πλευράς του στυλοβάτη του πρσκηνίου. Στυλοβάτης. Στον χώρο του θεάτρου σώζεται σε μεγάλη έκταση και σε αρκετά καλή κατάσταση ο στυλοβάτης του προσκηνίου. Πιθανότατα αποτελεί τον ελληνιστικό στυλοβάτη, όπως προσαρμόστηκε κατά την τελευταία οικοδομική φάση του θεάτρου. Έχει λαξευτεί σε τοπικό λευκό μάρμαρο και σε όλη την έκτασή του είναι ορατά ίχνη από τις διαφορετικές οικοδομικές του φάσεις(βλ. σχ. 04). Στην επάνω πλευρά του στυλοβάτη διακρίνονται ξεκάθαρα οι θέσεις των κιόνων, οι οποίες πιθανότατα παρέμειναν ίδιες μέχρι την τελευταία φάση του θεάτρου. Στις περισσότερες περιπτώσεις σώζονται οι εντορμίες των πόλων στήριξης μαζί με τις αύλακες μολυβδοχόησης ενώ σε κάποιες άλλες σχηματίζονται κυκλικές λαξεύσεις για τις εδράσεις των κιόνων και των πεσσών. Συνολικά στο προσκήνιο υπήρχαν δώδεκα κίονες και δύο ακραίοι πεσσοί. Το μεταξόνιο μεταξύ των κιόνων είναι μετρήσιμο και γίνεται τις περισσότερες φορές με σταθερό βήμα 1,37 μ. Η απόσταση αυτή ταιριάζει απόλυτα με το μήκος των επιστυλίων που σώζονται στον χώρο του θεάτρου 7. Από τον κανόνα αποκλίνει το διάστημα μεταξύ του 8ου και του 9ου κίονα(1,42μ.) όπου λείπει ο στυλοβάτης. Επίσης, διαφορά παρατηρείται και στο κεντρικό διάστημα μεταξύ του 6ου και του 7ου κίονα έως και τον 8ο, όπου έχουμε ασυνέχεια στο υλικό. Ειδικά για το μεσαίο διάστημα, μεταξύ 6ου και 7ου κίονα, η διαφοροποίηση προκύπτει από τις διαστάσεις του κεντρικού επιστυλίου, το οποίο είχε τέσσερις μετώπες και τέσσερα τρίγλυφα αντί για τρείς και τρία αντίστοιχα που είχαν τα υπόλοιπα. Το πλάτος του στυλοβάτη παραμένει σταθερό στα 50εκ.σε όλο του το μήκος. Ωστόσο στο διάστημα μεταξύ του 1ου και του 2ου κίονα καθώς και στο αντιδιαμετρικό διάστημα μεταξύ του 11ου και του 12ου κίονα παρατηρούνται τραπεζοειδής εντάσεις 7 Για να διευκολυνθούμε στην περιγραφή του μνημείου αριθμούμε τους κίονες και τα μετακιόνια διαστήματα από δυτικά προς ανατολικά και ορίζουμε ως πρώτο τον κίονα και το μετακιόνια αντίστοιχα αμέσως μετά τον δυτικό πεσσό του προσκηνίου.