ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

Transcript

1 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Ο τουρισμός έχει γίνει πλέον η βαριά βιομηχανία της χώρας μας, και το κράτος περιμένει πολλά από αυτόν. Όπως έχει αποδειχθεί όμως, ο κεντρικός σχεδιασμός του Ελληνικού τουρισμού από το Υπουργείο Τουρισμού ή τον ΕΟΤ, πάσχει σε μεγάλο βαθμό. Δίνει την εντύπωση ότι δεν παίρνει υπόψη του τις ιδιαιτερότητες της κάθε περιφέρειας ή τις απόψεις τον επαγγελματιών του χώρου. Η πραγματικότητα είναι ότι η κάθε περιφέρεια έχει εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά, τις δικές της μοναδικές δυνατότητες και ευκαιρίες, μοναδικές αδυναμίες και προβλήματα. Εντελώς διαφορετικές είναι οι ανάγκες ενός ξενοδόχου της Πίνδου από έναν ξενοδόχο της Μυκόνου, και εντελώς διαφορετική η στόχευση ενός τουριστικού γραφείου στην Κρήτη, από ένα γραφείο στην Θράκη. Το συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι ο κεντρικός σχεδιασμός της τουριστικής πολιτικής, έχει πάντοτε μεγάλα κενά και αφήνει περιφέρειες ανικανοποίητες, δυσαρεστημένες, ακόμη και απογοητευμένες από την Εθνική τουριστική πολιτική. Η λύση σε αυτό το σοβαρό πρόβλημα είναι η πλήρης αλλαγή, τόσο στον τρόπο σχεδιασμού της τουριστικής πολιτικής, όσο και στον τρόπο λήψης των αποφάσεων που αφορούν στην ανάπτυξη του τουρισμού (κάτι το οποίο δεν θα έπρεπε να γίνει μόνο στον τομέα του τουρισμού, αλλά σε κάθε μορφή ανάπτυξης). Ο Ελληνικός τουρισμός, θα πρέπει να αποκτήσει ορισμένα νέα χαρακτηριστικά 1. Να μεταφερθούν οι αρμοδιότητες σχεδιασμού και ανάπτυξης του τουρισμού, στις Περιφέρειες και ο ρόλος του Υπουργείου να είναι επιτελικός. 2. Οι Περιφέρειες θα πρέπει να δημιουργήσουν Περιφερειακούς Οργανισμούς Τουρισμού (ΠΟΤ), οι οποίοι θα σχεδιάζουν και θα υλοποιούν το σύνολο της τουριστικής πολιτικής της Περιφέρειας. 3. Τα χρήματα που διαθέτει το κράτος προς τις Περιφέρειες, για την τουριστική προβολή τους, θα πρέπει να δίνεται στους οργανισμούς αυτούς και εκείνοι να αποφασίζουν πως θα τα αξιοποιήσουν. 4. Ο ρόλος του Υπουργείου θα πρέπει να επικεντρωθεί στην χάραξη Εθνικής Τουριστικής Στρατηγικής, στην δημιουργία κανόνων και προδιαγραφών για υποδομές, υπηρεσίες και φυσικό περιβάλλον, στην τουριστική εκπαίδευση, στις διεθνείς συνεργασίες, κλπ 5. Ο ΕΟΤ να μετατραπεί σε μια διεύθυνση του Υπουργείου και να ασχολείται με την εισαγωγή καινοτομιών (με τοπική πιλοτική ή Εθνική εφαρμογή), έρευνες προφίλ τουριστών, έρευνες τάσεων αγοράς, έρευνες ανταγωνισμού, σχεδίαση δράσεων υποστήριξης των ΠΟΤ, κλπ Στην δημιουργία ΠΟΤ σε κάθε Περιφέρεια, θα πρέπει να συμμετέχουν τόσο φορείς του δημοσίου (Περιφέρεια, ΠΕΔ, Αρχαιολογία, Διεύθυνση Δασών, κλπ), όσο και φορείς επαγγελματιών (ξενοδόχοι, τουριστικά γραφεία, επαγγελματικά σωματεία, ξεναγοί, οδηγοί βουνού, κλπ) Σε άλλο σημείο των προτάσεών μας παρουσιάζεται ένα σχέδιο δημιουργίας ενός τέτοιου Οργανισμού Τουρισμού

2 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΝΕΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Η πιο γνωστή και διαδεδομένη μορφή τουρισμού στην Ελλάδα, είναι ο μαζικός τουρισμός. Με τον μαζικό τουρισμό ορισμένες περιοχές έχουν φτάσει στα όρια αντοχής τους, και ίσως ορισμένες να τα έχουν ξεπεράσει, όπως για παράδειγμα η Σαντορίνη, το οδικό δίκτυο της οποίας είναι αδύνατον να εξυπηρετήσει τον όγκο του τουρισμού που δέχεται. Παράλληλα ορισμένες ακόμη περιοχές της υπόλοιπης χώρας, όπως Κρήτη, Ρόδος, Κέρκυρα, Χαλκιδική, συγκεντρώνουν όλον σχεδόν τον εισερχόμενο τουρισμό της χώρας. Από την άλλη πλευρά, η ορεινή Ελλάδα έχει γεμίσει με μικρά ξενοδοχεία μέσα από ευρωπαϊκά προγράμματα Leader και άλλα, τα οποία μένουν αναξιοποίητα χωρίς να μπορούν να προσφέρουν τίποτα στην τοπική οικονομία. Την ίδια στιγμή παγκοσμίως, παρατηρείται μια αλλαγή στις συνήθειες του τουριστών, όπου ο τουρισμός μετατοπίζεται από το μαζικό προς το μεμονωμένο και το εξειδικευμένο. Παραβλέποντας την κατάτμηση των μορφών τουρισμού σε χιλιάδες υποκατηγορίες που προκαλούν σύγχυση, υπάρχουν δύο τύποι τουρισμού που πιστεύουμε ότι ταιριάζουν απόλυτα στην Ελλάδα, ο FIT τουρισμός και ο τουρισμός Active Leisure, ή τουρισμός Ενεργού Αναψυχής. Στην πραγματικότητα οι δυο αυτές κατηγορίες είναι αλληλεπικαλυπτόμενες, και πιστεύουμε ότι είναι οι κύριες μορφές τουρισμού που ταιριάζουν στην χώρα μας, με τα χιλιάδες μικρά μνημεία (πλην όμως παγκόσμιας εμβέλειας), τα άπειρα μικροτοπία, και τις καταπληκτικές εναλλαγές κλίματος και φυσικού περιβάλλοντος. Α. Ανάπτυξη FIT τουρισμού Ο τουρισμός FIT (Foreign Independent Tour ή Flexible Independent Travel) αποτελεί μια όλο και αυξανόμενη τάση στην παγκόσμια τουριστική αγορά. Αφορά ταξίδια για μεμονωμένους τουρίστες ή μικρά γκρουπ, από 2 άτομα και πάνω, οι οποίοι συμμετέχουν σε κάθε δυνατή μορφή τουρισμού. Οι λόγοι που συμβαίνει αυτή η αλλαγή είναι οι εξής: 1. Όλο και περισσότεροι τουρίστες δεν επιθυμούν τη συμμετοχής τους μέσα σε γκρουπ, το οποίο εκλαμβάνουν ως πακετάρισμα, αλλά απαιτούν υψηλή ποιότητα υπηρεσιών με δυνατότητα επέμβασης στον σχεδιασμό του πακέτου. 2. Οι τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων έχουν μειωθεί και ο καθένας μπορεί να ταξιδέψει χωρίς να απαιτείται η συμμετοχή του σε κάποιο γκρουπ για να πετύχει χαμηλή τιμή. 3. Όλο και περισσότερα γραφεία αντιμετωπίζουν δυσκολίες να συγκεντρώσουν τον ελάχιστο απαιτούμενο αριθμό συμμετεχόντων ώστε να συμπληρώσουν γκρουπ με ελάχιστο αριθμό συμμετοχών, και πολλά γκρουπ ακυρώνονται για αυτό το λόγο. 4. Η νέες τεχνολογίες (internet, gps navigator, smart phones, κλπ) έχουν επιβάλει νέες μορφές μαζικοποίησης με τον μανδύα της εξατομίκευσης. Ο πελάτης πλέον θέλει να αισθάνεται μοναδικός και με προσωπική εξυπηρέτηση. 5. Ο μόνος τρόπος να ανταγωνιστεί η υπερσυγκέντρωση του τουρισμού σε ελάχιστους γιγάντιους tour operators, από τα μικρά τουριστικά γραφεία (όπως είναι όλα τα Ελληνικά), είναι να έχουν την δυνατότητα να προσφέρουν customized εξειδικευμένη και προσωπική εξυπηρέτηση στους πελάτες τους, στις ημερομηνίες ακριβώς και με το περιεχόμενο ακριβώς που επιθυμούν. 6. Όλα τα παραπάνω στο χαμηλότερο δυνατόν κόστος, λόγω του ότι ο ανταγωνισμός είναι ισχυρός και παγκόσμιος. Υπάρχουν χώρες που αναπτύσσονται τουριστικά, αποκλειστικά και μόνο με αυτό το είδος τουρισμού, χωρίς καθόλου μαζικό τουρισμό, όπως για παράδειγμα το Bhutan ή το

3 Nepal. Αυτού του είδους ο τουρισμός απαιτεί τεράστια ευελιξία στις μεθόδους παροχής υπηρεσιών, χωρίς παράλληλα υψηλό κόστος. Ο ανταγωνισμός είναι παγκόσμιος, και ως χώρα χάνουμε ένα σημαντικό μερίδιο αγοράς αυτής της αγοράς. Αυτού του είδους ο τουρισμός έχει τα παρακάτω οφέλη: 1. Μπορεί να αποκτήσει τεράστια εξειδίκευση, τέτοια που να καλύπτει κυριολεκτικά ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ μορφή ζήτησης 2. Μπορεί να εξυπηρετήσει πελάτες σε όλες τις εποχές του χρόνου 3. Εξασφαλίζει την μέγιστη διάχυση οικονομικών ωφελειών, σε όλες τις περιοχές της χώρας, θαλάσσιες, προστατευόμενες, ορεινές, ή μειονεκτικές. 4. Απασχολεί πολύ περισσότερους εργαζόμενους (ένα 50άρι πούλμαν θέλει μόνο έναν οδηγό και έναν ξεναγό, ενώ ο ίδιος αριθμός επισκεπτών με τέτοια μορφή τουρισμού θα χρειαζόταν εργαζόμενους για να τους εξυπηρετήσουν. 5. Έχει καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα αφού κατά κανόνα τα πακέτα είναι ακριβότερα από αυτά του μαζικού τουρισμού. Έχει ωστόσο και ένα μειονέκτημα, ότι γίνεται δυσκολότερος ο έλεγχος τυπικότητας (τιμολόγια, μαύρη εργασία, κλπ), κάτι ωστόσο που μπορεί και πρέπει να ξεπεραστεί με τις νέες τεχνολογίες και όχι με την αποφυγή μιας τέτοιας προοπτικής. Για να αναπτυχθεί ωστόσο αυτή η μορφή τουρισμού, απαιτούνται αλλαγές στην τουριστική πολιτική, ιδιαίτερα στην πολιτική των οδικών μεταφορών και των ξεναγήσεων Β. Τουρισμός Ενεργού Αναψυχής (Leisure Active Tourism) Πολλές φορές οι παράγοντες του τουρισμού έχουν εκφέρει την άποψη ότι θα πρέπει στην Ελλάδα να αναπτυχθεί και ο εναλλακτικός τουρισμός (ή τουρισμός active leisure, όπως ονομάζεται πλέον διεθνώς). Θεωρητικά λοιπόν πάντοτε φαινόταν να ενδιαφέρει το Υπουργείο αυτό το είδος τουρισμού, ποτέ όμως δεν έγιναν ενέργειες ανάπτυξής του. Ωστόσο, παγκοσμίως ο τουρισμός active leisure ξεπερνάει σε τζίρο οποιαδήποτε άλλη μορφή τουρισμού. Οι μεγάλες αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία και τον τρόπο ζωής βοηθούν και υποστηρίζουν την αλλαγή του τουρισμού συνολικά προς αυτή την κατεύθυνση. Ο τουρισμός active leisure βρίσκεται στην γενική κατεύθυνση του εξατομικευμένου τουρισμού. Η μορφές που μπορεί να πάρει είναι πάρα πολλές. Μια καταγραφή του παγκόσμιου οργανισμού τουρισμού αναφέρει πάνω από χίλιες μορφές τουρισμού αυτού του είδους. Στην Ελλάδα υπάρχει μικρή μόνο εφαρμογή των δυνατοτήτων του, ίσως λιγότερο από το 10% των μορφών παγκοσμίως. Η σημασία του τουρισμού ενεργούς αναψυχής στην τουριστική ανάπτυξη είναι πολύ σημαντική για τους παρακάτω λόγους: 1. Επιτυγχάνει την μέγιστη δυνατή διάχυση των ωφελειών του τουρισμού σε όλη την επικράτεια, σε ορεινές και μειονεκτικές περιοχές, και όχι μόνο στις τουριστικές 2. Διευρύνει την τουριστική περίοδο σε όλο το έτος, και όχι μόνο το καλοκαίρι όπως ο μαζικός τουρισμός 3. Εμπλουτίζει το προσφερόμενο τουριστικό προϊόν, ακόμη και των πακέτων μαζικού τουρισμού, με τεράστια ποικιλία δραστηριοτήτων (rafting, trekking, canyoning, αγροτουρισμό, οικοτουρισμό, θαλάσσιο καγιάκ, αναρρίχηση, parapent, κλπ) 4. Υποστηρίζει την πληρότητα μικρών ορεινών καταλυμάτων που έχουν δημιουργηθεί κατά χιλιάδες από τα προηγούμενα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης και υπολειτουργούν. Υπάρχουσα κατάσταση τουρισμού Active Leisure Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά μικρά γραφεία ενεργητικού τουρισμού, χωρίς ωστόσο να γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό τους, επειδή σύμφωνα με την νομοθεσία δεν είναι αναγκαίο να διαθέτουν άδεια του ΕΟΤ. Τα περισσότερα από τα γραφεία αυτά έχουν

4 έδρα σε μικρές πόλεις ακόμη και χωριά, αποτελούνται από έναν - δυο μετόχους, και η πλειονότητα των επιχειρήσεων είναι Ομόρρυθμες ή Ατομικές Επιχειρήσεις. Κατά κανόνα έχουν συγκεκριμένη εξειδίκευση (άλλος ασχολείται με rafting, άλλος με θαλάσσιο καγιάκ, άλλος με οικοξεναγήσεις) και τοπική εμβέλεια δραστηριοτήτων. Συχνά οι τουρίστες που εξυπηρετούν είναι μεμονωμένοι πελάτες, μικρές παρέες, οικογένειες και μικρά γκρουπ ατόμων. Το κύριο πρόβλημα εντοπίζεται αφενός στην μεταφορά των πελατών τους, αφετέρου δε στην στελέχωση των δραστηριοτήτων από εξειδικευμένους και πιστοποιημένους συνοδούς. Η μεταφορά των πελατών γίνεται με mini bus τα οποία σύμφωνα με την υπάρχουσα νομοθεσία δεν δικαιούνται τα γραφεία αυτά να αποκτήσουν. Η υπάρχουσα νομοθεσία, η οποία προφανώς έχει την σφραγίδα των ιδιοκτητών ΤΕΟΜ, αναφέρει ότι η μεταφορά τουριστών επιτρέπεται να γίνεται μόνο με τουριστικά λεωφορεία. Τα περισσότερα γραφεία όμως αυτού του είδους δεν μπορούν να αποκτήσουν τουριστικά λεωφορεία, γιατί οι όροι είναι αποτρεπτικοί. Για παράδειγμα χορηγείται άδεια τουριστικού λεωφορείου μόνο αν αγοραστεί καινούργιο ή αν είναι Euro5, που σημαίνει ένα τεράστιο κόστος για τα δεδομένα τέτοιων γραφείων, που είναι αδύνατον ποτέ να κάνουν απόσβεση. Επίσης δεν επιτρέπεται η αγορά μικρότερων mini bus 7 ή 9 θέσεων για χρήση ως τουριστικού λεωφορείου. Με τον τρόπο αυτό τα γραφεία του είδους αναγκάζονται να καταφεύγουν σε λύσεις ανάγκης, αγοράζοντας mini bus με άδεια κινηματογραφικών παραγωγών, ή μεταφοράς προσωπικού κάποιας άσχετης με το αντικείμενο εταιρείας (π.χ στο όνομα μιας τεχνικής εταιρείας), ή το παίρνουν στο όνομα ενός ξενοδοχείο ή ξενώνα αναλαμβάνοντας μεγάλο ρίσκο σε περίπτωση ατυχήματος. Παράλληλα τα γραφεία οδικών μεταφορών, συχνά αρνούνται την διάθεση πολυτελών λεωφορείων ή πολυτελών mini bus Euro 5 για μεταφορά πελατών, γιατί συχνά η ζήτηση αφορά σε απομονωμένες περιοχές, ορεινούς και στενούς δρόμους, μερικές φορές και χωματόδρομους, και κανείς δεν θέλει να καταστρέψει το πολυτελές και πανάκριβο πούλμαν του σε μια τέτοια διαδρομή. Τουριστική προβολή Περιφερειών Αυτό που συμβαίνει σήμερα στις Περιφέρειες, είναι ότι κάθε τόσο η κεντρική κυβέρνηση δίνει κάποια εκατομμύρια ευρώ στις Περιφέρειες για να τα διαθέσουν στην τουριστική τους προβολή. Συνήθως η διαδικασία είναι να προκηρυχθεί κάποιος διαγωνισμός, να αναλάβει την διαχείριση του κονδυλίου κάποια διαφημιστική εταιρεία, και από εκεί και μετά η εταιρεία αυτή να αυτοσχεδιάζει μέχρι να εξαντλήσει το ποσό. Κάθε φορά αλλάζει το λογότυπο της Περιφέρειας, τυπώνονται φάκελοι γυαλιστεροί, φυλλάδια, προβάλλονται τηλεοπτικά σποτάκια στα Ελληνικά κανάλια (στοχεύοντας σε μια νεκρή αγορά), ή στην καλύτερη περίπτωση συμμετέχουν σε μερικές εκθέσεις του εξωτερικού με πενιχρά αποτελέσματα. Καμία αξιολόγηση αποτελεσμάτων, καμία έρευνα, ούτε ένα στατιστικό νούμερο πριν και μετά. Ζώντας σε μια πτωχευμένη χώρα, αυτή η πρακτική πρέπει να σταματήσει αμέσως. Ακόμη και το τελευταίο ευρώ θα πρέπει να αξιοποιείται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και η οποιαδήποτε δαπάνη θα πρέπει να συνοδεύεται από μηχανισμό μέτρησης αποτελεσμάτων. Τι προτείνουμε 1. Την υποχρέωση κάθε Περιφέρειας να συστήσει Περιφερειακό Οργανισμό Τουρισμού, με την υποχρεωτική συμμετοχή επαγγελματικών ενώσεων τουρισμού της Περιφέρειας, και οι οποίοι θα έχουν την πλειοψηφία στην λήψη των αποφάσεων. 2. Την αλλαγή του τρόπου λήψης αποφάσεων όσον αφορά στην αξιοποίηση των κρατικών ενισχύσεων για την τουριστική προβολή και την τουριστική ανάπτυξη

5 κάθε Περιφέρειας, με την θεσμοθετημένη εισαγωγή τεχνικών λήψης αποφάσεων από κάτω προς τα πάνω. 3. Την θεσμοθετημένη υποχρέωση κάθε Περιφέρειας να εφαρμόζει τις αποφάσεις που θα λαμβάνονται από κάτω 4. Την πλήρη απελευθέρωση των αδειών τουριστικών λεωφορείων χωρίς κανέναν περιορισμό παλαιότητας, και την παράλληλη εφαρμογή ενός νέου φόρου Eco Tax ο οποίος θα επιβαρύνει τα παλαιότερα αυτοκίνητα, ως μοναδικό αντικίνητρο* 5. Την θέσπιση άδειας επαγγελματικού τουριστικού ΙΧ οχήματος, ακόμη και για ΙΧ έως 9 θέσεων. Τέτοιες άδειες να έχουν δικαίωμα να αποκτήσουν μόνο τουριστικές επιχειρήσεις. 6. Την κατάργηση των τελών ταξινόμησης αυτοκινήτων, εναρμονιζόμενοι με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία, προκειμένου να μειωθεί το κόστος απόκτησης μεταφορικών μέσων και αντίστοιχης μείωσης του κόστους των τουριστικών πακέτων** 7. Οι προϋποθέσεις αδειοδότησης τουριστικών επαγγελματικών ΙΧ αυτοκινήτων έως 9 θέσεων να περιορίζονται μόνο στον ετήσιο έλεγχο ΚΤΕΟ, την υποχρεωτική ασφάλιση, την κατοχή επαγγελματικού διπλώματος (Β επαγγελματικό και πάνω) και ενδεχομένως την υποχρέωση ύπαρξης ταχογράφου. Φυσικά οι παραπάνω προτάσεις δεν εξαντλούν το θέμα, και μέσα από διαδικασίες σχεδιασμού από κάτω προς τα πάνω μπορούν να εμπλουτιστούν ακόμη και να αντικατασταθούν. Το σημαντικό όμως είναι ότι ο κάθε επαγγελματίας του τουρισμού θα συμμετέχει έτσι στην ευθύνη και υποχρέωση όλων για την βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη της χώρας μας. Για μια πιο ολοκληρωμένη άποψη, διαβάστε επίσης τις προτάσεις μας για την ίδρυση και τον τρόπο λειτουργίας ενός Περιφερειακού Οργανισμού Τουρισμού * Μια πρόταση υπολογισμού του φόρου eco tax θα μπορούσε να είναι ένα κλάσμα, όπου στον αριθμητή θα μπαίνει ένα ποσό σε ευρώ, υπολογίζοντας 10 ανά 100 κυβικά, και στον παρονομαστή ο αριθμός Euro. Ενδεικτικά για ένα αυτοκίνητο 1700 cc, Euro 1, ο φόρος θα μπορούσε να υπολογιστεί σε 1700/100 * 10 / 1 = 170 το χρόνο, για ένα αυτοκίνητο euro2 ο παρονομαστής θα ήταν 2 και το ποσό 85, κ.ο.κ. ** Υπενθυμίζουμε ότι η Ελλάδα πληρώνει κάθε χρόνο αρκετά εκατομμύρια ευρώ πρόστιμο στην ΕΕ λόγω μη συμμόρφωσης της νομοθεσίας στο συγκεκριμένο τομέα. Ίσως φαινομενικά να εισπράττει περισσότερα με την διατήρηση του τέλους ταξινόμησης, αφενός όμως τα εισπράττει εντός Ελλάδας και τα πληρώνει εκτός, αφετέρου, χάνει πολύ περισσότερα χρήματα με το φρενάρισμα ανάπτυξης πολλών εξειδικευμένων μορφών τουρισμού.