ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ: ΣΤΑ ΙΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗ. Αναζήτηση Αιτιών ΣΤΑ ΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΣΤΑ ΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ. Πειραµατισµός. «Κανείς φορά».

Transcript

1 ΓΕΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΠ ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ: ΣΤΑ ΙΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ: Παναγιωτίδου Μαρία ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: κα Κουνενού Αναζήτηση Αιτιών «Πολυπαραγοντικό φαινόµενο δεν εξαρτάται µόνο από µια αιτία η δηµιουργία εξάρτησης» «Συνάντηση του συγκεκριµένου ανθρώπου µε µία συγκεκριµένη ουσία σε ένα ορισµένο περιβάλλον» «Κανείς δεν εξαρτάται µε την πρώτη φορά». «Υπάρχουν µονοπάτια που οδηγούν στην εξάρτηση» Πειραµατισµός Χρήση µε άλλους \ από πίεση περιέργεια σαν µίµηση - Η ουσία προσφέρεται Επιπτώσεις : α. υγεία µικρές επιπτώσεις Β. οικονοµικά µικρές επιπτώσεις Γ. εργασία ελάχιστος αντίκτυπος Συναισθήµατα : πίεση, περιέργεια, δυσκολίες, φόβος

2 ΕΝΕΡΓΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ Συναναστροφή µε χρήστες - Αναζήτηση της ουσίας- µοίρασµα µε τους άλλους - αναζήτηση της ευχαρίστησης Επιπτώσεις : Α. υγεία µικρά σηµάδια (πρόβληµα διατροφής ύπνου, δυσφορία) Β. Εργασία εµφανή σηµεία µετά την χρήση Γ. οικονοµικά µικρές επιπτώσεις Συναισθήµατα : αναζητά την ευχαρίστηση, δυσφορία ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗ Αύξηση της χρήσης - Αγορά της ουσίας -Καινούργιοι φίλοι- απόσταση από παλιούς - Μεταβολή της διάθεσης - Έµφαση στον ρόλο του χρήστη Επιπτώσεις: Α. υγεία προβλήµατα διατροφής (διαταραχή της όρεξης) ιαταραχή του ύπνου (υπερβολικός ύπνος, αϋπνία) υσφορία όταν δεν έχει κάνει χρήση Β. εργασία χαµηλή απόδοση ασυνέπεια Γ. οικονοµικά υπερκατανάλωση- απλήρωτα χρέη. αποσύνδεση από το προηγούµενο περιβάλλον Συναισθήµατα : εύκολη µεταβολή της διάθεσης, προσπαθεί να ελέγχει την χρήση, διολογείται π.χ κάνω χρήση µόνο µετά την δουλειά ή τα Σαββατοκύριακα. ΕΞΑΡΤΗΣΗ Στάδια Αλλαγής στην Κατάχρηση Όλοι οι φίλοι κάνουν χρήση κάνει σχέσεις Συµφέροντος Συναλλάσσεται - Κάνει χρήση µόνος του αυξάνει τις δόσεις Λέει ψέµατα δανείζεται κλέβει χειρίζεται τους άλλους Επιπτώσεις: Α. υγεία πολλαπλά συµπτώµατα σωµατικά διανοητικά Π.χ στερητικό σύνδροµο κατά φάσεις, αρρώστιες, εξασθένηση του οργανισµού, εν υπάρχει συγκρότηση στην σκέψη κ.α Β. εργασία απώλεια εργασίας κύρους δεν έχει διάθεση για εργασία Γ. οικονοµικά σοβαρές επιπτώσεις ολοκληρωτική καταστροφήαδιαφορία Συναισθήµατα : κάνει χρήση για να νοιώθει καλά (φυσιολογικός), ολοκληρωτική ενασχόληση µε τις ουσίες αδιαφορία για ότι συµβαίνει γύρω του - Εµπλοκή µε τον νόµο, φυλακή, θάνατος.

3 Στόχοι σύµφωνα µε τα στάδια αλλαγής Μείωση των αρνητικών συνεπειών της χρήσης Πρόληψη υποτροπής Ενίσχυση της κινητοποίησης Προετοιµασία για αλλαγή Αλλαγή συµπεριφοράς ΚΕΘΕΑ Το ΚΕΘΕΑ (Κέντρο Θεραπείας Εξαρτηµένων Ατόµων) είναι αυτοδιοικούµενο νοµικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα λειτουργεί από το 1983, µε την ίδρυση της ΙΘΑΚΗΣ, της πρώτης ελληνικής θεραπευτικής κοινότητας (ειδική νοµοθετική ρύθµιση µε Ν.1729/1987). Το ΚΕ.Θ.Ε.Α. είναι µέλος ιεθνών Οργανισµών ίκτυο υ ηρεσιών 21 Συµβουλευτικά Κέντρα 4 Θερα ευτικές Κοινότητες διαµονής 9 Θερα ευτικές Κοινότητες ηµερήσιας φροντίδας 12 Κέντρα Κοινωνικής Ε ανένταξης 17 Προγράµµατα Οικογενειακής Υ οστήριξης 13 Προγράµµατα στη Φυλακή 2 Μονάδες Άµεσης Πρόσβασης street work 2 κέντρα για α οφυλακισµένους 1 θερα ευτική κοινότητα στις Γυναικείες Φυλακές 1 θερα ευτική κοινότητα για εξαρτηµένες µητέρες Πρόγραµµα για ειδικές κοινωνικές οµάδες (µετανάστες κ.α) Τηλεφωνική γραµµή υ οστήριξης-1145 Νοµική υ οστήριξη 2 Κέντρα Ε αγγελµατικής Κατάρτισης 1 ρόγραµµα για το αλκοόλ-τυχερά αιχνίδια Τοµέας Εκ αίδευσης, Τοµέας Έρευνας, Τοµέας Πρόληψης

4 1 η Φάση Απεξάρτησης : Ενηµέρωση, κινητοποίηση, προετοιµασία Η πορεία στο θεραπευτικό πρόγραµµα αρχίζει από το Συµβουλευτικό Kέντρο. Το πρώτο αυτό στάδιο του προγράµµατος διαρκεί από 8 έως 10 εβδοµάδες περίπου είναι εξωτερικής παρακολούθησης. Παρέχοντας ασφαλές περιβάλλον, όπου δεν επιτρέπεται η χρήση ουσιών, τα Κέντρα προετοιµάζουν τα εξαρτηµένα άτοµα για την εισαγωγή τους σε Θεραπευτική Kοινότητα. Ενηµερώνουν για τη λειτουργία της, ενισχύουν το βαθµό κινητοποίησης για θεραπεία ενθαρρύνουν τη µείωση ή τη διακοπή της χρήσης. Παραπέµπουν για εξετάσεις σε ιατρικές υπηρεσίες της περιοχής παρέχουν διατροφή τη δυνατότητα δηµιουργικής απασχόλησης. Τα Συµβουλευτικά Κέντρα αποτελούν επίσης το χώρο πρώτης επαφής των ατόµων του συγγενικού ή προσωπικού περιβάλλοντος του χρήστη µε το θεραπευτικό πρόγραµµα 2 η φάση: Απεξάρτηση Η Θεραπευτική Kοινότητα, διάρκειας 12 µηνών περίπου, αποτελεί το κατεξοχήν στάδιο της θεραπείας. Οι Kοινότητες διακρίνονται σε διαµονής ή εξωτερικής ηµερήσιας φροντίδας. Η χρήση ουσιών από τα εξαρτηµένα άτοµα αποτελεί συνήθως το σύµπτωµα βαθύτερων προβληµάτων ψυχολογικής, διαπροσωπικής ή κοινωνικής προέλευσης. Η οργάνωση οι δραστηριότητες των Θεραπευτικών Kοινοτήτων έχουν σχεδιαστεί έτσι, ώστε να οδηγούν στην αναζήτηση των γενεσιουργών αιτίων της χρήσης στη συνολική αλλαγή τρόπου ζωής συµπεριφοράς σε κλίµα συναισθηµατικής ασφάλειας αλληλοϋποστήριξης. Τελικός στόχος της θεραπείας είναι η πλήρης σταθερή αποχή από τη χρήση ουσιών, η εγκατάλειψη της συνδεόµενης µε τη χρήση παραβατικότητας η επαγγελµατική κοινωνική επανένταξη του ατόµου. απεξάρτηση Για να πετύχουν το στόχο τους, οι Θεραπευτικές Kοινότητες εφαρµόζουν: την αρχή της αυτοβοήθειας (κάθε µέλος της Kοινότητας µαθαίνει πώς να βοηθάει τον εαυτό του µε την υποστήριξη των άλλων) την αρχή της αυτοδιαχείρισης (την προσωπική δηλαδή εργασία των µελών τους, που οργανώνονται για το σκοπό αυτόν σε οµάδες µε συγκεκριµένες αρµοδιότητες) Συγχρόνως συµµετέχουν σε συστηµατικές θεραπευτικές διαδικασίες, οι οποίες αφορούν είτε θέµατα που προκύπτουν από τη συµβίωση µεταξύ τους αλληλεπίδραση είτε βαθύτερα συναισθηµατικά προβλήµατα που έχουν τις ρίζες τους στο παρελθόν. απεξάρτηση Οι Θεραπευτικές Kοινότητες παρέχουν στα µέλη τους συστηµατικό πρόγραµµα εκπαίδευσης µε πολλαπλούς στόχους: την κάλυψη βασικών εκπαιδευτικών ελλείψεων, την επανασύνδεση µε την εκπαιδευτική διαδικασία, τον επαγγελµατικό προσανατολισµό, την επαγγελµατική κατάρτιση, την καλλιέργεια προσωπικών ενδιαφερόντων. Με οργανωµένο τρόπο αντιµετωπίζονται επίσης τα προβλήµατα υγείας οι νοµικές εκκρεµότητες των µελών. Αν η προσέλευση, ως προϋπόθεση για την επιτυχή έκβαση της θεραπείας, είναι οικειοθελής, η συµµετοχή στο κοινό καθηµερινό πρόγραµµα είναι υποχρεωτική. Οι βασικοί κανόνες απαγορεύουν τη χρήση αλκοόλ, ψυχοδραστικών ή υποκατάστατων ουσιών, τη λεκτική σωµατική βία τη σύναψη σεξουαλικών σχέσεων µεταξύ των µελών

5 Κοινωνική επανένταξη Θεραπεία υποκατάστασης ή στεγνά θεραπευτικά προγράµµατα? Ολοκληρώνοντας τη Θεραπευτική Kοινότητα το µέλος του προγράµµατος περνάει στη φάση της κοινωνικής επανένταξης. Στα Κέντρα Κοινωνικής Επανένταξης λειτουργούν ξενώνες, όπου µπορούν να φιλοξενηθούν µέχρι να βρουν δουλειά δικό τους σπίτι. Στη φάση αυτή στόχος είναι να µάθει το άτοµο πώς να λειτουργεί ως ισότιµο µέλος στην κοινωνία, µε τη νέα ταυτότητα που απέκτησε κατά την παραµονή του στη Θεραπευτική Kοινότητα. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στην επαγγελµατική κατάρτιση την επαγγελµατική αποκατάσταση, καθώς αυτή αποτελεί προϋπόθεση πλήρους κοινωνικής ένταξης βασικό παράγοντα για την πρόληψη της υποτροπής. Η φάση της κοινωνικής επανένταξης διαρκεί από 10 έως 12 µήνες περίπου. Θεραπεία υποκατάστασης (83,46%) : Η θεραπεία υποκατάστασης είναι µία µορφή θεραπείας που απευθύνεται σε άτοµα εξαρτηµένα από οποιούχα (ηρωίνη), εφαρµόζεται µε τη χορήγηση µιας παρόµοιας µε την ηρωίνη χηµικής σύστασης ουσία. Η γενική φιλοσοφία του Προγράµµατος Υποκατάστασης αντιµετωπίζει την εξάρτηση από τα οποιούχα ως νόσο, δηλαδή ως κατάσταση ψυχικής, σωµατικής κοινωνικής δυσλειτουργίας του ατόµου. Η θεραπεία υποκατάστασης παρέχεται είτε µε τη µορφή προοδευτικής αποτοξίνωσης/απεξάρτησης απεξάρτησης είτε, συνηθέστερα, µε τη µορφή συντήρησης, δηλαδή µακροπρόθεσµης χορήγησης επαρκούς ποσότητας της ουσίας µε στόχο τον περιορισµό της επικίνδυνης βλαβερής συµπεριφοράς. Στεγνά θεραπευτικό πρόγραµµα (16,54%) : Τα λεγόµενα «στεγνά» θεραπευτικά προγράµµατα στηρίζονται στην ψυχοκοινωνική θεραπεία, στόχο έχουν την απεξάρτηση από όλες τις ουσίες την κοινωνική επανένταξη. ΟΚΑΝΑ 2002 ΕΚΤΕΠΝ 2009 Είναι η θεραπεία υποκατάστασης κατάλληλη για όλα τα εξαρτηµένα από ηρωίνη άτοµα? Υπάρχουν λίστες αναµονής στα προγράµµατα? ΠΟΣΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΑ ΕΊΝΑΙ ΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΩΝ? προϋποθέσεις: -Ηλικία (άνω των 22 ετών) -Προηγούµενη προσπάθεια θεραπείας σε «στεγνό» θεραπευτικό πρόγραµµα. (ΟΚΑΝΑ, 2002) το πρόβληµα της ύπαρξης λίστας αναµονής για ένταξη σε θεραπεία αφορά το σύνολο των µονάδων υποκατάστασης (ΕΚΤΕΠΝ, 2009) ΟΜΕΣ ΧΟΡΗΓ. ΟΜΕΣ ΧΟΡΗΓ. εσωτερική εξωτερική Εφήβων ΜΕΘΑ ΟΝΗΣ ΒΟΥΠΡΕΝΟΡΦΙΝ διαµονή παραµονή ΗΣ ενηλίκων ενηλίκων ΠΡΟΩΡΟ 58,52 54, ΕΞΙΤΗΡΙΟ * ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ 25,81 ΑΛΛΟΥ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ 3,98 5,93 40,78 34,01 25 ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ/ΟΙ ΚΕΙΩΘΕΛΗ ΑΠΟΧΩΡΗΣΗ 26,12 47,25 43,2 50,39 ΕΚΤΕΠΝ 2009

6 ΠΡΟΩΡΟ ΕΞΙΤΗΡΙΟ ΠΟΣΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΩΝ (ΚΕΘΕΑ)? ΟΜΕΣ ΧΟΡΗΓ. ΟΜΕΣ ΧΟΡΗΓ. εσωτερική εξωτερική Εφήβων ΜΕΘΑ ΟΝΗΣ ΒΟΥΠΡΕΝΟΡΦΙΝ διαµονή παραµονή ΗΣ ενηλίκων ενηλίκων χρήση ουσιών 58,2 31,4 28,77 19,61 53,33 εκτός µονάδος παρανοµες 18,85 7,75 δραστηριότητες παραβίαση κανόνων 1,23 16,67 16,44 14,63 απουσία από 3,96 2,71 θεραπ./συµβ. Συνεδρίες βιαιση 2,87 3,1 19,18 33,33 33,33 συµπεριφορά εντός χρήση ουσιών 17,81 εντός µονάδος χρήση αλκοόλ 19,6 Σύµφωνα µε την έρευνα της Εθνικής Σχολής ηµόσιας Υγείας (2001) για τα άτοµα που εντάχθηκαν κατά τη διετία στις θεραπευτικές κοινότητες του ΚΕΘΕΑ, τα αποτελέσµατα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά συνδέονται άµεσα µε το χρόνο παραµονής στη θεραπεία. Εξετάζοντας το παραπάνω δείγµα ατόµων τουλάχιστον 5 έτη µετά την ένταξή τους σε θεραπεία, η έρευνα έδειξε ότι: το 67, 7% απείχε από τη χρήση οποιασδήποτε παράνοµης ουσίας, το 72,7 % δεν είχε καµία νοµική εµπλοκή (συλλήψεις, καταδίκες, φυλάκιση κ.λπ.), το 83,7% είχε επαγγελµατική απασχόληση. ΕΚΤΕΠΝ Μετανάστευση/προσφυγιά εξάρτηση Ο πληθυσµός των εξαρτηµένων µεταναστών/προσφύγων αντιµετωπίζει το φάσµα του «διπλού αποκλεισµού», καθώς αναφερόµαστε σε ανθρώπους που εκτός του «στίγµατος» της εξάρτησης, κουβαλάνε το «στίγµα» του µετανάστη ή πρόσφυγα. Επιπλέον, το ανασφαλές κοινωνικό οικονοµικό καθεστώς στο οποίο επιβιώνουν, τους καθιστά ευάλωτους εξαρτηµένους τόσο σε σχέση µε παράνοµα δίκτυα που σχετίζονται µε την διακίνηση ανθρώπων όσο µε άλλες παραµέτρους, όπως : η εκµετάλλευση τους από παλιότερα εγκαταστηµένους µετανάστες ή από δικηγόρους που έναντι αµοιβής υπόσχονται «νοµιµοποίηση», η συναλλαγή ή η συµβίωση τους µε παραβατικά άτοµα, κ.α Μετανάστευση/προσφυγιά εξάρτηση Συχνά, η εµπλοκή µε την χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ,, αποτελεί µια προσπάθεια ενδυνάµωσης αυτό-θεραπείας, καθώς ανακουφίζει από τον ψυχικό πόνο, το συναισθηµατικό αδιέξοδο τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, που βρίσκονται. Στο υψηλό ποσοστό εξαρτηµένων από ουσίες συντελεί πέρα από τις συνθήκες κοινωνικού αποκλεισµού- η διαθεσιµότητα των ουσιών αυτών, στα µέρη που συχνάζουν ή διαµένουν η σύνδεση της εµπορίας ανθρώπων µε την εµπορία ναρκωτικών

7 Case Study Ο Αλί Ρεζά Μοχάµεντ ήρθε στην υπηρεσία µας στις 2 Απριλίου 2010 µε αίτηµα να πάει κοινότητα (είχε ενηµερωθεί από το φίλο συγκάτοικο του, µέλος του ΚΕΘΕΑ ΜΟSAIC). O Αλί γεννήθηκε στο Σιράζ στο Ιράν το στην Ελλάδα είναι 1 χρόνο περίπου δεν εργάζεται. Είναι χρήστης τεριάκ (τρόπος καπνίσµατος όπιουµ) εδώ πέντε χρόνια ενώ κάνει περιστασιακή χρήση ηρωίνης. 1. Τι θα κάνατε σαν σύµβουλος Επαγγελµατικού Προσανατολισµού αν σας ενηµέρωνε για αυτήν την περίπτωση ένας συνάδελφος; 2. Τι ενέργειες θα κάνατε αν εργαζόσασταν στο ΚΕΘΕΑ MOSAIC ; ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ 1. Ατοµικές συναντήσεις (γνωριµία, διερεύνηση αναγκών, πρώτα στοιχεία ιστορικού προσοχή στα διαπολιτισµικά στοιχεία ) 1-3 συναντήσεις 2. Ένταξη στην οµάδα προετοιµασίας 3. Ατοµικός θεραπευτικός σχεδιασµός: ευαισθητοποίηση κινητοποίηση σε θέµατα κινδύνου χρήσης (διαµονή, θέµατα µείωσης χρήσης ) Βελτίωση συνθηκών κοινωνική ενσωµάτωσης (ελληνικά, νοµικά, υγείας ) ένταξη προσαρµογή στα δεδοµένα της οµάδας (ενίσχυση κινήτρου- αναθέσεις, αναληψη ρόλων- ευθύνες, ενίσχυση του να µιλάει στη θεραπευτική οµάδα) Χρονοδιάγραµµα ενεργειών!!!!!! ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αγραφιώτης., Καµπριάνη Ε. «Αποτίµηση της αποτελεσµατικότητας των υπηρεσιών του ΚΕΘΕΑ» Εξαρτήσεις, Αθήνα 2002 τεύχος 2, σελ ΕΚΤΕΠΝ 2009 «Ετήσια Εκθεση για την Κατάσταση των Ναρκωτικών των Οινοπνευµατωδών στην Ελλάδα» ΟΚΑΝΑ (2002): Εκθεση Οργανισµού κατά των Ναρκωτικών: Απολογισµός του έργου τριετίας ΟΚΑΝΑ, Αθήνα Συµβουλευτική στον τοµέα της τοξικοεξάρτησης: Γνώσιες, εξιότητες, Στάση στην επαγγελµατική πρακτική», εκδ. ΚΕΘΕΑ Αθήνα 2000 Ζαφειρίδης Φοίβος «Εξαρτήσεις Κοινωνία» εκδ. Κέδρος Αθήνα 2009 Sagarman B. Ζαφειρίδησ Φοίβος «Οι θεραπευτικές κοινότητες απάντηση στα ναρκωτικά», εκδ. «Κοµµούνα», Αθήνα1990 Stanton D. Todd T. Οικογενειακή θεραπεία για την κατάχρηση ουσιών την εξάρτηση εκδ. Ερευνητές ΚΕΘΕΑ, Αθήνα 2009 Velasquez M., Maurer G., Crouch C. DiClemente C. Οµαδική θεραπεία για κατάχρηση ουσιών, εκδ. Ερευνητές ΚΕΘΕΑ, Αθήνα