ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΓΡΑΦΗ

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΓΡΑΦΗ"

Θέμις Μαρκόπουλος
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Αγαπητές/οί συνάδελφοι, σας παρουσιάουμε μερικά βιβλία που έχουν σχέση με τη γραφή και την ψυχανάλυση. Γιατί τι άλλο είναι μια συνεδρία, από μία συν-γραφή σε διαρκή εξέλιξη; Ελπίζουμε να τα βρείτε ενδιαφέροντα. Ο επιμελητής: Ιωάννης Ψάρρας. ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΓΡΑΦΗ Η ΜΕΤΟΥΣΙΩΣΗ ΣΤΟΝ ΦΡΟΥΝΤ ΚΑΙ ΤΟΝ ΛΑΚΑΝ ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΣ ΕΚΔΟΤΗΣ: ΒΙΒΛΙΟΡΑΜΑ Παρουσίαση Η θεμελιώδης έννοια στην ψυχανάλυση για την ερμηνεία της τέχνης είναι η μετουσίωση. Η μετουσίωση, με βάση τη θεωρία των ενορμήσεων του Φρόυντ, συνδέεται με τη διοχέτευση της σεξουαλικότητας, μέσω της καλλιτεχνικής δημιουργίας, σε έναν κοινωνικά αναγνωρισμένο σκοπό. Είναι δυνατή όμως η ανάγνωση του ασυνειδήτου στο έργο τέχνης και ιδιαίτερα στο λογοτεχνικό κείμενο; Στο ψυχαναλυτικό βλέμμα διαγράφεται μια τομή αναφορικά με την ερμηνεία της τέχνης. Η τομή αυτή συνίσταται στη μετάβαση από τις φροϋδικές καταβολές και την ανίχνευση της παθολογίας στο έργο τέχνης, όπου η μετουσίωση θεωρείται ο καθρέφτης που δύναται να αντανακλά και την παθολογία του δημιουργού, στη λακανική θεώρηση περί αποπαθολογικοποίησης του έργου τέχνης, καθώς η τέχνη δεν εκλαμβάνεται ως μόρφωμα του ασυνειδήτου αλλά ως ex nihilo δημιουργία. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΓΡΑΦΗ Η ΜΕΤΟΥΣΙΩΣΗ ΣΤΟΝ ΦΡΟΥΝΤ ΚΑΙ ΤΟΝ ΛΑΚΑΝ ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΣ ΕΚΔΟΤΗΣ: ΒΙΒΛΙΟΡΑΜΑ Παρουσίαση Η θεμελιώδης έννοια στην ψυχανάλυση για την ερμηνεία της τέχνης είναι η μετουσίωση.

2 ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ FULLER PETER ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΝΕΦΕΛΗ Παρουσίαση Οι διαλέξεις αυτές έφεραν αρχικά τον τίτλο «Μεταφροϋδικές εξελίξεις της ψυχανάλυσης και η σημασία τους για την αισθητική» και ήταν αποτέλεσμα του γεγονότος ότι κάθε άλλο παρά ικανοποιημένος αισθανόμουν για τη στειρότητα της συμβολής μεγάλου μέρους της σύγχρονης αριστεράς στις εικαστικές τέχνες. Με ορισμένες μόνο αξιοσημείωτες εξαιρέσεις, η επιλογή που μας προσφέρεται είναι ανάμεσα σ' ένα χονδροειδή λαϊκισμό (του είδους «Τέχνη για ποιόν;») και τον στρουκτουραλισμό ή μια από τις παραφυάδες του. Όλες αυτές οι θέσεις απορρίπτουν ολοκληρωτικά την κατηγορία της αισθητικής ή τη δυσφημούν σαν εκδήλωση ιδεολογίας. Αντί να αποκηρύσσω απλώς τις αισθητικές κρίσεις, κριτήρια και εμπειρία, προσπάθησα να θέσω το ερώτημα μήπως είναι δυνατόν να αρχίσουμε να τα απομυθοποιούμε όλα αυτά και να αποκαλύπτουμε την υλική τους βάση, που βρίσκεται όχι μόνο μέσα στην ιδεολογία αλλά και στις συναισθηματικές δυνατότητες του ανθρώπινου υποκειμένου καθώς επίσης και στις υλικές διαδικασίες στις οποίες το άτομο εμπλέκεται όταν δημιουργεί ένα έργο τέχνης. (...) (ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)

Με ορισμένες μόνο αξιοσημείωτες εξαιρέσεις, η επιλογή που μας προσφέρεται είναι ανάμεσα σ' ένα χονδροειδή λαϊκισμό (του είδους «Τέχνη για ποιόν;») και τον στρουκτουραλισμό ή μια από τις παραφυάδες

3 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΚΑ ΟΜΟΚΕΝΤΡΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΧΑΡΤΟΚΟΛΛΗΣ ΠΕΤΡΟΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΘΕΜΕΛΙΟ Παρουσίαση Ο συγγραφέας, ψυχαναλυτής και λογοτέχνης ο ίδιος, στο βιβλίο αυτό προσεγγίζει θέματα που αφορούν την ελληνική λογοτεχνία από την σκοπιά της ψυχανάλυσης την επίδρασή της στην πνευματική ζωή του τόπου, και τον τρόπο που την αντίκρισαν λόγιοι, ποιητές και συγγραφείς όπως ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης, ο Παλαμάς, ο Σεφέρης, ο Εμπειρίκος και ο Καραγάτσης την σχέση της με το μυθιστόρημα, την αρχαία τραγωδία, την γλώσσα και την ψυχοθεραπεία τον τρόπο με τον οποίο εμφανίζεται η τρέλα στην νεοελληνική λογοτεχνία την ψυχοπαθολογία του Μπάυρον, του Καζαντζάκη, της Πηνελόπης Δέλτα τον μυστικισμό και την σχέση του χρόνου με τον θάνατο στην ψυχανάλυση και την λογοτεχνία. (...) (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)

Παλαμάς, ο Σεφέρης, ο Εμπειρίκος και ο Καραγάτσης την σχέση της με το μυθιστόρημα, την αρχαία τραγωδία, την γλώσσα και την ψυχοθεραπεία τον τρόπο με τον οποίο εμφανίζεται η τρέλα στην νεοελληνική

4 ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ "Ο Φρόυντ αναγνώριζε στους ποιητές (εννοώντας τους λογοτέχνες γενικότερα, πράγµα που το επιτρέπει η Γερµανική γλώσσα µε τον όρο Dichter) πως σε πολλά έχουν προλάβει την ψυχανάλυση στη διείσδυση στην ανθρώπινη ψυχή και κατά κάποιον τρόπο τους καθιστούσε οµολογητές δικών τους παθών και βιωµάτων δια στόµατος των ηρώων τους. Τόσο ο ίδιος ο ποιητής ως παθών και πλαγίως εξοµολογούµενος όσο και ο ήρωάς του ως ελεύθερο προϊόν της φαντασίας του δεν θα µπορούσε να διαφύγει αργά ή γρήγορα της προσοχής του ψυχαναλυτή Φρόυντ, που στην καθηµερινή του πρακτική υποδεχόταν τους εκπροσώπους αυτών των υποδειγµατικών "ιδιαίτερων ατόµων"ως ανθρώπους µε σάρκα και οστά στο ιατρείο του για θεραπεία εκείνων των παθών που µας συγκλονίζουν κατά την ανάγνωση, την ακρόαση ή τη θέαση της ποιητικής δηµιουργίας" Έτσι ξεκινάει το εισαγωγικό σηµείωµα του εκδότη, Γιώργου Βαµβαλή, στο βιβλίο Ψυχανάλυση και Λογοτεχνία του Σίγκµουντ Φρόιντ. Πρόκειται για έναν τόµο στον οποίο συγκεντρώνονται διάφορα κείµενα του πατέρα της ψυχανάλυσης, τα οποία µας δείχνουν πόσο κοντά βρίσκονται αυτά τα δύο πεδία, η ψυχανάλυση και η λογοτεχνία.

Τόσο ο ίδιος ο ποιητής ως παθών και πλαγίως εξοµολογούµενος όσο και ο ήρωάς του ως ελεύθερο προϊόν της φαντασίας του δεν θα µπορούσε να διαφύγει αργά ή γρήγορα της προσοχής του ψυχαναλυτή Φρόυντ, που

5 Ψυχανάλυση και λογοτεχνία Θανάσης Χ. Τζούλης ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Οδυσσέας, 1993 Το βιβλίο του Θανάση Τζούλη, καθηγητή της ψυχολογίας στο Δηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης, προσπαθεί να συζεύξει την ψυχανάλυση µε την κριτική της λογοτεχνίας και της τέχνης γενικότερα, εφόσον η τέχνη, όπως ξέρουµε από την εποχή του Πλάτωνα απορρέει κυρίως από το ασυνείδητο του δηµιουργού. Ο συγγραφέας συνδυάζει στο θεωρητικό µέρος τη µεθοδολογία της ψυχοκριτικής εργασίας µε τη συγκεκριµένη ανάλυση του έργου των συγγραφέων χρησιµοποιώντας ψυχαναλυτικές εργασίες όπως είναι οι: "Ερωτική ενόρµηση και καλλιτεχνική δηµιουργία", "Ερωτισµός και αποσπασµατικότητα στο έργο του Σολωµού", "Η ηδυόνειρος φωνή του Ανδρέα Κάλβου", "Το µητρικό µορφοείδωλο στο έργο του Βιζυηνού", "Παλαµάς και ψυχανάλυση-ψυχογένεση της τέχνης", "Ανάγκη και επιθυµία στο έργο του Μ. Καραγάτση", "Τα όνειρα οδηγούν το χέρι στη γραφή", "Υπερρεαλισµός και ψυχανάλυση", "Η παραµυθία της ποίησης και η αγιότητα του σώµατος", "Επιστροφή στα µητρικά νερά", "Ο µύθος του σώµατος", "Το σηµαίνον "νερό" στην "Αντιόπη"", "Η ηθική της γλώσσας", "Λογοτεχνικό κείµενο και ψυχανάλυση", "Επαναπροσδιορισµός του όρου "παιδική λογοτεχνία"-ψυχαναλυτική εκδοχή".

τέχνης γενικότερα, εφόσον η τέχνη, όπως ξέρουµε από την εποχή του Πλάτωνα απορρέει κυρίως από το ασυνείδητο του δηµιουργού.

6 ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΙΟΥΝΓΚ ΚΑΡΛ Περιγραφή Υπάρχουν πολλοί τρόποι να δει κανείς τα επιτεύγµατα ξεχωριστών προσωπικοτήτων. Διαβάζοντας το βιβλίο αυτό, ο αναγνώστης θα ανακαλύψει µερικές από τις πλέον διεισδυτικές και ενορατικές παρατηρήσεις του Γιουνγκ στον τοµέα της καλλιτεχνικής και λογοτεχνικής δηµιουργίας. Τα δοκίµια αφορούν τον Παράκελσο, τον Φρόιντ, το Ρίχαρντ Βίλχελµ, τον Πικάσο και το έργο του Τζόις Οδυσσεάς. Υπάρχουν επίσης δυο κεφάλαια για την ποίηση και τη λογοτεχνία.

Διαβάζοντας το βιβλίο αυτό, ο αναγνώστης θα ανακαλύψει µερικές από τις πλέον διεισδυτικές και ενορατικές παρατηρήσεις του

7 Η λογοτεχνία στο ντιβάνι Διαβάζοντας λογοτεχνία µε το φακό της Ψυχανάλυσης. Χάρης Μωρίκης Αρµός, 2014 Η ανάγνωση είναι µια περιπέτεια, που αφορά το κείµενο, τον αναγνώστη και το συγγραφέα, µε αβέβαια κάθε φορά έκβαση, και γι' αυτό συναρπαστική. Πως διαβάζουµε, ερµηνεύουµε ένα κείµενο και τι τελικά κατανοούµε απ' αυτό; Υπάρχει ένα κείµενο και ένα αντικειµενικό "νόηµα" ίδιο για κάθε αναγνώστη ή ό καθένας χτίζει το δικό του, και τελικά γίνεται ένα είδος συνδηµιουργού; Τι σχέση έχει ένα κείµενο µε τον ψυχικό κόσµο και το ασυνείδητο, και πως εµπλέκεται και κινητοποιείται ο αναγνώστης όταν έρχεται σε επαφή µαζί του; Η ψυχαναλυτική θεωρία και µέθοδος φιλοδοξεί να απαντήσει στα παραπάνω ερωτήµατα, διότι δεν εξαντλείται µόνον στην κλινική, θεραπευτική της διάσταση, αλλά αποτελεί ένα εξαιρετικό όχηµα προσβάσεως στον συγκλονιστικό κόσµο της Τέχνης και ειδικότερα της λογοτεχνικής δηµιουργίας. Εάν εφαρµοστεί µε τις κατάλληλες προϋποθέσεις, µπορεί να λειτουργήσει σαν ένα επιπλέον φως, αποκαλύπτοντας άδηλες διαστάσεις ενός λογοτεχνήµατος. Η ψυχαναλυτική ερµηνεία εµπλουτίζει έτσι τη δυνατότητα του αναγνώστη να αποκτήσει πρόσβαση σε αυτές και, ανεπαισθήτως, σε περιοχές του δικού του ψυχικού σύµπαντος, µεγαλώνοντας ταυτοχρόνως την απόλαυσή του.

Πως διαβάζουµε, ερµηνεύουµε ένα κείµενο και τι τελικά κατανοούµε απ' αυτό; Υπάρχει ένα κείµενο και ένα αντικειµενικό "νόηµα" ίδιο για κάθε αναγνώστη ή ό καθένας χτίζει το δικό του, και τελικά γίνεται

Σχετικά έγγραφα

Ο ψυχαναλυτής Πέτρος Χαρτοκόλλης και η σχέση του µε τη λογοτεχνία.

Ο ψυχαναλυτής Πέτρος Χαρτοκόλλης και η σχέση του µε τη λογοτεχνία. Χάρης Μωρίκης «... θα µπορούσα προσωπικά να πω ότι έγινα ψυχαναλυτής επειδή δεν µπόρεσα να γίνω δηµιουργικός συγγραφέας αν µου επέτρεπε