Ο ΩΤΟΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ ΣΕ ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΗ ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΤΗΣ ΟΣΦΥΙΚΗΣ ΜΟΙΡΑΣ ΜΕ ΣΥΝΟΔΟ ΚΑΤΑΓΜΑ O4 ΣΠΟΝΔΥΛΟΥ ΚΑΙ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΝΕΥΡΟΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΠΟΝΟΥ

Transcript

1 Ο ΩΤΟΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ ΣΕ ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΗ ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΤΗΣ ΟΣΦΥΙΚΗΣ ΜΟΙΡΑΣ ΜΕ ΣΥΝΟΔΟ ΚΑΤΑΓΜΑ O4 ΣΠΟΝΔΥΛΟΥ ΚΑΙ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΝΕΥΡΟΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΠΟΝΟΥ A CASE STUDY Αντώνιος Μπουρνουσούζης MSc, M.T., P.T., ISM Practitioner Μάιος 2015

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή...3 Πόνος οσφυϊκής μοίρας...4 Σκοπός της εργασίας...5 Υλικά και μέθοδος...5 I. Ιστορικό ασθενούς...5 II. Φυσική εξέταση...6 III. Θεραπεία...6 IV. Ωτοβελονισμός...7 V. Θεραπεία 1η...7 VI. Θεραπεία 2η...10 VII. Θεραπεία 3η...11 VIII. Θεραπεία 4η...12 IX. Θεραπεία 5η...13 Αποτελέσματα...15 Συζήτηση - Συμπεράσματα...16 Βιβλιογραφία...17 Page 2

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ωτοβελονισμός Ωτοθεραπεία είναι η θεραπευτική μέθοδος η οποία χρησιμοποιεί το πτερύγιο του αυτιού για τη διάγνωση και τη θεραπεία διαφόρων ασθενειών που αφορούν ολόκληρο τον οργανισμό. Ο ωτοβελονισμός στηρίζεται αφ ενός στις αρχές και τους κανόνες της παραδοσιακής κινεζικής ιατρικής, μέρος της οποίας είναι και ο βελονισμός, και αφ ετέρου στις σύγχρονες νευροφυσιολογικές αρχές (Κριτίδου 2002). Η τιμή της πατρότητας του ωτοβελονισμού και της ωτοϊατρικής ανήκει στον Γάλλο ιατρό Dr. Paul Nogier, ο οποίος ξεκίνησε το 1951 σειρά ερευνών και μελετών οι οποίες τον οδήγησαν στον συσχετισμό των παραπάνω αρχών και στην ανακάλυψη του μικροσυστήματος του αυτιού (Βazzoni 2014). Η ιδιαιτερότητα του ωτοβελονισμού αφορά στη διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση του ασθενούς, η οποία γίνεται μέσω του πτερυγίου του αυτιού. Το πτερύγιο του αυτιού αποτελεί ένα βασικό όργανο στο σώμα με εξαιρετική σημασία διότι διαθέτει μία πολύ πλούσια νεύρωση με πλήθος νευρικών απολήξεων και υποδοχέων καθώς και πολλαπλές νευρικές συνδέσεις με το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα. Από το αυτί συλλέγουμε πληροφορίες και διαγιγνώσκουμε ενεργειακές ανισορροπίες που αφορούν ολόκληρο τον οργανισμό. Επιπλέον, μπορούμε να δώσουμε πληροφορίες -μέσω κατάλληλων σημείων- στο αυτί, οι οποίες μεταφέρονται στο ΚΝΣ (Κεντρικό Νευρικό Σύστημα) και επηρεάζουν τη λειτουργία διαφόρων ορμονών, αδένων καθώς και όλου του οργανισμού (Bazzoni 2014). Επιπλέον, το αυτί είναι ένα μικροσύστημα και αντιπροσωπεύει τη σωματοτυπική απεικόνιση όλου του οργανισμού. Το πτερύγιο του αυτιού ή έξω ους φαίνεται να αντιπροσωπεύει ένα ανεστραμμένο έμβρυο. Στο αυτί έχουμε την αντιπροσώπευση ανατομικών δομών και λειτουργιών και, όταν υπάρχει κάποια παθολογία, εμφανίζονται ζώνες ευαισθησίας. Το σύνολο των σημείων που μπορεί να βρεθούν στο αυτί σχηματίζουν ένα χάρτη. Οι Κινέζοι και οι Γάλλοι που ασχολήθηκαν με τον ωτοβελονισμό έχουν αρκετές διαφορές στους χάρτες αυτούς. Οι διαφορές αυτές έχουν μελετηθεί και ανασκευαστεί στην τεχνική του καθηγητή Bazzoni. Ο καθηγητής χρησιμοποιεί τα συμπεράσματα των δύο σχολών και, με δικές του μελέτες, έχει δημιουργήσει ένα συνδυαστικό μοντέλο θεραπείας με γνώμονα την αποτελεσματικότητα και την ακρίβεια στη διάγνωση και τη θεραπεία. Πιο συγκεκριμένα, λοιπόν, στο αυτί αντιπροσωπεύονται σημεία όπως: ανατομικά σημεία του σώματος, μύες, σκελετικές δομές, αρθρώσεις, σπόνδυλοι, οστά, όργανα, κ.α. καθώς και σημεία με γενική δράση στον ψυχισμό, την ορμονική λειτουργία, κ.α (Γκατζούνης 2015). Page 3

4 ΠΟΝΟΣ ΟΣΦΥΙΚΗΣ ΜΟΙΡΑΣ Ο πόνος στην οσφυϊκή μοίρα είναι ένα ιδιαίτερα συχνά εμφανιζόμενο σύμπτωμα στον γενικό πληθυσμό. Βάσει επιδημιολογικών στοιχείων, περίπου το 70% του πληθυσμού θα εμφανίσει πόνο στην οσφυϊκή μοίρα κάποια στιγμή στη ζωή του. Η ακριβής ανατομική ή παθολογική διάγνωση δεν είναι πάντα εφικτή, καθώς υπάρχει μόνο ένας μικρός αριθμός αιτιών που μπορεί να προκαλέσει πόνο στην οσφυϊκή χώρα και να διαγνωστεί επακριβώς. Τέτοιες περιπτώσεις είναι τα κατάγματα που σχετίζονται με άμεσο τραύμα, όπως κατάγματα των εγκάρσιων αποφύσεων ή συμπιεστικά κατάγματα των σωμάτων των σπονδύλων. Σημαντικός τραυματισμός των μαλακών μορίων είναι συχνά συνδεδεμένος με τέτοιου είδους κατάγματα (Βrukner & Khan 2004) (Brukner et al 1999). Συνήθως ασθενείς με αυτή την κλινική εικόνα παρουσιάζουν πίεση νευρικής ρίζας και τυπικό αναφερόμενο πόνο στο πόδι με ή χωρίς πόνο στην οσφυϊκή μοίρα. Διαταραχές στην αισθητικότητα ή μυϊκές αδυναμίες μπορεί να παρουσιαστούν, ενώ, συνήθως, τα αντανακλαστικά είναι μειωμένα (Bogduk 1997). Άλλες ανατομικές κατασκευές που μπορούν να προκαλέσουν πόνο στην οσφυϊκή μοίρα είναι το σπονδυλικό φλεβικό πλέγμα, οι σύνδεσμοι των σπονδυλικών τόξων, οι μύες και η περιτονία τους, οι ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις και ο πηκτοειδής πυρήνας του μεσοσπονδύλιου δίσκου. Τέλος, είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι υπάρχει πάντα μία αιτία για τον πόνο. Εάν το μοτίβο του πόνου δεν ταιριάζει σε μία διάγνωση, αυτό δε σημαίνει ότι ο πόνος δεν υπάρχει (Donelson et al 1997). Page 4

5 ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η παρουσίαση και η μελέτη της ωτοθεραπείας ασθενούς που πάσχει από #Ο4 οσφυοïσχιαλγία και νευροπαθητικό πόνο στα δύο κάτω άκρα. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ I. Ιστορικό ασθενούς Άνδρας ηλικίας 77 ετών με ισχιαλγία άμφω παρουσιάστηκε αναφέροντας έντονο πόνο στην οσφυϊκή μοίρα και το αριστερό πόδι. Επίσης, ανέφερε πόνο στα δύο γόνατα, ο οποίος, κατά τον ασθενή, δεν συνδεόταν με τα προαναφερθέντα συμπτώματα. Ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος θεωρήθηκε η αδυναμία του να διανύσει απόσταση άνω των 100 μέτρων λόγω του έντονου πόνου στην οσφυϊκή χώρα, ο οποίος, όμως, υποχωρούσε ελαφρώς μετά από στάση πέντε λεπτών. Ο πόνος στα γόνατα εκδηλωνόταν κατά την διάρκεια της νύχτας, κυριότερα σε περιόδους κλιματικών αλλαγών, ενώ, για να μειωθεί η ένταση του πόνου, έπρεπε να σηκωθεί από το κρεβάτι και να κινηθεί για χρονικό διάστημα λεπτών. Αυτό, δυστυχώς, ενέτεινε το αρχικό πρόβλημα της οσφυϊκής μοίρας, καθώς, μετά από 15 λεπτά κίνησης, εκδηλωνόταν έντονος πόνος. Η μαγνητική τομογραφία της οσφυϊκής μοίρας που είχε κάνει βάσει εντολής του θεράποντα ορθοπεδικού έδειξε: -Διαπλάτυνση και μικρή οπίσθια κεντρική προβολή των δίσκων Ο2-Ο3 και Ο3-Ο4 καθώς και υπερτροφικές εκφυλιστικές αλλοιώσεις των οπισθίων αρθρώσεων με συνέπεια την πίεση επί του σκληριαίου σάκου και την στένωση των σύστοιχων πλάγιων τρημάτων - Μεγαλύτερη διαπλάτυνση ελέγχθηκε στο επίπεδο Ο4-Ο5 με συνέπεια την πολύ μεγάλη στένωση των τρημάτων άμφω και πίεση επί των Ο4 ριζών - Παλαιότερο κάταγμα του Ο5 σπονδύλου και εικόνα παρουσίας ελεύθερου τμήματος δίσκου διαστάσεων 1cm x 0,6cm στο επίπεδο του δίσκου Ο5-Ι1 στενεύοντας σημαντικά το σπονδυλικό σωλήνα. Σημαντική πίεση ασκείται επί της αριστερής Ο5 και Ι1 ρίζας, αλλά και επί της δεξιάς Ι1 ρίζας. Page 5

6 II. Φυσική εξέταση Η φυσική εξέταση της όρθιας στάσης του ασθενούς δεν παρουσίασε ιδιαίτερο κλινικό ενδιαφέρον, καθώς δεν παρατηρήθηκε παθολογική απόκλιση των τμημάτων της σπονδυλικής στήλης. Η κίνηση της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης κρίθηκε ικανοποιητική χωρίς να παρουσιάσει πόνο. Το slump test ήταν θετικό και περιορισμένο στα δυο πόδια και το ASLR (active straight leg raise-ενεργητική ανύψωση τεντωμένου σκέλους) προκαλούσε έντονο πόνο κατά την διαδρομή του ισχιακού νεύρου στα δυο πόδια εξίσου, καθώς και στην οσφυϊκή μοίρα. Τα αντανακλαστικά των κάτω άκρων ήταν φυσιολογικά και ο ασθενής δεν παρουσίαζε συμπτώματα ιππουριδικής συνδρομής. Πραγματοποιήθηκε διαφορική διάγνωση και εξέταση διαφορετικών αρθρώσεων και δομών πέριξ της οσφυϊκής μοίρας και αποκλείσθηκε πιθανή άλλη ανατομική κατασκευή που θα μπορούσε να συμβάλει και να είναι υπεύθυνη για τα συμπτώματα του ασθενούς (Lee 2011). Κατά την εξέταση των γονάτων παρατηρήθηκε οίδημα άμφω και απουσία αρθρικής παραμόρφωσης. Το εύρος τροχιάς ενεργητικά και παθητικά ήταν ικανοποιητικό και στα δυο γόνατα, γεγονός που διέλυσε τις αρχικές υποψίες περί οστεοαρθρίτιδας γονάτων (παρά την παρουσία οιδήματος). III. Θεραπεία Ο ασθενής ενημέρωσε ότι τα τελευταία 2 χρόνια ακολουθούσε πρόγραμμα φυσικοθεραπείας που περιελάμβανε μέσα αναλγησίας, μαλάξεις καθώς και ήπιες ειδικές τεχνικές κινητοποίησης συνοδευόμενες κάποιες φορές από μηχανική έλξη στην οσφυϊκή μοίρα. Τα συμπτώματα που είχε εμφανίσει μειώνονταν κατά τη διάρκεια της φυσικοθεραπείας, ωστόσο δεν διαρκούσαν για αρκετό διάστημα. Σε συμφωνία με τον ασθενή αποφασίστηκε να εφαρμοστεί σωματοβελονισμός για το πρόβλημα της οσφυοϊσχιαλγίας, καθώς επίσης για το οίδημα και τον πόνο των γονάτων. Επιπροσθέτως, του ζητήθηκε να βγάλει ακτινογραφία και στα δυο γόνατα με και χωρίς φόρτιση, προκειμένου να διερευνηθεί η πιθανή ύπαρξη οστεοαρθρίτιδας. Σε διάστημα 3 εβδομάδων ο ασθενής συμπλήρωσε 7 θεραπείες, 3 την πρώτη εβδομάδα και από 2 τις επόμενες 2 εβδομάδες. Ο σωματοβελονισμός εφαρμοζόταν αρχικά με τον ασθενή σε πρηνή κατάκλιση με τις βελόνες να τοποθετούνται παρασπονδυλικά στην οσφυϊκή μοίρα και κατά την διαδρομή του ισχιακού νεύρου και των κλάδων του στα δυο πόδια. Κατόπιν, με τον ασθενή σε εδραία θέση εφαρμοζόταν ηλεκτροβελονισμός και στα δύο γόνατα. Μετά το πέρας της πρώτης εβδομάδας, ο ασθενής αισθάνθηκε βελτίωση της τάξεως του 60-65% σε σχέση με τα συμπτώματα που οφείλονταν στην οσφυοϊσχιαλγία και δήλωσε ικανοποιημένος καθώς μπορούσε να διανύσει απόσταση μεγαλύτερη των 100 μέτρων χωρίς να σταματήσει λόγω εκδήλωσης πόνου στα πόδια. Το οίδημα στα γόνατα είχε υποχωρήσει περίπου στο 50% και, παρόλο που υπήρξαν κλιματικές αλλαγές, δεν χρειάστηκε να σηκωθεί κατά τη διάρκεια της νύχτας και να κινηθεί προκειμένου να μειωθεί η ένταση του πόνου. Page 6

7 Περί τα τέλη της τρίτης εβδομάδας ο ασθενής διατήρησε την αρχική καλυτέρευση χωρίς περαιτέρω βελτίωση. Στο μεσοδιάστημα, οι ακτινογραφίες που έκανε στα γόνατα δεν παρουσίασαν ίχνος εκφυλιστικής αλλοίωσης, οπότε και απορρίφθηκε το ενδεχόμενο της οστεοαρθρίτιδας. Στα πλαίσια της θεραπείας και ως τελευταίο μέσο αντιμετώπισης των συμπτωμάτων, συμφωνήθηκε να εφαρμοστεί ο ωτοβελονισμός. IV. Ωτοβελονισμός Για την εφαρμογή ωτοβελονισμού ακολουθήθηκε η παρακάτω διαδικασία: -Επισκόπηση του αυτιού -Ηλεκτρική ανίχνευση (με το Pointer Excel II) αρχικά του σημείου Zero όπου ρυθμίστηκε και συντονίστηκε η συσκευή. Με αυτό τον τρόπο αναζητήθηκαν τυχόν ελαττωμένες δερματικές αντιστάσεις στο αυτί προκειμένου να αξιολογηθεί η κατάσταση και, ταυτόχρονα, να σημειωθούν τα ενεργά σημεία για θεραπεία. -Ψηλάφηση με τον ειδικό μηχανικό ανιχνευτή Palper των 125gr και 250gr αντίστοιχα. Τα σημεία που επιλέχθηκαν για θεραπεία ήταν ψηλαφητά επώδυνα και ηλεκτρικά ευαίσθητα. V. Θεραπεία 1 η Τα σημεία που επιλέχθηκαν για την πρώτη συνεδρία στο επικρατέστερο αυτί του ασθενή (δεξί) λόγω προβλήματος της μέσης γραμμής είναι τα ακόλουθα: Shen Men Ear Apex Θάλαμος Master Cerebral Master Sensorial Σημείο στην ανθέλικα που αντιστοιχεί στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης (ρίζα) Σημείο στην ανθέλικα που αντιστοιχεί στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης (σπόνδυλοι) Page 7

8 Μυϊκά σημεία στην μαστοειδική επιφάνεια που αντιστοιχούν στην οσφυϊκή μοίρα και δεν προσμετρούνται στον κανόνα των επτά. Για πιο γρήγορο αποτέλεσμα και παράλληλη ενίσχυση αυτού, τοποθετήθηκαν και κάποια σημεία στο αριστερό αυτί. Για την επιλογή αυτών ακολουθήθηκε η διαδικασία που προαναφέραμε (επισκόπηση αυτιού, ηλεκτρική ανίχνευση του σημείου Zero, ψηλάφηση με ανιχνευτή Palper). Τα σημεία αυτά είναι: Shen men ΟΜΣΣ Master Sensorial Master Cerebral Σεροτονινεργικό Αντικαταθλιπτικό Page 8

9 Page 9

10 VI. Θεραπεία 2 η Κατά την δεύτερη θεραπεία επιλέχθηκαν τα ίδια ακριβώς σημεία και στα δυο αυτιά. Page 10

11 VII. Θεραπεία 3 η Τα σημεία που επιλέχθηκαν για το δεξί αυτί ήταν: Shen Men Ear apex Θάλαμος ΟΜΣΣ σπόνδυλοι Νευροπαθητικά σημεία (2) στο όριο της έλικας Αυτόνομο Τα σημεία που επιλέχθηκαν στο αριστερό αυτί ήταν τα ίδια με τις προηγούμενες δυο θεραπείες. Page 11

12 VIII. Θεραπεια 4 η Τα σημεία που επιλέχθηκαν για το δεξί αυτί ήταν: Shen Men Ear Apex Θάλαμος ΟΜΣΣ σπόνδυλοι Αυτόνομο Νευροπαθητικά Σημεία (2) Τα σημεία που επιλέχθηκαν στο αριστερό αυτί ήταν τα ίδια με τις προηγούμενες θεραπείες. Page 12

13 IX. Θεραπεία 5 η Κατά την πέμπτη θεραπεία αντικαταστάθηκε το σημείο Αυτόνομο με το Master Cerebral στο δεξί αυτί. Στο αριστερό αυτί επιλέχθηκαν τα ίδια ακριβώς σημεία. Page 13

14 Καθ όλη τη διάρκεια των θεραπειών χρησιμοποιήθηκαν: ημιμόνιμες βελόνες ωτοβελονισμού New Pyonex κίτρινες 0,6mm για τα λειτουργικά σημεία Α και Β επιπέδου ημιμόνιμες βελόνες ωτοβελονισμού New Pyonex πράσινες 0,9mm και μπλε 1,2mm για τα νευροαντανακλαστικά και νευροπαθητικά σημεία Page 14

15 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η συχνότητα των θεραπειών που ακολουθήθηκε ήταν: - 10 ημέρες μεταξύ της πρώτης και δεύτερης θεραπείας - 15 ημέρες μεταξύ της δεύτερης και τρίτης θεραπείας - 22 ημέρες μεταξύ της τρίτης και της τέταρτης θεραπείας - 30 ημέρες μεταξύ της τέταρτης και πέμπτης θεραπείας Ο ασθενής είχε ενημερωθεί και έβγαζε τις βελόνες 48 ώρες πριν από κάθε θεραπεία διότι η κάθε συνεδρία ήταν άνω των 10 ημερών. Παράλληλα, είχε ζητηθεί στον ασθενή να ερεθίζει τα σημεία τουλάχιστον 4-5 φορές την ημέρα. Μετά την πρώτη θεραπεία, ο ασθενής παρατήρησε βελτίωση του πόνου των γονάτων και των ποδιών (λόγω της οσφυαλγίας). Ανέφερε, δε, ότι αισθανόταν τα γόνατα λιγότερο δύσκαμπτα σε σχέση με πριν. Μετά τη δεύτερη θεραπεία, η αναφορά του ασθενή ήταν η ίδια με την πρώτη, ενώ, επιπλέον, παρατηρήθηκε σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό βελτίωσης του πόνου. Ο ασθενής είχε αποκτήσει εμπιστοσύνη στον ωτοβελονισμό και αισθανόταν ότι αποτελεί την πλέον ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ίδιο. Ωστόσο, παρά τη συνολική βελτίωση που παρατηρήθηκε, το οίδημα στα γόνατα δεν είχε παρουσιάσει σημαντική μείωση. Η αλλαγή του σχήματος της θεραπείας με τον ερεθισμό διαφορετικών σημείων (σημείο Αυτόνομο) μείωσε στο ελάχιστο τόσο το οίδημα των γονάτων, όσο και τον πόνο κατά τη διάρκεια της νύχτας. Για διάστημα 12 ημερών δεν παρουσιάστηκε διαταραχή ύπνου στον ασθενή λόγω πόνου κατά τη διάρκεια της νύχτας και, επιπλέον, αυξήθηκε σημαντικά η διάρκεια κίνησης χωρίς πόνο κατά την ημέρα (χρονικό διάστημα 25 λεπτών). Στις επόμενες συνεδρίες δόθηκε μεγαλύτερη προσοχή στα νευροπαθητικά σημεία της οσφυϊκής μοίρας, τα οποία παρέμεναν ενεργά στην ωτοδιαγνωστική. Ο ασθενής είχε ενημερωθεί πριν την έναρξη της ωτοθεραπείας ότι θα χρειαστεί συνολικά 9 έως 12 θεραπείες. Παρόλα αυτά, 10 ημέρες μετά από την πέμπτη θεραπεία τηλεφώνησε και ενημέρωσε ότι όλα τα αρχικά συμπτώματα είχαν απαλειφθεί και ότι δε θα συνέχιζε περαιτέρω τη θεραπεία. Εντούτοις, συμβουλεύτηκε να επικοινωνήσει με το θεραπευτή σε περίπτωση επανεμφάνισης των συμπτωμάτων και να μην σταματήσει την προκαθορισμένη φυσικοθεραπεία που ακολουθούσε ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Page 15

16 ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η θεραπεία έδρασε πολυπαραγοντικά επηρεάζοντας θετικά διαφορετικά επίπεδα της φυσιολογικής λειτουργίας του ασθενούς. Η εξέταση του αυτιού απέδειξε νευροπαθητικά σημεία καθώς και σημεία μορφασμού στην ΟΜΣΣ (σπονδυλικά) και ΟΜΣΣ ρίζα. Η επιλογή των συγκεκριμένων σημείων στις πρώτες δύο θεραπείες περιορίστηκε σε μια πιο γενική αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, καθώς έπρεπε να ακολουθηθεί ο κανόνας των επτά σημείων. Χάρη στη συνολική βελτίωση του ασθενούς, οι επόμενες θεραπείες έγιναν πιο στοχευμένες, επιλέγοντας ενεργά νευροπαθητικά σημεία, καθώς και το σημείο αυτόνομο, το οποίο συνέβαλε στην αποδρομή του οιδήματος των γονάτων. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα θεωρείται η απουσία ενεργού σημείου γόνατος ή άλλου σημείου στη ζώνη αυτή, παρά το γεγονός ότι ο ασθενής παρουσίαζε πόνο και οίδημα στις δύο αυτές αρθρώσεις. Η αξιολόγηση του ασθενούς ανά τακτά χρονικά διαστήματα είναι ιδιαίτερα σημαντική προκειμένου να ερμηνευθεί καλύτερα η ισχύς του αποτελέσματος της θεραπείας. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι δύο μήνες μετά το πέρας της θεραπείας, ο ασθενής ήταν στην ίδια καλή κατάσταση. Σε αντίστοιχη περίπτωση θα μπορούσε να συνδυαστεί ο σωματοβελονισμός και ο ωτοβελονισμός, προκειμένου να διερευνηθεί η συνολική εξέλιξη της κατάστασης του ασθενούς. Όπως αποδεικνύεται στην περίπτωση ασθενούς που αναλύσαμε, ο ωτοβελονισμός αποτελεί ένα ισχυρό όπλο στη φαρέτρα του θεραπευτή. Page 16

17 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γκατζούνης Θεόδωρος 2015, Σημειώσεις Κύκλου Σεμιναρίων Ωτοαξιολόγησης Ωτοθεραπείας, ΙΤΜΕ Κριτίδου Θάλεια 2009, Ωτοβελονισμός, Ωτοδιαγνωστική Ωτοθεραπευτική Ωτοιατρική, Εκδόσεις Αποτύπωμα, Θεσσαλονίκη Bazzoni G. 2014, Εισαγωγή στον Ωτοβελονισμό, Εκδόσεις ITME, Αθήνα Βogduk N. 1997, Clinical Anatomy of the lumbar spine and sacrum. 3 rd edn. Edinburgh: Churchill Livingstone Brukner PD, Bennell KL, Matheson GO, Stress Fractures. Melbourne: Blackwell Scientific Brukner PD, Karim Khan Clinical Sports Medicine, 2 nd edn. The McGraw Hill Companies Donelson R, Aprill C, Medcalf R, et al A prospective study of centralization of lumbar and referred pain. A predictor of symptomatic discs and annular competence. Spine 23: Lee D The Pelvic Girdle. Churchill Livingstone, Toronto Page 17