ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΝΗΣΩΝ ΔΗΜΟΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ Στρατηγικό Σχέδιο

Transcript

1 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΝΗΣΩΝ ΔΗΜΟΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ Στρατηγικό Σχέδιο Οκτώβριος 2011

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ...2 ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Η ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ...4 Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΔΗΜΟΥ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ ΣΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΝΑ ΟΕΜΑΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ Φυσικοί Πόροι και Περιβαλλοντικές Υποδομές Ορεινοί όγκοι και γεωργική γη Διαχείριση Υδάτων Περιβαλλοντικές Υποδομές Οικιστικό και δομημένο περιβάλλον Πολεοδομικός Σχεδιασμός Αστικές Αναπλάσεις - Κοινόχρηστοι Χώροι Μεταφορές και μετακινήσεις Τα κρίσιμα ζητήματα του τομέα ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΠΑΙΔΕΙΑ, ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ Πολιτισμός Κοινωνική Πολιτική - Υγεία Παιδεία Αθλητισμός Τα κρίσιμα ζητήματα του τομέα ΤΟΠΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΠAΣΧΟΛΗΣΗ Χαρακτηριστικά παραγωγικών δραστηριοτήτων Τα κρίσιμα ζητήματα του τομέα ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (ΔΗΜΟΣ, ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ, ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ) ΔΗΜΟΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ Οργάνωση Ανθρώπινο Δυναμικό Κτιριακή και υλικοτεχνική υποδομή Συστήματα Διαχείρισης και Λειτουργίας Σύνοψη κρίσιμων ζητημάτων για τις υπηρεσίες του Δήμου ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΔΗΜΟΥ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ Νομικά Πρόσωπα Συνεργασίες Σύνοψη κρίσιμων ζητημάτων για τα νομικά πρόσωπα του Δήμου ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΗΜΟΥ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΑΝΑ ΑΞΟΝΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΟ

3 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Σύμφωνα με το άρθρο 203 του Ν. 3463/2006 (ΦΕΚ114/Α ) «Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων (ΚΔΚ)», «οι Δήμοι, οι Κοινότητες και οι Σύνδεσμοι στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους και για την εκπλήρωση της αποστολής τους, υποχρεούνται να εκπονούν επιχειρησιακά προγράμματα. Το επιχειρησιακό πρόγραμμα περιέχει ένα συνεκτικό σύνολο αξόνων προτεραιότητας για δράσεις τοπικής ανάπτυξης και αποσκοπεί στην υλοποίηση του αναπτυξιακού σχεδιασμού των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης». Η πρόσφατη διοικητική μεταρρύθμιση του προγράμματος «Καλλικράτης» (N. 3852/2010) και οι συνεπαγόμενες μεταβολές στο εσωτερικό περιβάλλον των ΟΤΑ α και β βαθμού, δηλαδή νέες αρμοδιότητες, αναδιοργάνωση υπηρεσιών, μετατάξεις υπαλλήλων, διαδικαστικές και διαχειριστικές απαιτούμενες προσαρμογές, δημιουργούν ένα διαφοροποιημένο πλαίσιο. Επιπλέον, πέραν των χωρικών και διοικητικών μετασχηματισμών που προκύπτουν με το νέο Νόμο, προβλέπονται και μια σειρά θεσμικών αλλαγών σχετικά με τον Επιχειρησιακό Προγραμματισμό των Δήμων. Ειδικότερα: Άρθρο 266 «Προγραμματισμός, προϋπολογισμός και θέματα οικονομικής διαχείρισης των νέων δήμων»: Για το μεσοπρόθεσμο προγραμματισμό των δήμων εκπονείται το Πενταετές Τεχνικό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (Τ.Ε.Π.) το οποίο εξειδικεύεται κατ έτος σε Ετήσιο Πρόγραμμα Δράσης (Ε.Π.Δ.) και ετήσιο Προϋπολογισμό. Το Τεχνικό Πρόγραμμα καταρτίζεται και υποβάλλεται μαζί με το Ε.Π.Δ., αποτελεί μέρος του και επισυνάπτεται ως παράρτημα σε αυτό. Άρθρο 267 «Μεταβατικές διατάξεις οικονομικής διαχείρισης δήμων»: Οι δήμοι, που συνιστώνται με τον Ν. 3852/2010 καταρτίζουν το επιχειρησιακό τους πρόγραμμα έως τις Η συγκεκριμένη προθεσμία παρατείνεται έως την 30ή Νοεμβρίου 2011 (άρθρο 14. παρ. ε. του νόμου περί «Αναδιοργάνωσης του συστήματος αδειοδότησης για τη διαμονή αλλοδαπών στη χώρα υπό όρους αυξημένης ασφάλειας, ρυθμίσεις θεμάτων Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας του Υπουργείου Εσωτερικών» Σχετικά με τα όργανα και τις διαδικασίες κατάρτισης και παρακολούθησης των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων των ΟΤΑ α βαθμού, το θεσμικό πλαίσιο είναι: 2

4 Το Προεδρικό Διάταγμα 185/2007 (ΦΕΚ 221/Α/2007) με το οποίο ορίζονταν τα όργανα και η διαδικασία κατάρτισης, παρακολούθησης και αξιολόγησης των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων των ΟΤΑ α βαθμού, τροποποιήθηκε με το Π. Δ/γμα 89/2011 (ΦΕΚ 213/Α/ ) το οποίο ισχύει από την ημερομηνία δημοσίευσης. Η υπ αρίθμ / Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ 534/Β/ ) για το περιεχόμενο, τη δομή και τον τρόπο υποβολής των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) α βαθμού, που τροποποιήθηκε με την υπ αρίθμ. 5694/2011 Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ 382/Β/ ) Η τρέχουσα περίοδος, είναι η πρώτη περίοδος εφαρμογής των προβλέψεων του νομοθετικού πλαισίου της Νέας αρχιτεκτονικής της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Έτσι η παρούσα φάση είναι ένα μεταβατικό στάδιο για όλες τις διοικητικές βαθμίδες της χώρας. Ο Δήμος Σαλαμίνας, θέτοντας ως βασικούς στόχους: την αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση των πολιτών τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών την οικονομική αναδιάρθρωση και τη βελτίωση της διοικητικής της ικανότητας εκπονεί το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ως οφείλει από τον Νόμο και ταυτόχρονα ως αναγκαίο εργαλείο: για να προγραμματίσει, παρακολουθήσει και αξιολογήσει τη δράση του για να ανταποκριθεί με ταχύτητα σε πιθανές ευκαιρίες χρηματοδότησης για να συντονίσει και παρακολουθήσει τη δράση των υπηρεσιών του, για να εντοπίζει δραστηριότητες που ανήκουν στην αρμοδιότητα άλλων δημοσίων φορέων και να προσδιορίζει τις αναγκαίες ενέργειες συνεργασίας με τους φορείς αυτούς. 3

5 Η ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Σκοπός του Επιχειρησιακού Προγράμματος είναι να προσδιοριστούν οι ανάγκες του Δήμου και να ιεραρχηθούν οι προτεραιότητες σε επίπεδο εξωτερικού και εσωτερικού περιβάλλοντος και έτσι να προκύψει επιχειρησιακή, υπηρεσιακή και διοικητική βελτίωση. Τα αναμενόμενα οφέλη για τους ΟΤΑ, αφορούν: στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας της λειτουργίας τους, στην προώθηση του αναπτυξιακού και κοινωνικού τους ρόλου, στην καλλίτερη εξυπηρέτηση των πολιτών, στην αποδοτικότερη και αποτελεσματικότερη κατανομή και αξιοποίηση των πόρων, στην προσέλκυση πρόσθετων οικονομικών πόρων, στην επίσπευση της ωρίμανσης και της υλοποίησης των δράσεων, στον περιορισμό της αποσπασματικής αντιμετώπισης των προβλημάτων, στο συντονισμό των δομών του Ο.Τ.Α., τη βελτίωση του τρόπου διοίκησης και την προώθηση του εσωτερικού μετασχηματισμού των Ο.Τ.Α., στην ανάπτυξη συνεργασιών με πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα, στην ενίσχυση της τοπικής δημοκρατίας και την αύξηση της δυνατότητας κοινωνικού ελέγχου. Βεβαίως, προκειμένου να επιτευχθεί ο συγκεκριμένος σκοπός απαιτείται ένα σύνολο ενεργειών, όπως π.χ. η κατάρτιση και η εξειδίκευση στελεχών των ΟΤΑ, η δημιουργία αρμόδιων οργάνων και λειτουργιών στο πλαίσιο της οργανωτικής δομής των ΟΤΑ, η παροχή ειδικών εργαλείων και συστημάτων στους ΟΤΑ και, τέλος, η ευαισθητοποίηση των διοικήσεων των ΟΤΑ σε θέματα προγραμματισμού. Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα αποτελεί διαδικασία προγραμματισμού και επόμενα δεν αντιμετωπίζεται ως μια μελέτη, αλλά ως ένα εργαλείο που θα χρησιμοποιηθεί από όλες τις διοικητικές ενότητες και τη διοίκηση του Δήμου. 4

6 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Σύμφωνα με το Π.Δ. 185/2007 που ίσχυε μέχρι τις αρμόδια για την κατάρτιση του Επιχειρησιακού Προγράμματος είναι η υπηρεσία προγραμματισμού του Δήμου. Ο Καλλικρατικός Δήμος Σαλαμίνας, κατά την περίοδο έναρξης της σύνταξης του πρώτου μέρους του Ε.Π. δεν είχε ανάλογη υπηρεσία (τη συγκρότηση της οποίας όμως προβλέπει ο νέος ΟΕΥ). Ο Δήμος Σαλαμίνας προχώρησε στην κατάρτιση του ΕΠ με βάση τη συγκρότηση ΔΟΕ. Οι διαδικασίες εκπόνησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος που ακολουθήθηκαν μέχρι τη δημοσίευση σε ΦΕΚ του νέου Π.Δ/τος 89/2011, προέκυψαν από το Π.Δ/γμα υπ αριθμ Στη συνέχεια και δεδομένης της δημοσίευσης του νέου Π.Δ/τος 89/2011, θα ακολουθηθούν οι διαδικασίες που αυτό προβλέπει. Ωστόσο ο Δήμος Σαλαμίνας, θα διατηρήσει τη λειτουργία της Δ.Ο.Ε. γιατί δεν έχει δημοσιευτεί ο νέος ΟΕΥ σε ΦΕΚ και επόμενα δεν υπάρχει δυνατότητα συγκρότησης του νέου τμήματος προγραμματισμού προκειμένου να ολοκληρώσει τις διαδικασίες του Ε.Π. μέχρι τις 30/11/2011. ΤΟ ΣΧΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Δημοτικό Συμβούλιο Εκτελεστική Διεπιστημονική Ομάδα Έργου (ΔΟΕ) Σύμβουλος Υποστήριξη Ο Δήμαρχος Σαλαμίνας με την υπ αρίθμ. 107/2011 απόφασή του, όρισε τη Διεπιστημονική Ομάδα Έργου (Δ.Ο.Ε.) με μέλη τους: Καπετανάκης Γρηγόρης, Αντιδήμαρχο, ως πρόεδρο της Δ.Ο.Ε. Σταμπουλής Λεωνίδας, Δημοτικός Σύμβουλος, ως μέλος Καραγιάννη Ευαγγελία, Γενική Γραμματέας του Δήμου Καλογήρου Παναγιώτης, Ειδικός Σύμβουλος Δημάρχου, ως μέλος Πλουμίδη Παναγιώτα, υπάλληλο του Δήμου, ως μέλος Λιαροκάπης Βλάσιος, υπάλληλο του Δήμου, ως μέλος 5

7 Δουμένης Ισίδωρος, υπάλληλο του Δήμου, ως μέλος Περδικούρης Αριστείδης, υπάλληλο του Δήμου, ως μέλος Μπαρτζούκα Αργυρώ, υπάλληλο του Δήμου, ως μέλος Σωτηριάδου Καλλιόπη, υπάλληλο του Δήμου, ως μέλος Βάιλας Νικόλαος, υπάλληλο του ΝΠΔΔ του Δήμου, ως μέλος Στη συνέχεια και σύμφωνα με την υπ αρίθμ. 188/2011 απόφαση Δημάρχου, η Δ.Ο.Ε. συμπληρώθηκε από τα κάτωθι μέλη: Ευάγγελος Αστράκος, Αντιδήμαρχος Ιωάννης Μιχαλάκης, προϊστάμενος Δ/νσης Περιβάλλοντος και Παιδικών Χαρών και Δ/νσης Τεχνικών Υπηρεσιών, Ευφροσύνη Μπέρη Φαρμακόρη, προϊστάμενη Δ/νσης ΚΕΠ Μιχαήλ Περδικούρης, προϊστάμενος Πολεοδομίας Ο Δήμαρχος Σαλαμίνας με την υπ αρίθμ. 213/2011 Απόφαση ανέθεσε σε Σύμβουλο την παροχή υπηρεσιών υποστήριξης προς τη ΔΟΕ, για την «Κατάρτιση Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δήμου». Η Ομάδα του Συμβούλου αποτελείται από τους: Νικόλαο Γροζόπουλο, Αρχιτέκτων Πολεοδόμος Βασιλική Βάσσου, Αρχιτέκτονα πολεοδόμο, σύμβουλο τοπικής ανάπτυξης και Μαριάνθη Γροζοπούλου, Μηχανικό Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Στη συνέχεια η Δημοτική Αρχή, καθόρισε τις κατευθύνσεις, που σύμφωνα με το πρόγραμμά της έχει θέσει για την τετραετία που εξελέγη. Αφού συμφωνήθηκε το οργανωτικό σχήμα, έγινε αναλυτική ενημέρωση για τους σκοπούς, το περιεχόμενο και τη διαδικασία σύνταξης του Επιχειρησιακού Προγράμματος και προσδιορίστηκαν οι ρόλοι και οι αρμοδιότητες των στελεχών της Διεπιστημονικής Ομάδας Έργου. Η διαδικασία σύνταξης του Επιχειρησιακού Προγράμματος ακολούθησε τα εξής βήματα: 1 ον ) Συντάχθηκαν, διανεμήθηκαν και συμπληρώθηκαν από όλες τις Διευθύνσεις, αυτοτελή τμήματα του Δήμου και ΝΠΔΔ, ερωτηματολόγια για τη συλλογή στοιχείων, την καταγραφή 6

8 των απόψεων, την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης, των προβλημάτων και των προτάσεων των υπηρεσιών στους θεματικούς τομείς αρμοδιοτήτων τους. 2 ον ) Πραγματοποιήθηκαν αναλυτικές συνεντεύξεις με τους επικεφαλείς των επιμέρους Διοικητικών Μονάδων του Δήμου (Οικονομική Υπηρεσία, Τεχνική Υπηρεσία, Διεύθυνση Διοικητικών Υπηρεσιών, Διεύθυνση Περιβάλλοντος) και των Νομικών Προσώπων (Ν.Π.Δ.Δ. Άθλησης, Κοινωνικής Πολιτικής & Παιδείας, Σχολικές Επιτροπές Α βάθμιας και Β βάθμιας εκπαίδευσης) με σκοπό τον προσδιορισμό των κρίσιμων ζητημάτων του εξωτερικού και εσωτερικού περιβάλλοντος του Δήμου. Επίσης πραγματοποιήθηκε συνάντηση εργασίας με τον Αντιδήμαρχο Τεχνικών Έργων κ. Ευάγγελο Αστράκο. 3 ον ) Η ΔΟΕ κατά τη διαδικασία κατάρτισης του πρώτου μέρους του Επιχειρησιακού Προγράμματος που αφορά το Στρατηγικό Σχέδιο, συνεδρίασε πέντε (5) φορές και υπέβαλλε το Στρατηγικό Σχέδιο στην Εκτελεστική Επιτροπή. Στη συνέχεια θα ακολουθηθούν οι εξής διαδικασίες: 1. Η Εκτελεστική Επιτροπή εισηγείται το Στρατηγικό Σχέδιο στο Δημοτικό Συμβούλιο για συζήτηση και ψήφιση. 2. Το εγκεκριμένο από το δημοτικό συμβούλιο κείμενο στρατηγικού σχεδιασμού, τίθεται προς συζήτηση στη Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης (άρθρο 76 ν.3852/2010), και παράλληλα δημοσιοποιείται για διαβούλευση τουλάχιστον επί δύο (2) εβδομάδες, με καταχώρηση στην ιστοσελίδα του δήμου, καθώς και με κάθε άλλο πρόσφορο μέσο. Κατά τη διάρκεια της δημοσιοποίησης υποβάλλονται προτάσεις, εγγράφως ή ηλεκτρονικά. 3. Στη συνέχεια οι υπηρεσίες του δήμου και των νομικών προσώπων του, αφού λάβουν υπόψη τους το εγκεκριμένο κείμενο στρατηγικού σχεδιασμού, το οποίο αποτελεί προπαρασκευαστική πράξη της διαδικασίας κατάρτισης του επιχειρησιακού προγράμματος, προτείνουν, με γραπτή εισήγηση τους, κατ αντιστοιχία προς τους άξονες και τα μέτρα του στρατηγικού σχεδίου, τους στόχους της κάθε υπηρεσίας για την επόμενη περίοδο και τις δράσεις για την επίτευξη των στόχων αυτών, ιεραρχημένες κατά σειρά προτεραιότητας. 4. Η αρμόδια, κατά τις οργανικές διατάξεις κάθε δήμου, υπηρεσία επί θεμάτων προγραμματισμού επεξεργάζεται τις προτάσεις των υπηρεσιών, των συμβουλίων των 7

9 δημοτικών ή τοπικών κοινοτήτων του δήμου, τις αποφάσεις των νομικών προσώπων του δήμου και τις προτάσεις που προέκυψαν από τη διαδικασία διαβούλευσης και συντάσσει τo σχέδιο του επιχειρησιακού προγράμματος, το οποίο υποβάλει στην εκτελεστική επιτροπή. Σε αυτό το σημείο πρέπει να σημειωθεί ότι το σύνολο των διαδικασιών συντόνιζε και παρακολουθούσε ο επικεφαλής της ΔΟΕ, Αντιδήμαρχος κ. Γρ. Καπετανάκης. ΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Η μεθοδολογική προσέγγιση για την κατάρτιση τόσο του Στρατηγικού Σχεδίου όσο και του Επιχειρησιακού Προγράμματος γενικότερα βασίστηκε στα βήματα του «Οδηγού κατάρτισης ΕΠ ΟΤΑ, Ε.ΕΤ.Α.Α. Α.Ε., Σεπτέμβριος 2007». Το πρώτο μέρος «Στρατηγικό Σχέδιο»περιλαμβάνει τα ακόλουθα κεφάλαια: Α : Συνοπτική περιγραφή και αξιολόγηση της κατάστασης της περιοχής B : Συνοπτική περιγραφή και αξιολόγηση του Δήμου και των Νομικών του Προσώπων Γ : Στρατηγική του Δήμου και αναπτυξιακές προτεραιότητες Στο κεφάλαιο Α γίνεται συνοπτική περιγραφή και αξιολόγηση της κατάστασης της περιοχής του Δήμου: Περιγραφή βασικών χαρακτηριστικών, χωροταξικής και διοικητικές ένταξης του Δήμου. Περιβάλλον και ποιότητα ζωής, όπου εξετάζονται τα θέματα του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος καθώς των περιβαλλοντικών υποδομών. Πολιτισμός, κοινωνική πολιτική, παιδεία και αθλητισμός. Τοπική Οικονομία και απασχόληση. Η αξιολόγηση καταλήγει στον εντοπισμό των κρίσιμων ζητημάτων με τα οποία πρέπει να ασχοληθεί ο Δήμος την επόμενη περίοδο, με στόχο την ανάπτυξη της περιοχής του και την εξυπηρέτηση των πολιτών του. Στο κεφάλαιο Β εξετάζεται το εσωτερικό περιβάλλον του Δήμου και των Νομικών του προσώπων και αξιολογούνται: 8

10 Η οργάνωση του Δήμου και οι συνεργασίες του. Οι δραστηριότητες και οι διαδικασίες των υπηρεσιών. Το ανθρώπινο δυναμικό και η υποδομή του Δήμου. Όσον αφορά την αξιολόγηση της οικονομικής κατάστασης του Δήμου, το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα περιλαμβάνει περιορισμένες εκτιμήσεις και επισημάνσεις, δεδομένου ότι ο Δήμος συνεργάζεται με το Πανεπιστήμιο Πειραιά για την κατάρτιση «Προγράμματος Αποκατάστασης Οικονομικής Λειτουργίας Δήμου Σαλαμίνας». Το Σχέδιο στην τελική του μορφή θα αποτελέσει απόλυτο δεδομένο για την ολοκλήρωση του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δήμου Σαλαμίνας (Β Μέρος) μέχρι τις Το κεφάλαιο καταλήγει με τον εντοπισμό των κρίσιμων ζητημάτων (αδυναμιών ή και δυνατοτήτων), που πρέπει να αντιμετωπίσει ο Δήμος με στόχο τη βελτίωση της διοικητικής του ικανότητας. Στο κεφάλαιο Γ παρουσιάζεται η Στρατηγική, το Όραμα και οι προτεραιότητες του Δήμου για την περίοδο Η Στρατηγική είναι το σύνολο των στόχων τόσο για την ανάπτυξη της περιοχής και την ικανοποίηση των αναγκών των πολιτών, όσο και για βελτίωση της διοικητικής ικανότητας του Δήμου. Οι προτεραιότητες του Δήμου αντικατοπτρίζονται στους άξονες και τα μέτρα του Επιχειρησιακού Προγράμματος. Για την κατάρτιση του Στρατηγικού Σχεδίου λήφθηκαν υπόψη: Οι κατευθύνσεις της Δημοτικής Αρχής και το πρόγραμμα της διοίκησης Το Τεχνικό Πρόγραμμα του Δήμου και του Ν.Π. Α.ΚΟΙ.ΠΟ.Π. Η εισήγηση για τον νέο Οργανισμό Εσωτερικής Υπηρεσίας (ΟΕΥ) Η Έκθεση Απογραφής Έναρξης του Δήμου 1/1/2011 Τα Ερωτηματολόγια 9

11 1. ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ - ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ 1.1 Ταυτότητα Δήμου Σαλαμίνας Ο Καλλικρατικός Δήμος Σαλαμίνας, αποτελεί έναν από τους 8 πρωτοβάθμιους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης - Ο.Τ.Α. της Περιφερειακής Ενότητας Νήσων της Περιφέρειας Αττικής. Αποτελεί το μεγαλύτερο νησί του Σαρωνικού Κόλπου με έκταση 95 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενώ εντοπίζεται ΒΔ του Σαρωνικού Κόλπου και έναντι του Κόλπου της Ελευσίνας (νοτιοδυτικά του Νομού Αττικής). Πρωτεύουσά της είναι η ομώνυμη πόλη της Σαλαμίνας. Χάρτης Νήσου Σαλαμίνας Η συνολική έκταση του Δήμου είναι 95 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ο πληθυσμός του ανέρχεται στους κατοίκους (ΕΣΥΕ 2001) αντιστοιχώντας στο 7,02% του συνόλου του πληθυσμού της πρώην Νομαρχίας Πειραιά. Είναι ο μεγαλύτερος Δήμος της Περιφερειακής Ενότητας των νήσων της Αττικής. Έδρα του Δήμου είναι η Σαλαμίνα. Η Νήσος Σαλαμίνα και κατ επέκταση οι δύο δήμοι από τους οποίους αποτελείται, Σαλαμίνας και Αμπελακίων, αποτελούν ουσιαστικά συνέχεια, του πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας και του Πειραιά. Η 24ωρη καθημερινή ακτοπλοϊκή σύνδεση της νήσου, στη διαδρομή Πέραμα Παλούκια και η συχνή σύνδεση στις διαδρομές Πειραιάς Παλούκια και Φανερωμένη Πάχη Μεγάρων, καθιστά την πρόσβαση στο νησί και αντίστροφα άμεση, αποσβένοντας σε σημαντικό βαθμό τη διάσπαση της στεριάς από το τη θάλασσα. 10

12 Αναφορικά με τα πληθυσμιακά - δημογραφικά χαρακτηριστικά του νησιού, επισημαίνεται ότι θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τρεις σημαντικές παράμετροι: Αφ ενός το γεγονός ότι από 24 Μάιου έχει ολοκληρωθεί η απογραφή πληθυσμού (2011), τα αποτελέσματα της οποίας αναμένονται και πιθανά να διαφοροποιήσουν την δημογραφική φυσιογνωμία του νησιού. Αφ ετέρου ο ενιαίος πλέον Δήμος Σαλαμίνας, περιλαμβάνει και τον Δήμο Αμπελακίων (Δ.Δ. Αμπελακίων και Δ.Δ. Σεληνίων) με αποτέλεσμα να διαφοροποιείται πληθυσμιακά ο Καλλικρατικός Δήμος με μια προσαύξηση πληθυσμού της τάξης των 7.060κατ. (ΕΣΥΕ, 2001) (και αντίστοιχα για το σύνολο των αναπτυξιακών/δημογραφικών/πληθυσμιακών δεδομένων). Τέλος, και δεδομένου του παραθεριστικού χαρακτήρα του νησιού και της σημαντικής ανάπτυξης του ως περιοχή β κατοικίας, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ο πολλαπλασιασμός του πληθυσμού κατά τους θερινούς μήνες που σύμφωνα με εκτιμήσεις αγγίζει τους κατοίκους. Έτσι σε μια πρώτη αναπτυξιακή θεώρηση του Δήμου Σαλαμίνας και σύμφωνα με τα στοιχεία των απογραφών η εξέλιξη του πληθυσμού στο Δήμο Σαλαμίνας από το 1971 έως και την τελευταία απογραφή έχει ως εξής: Πίνακας 1: Εξέλιξη Πραγματικού πληθυσμού Δήμου Σαλαμίνας Έτος Πληθυσμός Μεταβολή % - 21% 19% 13% Πίνακας 2: Πραγματικός πληθυσμός νέου Καλλικρατικού Δήμου Σαλαμίνας (2001) ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΠΕΙΡΑΙΑ ΔΗΜΟΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ Δ.Δ. Σαλαμίνος Σαλαμίς Άγιος Γεώργιος 0 Ελληνικό 20 Λέρος 0 Μακρόνησος 0 Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Φανερωμένης 45 Μπατσί 194 Ρεβυθούσα 0 11

13 Στενόν 288 Δ.Δ. Αιαντείου Αιάντειον Δημήτρανι 69 Κανάκια 278 Κολώνες 192 Μαρούδι 108 Ν. Κανάκια 0 Πέρανι 171 Περιστέρια 215 Ως προς τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, ο Δήμος Σαλαμίνας έχει ιδιαίτερα υψηλό δείκτη γήρανσης, και παράλληλα υψηλότερο δείκτη εξάρτησης από την υπόλοιπη Αττική και τη Νομαρχία Πειραιά. Επιπλέον στη Σαλαμίνα το 2001, σε σχέση με το 1991, όπως και στα άλλα διοικητικά επίπεδα του συνόλου της χώρας, παρατηρήθηκε μείωση του αριθμού των μελών ανά νοικοκυριό, γεγονός το οποίο οφείλεται εν μέρει στη μείωση των γεννήσεων. Αναφορικά με το μορφωτικό επίπεδο, στο Δήμο Σαλαμίνας παρουσιάζονται μικρά ποσοστά πληθυσμού που έχουν λάβει διδακτορικό δίπλωμα, μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών ή έχουν πτυχίο ανώτατης ή ανώτερης σχολής. Αντίθετα, υψηλότερα (σε σχέση με το σύνολο της Ελλάδας), είναι τα ποσοστά ατόμων με στοιχειώδη εκπαίδευση και με κατώτερη της στοιχειώδους. Ποσοστιαία, οι αγράμματοι στη Σαλαμίνα είναι περίπου ίσοι με το πανελλαδικό επίπεδο, ενώ υπερτερούν σε σχέση με την Αττική και τη Νομαρχία Πειραιά. Τέλος ως προς την διάρθρωση της οικονομικής απασχόλησης σε επίπεδο του νέου «Καλλικρατικού» Δήμου Σαλαμίνας, το 63,4% του συνολικού πληθυσμού είναι οικονομικά μη ενεργό. Από τους υπόλοιπους, οικονομικά ενεργούς, ποσοστό μόλις 5,28% των απασχολούμενων απασχολείται στον α- γενή τομέα, 22,64% στον β γενή και το μεγαλύτερο μέρος στον γ γενή (67,02%). Επιπλέον, στη Σαλαμίνα καταγράφεται ελαφρώς αυξημένο ποσοστό ανέργων σε σχέση με το σύνολο της χώρας και αισθητά πιο αυξημένο από το σύνολο της Αττικής. Ιδιαίτερη σημασία έχει η παρατήρηση του ποσοστού 13,21% των νέων ανέργων στη Σαλαμίνα το έτος 2001, όταν το ίδιο νούμερο το 1991 ανερχόταν στο 3,8%. Τέλος και αναφορικά με το προφίλ των απασχολούμενων, στην κατανομή των ομάδων ατομικών επαγγελμάτων το μεγαλύτερο ποσοστό είναι απασχολούμενοι στην παροχή υπηρεσιών και πωλητές σε καταστήματα και υπαίθριες αγορές (38,31%) και ειδικευμένοι τεχνίτες και ασκούντες συναφή τεχνικά επαγγέλματα (37,43%). Επιπλέον η μεγάλη πλειοψηφία των απασχολούμενων είναι μισθωτοί υπάλληλοι (70,60%). Ακολουθούν, με 12

14 μικρότερα ποσοστά οι εργοδότες (11,41%) και οι εργαζόμενοι για δικό τους λογαριασμό (μόλις 9,38%). 1.2 Διοικητική Εξέλιξη Το νησί της Σαλαμίνας με βάση τον «Καποδίστρια» διαιρούνταν διοικητικά σε δύο Δήμους: το Δήμο Σαλαμίνας (ίδρυση 1835) και το Δήμο Αμπελακίων (ίδρυση 1998). Οι δύο Δήμοι διατηρήθηκαν μέχρι το Νοέμβριο του 2010 οπότε συγκρότησαν τον ενιαίο Δήμο Σαλαμίνας, όπως προβλέπεται από το Ν. 3852/2010 (ΦΕΚ 87/Δ/2010) για την Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πρόγραμμα Καλλικράτης. Ειδικότερα: «Συνίσταται ο Δήμος Σαλαμίνας με έδρα τη Σαλαμίνα, αποτελούμενος από τους Δήμους α. Σαλαμίνας και β. Αμπελακίων, οι οποίοι καταργούνται.» Ο ενιαίος σήμερα Δήμος Σαλαμίνας, αποτελείται από τη Δημοτική Ενότητα Σαλαμίνας με δύο Δημοτικές Κοινότητες (Σαλαμίνα και Αιάντειο) και τη Δημοτική Ενότητα Αμπελακίων με δύο Δημοτικές Κοινότητες (Αμπελάκια και Σελήνια). επίσης «Συνίσταται η Περιφερειακή ενότητα Νήσων η οποία περιλαμβάνει τους Δήμους Αίγινας, Τροιζηνίας, Κυθήρων, Αγκιστρίου, Σαλαμίνας, Σπετσών, Ύδρας και Πόρου.» Αναλυτικότερα οι διοικητικές αλλαγές στο Δήμο Σαλαμίνας αλλά και στον Δήμο Αμπελακίων περιγράφονται χρονολογικά παρακάτω: Κοινότητα Σαλαμίνος Αττικής και Βοιωτίας 31/08/1912 Σύσταση της Κοινότητας με έδρα τον οικισμό Σαλαμίς 31/08/1912 Ο οικισμός Μονή Φανερωμένης προσαρτάται στην Κοινότητα Σαλαμίνος 22/03/1919 Η Κοινότητα Αράπη (Ναύσταθμος) καταργείται και συνενώνεται με την Κοινότητα 16/05/1928 Αναγνώριση του οικισμού Συνοικισμός Προσφύγων και προσάρτηση του στην Κοινότητα 07/07/1930 Ο οικισμός Παλούκια αποσπάται από την Κοινότητα και ορίζεται έδρα της Κοινότητας 13

15 Παλουκίων 31/12/1930 Ο οικισμός Παλούκια αποσπάται από την Κοινότητα Παλουκίων και προσαρτάται στην Κοινότητα 16/10/1940 Αναγνώριση του οικισμού Φανερωμένη και προσάρτηση του στην Κοινότητα 16/10/1940 Η ονομασία του οικισμού Μονή Φανερωμένης της Κοινότητας διορθώνεται σε Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Φανερωμένης 16/10/1940 Η ονομασία του οικισμού Αράπης (Ναύσταθμος) της Κοινότητας διορθώνεται σε Ναύσταθμος 16/10/1940 Ο οικισμός Συνοικισμός Προσφύγων καταργείται 15/05/1943 Η Κοινότητα Σαλαμίνος αναγνωρίζεται σε Δήμο Σαλαμίνος 26/07/1943 Ο Δήμος υπήχθη στο Νομό Αττικής από το Νομό Αττικής και Βοιωτίας 07/04/1951 Ο οικισμός Άγιος Γεώργιος (Λοιμοκαθαρτήριον, νησίς) αποσπάται από το Δήμο Πειραιώς και προσαρτάται στο Δήμο Σαλαμίνας 07/04/1951 Ο οικισμός Φανερωμένη καταργείται. 19/03/1961 Αναγνώριση του οικισμού Άγιος Γεώργιος και προσάρτηση του στο Δήμο Σαλαμίνας 19/03/1961 Αναγνώριση του οικισμού Στενόν και προσάρτηση του στο Δήμο Σαλαμίνας 19/03/1961 Αναγνώριση του οικισμού Ψιλή Άμμος και προσάρτηση του στο Δήμο Σαλαμίνας 19/03/1961 Ο οικισμός Παλούκια καταργείται και προσαρτάται στον οικισμό Σαλαμίς 30/10/1964 Ο Δήμος Σαλαμίνας υπάγεται από την Επαρχία Μεγαρίδος του Νομού, στην Επαρχία Πειραιώς του Νομού Πειραιώς 23/09/1966 Ο οικισμός Παλούκια αποσπάται από το Δήμο Σαλαμίνας και ορίζεται έδρα της Κοινότητας Παλουκίων 18/11/1967 Η Κοινότητα Παλουκίων καταργείται και συνενώνεται με το Δήμο Σαλαμίνας 14/03/1971 Αναγνώριση του οικισμού Μπατσής και προσάρτηση του στο Δήμο Σαλαμίνας 14/03/1971 Ο οικισμός Ναύσταθμος καταργείται και προσαρτάται στον οικισμό Σαλαμίς 14/03/1971 Ο οικισμός Ψιλή Άμμος καταργείται και προσαρτάται στον οικισμό Σαλαμίς 14/03/1971 Ο οικισμός Άγιος Γεώργιος (Λοιμοκαθαρτήριον, νησίς) καταργείται και προσαρτάται στον οικισμό Σαλαμίς 08/05/1972 Ο Δήμος υπήχθη στο Νομό Αττικής από το Νομό Πειραιώς 05/04/1981 Αναγνώριση του οικισμού Ελληνικόν και προσάρτηση του στο Δήμο Σαλαμίνας 05/04/1981 Ο οικισμός Άγιος Γεώργιος (Λοιμοκαθαρτήριον, νησίς) καταργείται και προσαρτάται στον οικισμό Σαλαμίς 04/12/1997 Η Κοινότητα Αιαντείου καταργείται και συνενώνεται με το Δήμο Σαλαμίνας 18/03/2001 Αναγνώριση του οικισμού Αγία Ζώνη και προσάρτηση του στο Δημοτικό Διαμέρισμα Σαλαμίνος 18/03/2001 Αναγνώριση του οικισμού Ρεβυθούσα (νησίς) και προσάρτηση του στο Δημοτικό Διαμέρισμα Σαλαμίνος 18/03/2001 Αναγνώριση του οικισμού Ν. Κανάκια (νησίς) και προσάρτηση του στο Δημοτικό Διαμέρισμα Αιαντείου 18/03/2001 Αναγνώριση του οικισμού Λέρος (νησίς) και προσάρτηση του στο Δημοτικό Διαμέρισμα Σαλαμίνος 18/03/2001 Αναγνώριση του οικισμού Μακρόνησος (νησίς) και προσάρτηση του στο Δημοτικό Διαμέρισμα Σαλαμίνος 18/03/2001 Ο οικισμός Περάνι του Δήμου Σαλαμίνας μετονομάζεται σε Πέρανι 18/03/2001 Ο οικισμός Μπατσής του Δήμου Σαλαμίνας μετονομάζεται σε Μπατσί 18/03/2001 Ο οικισμός Δημήτρανη του Δήμου Σαλαμίνας μετονομάζεται σε Δημήτρανι 18/03/2001 Ο οικισμός Καρακιάνι του Δήμου Σαλαμίνας μετονομάζεται σε Κανάκια 18/03/2001 Ο οικισμός Άγιος Δημήτριος καταργείται Κοινότητα Αμπελακίου Αττικής και Βοιωτίας 31/08/1912 Σύσταση της Κοινότητας με έδρα τον οικισμό Αμπελάκι 14

16 31/08/1912 Ο οικισμός Καματερόν προσαρτάται στην Κοινότητα Αμπελακίου 18/12/1920 Αναγνώριση του οικισμού Σελήνια και προσάρτηση του στην Κοινότητα 15/02/1928 Ο οικισμός Σελήνια αποσπάται από την Κοινότητα και ορίζεται έδρα της Κοινότητας Σεληνίων 16/05/1928 Αναγνώριση του οικισμού Αγία Υπαπαντή και προσάρτηση του στην Κοινότητα 16/05/1928 Αναγνώριση του οικισμού Αγία Τριάς - Ναυπηγεία και προσάρτηση του στην Κοινότητα 16/10/1940 Αναγνώριση του οικισμού Προσφυγικός Συνοικισμός Αμπελακίων και προσάρτηση του στην Κοινότητα 16/10/1940 Η ονομασία του οικισμού Αμπελάκι της Κοινότητας διορθώνεται σε Αμπελάκια 16/10/1940 Η ονομασία της Κοινότητας διορθώνεται σε Κοινότητα Αμπελακίων. H Κοινότητα προήλθε από τη διόρθωση του ονόματος της Κοινότητας Αμπελακίου 16/10/1940 Ο οικισμός Αγία Τριάς - Ναυπηγεία καταργείται. 16/10/1940 Ο οικισμός Αγία Υπαπαντή καταργείται. 26/07/1943 Η Κοινότητα υπήχθη στο Νομό Αττικής από το Νομό Αττικής και Βοιωτίας 19/03/1961 Ο οικισμός Φοίνιξ καταργείται και προσαρτάται στον οικισμό Αμπελάκια 19/03/1961 Ο οικισμός Καματερόν καταργείται και προσαρτάται στον οικισμό Αμπελάκια 30/10/1964 Η Κοινότητα Αμπελακίων υπάγεται στην Επαρχία Πειραιώς του Νομού Αττικής, από την Επαρχία Μεγαρίδος του Νομού Αττικής 14/03/1971 Αναγνώριση του οικισμού Κυνοσούρα και προσάρτηση του στην Κοινότητα Αμπελακίων 08/05/1972 Η Κοινότητα υπήχθη στο Νομό Αττικής από το Νομό Πειραιώς 05/04/1981 Αναγνώριση του οικισμού Σπιθάρι και προσάρτηση του στην Κοινότητα Αμπελακίων 04/12/1997 Ο οικισμός Αμπελάκια αποσπάται από την Κοινότητα και ορίζεται έδρα του Δήμου Αμπελακίων 04/12/1997 Η Κοινότητα καταργείται και συνενώνεται με το Δήμο Αμπελακίων 15

17 1.3 Ο ρόλος του Δήμου Σαλαμίνας στο ευρύτερο Χωροταξικό Πλαίσιο Οι χωροταξικές και αναπτυξιακές επιλογές για το Δήμο Σαλαμίνας, προκύπτουν μέσα από μια σειρά προβλέψεων και κατευθύνσεων του υπερκείμενου σχεδιασμού: Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας, Ειδικά Χωροταξικά Πλαίσια, Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αττικής και άλλα παρόμοια προγραμματικά κείμενα. Ακολουθεί η παρουσίαση των σημαντικότερων σημείων των εν λόγω κειμένων. α. ΠΕΠ - Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αττικής Στη συνέχεια, αναφέρονται τα κρισιμότερα στοιχεία του Π.Ε.Π. Αττικής που αφορούν ευρύτερα στις νησιωτικές περιοχές της Περιφέρειας και ειδικότερα στη Σαλαμίνα. Στα διοικητικά όρια της Περιφέρειας Αττικής ανήκουν 9 νησιωτικοί δήμοι και Κοινότητες: Σαλαμίνα (περιλαμβάνει τους Δήμους Σαλαμίνας και Αμπελακίων), Αίγινα, Αγκίστρι (Κοινότητα), Πόρος, Ύδρα, Σπέτσες, Κύθηρα και Αντικύθηρα (Κοινότητα). Πρόκειται για περιοχές που βρίσκονται σε μικρή σχετικά απόσταση από την Αθήνα (οι πλέον απομακρυσμένες είναι τα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα), χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό ως περιοχές παραθεριστικής κατοικίας λόγω της εγγύτητας τους (π.χ. Σαλαμίνα, Αίγινα), αναπτύσσουν δραστηριότητες κυρίως του τριτογενή τομέα (τουρισμός) και σε μικρότερο βαθμό του πρωτογενή, και εξακολουθούν να παρουσιάζουν σοβαρές ελλείψεις σε υποδομές, ειδικότερα στους τομείς των στερεών και υγρών αποβλήτων. Τα βασικά κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά τους είναι τα ακόλουθα: Το νησιωτικό τμήμα της Περιφέρειας έχει πληθυσμό κατοίκων, σύμφωνα με την Απογραφή του 2001 και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας παρουσιάζει μεγαλύτερη πληθυσμιακή αύξηση από το χερσαίο. Ο πληθυσμός που συγκεντρώνεται στους Δήμους αυτούς αντιστοιχεί μόλις στο 1,77% του συνολικού πληθυσμού της Περιφέρειας. Η Αίγινα και η Σαλαμίνα, εξαιτίας της άμεσης γειτνίασης με την Αττική, είναι τα πολυπληθέστερα νησιά της Περιφέρειας. Σε αρκετούς νησιωτικούς Δήμους σημειώθηκε πληθυσμιακή αύξηση κατά την τελευταία δεκαετία, με μεγαλύτερα ποσοστά να εμφανίζονται στον Πόρο, (21,8%), την Αίγινα (16,4%), την Ύδρα (14%), το Αγκίστρι (16,3%). Αξιόλογη αύξηση παρατηρήθηκε και στη Σαλαμίνα (12,5%) και τα Κύθηρα (11%). Μικρότερες πληθυσμιακές αυξήσεις σημειώθηκαν στους Δήμους Αμπελακίων Σαλαμίνας (4,4%) και Σπετσών (8,7%). Αντίθετα, η Κοινότητα Αντικυθήρων αντιμετωπίζει σοβαρότατο 16

18 πρόβλημα ερήμωσης, παρουσιάζοντας πληθυσμιακή αποδυνάμωση της τάξης του 37%. Η πυκνότητα του πληθυσμού στα νησιά είναι μικρή και κυμαίνεται από 2,19 κάτοικοι/km 2 στην Κοινότητα Αντικυθήρων έως 473,83 κάτοικοι/km 2 στο Δήμο Αμπελακίων, που παρουσιάζει μεγαλύτερη πυκνότητα λόγω της γειτνίασης του με την περιοχή του Λεκανοπεδίου Αττικής. Ο δείκτης γήρανσης στις νησιωτικές περιοχές μεταξύ 1991 και 2001 παρουσιάζει αυξητική τάση και βρίσκεται σε πολύ υψηλά επίπεδα. Ιδιαίτερο πρόβλημα παρουσιάζεται στην Κοινότητα Αντικυθήρων όπου δεν κατοικούν άτομα κάτω των 14 ετών και το 41% του πληθυσμού είναι άνω των 65 ετών. Το ποσοστό των αλλοδαπών στο σύνολο του πληθυσμού των νησιών ανέρχεται στο 7,1%, ενώ σε ορισμένα νησιά το ποσοστό των αλλοδαπών υπερβαίνει το μέσο όρο (Αγκίστρι, Κύθηρα, Σπέτσες). Τα νησιά, που στο παρελθόν παρουσίαζαν έντονο πρόβλημα αναλφαβητισμού και χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, έχουν βελτιώσει κατά πολύ τα ποσοστά αποφοίτων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ το ποσοστό των ατόμων με τριτοβάθμια εκπαίδευση παρουσιάζει συνεχή αυξητική τάση. Ωστόσο το σύνολο των νήσων εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από πολύ χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Η πλειοψηφία του οικονομικά ενεργού πληθυσμού είναι μισθωτοί και απασχολούνται στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα. Είναι αξιοσημείωτα τα υψηλά ποσοστά των εργαζομένων για δικό τους λογαριασμό στο Δήμο Κυθήρων και την Κοινότητα Αντικυθήρων καθώς και τα υψηλά ποσοστά εργοδοτών στους Δήμους Σαλαμίνας και Ύδρας. Η ανεργία πλήττει περισσότερο τους Δήμους Αίγινας (16,2%), Σαλαμίνας (12,5%), Αμπελακίων (14,2%), Πόρου (14,9%) και την Κοινότητα Αγκιστρίου (13,6%). Τα ποσοστά ανεργίας στις περιοχές αυτές είναι υψηλότερα από το σύνολο της Περιφέρειας Αττικής και το σύνολο της χώρας. Η διάρθρωση των παραγωγικών δραστηριοτήτων στις νησιωτικές περιοχές της Περιφέρειας δείχνει ότι όλο και μεγαλύτερο κομμάτι του ενεργού πληθυσμού απασχολείται σε δραστηριότητες του τριτογενή τομέα και ειδικότερα του τουρισμού, του εμπορίου και της παροχής υπηρεσιών. Δραστηριότητες του πρωτογενή τομέα εντοπίζονται κυρίως στα Κύθηρα, την Αίγινα και τον Πόρο, χωρίς αυξητικές τάσεις, ενώ η μεταποίηση εμφανίζεται κυρίως στους Δήμους Σαλαμίνας και Αμπελακίων, αλλά με έντονες τάσεις μείωσης. Στις υπόλοιπες περιοχές (Αίγινα, Πόρος) ο αριθμός 17

19 των μεταποιητικών μονάδων είναι μικρός αλλά σχετίζεται άμεσα με τοπικές παραγωγικές δραστηριότητες κυρίως στο χώρο της κτηνοτροφίας. Ο αγροτουρισμός παρουσιάζει σημαντική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια στο νησιωτικό χώρο. Τα αγροτουριστικά καταλύματα εντοπίζονται κυρίως στον Πόρο και τα Κύθηρα. Στον τομέα των υποδομών παρουσιάζονται προβλήματα στα δίκτυα υδροδότησης των Δήμων αυτών (π.χ. απωλειών λόγω παλαιάς κατασκευής (Δήμος Ύδρας) και ανάγκες αντικατάστασης λόγω παλαιότητας και θραύσεων που παρουσιάζονται. Προβλήματα, επίσης, εντοπίζονται σε σχέση με τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων. Πιο συγκεκριμένα στο Δήμο Ύδρας λειτουργεί οργανωμένη χωματερή, αλλά δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως Χ.Υ.Τ.Α., γεγονός που εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους τόσο για τη δημόσια υγεία όσο και για το φυσικό περιβάλλον. Στους Δήμους Σαλαμίνας Σπετσών και Κυθήρων η κατάσταση είναι δυσκολότερη, αφού λειτουργούν ανεξέλεγκτες χωματερές όπου τα προβλήματα για το περιβάλλον και οι κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία είναι πολλαπλάσια. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις έχουν γίνει μελέτες για δημιουργία σταθμών μεταφόρτωσης, έτσι ώστε να μεταφέρονται τα απορρίμματα σε Χ.Υ.Τ.Α. της περιοχής Πρωτεύουσας, αλλά ακόμα δεν έχουν ληφθεί τελικές αποφάσεις. Όσον αφορά την αποχέτευση ακάθαρτων λυμάτων στους περισσότερους νησιωτικούς Δήμους εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού είτε δεν υπάρχουν (Δήμος Αίγινας, Κοινότητα Αγκιστρίου), είτε είναι υπό μελέτη (Δήμος Σπετσών, Δήμος Ύδρας), με αποτέλεσμα να υπάρχει σημαντικό πρόβλημα ανεξέλεγκτης διάθεσης των λυμάτων με όλα τα αρνητικά επακόλουθα. Στην περίπτωση του Δήμου Σπετσών η τακτική που ακολουθείται είναι η τελική απόθεση των βοθρολυμάτων σε ακατάλληλο σημείο του νησιού, με υπαρκτό κίνδυνο υποβάθμισης του υδροφόρου ορίζοντα και των θαλάσσιων υδάτων. Για την Κοινότητα Αντικυθήρων δεν υπάρχει κανένα σύστημα αποχέτευσης ή επεξεργασίας λυμάτων και ούτε έχει προταθεί ποτέ η κατασκευή του, διότι θεωρείται μη υλοποιήσιμο για τέτοιου μεγέθους περιοχή. Για την αποχέτευση όμβριων χρησιμοποιούνται επιφανειακά ρέματα τα οποία καταλήγουν στη θάλασσα. Σε πολλές περιπτώσεις αντιμετωπίζονται προβλήματα πλημμύρων (όταν εμφανίζονται έντονες βροχοπτώσεις). Με εξαίρεση τα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα, τα υπόλοιπα νησιά της Περιφέρειας έχουν καλή συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση. Προβλήματα στις ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες εντοπίζονται κατά τους χειμερινούς μήνες, σε περιόδους με κακές καιρικές συνθήκες 18

20 και θυελλώδεις ανέμους, που είναι πιο έντονα για τα πιο απομακρυσμένα νησιά, όπως τα Αντικύθηρα. Στα νησιά υπάρχουν κατά τόπους προβλήματα κυκλοφορίας, αλλά περιορίζονται στις περιοχές με έντονη τουριστική δραστηριότητα και μόνο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες που η τουριστική κίνηση είναι αυξημένη. Με βάση τα παραπάνω είναι προφανής η ανάγκη εφαρμογής αναπτυξιακών στρατηγικών για τα νησιά της Περιφέρειας, που θα περιλαμβάνει κυρίως δράσεις για το περιβάλλον και ενίσχυση της επιχειρηματικότητας με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξή τους, τη διαφύλαξη του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου τους και την ένταξη τους στα δίκτυα τουρισμού-πολιτισμού της Αθήνας. β. Ρυθμιστικό Σχέδιο και Πρόγραμμα προστασίας περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας (Ν.1515/85) Σύμφωνα με το Νόμο 1515/1985 (ΦΕΚ 18/Α/ ) περί Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας, ο Δήμος Σαλαμίνας ανήκει στη χωροταξική υποενότητα «Λεκανοπέδιο και Σαλαμίνα», με κέντρο την πόλη της Αθήνας. Επιπλέον το ΡΣΑ προέβλεπε και μια σειρά νέων οικιστικών περιοχών περιμετρικά του νησιού, σε παραθαλάσσιες περιοχές που και σήμερα αναπτύχθηκαν ως περιοχές β κατοικίας (Ψιλή Άμμος, Μπλέ Λιμανάκι, Ξένο, Ηλιακτή, Μπατσί, Σελήνια, Νταμπιά, Κανάκια, Φανερωμένη κλπ). Η Σαλαμίνα αποτελεί οικιστικό κέντρο με χαρακτηριστικά τα οποία εντοπίζονται στο 2ο και 3ο επίπεδο σύμφωνα με τα πρότυπα ταξινόμησης που καθορίζει η Απόφ. Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε /ΦΕΚ 285Δ Παρουσιάζει συνεπώς, επάρκεια ως προς τις περισσότερες υπηρεσίες εξυπηρέτησης του πολίτη. 19

21 γ. Αναθεώρηση Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (ΡΣΑ) 2009 (προσχέδιο ΚΥΑ) Στα πλαίσια της αναθεώρησης του ΡΣΑ, το 2009 και σύμφωνα με την πρόταση οργάνωσης του οικιστικού δικτύου, τα Παλούκια κατατάσσονται ως «τοπικό κέντρο» στην ευρύτερη ενότητα του Λεκανοπεδίου ενώ η Σαλαμίνα προτείνεται να αναπτυχθεί ως περιοχή ειδικής μορφής τουρισμού. δ. «Αθήνα Μεσογειακή Πρωτεύουσα: Στρατηγικές και Προτεραιότητες του Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας Αττικής 2021, ΡΣΑ» (Ιούλιος 2011) Τέλος και δεδομένης της πρόσφατης παρουσίασης του Νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας Αττικής, προκύπτουν νέες αναπτυξιακές προοπτικές για το νησί στα πλαίσια άσκησης συγκεκριμένων χωρικών πολιτικών. Αρχικά και στα πλαίσια της νέας διοικητικής διάρθρωσης, στην Περιφέρεια Αττικής η Σαλαμίνα εντάσσεται στην Χωρική Ενότητα Νησιωτικής Αττικής. 20

22 Σε επίπεδο κατευθύνσεων χωρικού σχεδιασμού, δημιουργίας υποδομών και προωθούμενων μέτρων, αναδεικνύεται η πολιτική ενθάρρυνσης ήπιων μορφών τουρισμού σε όλη την Περιφέρεια και η κατάταξη της Χωρικής Ενότητας Νησιωτικής Αττικής στην κατηγορία «περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης ήπιου και εναλλακτικού τουρισμού». Παράλληλα, προβλέπεται η ανάδειξη της ιστορικής τοπογραφίας των παραθαλάσσιων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων και προωθούνται παραθαλάσσιοι τόποι σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας. Προς την κατεύθυνση αυτή, υποστηρίζεται η ανάδειξη των πολιτιστικών αυτών πόρων με την ένταξή τους σε πόλους διεθνούς ακτινοβολίας. Επιπλέον αυτών, αναδεικνύεται η σκοπιμότητα προβολής του Σαρωνικού Κόλπου ως πεδίου σύνδεσης επιμέρους τόπων ιδιαίτερης ιστορικής και πολιτιστικής αναφοράς. Τα σημεία αυτά οριοθετούν ένα νοητό τρίγωνο που διαγράφεται ανάμεσα στον αρχαιολογικό χώρο του Σουνίου, τον Φαληρικό Όρμο, τη Σαλαμίνα, την Αίγινα και την αρχαία Επίδαυρο. Επιπλέον και στα πλαίσια της ευρύτερης λειτουργικής αναβάθμισης του λιμανιού του Πειραιά, προωθείται η ενεργοποίηση ακτοπλοϊκής συγκοινωνίας τουριστικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος για την ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων και της μοναδικής ιστορικής σημασίας των ακτών του Αργοσαρωνικού, συμπεριλαμβανομένης της παράκτιας ζώνης από Πειραιά προς Σαλαμίνα Κυνόσουρα, Ελευσίνα, Κακιά Σκάλα. 21

23 ε. Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (Σχέδιο Κοινής Υπουργικής Απόφασης) Εξετάζοντας τις κατευθύνσεις του Σχεδίου ΚΥΑ αναφορικά τόσο με την υφιστάμενη κατάσταση όσο και τις προβλέψεις για την χωροθέτηση νέων μονάδων ιχθυοκαλλιεργειών, για το Δήμο Σαλαμίνας προβλέπονται τα εξής: «Η Σαλαμίνα εντάσσεται στις περιοχές τύπου Α. «Περιοχές Ιδιαίτερα Αναπτυγμένες (Π.Α.Υ.)» με κύρια υδατοκαλλιεργητική δραστηριότητα την ιχθυοκαλλιέργεια και την οστρακοκαλλιέργεια.» Εξετάζοντας τις προτεινόμενες Π.Ο.Α.Υ. της Αττικής, προτείνεται η χωροθέτησης ζώνης στη Σαλαμίνα με κωδικό ΥΔΚ6 με κύριο είδος «ιχθείς και όστρακα» και προταθείσα δυναμικότητα 1370τον./έτος και 390 τον./έτος αντίστοιχα. Η συγκεκριμένη αναπτυξιακή κατεύθυνση ενισχύεται και από την πρόσφατη παρουσίαση του Ρυθμιστικού Σχεδίου Αττικής Αθήνας στην οποία προβλέπεται χωροθέτηση ζωνών κατάλληλων για ιχθυοκαλλιέργεια σε περιοχές που σήμερα ήδη αναπτύσσεται η εν λόγω δραστηριότητα και ειδικότερα: Δυτικά της Ηλιακτής. Πλησίον του Ακρωτηρίου Πετρίτη. Στο θαλάσσιο μέτωπο μεταξύ των περιοχών Κανάκια και Σατέρλι. 22

24 στ. ΖΟΕ ΑΤΤΙΚΗΣ (Π.Δ , Φ.Ε.Κ. 456Δ/85) Εξετάζοντας τέλος τον χωροταξικό σχεδιασμό σε επίπεδο κατώτερο της Περιφέρειας, προκύπτει από την θεσμοθετημένη Ζ.Ο.Ε. Αττικής, καθορισμός περιοχών Β κατοικίας σε περιοχές της Σαλαμίνας, του Αιαντείου, των Αμπελακίων και των Σεληνίων. 23

25 2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΝΑ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ Το παρόν κεφάλαιο αποτελεί την πρώτη ουσιαστική επεξεργασία των στοιχείων, όπως αυτά συλλέχθηκαν από τις επιμέρους πηγές από την Επιστημονική Ομάδα του Συμβούλου, για το Δήμο Σαλαμίνας στο πλαίσιο της εκπόνησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος. Σκοπός της παρούσας φάσης είναι η αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης του εξωτερικού περιβάλλοντος του Δήμου, δηλαδή της διοικητικής περιοχής του. Για την παρουσίαση των συμπερασμάτων συγκεντρώθηκαν στοιχεία τόσο από το Δήμο όσο και από άλλες διαθέσιμες πηγές, με στόχο την ουσιαστικότερη περιγραφή του εξωτερικού περιβάλλοντος του και των παραγόντων που το επηρεάζουν. Οι κύριες κατηγορίες τομέων στις οποίες δομείται το παρόν κεφάλαιο είναι οι εξής: Περιβάλλον Ποιότητα Ζωής. Πολιτισμός - Κοινωνική Πολιτική Παιδεία Αθλητισμός. Τοπική Οικονομία και Απασχόληση. 2.1 Περιβάλλον και Ποιότητα Ζωής Φυσικοί Πόροι και Περιβαλλοντικές Υποδομές Σύμφωνα με το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας/Αττικής «Βασική στρατηγική κατεύθυνση του Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας / Αττικής 2021 είναι η αντιμετώπιση και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, πρωτίστως μέσω του μοντέλου οικιστικής ανάπτυξης της συνεκτικής πόλης, του περιορισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με τον περιορισμό κυρίως της χρήσης του αυτοκινήτου, της προστασίας των φυσικών πόρων και της εξοικονόμησης ενέργειας και, γενικότερα, μέσω της δημιουργίας μιας συνεκτικής οικολογικής υποδομής και ενός δικτύου προστατευόμενων φυσικών περιοχών, της μείωσης των περιβαλλοντικών πιέσεων και της έγκαιρης πρόληψης και διαχείρισης των κινδύνων από φυσικές καταστροφές.» 24

26 Στο πλαίσιο αυτό, ζητήματα κρίσιμης σημασίας είναι: Η προστασία, οικολογική διαχείριση και ανάδειξη των προστατευόμενων φυσικών περιοχών ως πυρήνων βιοποικιλότητας. Η αποκατάσταση υποβαθμισμένων τοπίων. Διαμόρφωση εντός του αστικού ιστού ενός δικτύου ανοικτών δημόσιων χώρων πρασίνου. Το πολύτιμο και ήδη υποβαθμισμένο υδάτινο δυναμικό. Η εξοικονόμηση ενέργειας. Η διαχείριση των στερεών και υγρών αποβλήτων. Η διατήρηση και επέκταση των περιβαλλοντικών υποδομών. Οι συγκεκριμένες προτεραιότητες γίνονται περισσότερο επιτακτικές για το νησί της Σαλαμίνας δεδομένου ότι το φυσικό περιβάλλον του νησιού, περιλαμβάνει μια σειρά αξιόλογων ορεινών όγκων, δασών, ακτών, καλλιεργούμενων εκτάσεων καθώς και ένα αξιόλογο θαλάσσιο/παράκτιο μέτωπο. Επιπλέον το νησί της Σαλαμίνας αντιμετωπίζει μια σειρά σοβαρών περιβαλλοντικών προβλημάτων που σε μεγάλο βαθμό προέρχονται από χρήσεις και δραστηριότητες στον κόλπο της Σαλαμίνας και την απέναντι χερσαία ζώνη. Ο Δήμος Σαλαμίνας μέσω της συμμετοχής του σε συγχρηματοδοτούμενα ευρωπαϊκά προγράμματα και δίκτυα («Σύμφωνο Δημάρχων», «INTELIGENT ENERGY EUROPE 2011», «ECOHOMETOOL» κ.ά) επιχειρεί να αξιοποιήσει την εμπειρία από τις συνεργασίες σε μια σειρά δράσεις που αφορούν το περιβάλλον και την εξοικονόμηση ενέργειας Ορεινοί όγκοι και γεωργική γη Ψηλότερο βουνό του νησιού είναι το Μαυροβούνι (407μ.) το οποίο βρίσκεται στα κεντροανατολικό τμήμα του. Γύρω από τη συγκεκριμένη κορυφή αναπτύσσονται αρκετοί μικροί λόφοι οι οποίοι αποκόπτουν, το βορρά από το νότο του νησιού, αφήνοντας μόνο ένα στενό πέρασμα στο δυτικό παραλιακό μέτωπο, κατά μήκος της λεωφόρου Αιαντείο. Στο βορειοανατολικό τμήμα του νησιού υπάρχει η λοφοσειρά Αράπη, της οποίας η ψηλότερη κορυφή φτάνει τα 220μ. 25

27 Στο τμήμα του νησιού μεταξύ των όρμων Βασιλικά, Αγίου Γεωργίου και Σαλαμίνας αναπτύσσονται μικροί διάσπαρτοι λόφοι με τον ψηλότερο εξ αυτών να φθάνει τα 260μ. Έντονο ανάγλυφο στη Σαλαμίνα, παρουσιάζεται στα νότια του νησιού. Η περιοχή δυτικά του νοητού άξονα Αιαντείου Όρμου Περάνης αποτελείται από συνεχείς λοφοσειρές με υψηλότερες κορυφές στα 340μ. και 347μ. αντίστοιχα. Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό της περιοχής είναι η κάλυψη σε μεγάλο ποσοστό από πευκοδάσος, το οποίο σε αρκετά σημεία καταλήγει στη θάλασσα. Τα δυο σημαντικότερα πευκόφυτα δάση του νησιού είναι εκείνο της Φανερωμένης στο βορειοδυτικό τμήμα του νησιού και νότια το δάσος των Κανακίων. Σημαντικές δασικές εκτάσεις καταγράφονται επίσης στις περιοχές: Πυλό, Μαυροβούνι, Ξένο, Ηλιακτή, Γούβα και Μπατσί (βόρεια) και Άγιος Νικόλαος. Ωστόσο επισημαίνεται ότι κανένα φυσικό οικοσύστημα του νησιού δεν είναι αξιολογημένο ως «Τοπία Φυσικού Κάλους». Σχεδόν στο σύνολο τους οι πεδινές περιοχές του νησιού που παλιότερα αποτελούσαν και καλλιεργούμενες εκτάσεις, έχουν μετατραπεί σε οικιστικές περιοχές κύριας ή παραθεριστικής κατοικίας. Ειδικότερα, βορειοδυτικά, στην περιοχή γύρω από τον όρμο Βασιλικά Άνω Βασιλικά, Κανάκια, «Παλιάμπελα» η πεδινή περιοχή, στο παρελθόν ήταν στο σύνολό της καλλιεργήσιμη. Στα νοτιοανατολικά, στην περιοχή «Περάνι», καταγράφονται επίσης πεδινή, γεωργική γη. Σήμερα παρατηρείται σημαντική υποχώρηση της γεωργικής γης λόγω της έντονης οικιστικής ανάπτυξης, με αποτέλεσμα το μόνο αξιόλογο τμήμα γεωργικής γης να διασώζεται κατά κύριο λόγο στα «Παλιάμπελα» και το «Περάνι» και δευτερευόντως στο Κανάκι. Το αξιόλογο αυτό οικοσύστημα του νησιού, έχει υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις εξαιτίας μιας σειράς ανθρωπογενών δραστηριοτήτων. Οι κρισιμότερες αλλοιώσεις αφορούν στις πυρκαγιές που έπληξαν την περιοχή τα τελευταία χρόνια, στην ύπαρξη μιας σειράς ενεργών και ανενεργών λατομείων τα οποία καταλαμβάνοντας μεγάλη έκταση και σε συνδυασμό με τις δραστηριότητες που φιλοξενούν, επιβαρύνουν σημαντικά το τοπίο και τέλος αφορούν στην μεγάλη συρρίκνωση της γεωργικής γης εξαιτίας ισχυρών οικιστικών πιέσεων. Αρκετές περιοχές στο νησί, τα τελευταία χρόνια, έχουν πληγεί από πυρκαγιές. Έτσι καταγράφονται σημειακά μια σειρά καμένων εκτάσεων. Ενδεικτικά στις περιοχές Κεραίες, 26

28 Τοροντό, Αμπελάκια, Βασιλικά, Μπιζάνη κ.α. Σήμερα, ορισμένες από αυτές τις περιοχές έχουν ενταχθεί σε προγράμματα αναδάσωσης. Ο Δήμος έχει υποβάλλει πρόταση με τίτλο: «ΚΑΙΝΟΤΟΜΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΟΡΩΝ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΖΗΜΙΩΝ ΑΠΟ ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ» στο πλαίσιο του προγράμματος «Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΣΣΑΑ) », Μέτρο 226 Δράση 1, που αφορά σε μέτρα πρόληψης και προστασίας των δασών. Επιπλέον, στο πλαίσιο σχετικής πρόσκλησης του ΥΠΕΚΑ έχει καταρτισθεί και πρόκειται να υποβληθεί μέχρι πρόταση έργου για χρηματοδότηση που αφορά στην ανάπτυξη δικτύου πυροφυλακίων πλήρως εξοπλισμένων με σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα εντοπισμού εστιών πυρκαγιάς, σύγχρονων υδατοδεξαμενών καθώς και πληροφοριακού συστήματος για το βέλτιστο συντονισμό των δυνάμεων κατάσβεσης με αξιοποίηση ειδικού λογισμικού μοντέλων πρόβλεψης εξάπλωσης πυρκαγιών (εκτιμώμενος προϋπολογισμός πρότασης ). Τέλος, το Δασαρχείο έχει προγραμματίσει την κατασκευή αντιπυρικών ζωνών. Αναφορικά με τα διάσπαρτα ενεργά και ανενεργά λατομεία, τα μεγαλύτερα εντοπίζονται στην περιοχή Αράπη και στο Ακρωτήρι Τούρλα βορειοανατολικά της Κακής Βίγλας. Ανενεργά λατομεία βρίσκονται: ένα στο Πυργιακόνι, νότια των Κανακίων και ένα στο ανατολικό τμήμα στην περιοχή Αράπη. Συνολικά καταγράφεται η ύπαρξη 12 ανενεργών λατομικών χώρων αλλά και ενός ενεργού λατομείου στη θέση «Γούβα Μπατσί» (όριά Δήμου Σαλαμίνας και ΒΙΟΠΑ). Η λειτουργία του λατομείου στη θέση «Γούβα Μπατσί» κρίνεται κρίσιμη για την κάλυψη των τοπικών αναγκών του νησιού. Ωστόσο η μεταφορά λατομικών υλικών εκτός Σαλαμίνας κρίνεται ως μη επιθυμητή. Ιδιαίτερη αναφορά κρίνεται σκόπιμο να γίνει για το Λατομείο «Τούρλας Σεληνίων» το οποίο εκμεταλλεύονταν το διάστημα ο Οργανισμός Λιμένα Πειραιά για την εξόρυξη αδρανών υλικών (έκταση 170 στρ. με την ΒΣ2/1/77/Φ.41/Π/14 Ιουνίου 1985 ΚΥΑ Υπουργών Δημοσίων Έργων και Ενέργειας και Φυσικών Πόρων και έκταση 319,3στρ. με την 33087/1994 ΚΥΑ Υπουργών ΠΕΧΩΔΕ, ΕΝ και ΒΕΤ). Το εν λόγω λατομείο προκάλεσε ανεπανόρθωτη καταστροφή του φυσικού ανάγλυφου του ορεινού όγκου (έκτασης περίπου 200στρ.) και της ακτογραμμής. Επισημαίνεται ότι δεν έχει πραγματοποιηθεί τα χρόνια αυτά αποκατάσταση του τοπίου παρά τα πρόστιμα που έχουν επιβληθεί στον ΟΛΠ από την Επιθεώρηση Μεταλλείων Νοτίου Ελλάδος. Σήμερα έχει διατυπωθεί αίτημα από τον ΟΛΠ για την εκ νέου άντληση αδρανών υλικών από το λατομείο της Τούρλας προκειμένου να κατασκευαστεί η προβλήτα ΙΙΙ 27

29 στο Ικόνιο. Η υλοποίηση αυτού του σχεδίου θα δημιουργήσει ανεπίστρεπτες περιβαλλοντικές επιπτώσεις και περαιτέρω υποβάθμιση του φυσικού τοπίου της Σαλαμίνας. Στο πλαίσιο της προστασίας και αναβάθμισης του περιβάλλοντος των ορεινών όγκων και της γεωργικής γης της Σαλαμίνας, που αποτελεί πολύτιμο τμήμα του Αττικού τοπίου, ιεραρχούνται τα εξής: Αξιολόγηση των δασικών συστημάτων του νησιού και κήρυξη των σημαντικότερων σε Τοπία Φυσικού Κάλλους (π.χ. δάσος Μονής Φανερωμένης, δάσος Κανακίων). Αξιοποίηση με ήπιες παρεμβάσεις δασικής αναψυχής (π.χ. δασικά μονοπάτια Πανόραμα Α' Σεληνίων, Ντούνι κ.ά.). Σχεδιασμός και εφαρμογή Προγράμματος Αναδασώσεων στο σύνολο των καμένων περιοχών του νησιού. Σχεδιασμός και εφαρμογή Προγράμματος Πρόληψης και Αντιμετώπισης Πυρκαγιών (δημιουργία αντιπυρικών ζωνών, ενίσχυση επιτήρησης δασικών εκτάσεων, δημιουργία δικτύου πυρόσβεσης). Επικαιροποίηση του Σχεδίου Πολιτικής Προστασίας του Δήμου. Υποστήριξη δημιουργίας εθελοντικών δικτύων με προσανατολισμό στην προστασία του περιβάλλοντος. Αποκατάσταση περιβάλλοντος και ανάπλαση χώρων ανενεργών λατομείων με βάση την ισχύουσα νομοθεσία. Προτεραιότητα δίνεται στο ανενεργό λατομείο στη περιοχή Μπιζάνι Παλουκιών (Μελέτη Σκοπιμότητας και Προκαταρκτικές Μελέτες σχετικά με την δυνατότητα εναπόθεσης προϊόντων εκσκαφής και κατεδάφισης στο χώρο). Λήψη μέτρων διατήρησης της εναπομείνασας περιαστικής γεωργικής γης Διαχείριση Υδάτων Η διαχείριση των υδάτων αφορά τα ζητήματα των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων, της ύδρευσης και της διαχείρισης όμβριων αντιπλημμυρική προστασία. α. Υπόγεια και επιφανειακά ύδατα Σύμφωνα με το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας/Αττικής «Προτεραιότητα, σε συνθήκες κλιματικής αλλαγής και με δεδομένη την υποβάθμιση των υδάτων λόγω των πιέσεων της χωρίς σχεδιασμό και κατάλληλες υποδομές επέκτασης της πόλης και της αύξησης των 28

30 στεγανών επιφανειών, αποτελεί η προστασία και αειφόρος χρήση των διαθέσιμων υδάτινων πόρων και η ολοκληρωμένη διαχείριση και αποκατάσταση των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων με ειδικά προγράμματα.» Στο πλαίσιο αυτό, ειδικότερα: Εξειδικεύεται πρόγραμμα παρακολούθησης για το θαλάσσιο περιβάλλον, με τη δημιουργία δικτύου προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών και σχέδια Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνης. Για την οικιακή, βιομηχανική και γεωργική χρήση του νερού, προωθούνται: - Η εξοικονόμηση υδάτινων πόρων. - Η επεξεργασία και επαναχρησιμοποίηση των υγρών αποβλήτων. - Ο έλεγχος της ρύπανσης. - Ο εκσυγχρονισμός των δικτύων και των μεθόδων άρδευσης. Τη Σαλαμίνα την αφορούν με ιδιαίτερα έντονο τρόπο οι πιο πάνω προτεραιότητες και εξειδικεύσεις. Η Σαλαμίνα λόγω του μεγέθους της, διαθέτει και ένα εκτεταμένο παράκτιο μέτωπο αντίστοιχα. Το νησί διαθέτει αρκετές μικρές παραλίες οι οποίες εντοπίζονται κυρίως σε ορμίσκους. Η μεγαλύτερη παραλία του νησιού βρίσκεται κατά μήκος της ακτογραμμής που συνδέει τη Σαλαμίνα με το Αιάντειο. Άλλες σημαντικές παραλίες του νησιού είναι στο νότιο τμήμα, τα Κανάκια, το Πυργιακόνι, το Λαμπρανό, το Σατερλί και οι Κολώνες. Στα βορειοδυτικά η Ψιλή Άμμος, το Στενό Φανερωμένης, το Ρέστη, η Ηλιακτή, ο Άγιος Γιώργης και τα Βασιλικά. Στο Αιάντειο και στο Ρέστη βρίσκονται οι δύο οργανωμένες πλαζ Ζέφυρος και Σπιθάρι αντίστοιχα. Ωστόσο καμία παραλία δεν περιλαμβάνεται στις βραβευμένες ακτές με Γαλάζια Σημαία για το έτος Ο θαλάσσιος χώρος και οι ακτές της Σαλαμίνας θεωρούνται από τις πιο επιβαρυμένες, περιβαλλοντικά, της Αττικής. Η ευρύτερη θαλάσσια ρύπανση προκαλείται από την έντονη διακίνηση και τον ελλιμενισμό των πλοίων στο σύνολο του θαλάσσιου χώρου που περιβάλλει τη Σαλαμίνα, από τις βιομηχανικές δραστηριότητες του Θριασίου Πεδίου, τη Ρεβυθούσα, την επιβάρυνση που δημιουργείται από την κίνηση των οχηματαγωγών της γραμμής Παλουκίων Περάματος και Φανερωμένης Μεγ. Πεύκου, η οδική σύνδεση του Ναύσταθμου με τη νησίδα του Αγ. Γεωργίου και τα λιμενικά έργα που έγιναν στο χώρο αυτό. Ιδιαίτερα επιβαρυμένος είναι ο θαλάσσιος χώρος που περικλείεται μεταξύ της βόρειας ακτογραμμής του νησιού και της απέναντι Πειραϊκής και Μεγαρικής Ακτής. 29