«Ο Τόπος Που Ζω» Παράδειγµα Αξιοποίησης του ιαδικτύου σε Σχέδιο Εργασίας στα Πλαίσια του Μαθήµατος της Γεωγραφίας

Transcript

1 4ο ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ- ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 1 «Ο Τόπος Που Ζω» Παράδειγµα Αξιοποίησης του ιαδικτύου σε Σχέδιο Εργασίας στα Πλαίσια του Μαθήµατος της Γεωγραφίας Βάια Μανώλη ιευθύντρια 6/θ ηµοτικού Σχολείου Σοφικού Κεχριές Κορίνθου, vaiamanoli@sch.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η εποχή µας χαρακτηρίζεται από ραγδαίες µεταβολές σε όλα τα επίπεδα. Η µείωση των αποστάσεων, η κατάργηση των συνόρων, το πνεύµα της παγκοσµιοποίησης, η κυριαρχία των µέσων επικοινωνίας, οι αλλαγές των ανθρώπινων σχέσεων που επέφερε η ταχύτατη εξέλιξη της Τεχνολογίας είναι κάποια στοιχεία που επηρεάζουν τη ζωή του ανθρώπου στις σηµερινές, διαρκώς µεταβαλλόµενες, κοινωνίες.η αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία αποτελεί µια πρόκληση η οποία επιβάλλει την ανάγκη αναµόρφωσης του εκπαιδευτικού συστήµατος σε όλες τις ανεπτυγµένες χώρες, ώστε αυτό ν ανταποκρίνεται στις νέες αλλά και στις διαχρονικές ανάγκες του ανθρώπου και τις προκλήσεις της σύγχρονης κοινωνίας (Ράπτης, 2003: 48). ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ: Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και της Τεχνολογίας, µαθησιακή διαδικασία, Πρωτοβάθµια Εκπαίδευση ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εποχή µας χαρακτηρίζεται από ραγδαίες αλλαγές στον κοινωνικοοικονοµικό τοµέα. Η ζωή των ανθρώπων σήµερα επηρεάζεται άµεσα από την επανάσταση στον τοµέα των Τεχνολογιών και τις αλλαγές στον τοµέα της επικοινωνίας, τη µείωση των αποστάσεων, την κατάργηση των συνόρων, τη δηµιουργία ενός παγκόσµιου χωριού, τις ολοένα και αυξανόµενες απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας. Η εργασία που ακολουθεί, αξιοποιεί τις ΤΠΕ σε ένα σχέδιο εργασίας µε τίτλο «Ο τόπος που ζω» που αναπτύχθηκε και υλοποιήθηκε µε µαθητές και µαθήτριες της Ε ηµοτικού στο 6/θ ηµοτικό Σχολείο Σοφικού Κορινθίας. ΤΠΕ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ Η κυριαρχία των Τεχνολογιών Επικοινωνίας και Πληροφορίας δεν θα άφηνε ανεπηρέαστη την εκπαιδευτική διαδικασία. Η οµαλή ενσωµάτωση και η παιδαγωγική και διδακτική ένταξη στην εκπαιδευτική διαδικασία αποτέλεσε στόχο των Κυβερνήσεων σε ευρωπαϊκό και παγκόσµιο επίπεδο (Καράµηνας, 2001: 76). Η εισαγωγή των Νέων Τεχνολογιών στην Πρωτοβάθµια Εκπαίδευση προωθείται από το νέο ιαθεµατικό Πλαίσιο Προγράµµατος Σπουδών καθώς συνδέονται µε ένα σύνολο δεξιοτήτων που θα είναι απαραίτητες για τις καθηµερινές ανάγκες του αυριανού ανθρώπου (Ράπτης & Ράπτη, 2003: 48). Πιο συγκεκριµένα, «η εκπαίδευση στην Πληροφορική και στις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας, µέσα από την κριτική επεξεργασία των προσλαµβανόµενων πληροφοριών, αποτελεί πολύτιµο εργαλείο για την

2 4ο ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ- ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 2 απόκτηση πλούσιας πολιτισµικής και επιστηµονικής γνώσης, για την εξασφάλιση της δια βίου εκπαίδευσης και για την προαγωγή της εξατοµικευµένης εκπαίδευσης» ( ΕΠΠΣ, 2003: 4141). Τα σύγχρονα εκπαιδευτικά µέσα, προϊόντα των τεχνολογιών πληροφορικής, συµβάλλουν στην αποτελεσµατικότητα της διδασκαλίας, εφόσον χρησιµοποιούνται µε τον κατάλληλο τρόπο και την ανάλογη συχνότητα. Η αξιοποίηση των επιτευγµάτων της πληροφορικής έχει σηµαντικές επιπτώσεις και προκαλεί αλλαγές στον τρόπο απόκτησης της γνώσης, στη σχέση δασκάλου - µαθητή, στο περιεχόµενο της διδασκαλίας, στη σχέση θεωρίας και πράξης, στη διαµόρφωση κοινωνικών πρακτικών, κοινωνικής συνείδησης και µοντέλων επικοινωνίας. Η χρήση τους αλλάζει τα δεδοµένα της µαθησιακής διδασκαλίας και αποτελεί ένα «παράθυρο στον κόσµο» µε τις τεράστιες δυνατότητες υποστήριξης τις οποίες προσφέρει. Επίσης, «µέσα από τις εικονικές διαδροµές και αναζητήσεις στο διαδίκτυο, τα παιδιά εµπλέκονται νοητικά και συναισθηµατικά στην προσέγγιση και πολιτισµικών αγαθών» (Μυλωνάκου-Κεκέ, 2004: 192). Με τα νέα αναλυτικά προγράµµατα σπουδών εισάγονται σηµαντικές καινοτοµίες που αφορούν τη διδασκαλία των µαθηµάτων και την οργάνωση της τάξης σε οµάδες, τα εποικοδοµητικά και διερευνητικά µοντέλα µάθησης, τη σύνδεση των µαθηµάτων µε τις νέες τεχνολογίες (Κόκκοτας, 2003: 297). Υποστηρίζεται επίσης η διαθεµατική προσέγγιση της γνώσης µέσα από την κοινωνική αλληλεπίδραση και την συνοικοδόµηση της γνώσης. Ιδανικό πλαίσιο για την ανάπτυξη προωθηµένων µορφών διαθεµατικότητας αποτελούν τα σχέδια εργασίας αφού οι µαθητές εργάζονται σε οµάδες και «µέσα από αλληλοσυσχετιζόµενες δραστηριότητες και ένα σαφή σχεδιασµό προσεγγίζουν ένα θέµα από διαφορετικές πλευρές µε σκοπό τη σε βάθος µελέτη του» (Ματσαγγούρας, 2002: 14). Στα οµαδοσυνεργατικά περιβάλλοντα µάθησης τονίζεται η κοινωνική διάσταση της διδασκαλίας. Οι µαθητές αλληλεπιδρούν και «επιλύουν προβλήµατα είτε µόνοι τους είτε µε τη διαµεσολάβηση κατάλληλων πολιτισµικών εργαλείων και ερεθισµάτων ώσπου να δραστηριοποιείται χωρίς βοήθεια και να λειτουργεί και να προωθείται κατά τρόπο αυτόνοµο» (Ράπτης & Ράπτη, 2003: 112). «Η ενεργός συµµετοχή και αλληλεπίδραση παρέχει στο µαθητή δυνατότητα διαχείρισης του υλικού και τρόπου διδασκαλίας, αποφεύγοντας έτσι το πρόβληµα του διαφορετικού γνωστικού υπόβαθρου των µαθητών που παρατηρείται στις αίθουσες διδασκαλίας» (Μικρόπουλος- Λαδιάς, 2000: 70). Ο ρόλος του εκπαιδευτικού διαφοροποιείται και από παρουσιαστής-παντογνώστης ασκεί ένα ρόλο διαµεσολαβητικό-συµβουλευτικό: καθοδηγεί και διευκολύνει τα παιδιά για να προσεγγίσουν µε τρόπο διερευνητικό και βιωµατικό τη γνώση. «Εφεξής θα έχει ως πρόσθετο ρόλο να επιλέξει τα κατάλληλα προγράµµατα, να εφαρµόσει τη χρήση τους µέσα κι έξω από την τάξη, να εξηγήσει δύσκολα ή δυσνόητα σηµεία, να παραπέµψει σε πρόσθετη συµβατική ή ηλεκτρονική προσπελάσιµη βιβλιογραφία» (Μπαµπινιώτης, 2000). Η τροποποίηση του ρόλου του δασκάλου από φορέα γνώσης σε συντονιστή των ενεργειών και των δραστηριοτήτων των µαθητών σηµαίνει πως ο δάσκαλος χρειάζεται να ενθαρρύνει τους µαθητές, θέτοντας από κοινού στόχους συµβατούς µε το πλαίσιο στο οποίο λαµβάνει χώρα η µάθηση, να εξασφαλίζει κατάλληλο µαθησιακό περιβάλλον, να διευκολύνει την ανταλλαγή απόψεων, να εξασφαλίζει την ισότιµη αντιµετώπιση των µαθητών ανάλογα µε τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά τους και να εστιάζει στην απόκτηση ανώτερων γνωστικών και µεταγνωστικών δεξιοτήτων.

3 4ο ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ- ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 3 ΕΝΑ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΟΥ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ Η ενασχόληση µε το συγκεκριµένο θέµα «Ο τόπος που ζω» προέκυψε από τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των µαθητών κατά τη διάρκεια της µελέτης των γεωγραφικών διαµερισµάτων της Ελλάδας. Τάξη: Ε ηµοτικού ιάρκεια: 4 ώρες Ι ΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ µαθησιακοί οι µαθητές επιδιώκεται -να ασκηθούν στην έρευνα, συλλογή, ταξινόµηση -να αξιοποιούν ην τεχνολογία -να εργαστούν οµαδικά και να συνεργαστούν -να εφοδιαστούν µε τρόπους ανεξάρτητης µάθησης όσον αφορά τη χρήση των Νέων Τεχνολογιών οι µαθητές επιδιώκεται - να εξοικειωθούν µε την παραγωγή κειµένων στο Word -να επισκέπτονται σελίδες στο διαδίκτυο -να αναπτύξουν δεξιότητες πλοήγησης στο διαδίκτυο για αναζήτηση πληροφοριών καταγραφή, επεξεργασία πληροφοριών ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Ακολουθείται η συµµετοχική-συνεργατική µάθηση, «η οποία δίνει την ευκαιρία σε µαθητές διαφορετικής ικανότητας να µαθαίνουν ικανοποιητικά, βελτιώνει την αµοιβαία κατανόηση και φιλία, καταργεί τους φραγµούς και τις προκαταλήψεις των µαθητών, αναπτύσσει την αλληλεγγύη και τον αλτρουισµό και καλλιεργεί κλίµα δηµοκρατικότητας, όπου δάσκαλος και µαθητές αισθάνονται ότι αποτελούν µέλη µιας οµάδας δεµένης µε άρρηκτους δεσµούς και κοινούς στόχους» (Τριλιανός, 2000: 55). Οι µαθητές, επίσης, «στα πλαίσια της καθοδηγούµενης διερεύνησης ακολουθούν συγκεκριµένες διδακτικές υποδείξεις του εκπαιδευτικού και εµπλέκονται σε διερευνητικές και συνεργατικές δραστηριότητες» (Ματσαγγούρας, 2000: 496) ΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΞΑΚΤΙΝΩΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ Ιστορία: Αναζήτηση ιστορικών στοιχείων, έρευνα για τοπικούς ήρωες, εντοπισµός Αρχαιολογικών χώρων και Μουσείων, εικονικές επισκέψεις Μυθολογία: Αναζήτηση µυθολογικών στοιχείων Γεωγραφία: ηµιουργία χαρτών, Σύνορα, µορφολογία του εδάφους, κλίµα Λαογραφία: Ήθη και έθιµα του τόπου, αναβίωση εθίµων Θρησκευτικά: Ναοί, µοναστήρια, τοπικοί Άγιοι Αγωγή του Πολίτη: Πληθυσµός, ασχολίες των κατοίκων, µεταβολές του πληθυσµού, µετανάστευση, Τοπική Αυτοδιοίκηση, Επαγγέλµατα Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: χλωρίδα και πανίδα, απειλούµενα είδη, προστατευόµενες περιοχές, προστασία, τουρισµός και προστασία του περιβάλλοντος

4 4ο ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ- ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 4 ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Η συντονίστρια -εκπαιδευτικός ελέγχει το εργαστήριο, επιλέγει σελίδες από το διαδίκτυο, ετοιµάζει τις δραστηριότητες, συζητάει µε τους µαθητές για τον τρόπο εργασίας. Τα παιδιά χωρίζονται σε οµάδες των 2-3 ατόµων. Κάθε οµάδα εργάζεται σε έναν υπολογιστή, ακολουθεί συγκεκριµένες οδηγίες από το φυλλάδιο δραστηριοτήτων. Οι δραστηριότητες συµβάλλουν στην εξέλιξη των ικανοτήτων των παιδιών όπως της παρατήρησης, της σύγκρισης, της ανάλυσης και σύνθεσης, της δηµιουργικότητας κ.α. Τα παιδιά κάθε οµάδας συζητούν µεταξύ τους, αναπτύσσουν επιχειρήµατα για να στηρίξουν τις απόψεις τους και συµπληρώνουν όσα τους ζητούνται. Στα πλαίσια της οµαδικής δουλειάς, οι µαθητές ενθαρρύνονται να εναλλάσσουν ρόλους (γραµµατέας, συντονιστής, εκπρόσωπος κ.α.). Η εκπαιδευτικός συµβουλεύει και παρέχει βοήθεια στις οµάδες, όποτε της ζητηθεί. Κάθε οµάδα ανατρέχει σε συγκεκριµένες σελίδες να αναζητήσει τα στοιχεία που χρειάζεται. Επίσης παρακολουθεί το cd-rom της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κορινθίας µε τίτλο «Στα χνάρια του Παυσανία». Στο τέλος ένας εκπρόσωπος παρουσιάζει στις άλλες οµάδες τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν. Κάθε οµάδα διαλέγει ένα τρόπο να κοινοποιήσει τα αποτελέσµατα της εργασίας της. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η αξιολόγηση ως ανατροφοδοτική διαδικασία υφίσταται σε όλη τη διάρκεια οργάνωσης και εκτέλεσης του προγράµµατος (διαµορφωτική αξιολόγηση). Στόχος της αξιολόγησης δεν είναι µόνο να διαπιστωθεί κατά πόσο είχε την αναµενόµενη επιτυχία το πρόγραµµα αλλά να αναπτυχθούν στους µαθητές κριτήρια και µέθοδοι κριτικής και αυτοκριτικής, ώστε να εθιστούν σε διαδικασίες αυτοελέγχου ( άλκος, 2002: 18). ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Το σύγχρονο σχολείο οφείλει να δηµιουργήσει ένα διδακτικό πλαίσιο τέτοιο ώστε να προωθεί τη δηµιουργικότητα του µαθητή µέσα από οµαδοσυνεργατικές και διερευνητικές συνθήκες µάθησης. Εξαιτίας του γεγονότος ότι οι Νέες Τεχνολογίες προσφέρουν δυνατότητες αλληλεπίδρασης είναι ευκολότερο να δηµιουργηθούν περιβάλλοντα στα οποία οι µαθητές µπορούν να µαθαίνουν µέσα από την πράξη, να λαµβάνουν ανατροφοδότηση και συνεχώς να βελτιώνουν την κατανόησή τους και να οικοδοµούν νέα γνώση (Κόκκοτας, 2003:299) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. άλκος, Γ. «Η Μέθοδος των σχεδίων εργασίας» στο Οδηγός Σχεδίων Εργασίας ΥΠΕΠΘ- ΠΙ, Αθήνα, Καράµηνας, Ι., (2001), ιαδίκτυο και εκπαιδευτική διαδικασία:θεωρητική προσέγγιση και µια πρόταση για τη διδακτική αξιοποίησή τους στο ηµοτικό Σχολείο, Σύγχρονη Εκπαίδευση, τ Κόκκοτας Π. (2003), «ιδακτική των Φυσικών Επιστηµών» Αθήνα 4. Ματσαγγούρας, Η. (1997), «Οργάνωση και διεύθυνση της σχολικής τάξης» Γρηγόρη

5 4ο ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΣΤΗ ΣΥΡΟ- ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 5 5. Ματσαγγούρας, Η. (2000) «Οµαδοσυνεργατική διδασκαλία και Μάθηση στη διδακτική πράξη» Gutenberg 6. Μικρόπουλος, Τ. Λαδιάς Τ. (2000) «Η Logo στην εκπαιδευτική διαδικασία» Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων 7. Μυλωνάκου Κεκέ Η., (2004) Πολιτιστικές διαδροµές µια «διαδραστική» προσέγγιση µε την υποστήριξη της λογοτεχνίας, Πρακτικά Συνεδρίου:Η Λογοτεχνία σήµερα Αθήνα, Μπαµπινιώτης Γ, 2000 εφηµερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2003) Φ.Ε.Κ. τ.β / Ράπτης Α. κ Ράπτη Α. (2003) «Μάθηση και διδασκαλία στην εποχή της πληροφορίας» Αθήνα 11. Τριλλιανός, Θ. (2000) «Μεθοδολογία της Σύγχρονης ιδασκαλίας», τοµ. Β Αθήνα