Der Lyderkönig Kandaules ist bisher vom Glück gesegnet; also wird er übermütig und sinnt auf frevelhafte Taten.

Transcript

1 HERODOTS HISTORIEN:.Buch Proömium Ηροδότου Ἁλικαρνησσέος ἱστορίης ἀπόδεξις ἥδε, ὡς µήτε τὰ γενόµενα ἐξ ἀνθρώπων τῷ χρόνῳ ἐξίτηλα γένηται, µήτε ἔργα µεγάλα τε καὶ θωυµαστά, τὰ µὲν Ελλησι, τὰ δὲ βαρβάροισι ἀποδεχθέντα, ἀκλέα γένηται, τά τε ἄλλα καὶ δι ἣν αἰτίην ἐπολέµησαν ἀλλήλοισι. ἡ ἱστορίη Forschung ἡ ἀπόδεξις Darlegung ἐξίτηλος verlöschend θωυµαστός θαυµαστός ἀκλεής ruhmlos,- Gyges Der Lyderkönig Kandaules ist bisher vom Glück gesegnet; also wird er übermütig und sinnt auf frevelhafte Taten.. Οὗτος δὴ ὦν ὁ Κανδαύλης ἠράσθη τῆς ἑωυτοῦ γυναικός, ἐρασθεὶς δὲ ἐνόµιζέ οἱ εἶναι γυναῖκα πολλὸν πασέων καλλίστην. Ωστε δὲ ταῦτα νοµίζων, ἦν γάρ οἱ τῶν αἰχµοφόρων Γύγης ὁ ασκύλου ἀρεσκόµενος µάλιστα. τούτῳ τῷ Γύγῃ καὶ τὰ σπουδαιέστερα τῶν πρηγµάτων ὑπερετίθετο ὁ Κανδαύλης καὶ δὴ καὶ τὸ εἶδος τῆς γυναικὸς ὑπερεπαινέων. Χρόνου δὲ οὐ πολλοῦ διελθόντος, χρῆν γὰρ Κανδαύλῃ γενέσθαι κακῶς, ἔλεγε πρὸς τὸν Γύγην τοιάδε Γύγη, οὐ γάρ σε δοκέω πείθεσθαί µοι λέγοντι περὶ τοῦ εἴδεος τῆς γυναικός (ὦτα γὰρ τυγχάνει ἀνθρώποισι ἐόντα ἀπιστότερα ὀφθαλµῶν), ποίεε ὅκως ἐκείνην θεήσεαι γυµνήν. Ο δὲ µέγα ἀµβώσας 0 εἶπε έσποτα, τίνα λέγεις λόγον οὐκ ὑγιέα, κελεύων µε δέσποιναν τὴν ἐµὴν θεήσασθαι γυµνήν; Αµα δὲ κιθῶνι ἐκδυοµένῳ συνεκδύεται καὶ τὴν αἰδῶ γυνή. Πάλαι δὲ τὰ καλὰ ἀνθρώποισι ἐξεύρηται, ἐκ τῶν µανθάνειν δεῖ ἐν τοῖσι ἓν τόδε ἐστί, σκοπέειν τινὰ τὰ ἑωυτοῦ. Εγὼ δὲ πείθοµαι ἐκείνην εἶναι πασέων γυναικῶν καλλίστην, καί σεο δέοµαι µὴ δέεσθαι ἀνόµων.. Ο µὲν δὴ λέγων τοιαῦτα ἀπεµάχετο, ἀρρωδέων µή τί οἱ ἐξ αὐτῶν γένηται κακόν. Ο δ ἀµείβετο τοῖσδε Θάρσεε, Γύγη, καὶ µὴ φοβέο µήτε ἐµέ, ὥς σεο πειρώµενος λέγω λόγον τόνδε, µήτε γυναῖκα τὴν ἐµήν, µή τί τοι ἐξ αὐτῆς γένηται βλάβος ἀρχὴν γὰρ ἐγὼ µηχανήσοµαι οὕτω ὥστε µηδὲ µαθεῖν µιν ὀφθεῖσαν ὑπὸ σέο. Εγὼ γάρ σε ἐς τὸ οἴκηµα ἐν τῷ κοιµώµεθα 0 ὄπισθε τῆς ἀνοιγοµένης θύρης στήσω µετὰ δ ἐµὲ ἐσελθόντα αὐτίκα παρέσται καὶ ἡ γυνὴ ἡ ἐµὴ ἐς κοῖτον. Κεῖται δὲ ἀγχοῦ τῆς ἐσόδου θρόνος ἐπὶ τοῦτον τῶν ἱµατίων κατὰ ἓν ἕκαστον ἐκδύνουσα θήσει καὶ κατ ἡσυχίην ὦν = οὖν = πολύ (Adv.) bei weitem Anakoluth: Subj. zu νοµίζων ist Kandaules, Forts. mit Dativ οἱ αἰχµοφόρος, -ου Leibwächter Komp. zu σπουδαῖος bedeutend = χρὴ ἦν = ὄντα = ὅπως = θεάσῃ F 0 = ἀνβοήσας P zu ἐκδύω ablegen M: zugleich ablegen = σεο: Gen. der Person zu δέοµαι bitten = Gen. der Sache Impf. de conatu zu ἀποµάχοµαι abwehren ἀρρωδέω fürchten = Imp.M/P zu φοβέοµαι βλάβος, -ους Schaden A.c.P.: dass sie... 0 κοιµάοµαι schlafen κοῖτος, -ου Bett = ἄγχι nahe (+Gen.)

2 πολλὴν παρέξει τοι θεήσασθαι. Επεὰν δὲ ἀπὸ τοῦ θρόνου στείχῃ ἐπὶ τὴν εὐνὴν κατὰ νώτου τε αὐτῆς γένῃ, σοὶ µελέτω τὸ ἐνθεῦτεν ὅκως µή σε ὄψεται ἰόντα διὰ θυρέων. 0. Ο µὲν δή, ὡς οὐκ ἐδύνατο διαφυγεῖν, ἦν ἕτοιµος ὁ δὲ Κανδαύλης, ἐπεὶ ἐδόκεε ὥρη τῆς κοίτης εἶναι, ἤγαγε τὸν Γύγην ἐς τὸ οἴκηµα, καὶ µετὰ ταῦτα αὐτίκα παρῆν καὶ ἡ γυνή ἐσελθοῦσαν δὲ καὶ τιθεῖσαν τὰ εἵµατα ἐθηεῖτο ὁ Γύγης. Ως δὲ κατὰ νώτου ἐγένετο ἰούσης τῆς γυναικὸς ἐς τὴν κοίτην, ὑπεκδὺς ἐχώρεε ἔξω. Καὶ ἡ γυνὴ ἐπορᾷ µιν ἐξιόντα. Μαθοῦσα δὲ τὸ ποιηθὲν ἐκ τοῦ ἀνδρὸς οὔτε ἀνέβωσε αἰσχυνθεῖσα οὔτε ἔδοξε µαθεῖν, ἐν νόῳ ἔχουσα τείσεσθαι τὸν Κανδαύλην παρὰ γὰρ τοῖσι Λυδοῖσι, σχεδὸν δὲ καὶ παρὰ τοῖσι ἄλλοισι βαρβάροισι, καὶ ἄνδρα ὀφθῆναι γυµνὸν ἐς αἰσχύνην µεγάλην φέρει.. Τότε µὲν δὴ οὕτως οὐδὲν δηλώσασα ἡσυχίην εἶχε ὡς δὲ ἡµέρη τάχιστα ἐγεγόνεε, τῶν οἰκετέων τοὺς µάλιστα ὥρα 0 πιστοὺς ἐόντας ἑωυτῇ ἑτοίµους ποιησαµένη, ἐκάλεε τὸν Γύγην. Ο δὲ οὐδὲν δοκέων αὐτὴν τῶν πρηχθέντων ἐπίστασθαι ἦλθε καλεόµενος ἐώθεε γὰρ καὶ πρόσθε, ὅκως ἡ βασίλεια καλέοι, φοιτᾶν. Ως δὲ ὁ Γύγης ἀπίκετο, ἔλεγε ἡ γυνὴ τάδε Νῦν τοι δυῶν ὁδῶν παρεουσέων, Γύγη, δίδωµι αἵρεσιν, ὁκοτέρην βούλεαι τραπέσθαι ἢ γὰρ Κανδαύλην ἀποκτείνας ἐµέ τε καὶ τὴν βασιληίην ἔχε τὴν Λυδῶν, ἢ αὐτόν σε αὐτίκα οὕτω ἀποθνῄσκειν δεῖ, ὡς ἂν µὴ πάντα πειθόµενος Κανδαύλῃ τοῦ λοιποῦ ἴδῃς τὰ µή σε δεῖ. Αλλ ἤτοι κεῖνόν γε τὸν ταῦτα βουλεύσαντα δεῖ ἀπόλλυσθαι ἢ σὲ τὸν ἐµὲ γυµνὴν θεησάµενον καὶ ποιήσαντα οὐ νοµιζόµενα. Ο δὲ Γύγης τέως µὲν ἀπεθώµαζε τὰ λεγόµενα, µετὰ δὲ ἱκέτευε µή µιν ἀναγκαίῃ ἐνδέειν διακρῖναι τοιαύτην αἵρεσιν. Οὐκ ὦν δὴ ἔπειθε, ἀλλ ὥρα ἀναγκαίην ἀληθέως προκειµένην ἢ τὸν δεσπότην ἀπολλύναι ἢ αὐτὸν ὑπ ἄλλων ἀπόλλυσθαι αἱρέεται αὐτὸς περιεῖναι. Επειρώτα 0 δὴ λέγων τάδε Επεί µε ἀναγκάζεις δεσπότην τὸν ἐµὸν κτείνειν οὐκ ἐθέλοντα, φέρε ἀκούσω, τέῳ καὶ τρόπῳ ἐπιχειρήσοµεν αὐτῷ. Η δὲ ὑπολαβοῦσα ἔφη Εκ τοῦ αὐτοῦ µὲν χωρίου ἡ ὁρµὴ ἔσται ὅθεν περ καὶ ἐκεῖνος ἐµὲ ἐπεδέξατο γυµνήν, ὑπνωµένῳ δὲ ἡ ἐπιχείρησις ἔσται.. Ως δὲ ἤρτυσαν τὴν ἐπιβουλήν, νυκτὸς γενοµένης (οὐ γὰρ ἐµετίετο ὁ Γύγης, οὐδέ οἱ ἦν ἀπαλλαγὴ οὐδεµία, ἀλλ ἔδεε ἢ αὐτὸν ἀπολωλέναι ἢ Κανδαύλην) εἵπετο ἐς τὸν θάλαµον τῇ γυναικί. Καί µιν ἐκείνη ἐγχειρίδιον δοῦσα κατακρύπτει ὑπὸ τὴν αὐτὴν θύρην. Καὶ µετὰ ταῦτα ἀναπαυοµένου Κανδαύλεω ὑπεκδύς τε καὶ ἀποκτείνας αὐτὸν ἔσχε καὶ τὴν γυναῖκα καὶ τὴν βασιληίην Γύγης. νῶτος, - ου Rücken h. sich herausreden = ἐθεᾶτο = ἐφορᾷ bemerkt δοκέω h. den Eindruck erwecken ὡς τάχιστα sobald οἰκέτης, - ου Haussklave 0 = ἑώρα.sg.impf. zu ὁράω (temporal) αἵρεσις, εως Wahl(möglichkeit) in Hinkunft (Gen.temp.) νοµίζοµαι P h.für gültig bzw. zulässig erachtet werden τέως (Adv.) einstweilen = ἀπεθαύµαζε = ἀνάγκῃ zu ενδέω anbinden, auf etwas festlegen h. überleben 0 = Impf. zu ἐπερωτάω = τίνι ὑπολαµβάνω (Einwand) aufgreifen, (Gespräch) übernehmen = ἐπεδείξατο ἀρτύ(ν)ω vorbereiten, einrichten ἐπιβουλή, -ῆς Hinterhalt Impf. zu µεθίηµι M: ablassen ἐγχειρίδιον, -ου Dolch

3 ,- Arion. Ἐτυράννευε δὲ ὁ Περίανδρος Κορίνθου. Τῷ δὴ λέγουσι Κορίνθιοι (ὁµολογέουσι δέ σφι Λέσβιοι) ἐν τῷ βίῳ θῶµα µέγιστον παραστῆναι, Αρίονα τὸν Μηθυµναῖον ἐπὶ δελφῖνος ἐξενειχθέντα ἐπὶ Ταίναρον, ἐόντα κιθαρῳδὸν τῶν τότε ἐόντων οὐδενὸς δεύτερον, καὶ διθύραµβον πρῶτον ἀνθρώπων τῶν ἡµεῖς ἴδµεν ποιήσαντά τε καὶ ὀνοµάσαντα καὶ διδάξαντα ἐν Κορίνθῳ.. Τοῦτον τὸν Αρίονα λέγουσι, τὸν πολλὸν τοῦ χρόνου διατρίβοντα παρὰ Περιάνδρῳ, ἐπιθυµῆσαι πλῶσαι 0 ἐς Ιταλίην τε καὶ Σικελίην, ἐργασάµενον δὲ χρήµατα µεγάλα θελῆσαι ὀπίσω ἐς Κόρινθον ἀπικέσθαι. Ορµᾶσθαι µέν νυν ἐκ Τάραντος, πιστεύοντα δὲ οὐδαµοῖσι µᾶλλον ἢ Κορινθίοισι µισθώσασθαι πλοῖον ἀνδρῶν Κορινθίων τοὺς δὲ ἐν τῷ πελάγει ἐπιβουλεύειν τὸν Αρίονα ἐκβαλόντας ἔχειν τὰ χρήµατα τὸν δὲ συνέντα τοῦτο λίσσεσθαι, χρήµατα µέν σφι προιέντα, ψυχὴν δὲ παραιτεόµενον. Οὐκ ὦν δὴ πείθειν αὐτὸν τούτοισι, ἀλλὰ κελεύειν τοὺς πορθµέας ἢ αὐτὸν διαχρᾶσθαί µιν, ὡς ἂν ταφῆς 0 ἐν γῇ τύχῃ, ἢ ἐκπηδᾶν ἐς τὴν θάλασσαν τὴν ταχίστην. Απειληθέντα δὲ τὸν Αρίονα ἐς ἀπορίην παραιτήσασθαι, ἐπειδή σφι οὕτω δοκέοι, περιιδεῖν αὐτὸν ἐν τῇ σκευῇ πάσῃ στάντα ἐν τοῖσι ἑδωλίοισι ἀεῖσαι ἀείσας δὲ ὑπεδέκετο ἑωυτὸν κατεργάσεσθαι. Καὶ τοῖσι ἐσελθεῖν γὰρ ἡδονὴν εἰ µέλλοιεν ἀκούσεσθαι τοῦ ἀρίστου ἀνθρώπων ἀοιδοῦ, ἀναχωρῆσαι 0 ἐκ τῆς πρύµνης ἐς µέσην νέα. Τὸν δὲ ἐνδύντα τε πᾶσαν τὴν σκευὴν καὶ λαβόντα τὴν κιθάρην, στάντα ἐν τοῖσι ἑδωλίοισι διεξελθεῖν νόµον τὸν ὄρθιον, τελευτῶντα δὲ τοῦ νόµου ῥῖψαί µιν ἐς τὴν θάλασσαν ἑωυτὸν ὡς εἶχε σὺν τῇ σκευῇ πάσῃ. Καὶ τοὺς µὲν ἀποπλέειν ἐς Κόρινθον, τὸν δὲ δελφῖνα λέγουσι ὑπολαβόντα ἐξενεῖκαι ἐπὶ Ταίναρον. Αποβάντα δὲ αὐτὸν χωρέειν ἐς Κόρινθον σὺν τῇ σκευῇ καὶ ἀπικόµενον ἀπηγέεσθαι πᾶν τὸ γεγονός. Περίανδρον δὲ ὑπὸ ἀπιστίης Αρίονα µὲν ἐν φυλακῇ ἔχειν οὐδαµῇ µετιέντα, ἀνακῶς δὲ ἔχειν τῶν πορθµέων ὡς δὲ ἄρα παρεῖναι αὐτούς, κληθέντας ἱστορέεσθαι εἴ τι λέγοιεν περὶ Αρίονος. Φαµένων 0 δὲ ἐκείνων ὡς εἴη τε σόος περὶ Ιταλίην καί µιν εὖ πρήσσοντα λίποιεν ἐν Τάραντι, ἐπιφανῆναί σφι τὸν Αρίονα ὥσπερ ἔχων ἐξεπήδησε καὶ τοὺς ἐκπλαγέντας οὐκ ἔχειν ἔτι ἐλεγχοµένους ἀρνέεσθαι. = θῶµα παρίστηµι M h. jem. gegenübertreten, begegnen Μηθυµναῖος aus Methymna (auf Lesbos) Ταίναρον, -ου Kap an der S- Spitze der Peloponnes zu seiner Zeit δεύτερος +Gen.: hinter jem. zurückstehend = ἴσµεν ὀνοµάζω h. die Bezeichnung für etw. erfinden = πολύ Akk.Sg.n. 0 = πλεῦσαι ἐργάζοµαι h. verdienen Τάρας, -αντος f. Tarent (S-Italien) οὐδαµός = οὐδείς ἐπιβουλεύω den Anschlag planen, dass (+Inf.) Part.Aor.A zu συνίηµι intr.: begreifen λίσσοµαι flehen προίηµι preisgeben, überlassen πορθµεύς, -έως Seemann διαχρήοµαι zu Ende bringen, 0 töten ταφή, -ῆς Begräbnis ἐκπηδάω hinausspringen (adverbiell) durch Drohungen zugetrieben (zu ἀπειλέω) περιοράω jem. etw. nachsehen, gestatten σκευή, -ῆς Aufmachung ἑδώλιον, -ου Ruderbank Inf. Aor. zu ἀείδω = ᾄδω = ὐποδέχοµαι versprechen ἀοιδός,-οῦ Sänger 0 ἀναχωρέω sich zurückziehen πρύµνα, -ης Heck = ναῦν ὄρθιος / hoch, hell = ἐξενεγκεῖν = ἀφηγέοµαι erzählen οὐδαµῇ (Adv.) keineswegs µεθίηµι ablassen ἀνακῶς ἔχειν (+Gen.) achten auf, sich kümern um ἰστορέοµαι befragen (Subj. ist P.) 0 (Part.Präs.M zu φηµί) = σῶς, σῶν heil genau in der Aufmachung wie er ἐλέγχω überführen ἀρνέοµαι P leugnen

4 , Kroisos und der Weise Bias Kroisos ist Herr über das kleinasiatische Festland und plant einen Feldzug gegen die Inselgriechen. Ως δὲ ἄρα οἱ ἐν τῇ Ασίῃ Ελληνες κατεστράφατο ἐς φόρου ἀπαγωγήν, τὸ ἐνθεῦτεν ἐπενόεε νέας ποιησάµενος ἐπιχειρέειν τοῖσι νησιώτῃσι. Εόντων δέ οἱ πάντων ἑτοίµων ἐς τὴν ναυπηγίην, οἱ µὲν Βίαντα λέγουσι τὸν Πριηνέα ἀπικόµενον ἐς Σάρδις, οἱ δὲ Πιττακὸν τὸν Μυτιληναῖον, εἰροµένου Κροίσου εἴ τι εἴη νεώτερον περὶ τὴν Ελλάδα, εἰπόντα τάδε καταπαῦσαι τὴν ναυπηγίην Ω βασιλεῦ, νησιῶται ἵππον συνωνέονται µυρίην, ἐς Σάρδις τε καὶ ἐπὶ σὲ ἐν νόῳ ἔχοντες στρατεύεσθαι. Κροῖσον δέ, ἐλπίσαντα λέγειν ἐκεῖνον ἀληθέα, εἰπεῖν Αἲ γὰρ 0 τοῦτο θεοὶ ποιήσειαν ἐπὶ νόον νησιώτῃσι, ἐλθεῖν ἐπὶ Λυδῶν παῖδας σὺν ἵπποισι. Τὸν δὲ ὑπολαβόντα φάναι Ω βασιλεῦ, προθύµως µοι φαίνεαι εὔξασθαι νησιώτας ἱππευοµένους λαβεῖν ἐν ἠπείρῳ, οἰκότα ἐλπίζων νησιώτας δὲ τί δοκέεις εὔχεσθαι ἄλλο ἤ, ἐπείτε τάχιστα ἐπύθοντό σε µέλλοντα ἐπὶ σφίσι ναυπηγέεσθαι νέας, λαβεῖν ἀρώµενοι Λυδοὺς ἐν θαλάσσῃ, ἵνα ὑπὲρ τῶν ἐν τῇ ἠπείρῳ οἰκηµένων Ελλήνων τείσωνταί σε, τοὺς σὺ δουλώσας ἔχεις; Κάρτα τε ἡσθῆναι Κροῖσον τῷ ἐπιλόγῳ καί οἱ, προσφυέως γὰρ δόξαι λέγειν, πειθόµενον παύσασθαι τῆς ναυπηγίης. Καὶ οὕτω τοῖσι τὰς νήσους οἰκηµένοισι Ιωσι ξεινίην συνεθήκατο. = κατεστραµµένοι ἦσαν Plqmpf. φόρου ἀπαγωγή Tributzahlung νέας = ναῦς νησιώτῃσι(ν) = νησιώταις ἐόντων = ὄντων ναυπηγία, -ας Flottenbau Πριηνεύς, -έως / Μυτιληναῖος von Priene/Mytilene Σάρδις = ΣάρδειϚ ἵππος, -ου f. Reiterei 0 αἲ γάρ=εἰ γάρ wenn doch...! ὑπολαµβάνω übernehmen, erwidern εὔχοµαι den Wunsch hegen οἰκότα = ἐοικότα ἐπείτε τάχιστα sobald ἀράοµαι (um etw.) beten τείσοµαι F zu τίνοµαι an jem. Rache nehmen κάρτα sehr προσφυής angemessen συνεθήκατο = συνέθετο,0- Solon bei Kroisos Solon hat sich auf einer seiner Reisen auch an den Hof des Lyderkönigs begeben, der für seinen Reichtum weltbekannt ist. Vom weisen Gast aus Griechenland erwartet sich Kroisos eine Bestätigung seines Status. 0. Ξεῖνε Αθηναῖε, παρ ἡµέας γὰρ περὶ σέο λόγος ἀπῖκται πολλὸς καὶ σοφίης εἵνεκεν τῆς σῆς καὶ πλάνης, ὡς φιλοσοφέων γῆν πολλὴν θεωρίης εἵνεκεν ἐπελήλυθας νῦν ὦν ἐπειρέσθαι σε ἵµερος ἐπῆλθέ µοι εἴ τινα ἤδη πάντων εἶδες ὀλβιώτατον. Ο µὲν ἐλπίζων εἶναι ἀνθρώπων ὀλβιώτατος ταῦτα ἐπειρώτα, Σόλων δὲ οὐδὲν ὑποθωπεύσας, ἀλλὰ τῷ ἐόντι χρησάµενος, λέγει Ω βασιλεῦ, Τέλλον Αθηναῖον. Αποθωµάσας δὲ Κροῖσος τὸ λεχθὲν εἴρετο ἐπιστρεφέως Κοίῃ 0 δὴ κρίνεις Τέλλον εἶναι ὀλβιώτατον; Ο δὲ εἶπε Τέλλῳ τοῦτο µὲν τῆς πόλιος εὖ ἡκούσης παῖδες ἦσαν καλοί τε κἀγαθοί, καί σφι εἶδε ἅπασι τέκνα ἐκγενόµενα καὶ πάντα = σοῦ = ἀφῖκται (Perf.) πλάνη, -ης Reise(tätigkeit) ἵµερος, -ου Verlangen, Bedürfnis ὄλβιος wohlhabend, glücklich ὑποθωπευώ schmeicheln = ὄντι; (seine Sicht der) Realität = ἀποθαυµάσας ἐπισρεφής (an)gespannt 0 = ποίᾳ (Adv.) in welcher Hinsicht = πόλεως εὖ ἥκω sich gut entwickeln (+Gen. in etw.)

5 παραµείναντα, τοῦτο δὲ τοῦ βίου εὖ ἥκοντι, ὡς τὰ παρ ἡµῖν, τελευτὴ τοῦ βίου λαµπροτάτη ἐπεγένετο γενοµένης γὰρ Αθηναίοισι µάχης πρὸς τοὺς ἀστυγείτονας ἐν Ελευσῖνι βοηθήσας καὶ τροπὴν ποιήσας τῶν πολεµίων ἀπέθανε κάλλιστα, καί µιν Αθηναῖοι δηµοσίῃ τε ἔθαψαν αὐτοῦ τῇ περ ἔπεσε καὶ ἐτίµησαν µεγάλως.. Ως δὲ τὰ κατὰ τὸν Τέλλον προετρέψατο ὁ Σόλων τὸν Κροῖσον εἴπας πολλά τε καὶ ὄλβια, ἐπειρώτα τίνα δεύτερον µετ ἐκεῖνον ἴδοι, δοκέων πάγχυ δευτερεῖα 0 γῶν οἴσεσθαι. Ο δὲ εἶπε Κλέοβίν τε καὶ Βίτωνα. Τούτοισι γὰρ ἐοῦσι γένος Αργείοισι βίος τε ἀρκέων ὑπῆν καὶ πρὸς τούτῳ ῥώµη σώµατος τοιήδε ἀεθλοφόροι τε ἀµφότεροι ὁµοίως ἦσαν, καὶ δὴ καὶ λέγεται ὅδε ὁ λόγος ἐούσης ὁρτῆς τῇ Ηρῃ τοῖσι Αργείοισι ἔδεε πάντως τὴν µητέρα αὐτῶν ζεύγει κοµισθῆναι ἐς τὸ ἱρόν, οἱ δέ σφι βόες ἐκ τοῦ ἀγροῦ οὐ παρεγίνοντο ἐν ὥρῃ ἐκκληιόµενοι δὲ τῇ ὥρῃ οἱ νεηνίαι ὑποδύντες αὐτοὶ ὑπὸ τὴν ζεύγλην εἷλκον τὴν ἅµαξαν, ἐπὶ τῆς ἁµάξης δέ σφι ὠχέετο 0 ἡ µήτηρ, σταδίους δὲ πέντε καὶ τεσσεράκοντα διακοµίσαντες ἀπίκοντο ἐς τὸ ἱρόν. Ταῦτα δέ σφι ποιήσασι καὶ ὀφθεῖσι ὑπὸ τῆς πανηγύριος τελευτὴ τοῦ βίου ἀρίστη ἐπεγένετο, διέδεξέ τε ἐν τούτοισι ὁ θεὸς ὡς ἄµεινον εἴη ἀνθρώπῳ τεθνάναι µᾶλλον ἢ ζώειν. Αργεῖοι µὲν γὰρ περιστάντες ἐµακάριζον τῶν νεηνιέων τὴν ῥώµην, αἱ δὲ Αργεῖαι τὴν µητέρα αὐτῶν, οἵων τέκνων ἐκύρησε. Η δὲ µήτηρ περιχαρὴς ἐοῦσα τῷ τε ἔργῳ καὶ τῇ φήµῃ, στᾶσα ἀντίον τοῦ ἀγάλµατος εὔχετο Κλεόβι τε καὶ Βίτωνι τοῖσι ἑωυτῆς τέκνοισι, οἵ µιν ἐτίµησαν µεγάλως, τὴν θεὸν δοῦναι τὸ ἀνθρώπῳ τυχεῖν ἄριστόν ἐστι. Μετὰ ταύτην δὲ τὴν εὐχὴν ὡς ἔθυσάν τε καὶ εὐωχήθησαν, κατακοιµηθέντες 0 ἐν αὐτῷ τῷ ἱρῷ οἱ νεηνίαι οὐκέτι ἀνέστησαν, ἀλλ ἐν τέλει τούτῳ ἔσχοντο. Αργεῖοι δέ σφεων εἰκόνας ποιησάµενοι ἀνέθεσαν ἐς ελφοὺς ὡς ἀνδρῶν ἀρίστων γενοµένων.. Σόλων µὲν δὴ εὐδαιµονίης δευτερεῖα ἔνεµε τούτοισι, Κροῖσος δὲ σπερχθεὶς εἶπε Ω ξεῖνε Αθηναῖε, ἡ δ ἡµετέρη εὐδαιµονίη οὕτω τοι ἀπέρριπται ἐς τὸ µηδέν, ὥστε οὐδὲ ἰδιωτέων ἀνδρῶν ἀξίους ἡµέας ἐποίησας; Ο δὲ εἶπε Ω Κροῖσε, ἐπιστάµενόν µε τὸ θεῖον πᾶν ἐὸν φθονερόν τε καὶ ταραχῶδες ἐπειρωτᾷς ἀνθρωπηίων πρηγµάτων πέρι. Εν γὰρ τῷ µακρῷ χρόνῳ πολλὰ µὲν ἔστι ἰδεῖν τὰ µή τις ἐθέλει, πολλὰ δὲ καὶ παθεῖν. Ες γὰρ ἑβδοµήκοντα ἔτεα οὖρον τῆς ζόης ἀνθρώπῳ προτίθηµι. Οὗτοι ἐόντες ἐνιαυτοὶ ἑβδοµήκοντα παρέχονται ἡµέρας διηκοσίας καὶ πεντακισχιλίας καὶ δισµυρίας, 0 ἐµβολίµου µηνὸς µὴ γινοµένου εἰ δὲ δὴ ἐθελήσει τοὔτερον τῶν ἐτέων µηνὶ µακρότερον γίνεσθαι, ἵνα δὴ αἱ ὧραι συµβαίνωσι παραγινόµεναι ἐς τὸ δέον, µῆνες µὲν παρὰ τὰ παραµένω h. (bis ins Erwachsenenalter) überleben nach unserer Auffassung ἀστυγείτων,-ονος (nächster) Nachbar βοηθέω h. ins Feld rücken = ᾗ wo προτρέπω M h. anstacheln = εἰπών 0 δευτερεῖα, -ων n.(pl.).platz/preis = γοῦν (griech.akk.) ὕπεστι(ν) steht zur Verfügung ῥώµη, -ης Stärke ἀ(ε)θλοφόρος, -ου Preisträger = ἑορτή,-ῆς Fest = ἱερόν ἐκκληίω = ἐκκλείω h. hindern = (be-)drängen ζεύγλη, -ης Joch 0 ὀχέω führen, transportieren = στάδια ( Stadion = ca.0m) πανήγυρις, -εως (-ιος) Festversammlung = διέδειξε stellte klar µακαρίζω glücklich preisen κυρέω erlangen, erhalten (+Gen.) περιχαρής hocherfreut Dat.-Objekte zu δοῦναι = ὅ εὐωχέω bewirten 0 κατακοιµάω zur Ruhe legen ἀνατιθηµι als Weihegeschenk stiften (Statuen noch heute im Museum) σπέρχω anstacheln, erzürnen ἀπορρίπτω verwerfen, verachten = ἰδιώτης, -ου Privatmann (h. verächtlich gemeint) ταραχώδης Verwirrung stiftend (Postposition) = ἅ οὖρος, -ου Grenze, Schwelle ζόη = ζωή 0.00 (Tage) ἐµβόλιµος µήν Schaltmonat (-x in Jahren) = τὸ ἕτερον jedes zweite συµβαίνω sich richtig ergeben im passenden Verhältnis

6 ἑβδοµήκοντα ἔτεα οἱ ἐµβόλιµοι γίνονται τριήκοντα πέντε, ἡµέραι δὲ ἐκ τῶν µηνῶν τούτων χίλιαι πεντήκοντα. Τουτέων τῶν ἁπασέων ἡµερέων τῶν ἐς τὰ ἑβδοµήκοντα ἔτεα, ἐουσέων πεντήκοντα καὶ διηκοσιέων καὶ ἑξακισχιλιέων καὶ δισµυριέων, ἡ ἑτέρη αὐτέων τῇ ἑτέρῃ ἡµέρῃ τὸ παράπαν οὐδὲν ὅµοιον προσάγει πρῆγµα. Οὕτω ὦν, ὦ Κροῖσε, πᾶν ἐστι ἄνθρωπος συµφορή. Εµοὶ δὲ σὺ καὶ πλουτέειν µέγα φαίνεαι καὶ βασιλεὺς πολλῶν εἶναι ἀνθρώπων ἐκεῖνο δὲ τὸ εἴρεό µε οὔ κώ 0 σε ἐγὼ λέγω, πρὶν τελευτήσαντα καλῶς τὸν αἰῶνα πύθωµαι.... Ταῦτα λέγων τῷ Κροίσῳ οὔ κως οὔτε ἐχαρίζετο, οὔτε λόγου µιν ποιησάµενος οὐδενὸς ἀποπέµπεται, κάρτα δόξας ἀµαθέα εἶναι, ὃς τὰ παρεόντα ἀγαθὰ µετεὶς τὴν τελευτὴν παντὸς χρήµατος ὁρᾶν ἐκέλευε..0 (Tage) = οὖν prädikativ: zur Gänze συµφορά, -ᾶς Zufall(swesen) = ἤρου.sg.aor. zu ἐρωτάω 0 = πώ erg. σε αἰών, -ῶνος h. Leben(salter) λόγου ποιεῖσθαι eines Gedankens für wert erachten (Subj. ist Kroisos) κάρτα (Adv.) sehr =µεθείς Part.Aor.A zu µεθίηµι,- Kroisos und Adrastos Kroisos hatte einen beunruhigenden Traum über den bevorstehenden Tod seines Sohnes Atys. In der Zwischenzeit ist außerdem ein wegen Totschlags an einem Verwandten verbannter Phryger namens Adrastos an Kroisos Hof eingetroffen, wo der König für ihn Sühne leistet und ihm gastliche Aufnahme gewährt. Da wird gemeldet, dass ein gewaltiger Eber die Felder der Myser verwüstet, und Kroisos um den Einsatz einer Hilfstruppe gebeten. Er erinnert sich an die Prophezeiung und verbietet seinem Sohn die Teilnahme; der beklagt sich bitter beim Vater.. Ω πάτερ, τὰ κάλλιστα πρότερόν κοτε καὶ γενναιότατα ἡµῖν ἦν ἔς τε πολέµους καὶ ἐς ἄγρας φοιτῶντας εὐδοκιµέειν. Νῦν δὲ ἀµφοτέρων µε τούτων ἀποκληίσας ἔχεις, οὔτε τινὰ δειλίην µοι παριδὼν οὔτε ἀθυµίην. Νῦν τε τέοισί µε χρὴ ὄµµασι ἔς τε ἀγορὴν καὶ ἐξ ἀγορῆς φοιτῶντα φαίνεσθαι; κοῖος µέν τις τοῖσι πολιήτῃσι δόξω εἶναι, κοῖος δέ τις τῇ νεογάµῳ γυναικί; κοίῳ δὲ ἐκείνη δόξει ἀνδρὶ συνοικέειν; Εµὲ ὦν 0 σὺ ἢ µέθες ἰέναι ἐπὶ τὴν θήρην, ἢ λόγῳ ἀνάπεισον ὅκως µοι ἀµείνω ἐστὶ ταῦτα οὕτω ποιεύµενα. = ποτε ἄγρα, -ας Jagd εὐδοκιµέω Ruhm haben ἀποκληίζω ausschließen; Part.+ ἔχω = Zustandsperfekt δειλία,-ας Feigheit παροράω feststellen τέος= σός = ποῖος = πολίταις 0 = οὖν θήρα, -ας Jagd = ἀµείνονα n.pl., zu ταῦτα mit. Αµείβεται Κροῖσος τοῖσδε Ω παῖ, οὔτε δειλίην οὔτε ἄλλο οὐδὲν ἄχαρι παριδών τοι ποιέω ταῦτα, ἀλλά µοι ὄψις ὀνείρου ἐν τῷ ὕπνῳ ἐπιστᾶσα ἔφη σε ὀλιγοχρόνιον ἔσεσθαι, ὑπὸ γὰρ αἰχµῆς σιδηρέης ἀπολέεσθαι. Πρὸς ὦν τὴν ὄψιν ταύτην τόν τε γάµον τοι τοῦτον ἔσπευσα καὶ ἐπὶ τὰ παραλαµβανόµενα οὐκ ἀποπέµπω, φυλακὴν ἔχων, εἴ κως δυναίµην ἐπὶ τῆς ἐµῆς σε ζόης διακλέψαι. Εἷς γάρ µοι µοῦνος τυγχάνεις ἐὼν παῖς τὸν γὰρ δὴ ἕτερον, διεφθαρµένον τὴν ἀκοήν, οὐκ εἶναί µοι λογίζοµαι. präd.part. ὀλιγοχρόνιος von kurzer Lebensdauer παραλαµβάνω übernehmen ζόη, -ης= ζωή διακλέπτω (heimlich) durchbringen ἀκοή, -ῆς Gehör

7 . Αµείβεται ὁ νεηνίης τοῖσδε Συγγνώµη µέν, ὦ πάτερ, τοι, ἰδόντι γε ὄψιν τοιαύτην, περὶ ἐµὲ φυλακὴν ἔχειν τὸ δὲ οὐ µανθάνεις, ἀλλὰ λέληθέ σε τὸ ὄνειρον, ἐµέ τοι δίκαιόν 0 ἐστι φράζειν. Φής τοι τὸ ὄνειρον ὑπὸ αἰχµῆς σιδηρέης φάναι ἐµὲ τελευτήσειν. Υὸς δὲ κοῖαι µέν εἰσι χεῖρες; κοίη δὲ αἰχµὴ σιδηρέη, τὴν σὺ φοβέαι; Εἰ µὲν γὰρ ὑπὸ ὀδόντος τοι εἶπε τελευτήσειν µε ἢ ἄλλου τεὸ ὅ τι τούτῳ ἔοικε, χρῆν δή σε ποιέειν τὰ ποιέεις νῦν δὲ ὑπὸ αἰχµῆς. Επείτε ὦν οὐ πρὸς ἄνδρας ἡµῖν γίνεται ἡ µάχη, µέθες µε. 0. Αµείβεται Κροῖσος Ω παῖ, ἔστι τῇ µε νικᾷς γνώµην ἀποφαίνων περὶ τοῦ ἐνυπνίου ὡς ὦν νενικηµένος ὑπὸ σέο µεταγινώσκω µετίηµί τέ σε ἰέναι ἐπὶ τὴν ἄγρην.. Εἴπας δὲ ταῦτα ὁ Κροῖσος µεταπέµπεται 0 τὸν Φρύγα Αδρηστον, ἀπικοµένῳ δέ οἱ λέγει τάδε Αδρηστε, ἐγώ σε συµφορῇ πεπληγµένον ἀχάρι, τήν τοι οὐκ ὀνειδίζω, ἐκάθηρα καὶ οἰκίοισι ὑποδεξάµενος ἔχω παρέχων πᾶσαν δαπάνην νῦν ὦν, ὀφείλεις γὰρ ἐµέο προποιήσαντος χρηστὰ ἐς σὲ χρηστοῖσί µε ἀµείβεσθαι, φύλακον παιδός σε τοῦ ἐµοῦ χρηίζω γενέσθαι ἐς ἄγρην ὁρµωµένου, µή τινες κατ ὁδὸν κλῶπες κακοῦργοι ἐπὶ δηλήσι φανέωσι ὑµῖν. Πρὸς δὲ τούτῳ καὶ σέ τοι χρεόν ἐστι ἰέναι ἔνθα ἀπολαµπρυνέαι 0 τοῖσι ἔργοισι πατρώιόν τε γάρ τοί ἐστι καὶ προσέτι ῥώµη ὑπάρχει.. Αµείβεται ὁ Αδρηστος Ω βασιλεῦ, ἄλλως µὲν ἔγωγε ἂν οὐκ ἤια ἐς ἄεθλον τοιόνδε οὔτε γὰρ συµφορῇ τοιῇδε κεχρηµένον οἰκός ἐστι ἐς ὁµήλικας εὖ πρήσσοντας ἰέναι, οὔτε τὸ βούλεσθαι πάρα, πολλαχῇ τε ἂν ἶσχον ἐµεωυτόν. Νῦν δέ, ἐπείτε σὺ σπεύδεις καὶ δεῖ τοι χαρίζεσθαι (ὀφείλω γάρ σε ἀµείβεσθαι χρηστοῖσι), ποιέειν εἰµὶ ἕτοιµος ταῦτα, παῖδά τε σόν, τὸν διακελεύεαι φυλάσσειν, ἀπήµονα τοῦ φυλάσσοντος εἵνεκεν προσδόκα τοι ἀπονοστήσειν.. Τοιούτοισι ἐπείτε οὗτος ἀµείψατο Κροῖσον, ἤισαν µετὰ ταῦτα ἐξηρτυµένοι λογάσι τε νεηνίῃσι καὶ κυσί. Απικόµενοι δὲ ἐς τὸν Ολυµπον 0 τὸ ὄρος ἐζήτεον τὸ θηρίον, εὑρόντες δὲ καὶ περιστάντες αὐτὸ κύκλῳ ἐσηκόντιζον. Ενθα δὴ ὁ ξεῖνος, οὗτος δὴ ὁ καθαρθεὶς τὸν φόνον, καλεόµενος δὲ Αδρηστος, ἀκοντίζων τὸν ὗν τοῦ µὲν ἁµαρτάνει, τυγχάνει δὲ τοῦ Κροίσου παιδός. Ο µὲν δὴ βληθεὶς τῇ αἰχµῇ ἐξέπλησε τοῦ ὀνείρου τὴν φήµην, ἔθεε δέ τις ἀγγελέων τῷ Κροίσῳ τὸ γεγονός, ἀπικόµενος δὲ ἐς τὰς Σάρδις τήν τε µάχην καὶ τὸν τοῦ παιδὸς µόρον ἐσήµηνέ οἱ. +Dat.+Inf.: es ist verzeihlich, dass du... = ὅ 0 + AcI: ist gerechtfertigt, dass... φράζω erklären φηµί h. ankündigen ὗς=σῦς m. Klauen = τινός ἔστι τῇ (Adv.) einigermaßen ἐνύπνιον, -ου Traumerscheinung sich eines Besseren besinnen = εἰπών 0 µεταπέµποµαι holen lassen = Dat.Sg. zu ἄχαρις betrüblich =Aor. zu καθαίρω reinigen δαπάνη, -ης Lebensunterhalt h. jem. (Akk.) vergelten, sich erkenntlich zeigen h. verlangen κλώψ, κλωπός Räuber Dat.Sg. zu δήλησις, -εως Verderben (Konj.Aor.P.) es ist nötig 0 M zu ἀπολαµπρύνω berühmt machen ῥώµη, -ης Kraft χρήοµαι (+Dat.) h. erfahren = εἰκός +A.c.I. ὁµήλιξ, -ικος m. Altersgenosse πάρεστι(ν) πολλαχῇ (Adv.) vielfach ἀπήµων, -ονος unbeschadet Imp. zu προσδοκάω erwarten λογάδες, -ων ausgewählte Männer 0 (gleichnamiger Berg in Mysien) ἐσακοντίζω Speere werfen (auf) Part.Aor.P zu καθαίρω reinigen, entsühnen φήµη, -ης h. Ankündigung µόρος, -ου Schicksal

8 . Παρῆσαν δὲ µετὰ τοῦτο οἱ Λυδοὶ φέροντες τὸν νεκρόν, ὄπισθε δὲ εἵπετό οἱ ὁ φονεύς. Στὰς δὲ οὗτος πρὸ τοῦ νεκροῦ παρεδίδου ἑωυτὸν Κροίσῳ προτείνων τὰς χεῖρας, ἐπικατασφάξαι µιν κελεύων τῷ νεκρῷ, λέγων τήν τε προτέρην ἑωυτοῦ συµφορήν, καὶ ὡς ἐπ ἐκείνῃ τὸν καθήραντα ἀπολωλεκὼς εἴη, οὐδέ οἱ εἴη βιώσιµον. Κροῖσος δὲ τούτων ἀκούων τόν τε Αδρηστον κατοικτίρει, καίπερ ἐὼν ἐν κακῷ οἰκηίῳ τοσούτῳ, καὶ λέγει πρὸς αὐτόν Εχω, ὦ ξεῖνε, παρὰ σέο πᾶσαν τὴν δίκην, ἐπειδὴ σεωυτοῦ καταδικάζεις θάνατον. Εἶς δὲ οὐ σύ µοι τοῦδε τοῦ κακοῦ αἴτιος, εἰ µὴ ὅσον 0 ἀέκων ἐξεργάσαο, ἀλλὰ θεῶν κού τις, ὅς µοι καὶ πάλαι προεσήµαινε τὰ µέλλοντα ἔσεσθαι. Κροῖσος µέν νυν ἔθαψε, ὡς οἰκὸς ἦν, τὸν ἑωυτοῦ παῖδα Αδρηστος δὲ ὁ Γορδίεω τοῦ Μίδεω, οὗτος δὴ ὁ φονεὺς µὲν τοῦ ἑωυτοῦ ἀδελφεοῦ γενόµενος, φονεὺς δὲ τοῦ καθήραντος, ἐπείτε ἡσυχίη τῶν ἀνθρώπων ἐγένετο περὶ τὸ σῆµα, συγγινωσκ- όµενος ἀνθρώπων εἶναι τῶν αὐτὸς ᾔδεε βαρυσυµφορώτατος, ἐπικατασφάζει τῷ τύµβῳ ἑωυτόν. ἐπικατασφάζω gleich zu (Dat.) dazu erschlagen das Leben sei unerträglich κατοικτίρω bemitleiden οἰκήιος=οἰκεῖος h. eigen(es) καταδικάζω über jem. (Gen.) verhängen (Strafe) 0 εἰ µὴ ὅσον außer (vielleicht) dass (A. war Sohn des Gordias und damit Enkel des Königs Midas) ἀδελφεός, -οῦ (Halb-)Bruder (den A. in Phrygien ebenfalls unabsichtlich getötet hatte) συγγιγνώσκω einsehen, dass... βαρυσύµφορος vom Schicksal hart geprüft,- Der Orakeltest. Κροῖσος δὲ ἐπὶ δύο ἔτεα ἐν πένθει µεγάλῳ κατῆστο τοῦ παιδὸς ἐστερηµένος µετὰ δὲ ἡ Αστυάγεος τοῦ Κυαξάρεω ἡγεµονίη καταιρεθεῖσα ὑπὸ Κύρου τοῦ Καµβύσεω καὶ τὰ τῶν Περσέων πρήγµατα αὐξανόµενα πένθεος µὲν Κροῖσον ἀπέπαυσε, ἐνέβησε δὲ ἐς φροντίδα, εἴ κως δύναιτο, πρὶν µεγάλους γενέσθαι τοὺς Πέρσας, καταλαβεῖν αὐτῶν αὐξανοµένην τὴν δύναµιν. Μετὰ ὦν τὴν διάνοιαν ταύτην αὐτίκα ἀπεπειρᾶτο τῶν µαντηίων τῶν τε ἐν Ελλησι καὶ τοῦ ἐν Λιβύῃ, διαπέµψας ἄλλους ἄλλῃ, τοὺς µὲν ἐς ελφοὺς ἰέναι, τοὺς δὲ ἐς Αβας τὰς Φωκέων, τοὺς δὲ ἐς ωδώνην οἱ δέ τινες ἐπέµποντο παρά τε Αµφιάρεων καὶ παρὰ Τροφώνιον, οἱ δὲ τῆς Μιλησίη ἐς Βραγχίδας 0 ταῦτα µέν νυν τὰ Ελληνικὰ µαντήια ἐς τὰ ἀπέπεµψε µαντευσόµενος Κροῖσος Λιβύης δὲ παρὰ Αµµωνα ἀπέστειλε ἄλλους χρησοµένους. ιέπεµπε δὲ πειρώµενος τῶν µαντηίων ὅ τι φρονέοιεν, ὡς, εἰ φρονέοντα τὴν ἀληθείην εὑρεθείη, ἐπείρηταί σφεα δεύτερα πέµπων εἰ ἐπιχειρέοι ἐπὶ Πέρσας στρατεύεσθαι.. Εντειλάµενος δὲ τοῖσι Λυδοῖσι τάδε ἀπέπεµπε ἐς τὴν διάπειραν τῶν χρηστηρίων, ἀπ ἧς ἂν ἡµέρης ὁρµηθέωσι ἐκ Σαρδίων, ἀπὸ ταύτης ἡµερολογέοντας τὸν λοιπὸν χρόνον ἑκατοστῇ ἡµέρῃ χρᾶσθαι τοῖσι χρηστηρίοισι, ἐπειρωτῶντας ὅ τι ποιέων τυγχάνοι ὁ Λυδῶν βασιλεὺς Κροῖσος ὁ Αλυάττεω ἅσσα δ ἂν ἕκαστα τῶν χρηστηρίων θεσπίσῃ, συγγραψαµένους ἀναφέρειν παρ ἑωυτόν. Ο τι µέν νυν τὰ λοιπὰ τῶν χρηστηρίων ἐθέσπισε, οὐ (zum Tod seines Sohnes Atys s., - Kroisos und Adrastos ) καθαιρέω beseitigen, zerstören πένθος, -ους Leid, Trauer = πως = οὖν ἀποπειράοµαι +Gen. erproben, versuchen mit ἄλλους ἄλλῃ alle (Boten) woanders hin zum Heiligtum des A./T. (mythische Könige) Μιλησία, -ας Landschaft von Milet (Bereichsgen.) 0 Βραγχίδαι, -ῶν Br. (Priestergeschlecht) χρήοµαι h. Orakel einholen ἐπείροµαι befragen ein.mal ἐντέλλω / M auftragen διάπειρα, -ας Erprobung χρηστήριον, -ου Orakel die verstreichende Zeit in Tagen berechnend ἑκατοστός 00. θεσπίζω weissagen

9 λέγεται πρὸς οὐδαµῶν 0 ἐν δὲ ελφοῖσι, ὡς ἐσῆλθον τάχιστα ἐς τὸ µέγαρον οἱ Λυδοὶ χρησόµενοι τῷ θεῷ καὶ ἐπειρώτων τὸ ἐντεταλµένον, ἡ Πυθίη ἐν ἑξαµέτρῳ τόνῳ λέγει τάδε Οἶδα δ ἐγὼ ψάµµου τ ἀριθµὸν καὶ µέτρα θαλάσσης, καὶ κωφοῦ συνίηµι καὶ οὐ φωνεῦντος ἀκούω. Οδµή µ ἐς φρένας ἦλθε κραταιρίνοιο χελώνης ἑψοµένης ἐν χαλκῷ ἅµ ἀρνείοισι κρέεσσιν, ᾗ χαλκὸς µὲν ὑπέστρωται, χαλκὸν δ ἐπίεσται. 0. Ταῦτα οἱ Λυδοὶ θεσπισάσης τῆς Πυθίης συγγραψάµενοι οἴχοντο ἀπιόντες ἐς τὰς Σάρδις. Ως δὲ καὶ ὧλλοι οἱ περιπεµφθέντες παρῆσαν φέροντες τοὺς χρησµούς, ἐνθαῦτα ὁ Κροῖσος ἕκαστα ἀναπτύσσων ἐπώρα τῶν συγγραµµάτων. Τῶν µὲν δὴ οὐδὲν προσίετό µιν ὁ δὲ ὡς τὸ ἐκ ελφῶν ἤκουσε, αὐτίκα προσεύχετό τε καὶ προσεδέξατο, νοµίσας µοῦνον εἶναι µαντήιον τὸ ἐν ελφοῖσι, ὅτι οἱ ἐξευρήκεε τὰ αὐτὸς ἐποίησε. Επείτε γὰρ δὴ διέπεµψε παρὰ τὰ χρηστήρια τοὺς θεοπρόπους, φυλάξας τὴν κυρίην τῶν ἡµερέων ἐµηχανᾶτο τοιάδε ἐπινοήσας τὰ ἦν ἀµήχανον ἐξευρεῖν τε καὶ ἐπιφράσασθαι, 0 χελώνην καὶ ἄρνα κατακόψας ὁµοῦ ἧψε αὐτὸς ἐν λέβητι χαλκέῳ χάλκεον ἐπίθηµα ἐπιθείς. 0 οὐδαµός = οὐδείς ὡς τάχιστα sobald τόνος, -ου h. Versmaß ψάµµος, -ου Sand κωφός stumm verstehen κραταίρινος mit harter Schale χελώνη, -ης Schildkröte ἕψω kochen ἄρνειος Lamm- 0 trans. Perf.P (+Akk.) zu ἐπιέννυµι jem. etwas umlegen =οἱ ἄλλοι χρησµός, -οῦ Orakelspruch ἀναπτύσσω auffalten =ἐφεώρα überblicken (+Gen.) προσίεµαι M: betreffen θεοπρόπος, -ου Orakelbefrager κύριος h. gültig, richtig µηχανάοµαι erdenken ἀµήχανος unmöglich 0 ἐπιφράζω M: ersinnen ἀρήν, ἀρνος m./f. Lamm λέβης, -ητος Kessel ἐπίθηµα, -ατος Deckel,- Peisistratos a) Das Geburtsorakel. Erste Machtergreifung. Ιπποκράτει γὰρ ἐόντι ἰδιώτῃ καὶ θεωρέοντι τὰ Ολύµπια τέρας ἐγένετο µέγα θύσαντος γὰρ αὐτοῦ τὰ ἱρὰ οἱ λέβητες ἐπεστεῶτες καὶ κρεῶν τε ἐόντες ἔµπλεοι καὶ ὕδατος ἄνευ πυρὸς ἔζεσαν καὶ ὑπερέβαλον. Χίλων δὲ ὁ Λακεδαιµόνιος παρατυχὼν καὶ θεησάµενος τὸ τέρας συνε βούλευε Ιπποκράτει πρῶτα µὲν γυναῖκα µὴ ἄγεσθαι τεκνοποιὸν ἐς τὰ οἰκία, εἰ δὲ τυγχάνει ἔχων, δεύτερα τὴν γυναῖκα ἐκπέµπειν, καὶ εἴ τίς οἱ τυγχάνει ἐὼν παῖς, τοῦτον ἀπείπασθαι. 0 Οὐκ ὦν ταῦτα παραινέσαντος Χίλωνος πείθεσθαι θέλειν τὸν Ιπποκράτεα γενέσθαι οἱ µετὰ ταῦτα τὸν Πεισίστρατον τοῦτον, ὃς στασιαζόντων τῶν παράλων καὶ τῶν ἐκ τοῦ πεδίου Αθηναίων, καὶ τῶν µὲν προεστεῶτος Μεγακλέος τοῦ Αλκµέωνος, τῶν δὲ ἐκ τοῦ πεδίου Λυκούργου τοῦ Αριστολαΐδεω, καταφρονήσας τὴν τυραννίδα ἤγειρε τρίτην στάσιν, συλλέξας δὲ στασιώτας καὶ τῷ λόγῳ τῶν ὑπερακρίων προστὰς µηχανᾶται τοιάδε τρωµατίσας ἑωυτόν τε καὶ ἡµιόνους ἤλασε ἐς τὴν ἀγορὴν τὸ ζεῦγος ὡς ἐκπεφευγὼς τοὺς ἐχθρούς, οἵ µιν ἐλαύνοντα ἐς ἀγρὸν ἠθέλησαν ἀπολέσαι δῆθεν, (Vater d.peisistratos) =ὄντι τέρας, -ατος (Wunder-)Zeichen ἱρά = ἱερά Opfer(tier) λέβης, -ητος m. Kessel ἐπεστεῶτες Part. Perf. (intr.) zu ἐφίστηµι aufstellen ζέω kochen ὑπερβάλλω übergehen δεύτερα (Adv.) h. wenigstens 0 ἀπολέγω M: sich lossagen von ὦν = οὖν παραινέω empfehlen στασιάζω im Streit stehen πάραλος am Meer wohnend στάσις, -εως h.partei ὑπεράκριος in den Bergen wohnend προστάς zu προΐσταµαι s. zum Anführer m. τρωµ- = τραυµαιίζω verwunden δῆθεν (Adv.) vorgeblich

10 0 ἐδέετό τε τοῦ δήµου φυλακῆς τινος πρὸς αὐτοῦ κυρῆσαι, 0 πρότερον εὐδοκιµήσας ἐν τῇ πρὸς Μεγαρέας γενοµένῃ στρατηγίῃ, Νίσαιάν τε ἑλὼν καὶ ἄλλα ἀποδεξάµενος µεγάλα ἔργα. Ο δὲ δῆµος ὁ τῶν Αθηναίων ἐξαπατηθεὶς ἔδωκέ οἱ τῶν ἀστῶν καταλέξασθαι ἄνδρας τριηκοσίους οἳ δορυφόροι µὲν οὐκ ἐγένοντο Πεισιστράτου, κορυνηφόροι δέ ξύλων γὰρ κορύνας ἔχοντες εἵποντό οἱ ὄπισθε. Συνεπαναστάντες δὲ οὗτοι ἅµα Πεισιστράτῳ ἔσχον τὴν ἀκρόπολιν. Ενθα δὴ ὁ Πεισίστρατος ἦρχε Αθηναίων, οὔτε τιµὰς τὰς ἐούσας συνταράξας οὔτε θέσµια µεταλλάξας, ἐπί τε τοῖσι κατεστεῶσι ἔνεµε τὴν πόλιν κοσµέων καλῶς τε καὶ εὖ. 0 κυρέω + Gen. erlangen εὐδοκιµέω Ansehen haben ἀποδεξάµενος = ἀποδειξάµενος δίδωµι + Inf. erlauben ὁ κορυνηφόρος Knüppelträger θέσµια, -ων (altes) Recht τὰ καθεστ(ε)ῶτα die bestehenden Verhältnisse Peisistratos wird bald wieder gestürzt und der Parteienkampf beginnt von neuem. Megakles sucht ihn durch Verheiratung mit seiner Tochter zum Verbündeten zu gewinnen und verspricht Unterstützung für eine zweite Machtergreifung. b) Zweite Machtergreifung. Zweiter Sturz 0. Μηχανῶνται δὴ ἐπὶ τῇ κατόδῳ πρῆγµα εὐηθέστατον, ὡς ἐγὼ εὑρίσκω, µακρῷ (ἐπεί γε ἀπεκρίθη ἐκ παλαιτέρου τοῦ βαρβάρου ἔθνεος τὸ Ελληνικὸν ἐὸν καὶ δεξιώτερον καὶ εὐηθείης ἠλιθίου ἀπηλλαγ µένον µᾶλλον), εἰ καὶ τότε γε οὗτοι ἐν Αθηναίοισι τοῖσι πρώτοισι λεγοµένοισι εἶναι Ελλήνων σοφίην µηχανῶνται τοιάδε. Εν τῷ δήµῳ τῷ Παιανιέι ἦν γυνή, τῇ οὔνοµα ἦν Φύη, µέγαθος ἀπὸ τεσσέρων πήχεων ἀπολείπουσα τρεῖς δακτύλους καὶ ἄλλως εὐειδής. Ταύτην τὴν γυναῖκα σκευάσαντες πανοπλίῃ, 0 ἐς ἅρµα ἐσβιβάσαντες καὶ προδέξαντες σχῆµα οἷόν τι ἔµελλε εὐπρεπέστατον φανέεσθαι ἔχουσα, ἤλαυνον ἐς τὸ ἄστυ, προδρόµους κήρυκας προπέµψαντες, οἳ τὰ ἐντεταλµένα ἠγόρευον ἀπικόµενοι ἐς τὸ ἄστυ, λέγοντες τοιάδε Ω Αθηναῖοι, δέκεσθε ἀγαθῷ νόῳ Πεισίστρατον, τὸν αὐτὴ ἡ Αθηναίη τιµήσασα ἀνθρώπων µάλιστα κατάγει ἐς τὴν ἑωυτῆς ἀκρόπολιν. Οἱ µὲν δὴ ταῦτα διαφοιτῶντες ἔλεγον, αὐτίκα δὲ ἔς τε τοὺς δήµους φάτις ἀπίκετο ὡς Αθηναίη Πεισίστρατον κατάγει, καὶ οἱ ἐν τῷ ἄστει πειθόµενοι τὴν γυναῖκα εἶναι αὐτὴν τὴν θεὸν προσεύχοντό τε τὴν ἄνθρωπον καὶ ἐδέκοντο Πεισίστρατον. Απολαβὼν δὲ τὴν τυραννίδα τρόπῳ τῷ εἰρηµένῳ ὁ Πεισίστρατος κατὰ τὴν ὁµολογίην τὴν πρὸς Μεγακλέα γενοµένην γαµέει τοῦ Μεγακλέος τὴν θυγατέρα. Οἷα δὲ παίδων τέ οἱ ὑπαρχόντων νεηνιέων καὶ λεγοµένων ἐναγέων εἶναι τῶν Αλκµεωνιδέων, οὐ βουλόµενός οἱ γενέσθαι ἐκ τῆς νεογάµου γυναικὸς τέκνα ἐµίσγετό 0 οἱ οὐ κατὰ νόµον. Τὰ µέν νυν πρῶτα ἔκρυπτε ταῦτα ἡ γυνή, µετὰ δέ, εἴτε ἱστορεούσῃ εἴτε καὶ οὔ, φράζει τῇ ἑωυτῆς µητρί, ἡ δὲ τῷ ἀνδρί. Τὸν δὲ δεινόν τι ἔσχε ἀτιµάζεσθαι πρὸς Πεισιστράτου. Οργῇ δὲ ὡς εἶχε καταλλάσσετο τὴν ἔχθρην τοῖσι στασιώτῃσι. Μαθὼν δὲ ὁ κάθοδος, - ου f. Rückkehr εὐήθης naiv, kindisch ἀποκρίνοµαι sich absondern τοῦ βαρβάρου (Gen.comp.) ἠλίθιος leichtgläubig von denen es heißt, dass sie... Παιανεύς, -έως von Paiania ἀπὸ...δακτύλους einen Fingerbreit kleiner als Ellen = über,0 m εὐειδής anziehend 0 πανοπλία, -ας volle Rüstung ἐσβιβάζω aufsteigen lassen προδέξαντες = προδείξαντες ἐντέλλω auftragen δέκοµαι = δέχοµαι διαφοιτάω (her)umgehen φάτις, -εως Gerücht ὁµολογία, -ας Vereinbarung = νεανιῶν (adjektiv.) ἐναγής fluchbeladen 0 µίσγοµαι = µείγνυµαι ἱστορέω ausfragen empfand es als fürchterliche Schande καταλάσσω M: beilegen ἔχθρα, -ας Feindschaft στασιώτης, -ου h. polit.gegner

11 Πεισίστρατος τὰ ποιεύµενα ἐπ ἑωυτῷ ἀπαλλάσσετο ἐκ τῆς χώρης τὸ παράπαν. Peisistratos plant seine endgültige Rückkehr sorgfältig aus dem Exil; er wird dabei von Verbündeten aus anderen Griechenstädten unterstützt. Nach elf Jahren beginnt er den Einmarsch in Attika. c) Schlachtorakel. Sieg über das Heer der Demokraten und dritte Machtergreifung. Καὶ πρῶτον τῆς Αττικῆς ἴσχουσι Μαραθῶνα. Εν δὲ τούτῳ τῷ χώρῳ σφι στρατοπεδευοµένοισι οἵ τε ἐκ τοῦ ἄστεος στασιῶται ἀπίκοντο, ἄλλοι τε ἐκ τῶν δήµων προσέρρεον, τοῖσι ἡ τυραννὶς πρὸ ἐλευθερίης ἦν ἀσπαστότερον. Οὗτοι µὲν δὴ συνηλίζοντο Αθηναίων δὲ οἱ ἐκ τοῦ ἄστεος, ἕως µὲν Πεισίστρατος τὰ χρήµατα ἤγειρε, καὶ µεταῦτις ὡς ἔσχε Μαραθῶνα, λόγον οὐδένα εἶχον, ἐπείτε δὲ ἐπύθοντο ἐκ τοῦ Μαραθῶνος αὐτὸν πορεύεσθαι ἐπὶ τὸ ἄστυ, οὕτω δὴ βοηθέουσι ἐπ αὐτόν. Καὶ οὗτοί τε πανστρατιῇ ἤισαν ἐπὶ τοὺς κατιόντας, καὶ οἱ ἀµφὶ Πεισίστρατον, ὡς ὁρµηθέντες ἐκ Μαραθῶνος ἤισαν ἐπὶ τὸ ἄστυ, ἐς τὠυτὸ συνιόντες ἀπικνέονται ἐπὶ Παλληνίδος Αθηναίης ἱρὸν καὶ ἀντία ἔθεντο τὰ ὅπλα. Ενθαῦτα θείῃ ποµπῇ χρεώµενος παρίσταται Πεισιστράτῳ Αµφίλυτος ὁ Ακαρνὰν χρησµολόγος ἀνήρ, ὅς οἱ προσιὼν χρᾷ ἐν ἑξαµέτρῳ τόνῳ 0 τάδε λέγων Ερριπται δ ὁ βόλος, τὸ δὲ δίκτυον ἐκπεπέτασται, θύννοι δ οἱµήσουσι σεληναίης διὰ νυκτός. Ο µὲν δή οἱ ἐνθεάζων χρᾷ ταῦτα, Πεισίστρατος δὲ συλλαβὼν τὸ χρηστήριον καὶ φὰς δέκεσθαι τὸ χρησθὲν ἐπῆγε τὴν στρατιήν. Αθηναῖοι δὲ οἱ ἐκ τοῦ ἄστεος πρὸς ἄριστον τετραµµένοι ἦσαν δὴ τηνικαῦτα καὶ µετὰ τὸ ἄριστον µετεξέτεροι αὐτῶν οἱ µὲν πρὸς κύβους, οἱ δὲ πρὸς ὕπνον. Οἱ δὲ ἀµφὶ Πεισίστρατον ἐσπεσόντες τοὺς Αθηναίους τρέπουσι. Φευγόντων δὲ τούτων βουλὴν ἐνθαῦτα σοφωτάτην Πεισίστρατος ἐπιτεχνᾶται, ὅκως 0 µήτε ἁλισθεῖεν ἔτι οἱ Αθηναῖοι διεσκεδασµένοι τε εἶεν ἀναβιβάσας τοὺς παῖδας ἐπὶ ἵππους προέπεµπε, οἱ δὲ καταλαµβάνοντες τοὺς φεύγοντας ἔλεγον τὰ ἐντεταλµένα ὑπὸ Πεισιστράτου, θαρσέειν τε κελεύοντες καὶ ἀπιέναι ἕκαστον ἐπὶ τὰ ἑωυτοῦ. Πειθοµένων δὲ τῶν Αθηναίων, οὕτω δὴ Πεισίστρατος τὸ τρίτον σχὼν Αθήνας ἐρρίζωσε τὴν τυραννίδα ἐπικούροισί τε πολλοῖσι καὶ χρηµάτων συνόδοισι, τῶν µὲν αὐτόθεν, τῶν δὲ ἀπὸ Στρυµόνος ποταµοῦ συνιόντων, ὁµήρους τε τῶν παραµεινάντων Αθηναίων καὶ µὴ αὐτίκα φυγόντων παῖδας λαβὼν καὶ καταστήσας ἐς Νάξον. στρατοπεδεύω/m (mit dem Heer) lagern στασιώτης, -ου h. Parteigänger ἀσπαστός willkommen συναλίζω versammeln nahmen nicht ernst κάτειµι (aus der Verbannung) zurückkehren = ἱερόν Ἀκαρνάν, -ᾶνος aus Akarnanien = χρῇ weissagt 0 τόνος, -ου h. Versmaß βόλος, -ου der Wurf (des Netzes) πετάννυµι ausspannen θύννος Thunfisch οἱµάω losstürzen in prophetischer Verzückung δέκοµαι = δέχοµαι ἄριστον, -ου Frühstück τηνικαῦτα gerade µετεξέτεροι einige/andere 0 = ὅπως ἁλίζω sammeln διασκεδάννυµι zerstreuen ἀναβιβάζω aufsteigen lassen ἐντέλλω auftragen ῥιζόω verwurzeln=festigen σύνοδος, ου f. Einkünfte Στρύµων, -ονος Fluss in Thrakien, (wo P. Minen betrieb) mit P. verbündeter Inselstaat

12 ,- Paktyes der Lyder Kaum hat Kyros der Große nach seinem Sieg über die Lyder deren König Kroisos begnadigt und sich mit ihm als Begleiter wieder in Richtung Persien aufgemacht, zettelt der Adelige Paktyes einen Aufstand unter den Lydern an, von dem in der Folge auch die ionischen Griechenstädte betroffen sind. a) Der Rat des Krösus.. Πυθόµενος δὲ κατ ὁδὸν ταῦτα ὁ Κῦρος εἶπε πρὸϛ Κροῖσον τάδε Κροῖσε, τί ἔσται τέλος τῶν γινοµένων τούτων ἐµοί; Οὐ παύσονται Λύδοι, ὡς οἴκασι πρήγµατα παρέχοντες καὶ αὐτοὶ ἔχοντες. Φροντίζω, µὴ ἄριστον ᾖ ἐξανδραποδίσασθαί σφεας ὁµοίωϛ γάρ µοι νῦν γε φαίνοµαι πεποιηκέναι, ὡς εἴ τιϛ πατέρα ἀποκτείνας τῶν παίδων αὐτοῦ φείσαιτο. Ὣς δὲ καὶ ἐγὼ Λυδῶν τὸν µὲν πλέον τι ἢ πατέρα ἐόντα σὲ λαβὼν ἄγω, αὐτοῖσι δὲ Λυδοῖσι τὴν πόλιν παρέδωκα καὶ ἔπειτα θωµάζω, εἴ µοι ἀποστᾶσι. Ὁ µὲν δὴ τά περ ἐνόεε ἔλεγε, ὁ δ ἀµείβετο τοῖσδε, δείσαϛ µὴ ἀναστάτουϛ ποιήσῃ τὰς Σάρδις Ὦ βασιλεῦ, τὰ µὲν οἰκότα εἴρηκας, σὺ µέντοι µὴ πάντα θυµῷ χρέο µηδὲ πόλιν ἀρχαίην ἐξαναστάσῃς ἀναµάρτητον 0 ἐοῦσαν καὶ τῶν πρότερον καὶ τῶν νῦν ἑστεώτων τὰ µὲν γὰρ πρότερον ἐγώ τε ἔπρηξα καὶ ἐγὼ κεφαλῇ ἀναµάξας φέρω τὰ δὲ νῦν παρεόντα ΠακτύηϚ γάρ ἐστι ὁ ἀδικέων, τῷ σὺ ἐπέτρεψαϛ Σάρδις, οὗτοϛ δότω τοι δίκην. Λυδοῖσι δὲ συγγνώµην ἔχων τάδε αὐτοῖσι ἐπίταξον, ὡς µήτε ἀποστέωσι µήτε δεινοί τοι ἔωσι ἄπειπε µέν σφι πέµψας ὅπλα ἀρήια µὴ ἐκτῆσθαι, κέλευε δέ σφεας κιθῶνάς τε ὑποδύνειν τοῖσι εἵµασι καὶ κοθόρνουϛ ὑποδέεσθαι, πρόειπε δὲ αὐτοῖσι κιθαρίζειν τε καὶ ψάλλειν καὶ καπηλεύειν παιδεύειν τοὺς παῖδας. Καὶ ταχέως σφέας, ὦ βασιλεῦ, γυναῖκας ἀντ ἀνδρῶν ὄψεαι γεγονότας, ὥστε οὐδὲν δεινοί τοι ἔσονται, µὴ ἀποστέωσι. = ἐοίκασι(ν) sie scheinen πραγµατα παρέχειν Schwierigkeiten machen µή ob es nicht... ἐξανδραποδίζω versklaven = ὄντα = ἀφεστᾶσι(ν) Konj.Perf. τοῖσδε (dat. instr.) ἀνάστατοϛ umgeworfen = zerstört χρέο = χρῶ Imp. M. 0 ἀναµάρτητοϛ schuldlos (Gen.) die eingetretenen Ereignisse ἀναµάσσω aufstreichen; sich aufladen συγγνώµη Nachsicht = ἀποστῶσι(ν), ὦσι(ν) Konj. ἀρήιοϛ kriegstauglich ὑποδέοµαι (Schuhe) anlegen καπηλεύω Handel treiben = ὄψῃ οὐδὲν δεινοί keine Gefahr, dass sie... Paktyes flüchtet sich vor dem herannahenden Perserheer aus der Hauptstadt Sardes in die autonome Griechenstadt Kyme, wobei er sich auf die Unverletzlichkeit des Gastrechts, insbesondere gegenüber Schutzsuchenden, beruft. b) Die Verfolgung des Paktyes bis Kyme und das Orakel.. Μαζάρης δὲ ὁ Μῆδος ἐλάσας ἐπὶ τὰς Σάρδις τοῦ Κύρου στρατοῦ µοῖραν ὅσην δή κοτε ἔχων, ὡϛ οὐκ εὗρε ἔτι ἐόνταϛ τοὺς ἀµφὶ Πακτύην ἐν Σάρδισι, πρῶτα µὲν τοὺϛ Λυδοὺς ἠνάγκασε τὰς Κύρου ἐντολὰς ἐπιτελέειν ἐκ τούτου δὲ κελευσµοσύνηϛ Λυδοὶ τὴν πᾶσαν δίαιταν τῆϛ ζόης µετέβαλον. Μαζάρης δὲ µετὰ τοῦτο ἔπεµπε εἰϛ τὴν Κύµην ἀγγέλους ἐκδιδόναι κελεύων τὸν Πακτύην. Οἱ δὲ Κυµαῖοι ἔγνωσαν συµβουλῆς πέρι ἐς θεὸν ἀνοῖσαι τὸν ἐν ἐλάσας (intransitiv) µοῖρα Teil ὅσοϛ...ποτέ ein gewisser (größenmäßig) ἐντολή, -ῆς Auftrag Lebensweise (ζόη = ζωή) µεταβάλλω ändern γιγνώσκω h. entscheiden ἀναφέρω intr.: jem.vorlegen

13 Βραγχίδῃσι. Ἦν γὰρ αὐτόθι µαντήιον ἐκ παλαιοῦ ἱδρυµένον, τῷ Ἴωνές τε πάντεϛ καὶ Αἰολέες ἐώθεσαν χρᾶσθαι. Ὁ δὲ χῶρος οὗτόϛ ἐστι τῆς Μιλησίης ὑπὲρ Πανόρµου λιµένος. Βραγχίδαι, -ῶν Priestergeschlecht = Orakel (bei Milet). Πέµψαντες οὖν οἱ Κυµαῖοι ἐς τοὺς Βραγχίδας θεοπρόπους 0 εἰρώτευν περὶ Πακτύην ὁκοῖόν τι ποιέοντες θεοῖσι µέλλοιεν χαριεῖσθαι ἐπειρωτῶσι δέ σφι ταῦτα χρηστήριον ἐγένετο ἐκδιδόναι Πακτύην Πέρσῃσι. Ταῦτα δὲ ὡς ἀπενειχθέντα ἤκουσαν οἱ Κυµαῖοι, ὁρµέατο ἐκδιδόναι. Ὁρµηµένου δὲ ταύτῃ τοῦ πλήθους Ἀριστόδικος ὁ Ἡρακλείδεω ἀνὴρ τῶν ἀστῶν ἐὼν δόκιµοϛ ἔσχε µὴ ποιῆσαι ταῦτα Κυµαίους, ἀπιστέων τε τῷ χρησµῷ καὶ δοκέων τοὺϛ θεοπρόπους οὐ λέγειν ἀληθέως, ἐς ὃ τὸ δεύτερον περὶ Πακτύεω ἐπειρησόµενοι ἤισαν ἄλλοι θεοπρόποι, τῶν καὶ Ἀριστόδικος ἦν.. Ἀπικοµένων δὲ ἐς ΒραγχίδαϚ ἐχρηστηριάζετο ἐκ πάντων Ἀριστόδικος ἐπειρωτῶν τάδε Ὦναξ, ἦλθε παρ ἡµέαϛ ἱκέτης Πακτύης ὁ ΛυδὸϚ φεύγων θάνατον βίαιον πρὸϛ Περσέων οἱ δέ µιν ἐξαιτέονται προεῖναι Κυµαίους κελεύοντες. Ἡµεῖς δὲ δειµαίνοντες τὴν Περσέων δύναµιν τὸν ἱκέτην ἐς τόδε οὐ τετολµήκαµεν ἐκδιδόναι, πρὶν ἂν τὸ ἀπὸ σεῦ ἡµῖν δηλωθῇ ἀτρεκέως 0 ὁκότερα ποιέωµεν. Ὁ µὲν ταῦτα ἐπειρώτα, ὁ δ αὖτις τὸν αὐτόν σφι χρησµὸν ἔφαινε κελεύων ἐκδιδόναι Πακτύην Πέρσῃσι. Πρὸς ταῦτα ὁ Ἀριστόδικος ἐκ προνοίης ἐποίεε τάδε περιιὼν τὸν νηὸν κύκλῳ ἐξαίρεε τοὺϛ στροθοὺς καὶ ἄλλα ὅσα ἦν νενοσσευµένα ὀρνίθων γένεα ἐν τῷ νηῷ. Ποιέοντος δὲ αὐτοῦ ταῦτα λέγεται φωνὴν ἐκ τοῦ ἀδύτου γενέσθαι φέρουσαν µὲν πρὸς τὸν Ἀριστόδικον, λέγουσαν δὲ τάδε Ἀνοσιώτατε ἀνθρώπων, τί τάδε τολµᾷς ποιέειν; ΤοὺϚ ἱκέτας µου ἐκ τοῦ νηοῦ κεραΐζεις; Ἀριστόδικον δὲ οὐκ ἀπορήσαντα πρὸϛ ταῦτα εἰπεῖν Ὦναξ, αὐτὸϛ µὲν οὕτω τοῖσι ἱκέτῃσι βοηθέεις, ΚυµάουϚ δὲ κελεύεις τὸν ἱκέτην ἐκδιδόναι; Τὸν δὲ αὖτις ἀµείψασθαι τοισίδε Ναὶ κελεύω, ἵνα γε ἀσεβήσαντες θᾶσσον ἀπόλησθε, ὡς µὴ τὸ λοιπὸν περὶ ἱκετέων ἐκδόσιος ἔλθητε ἐπὶ τὸ χρηστήριον. 0. Ταῦτα ὡς ἀπενειχθέντα ἤκουσαν οἱ Κυµαῖοι, οὐ βουλόµενοι οὔτε ἐκδόντες ἀπολέσθαι οὔτε παρ ἑωυτοῖσι ἔχοντες πολιορκέεσθαι, ἐκπέµπουσι αὐτὸν ἐϛ Μυτιλήνην. 0 θεοπρόπος, -ου Orakelbefrager = ἠρώτων ἀποφέρω zurückmelden = ὥρµηντο sie waren daran ἔχω h. von etw. abhalten ἐς ὅ bis χρηστηριάζοµαι Orakel einholen βίαιος () gewaltsam προΐηµι ausliefern δειµαίνω fürchten 0 ἀτρεκέως unzweifelhaft = ὁπότερον was (von beiden) mit Absicht (überlegterweise) στροθός, -οῦ Sperling ἄδυτον, -ου Allerheiligstes φέρω intr.: sich richten (an) ἀνόσιος gottlos κεραΐζω ausrotten dann nicht mehr πολιορκέω belagern Als die Mytilener Paktyes den Persern gegen Bezahlung ausliefern wollen, retten ihn die Kymäer noch mit einem Schiff nach Chios. Die Chier liefern ihn schließlich um Geld aus, wofür sie mit Missernten und Verweigerung ihrer Opfer von den Göttern bestraft werden.

14 ,; Babylonische Sitten. Ο µὲν σοφώτατος ὅδε κατὰ γνώµην τὴν ἡµετέρην, τῷ καὶ Ιλλυριῶν Ενετοὺς πυνθάνοµαι χρᾶσθαι. Κατὰ κώµας ἑκάστας ἅπαξ τοῦ ἔτεος ἑκάστου ἐποιέετο τάδε. Οσαι αἰεὶ παρθένοι γινοίατο γάµων ὡραῖαι, ταύτας ὅκως συναγάγοιεν πάσας, ἐς ἓν χωρίον ἐσάγεσκον ἁλέας, πέριξ δὲ αὐτὰς ἵστατο ὅµιλος ἀνδρῶν. Ανιστὰς δὲ κατὰ µίαν ἑκάστην κῆρυξ πωλέεσκε, 0 πρῶτα µὲν τὴνεὐειδεστάτην ἐκ πασέων, µετὰ δέ, ὅκως αὕτη εὑροῦσα πολλὸν χρυσίον πρηθείη, ἄλλην ἀνεκήρυσσε ἣ µετ ἐκείνην ἔσκε εὐειδεστάτη. Επωλέοντο δὲ ἐπὶ συνοικήσι. Οσοι µὲν δὴ ἔσκον εὐδαίµονες τῶν Βαβυλωνίων ἐπίγαµοι, ὑπερβάλλοντες ἀλλήλους ἐξωνέοντο τὰς καλλιστευούσας ὅσοι δὲ τοῦ δήµου ἔσκον ἐπίγαµοι, οὗτοι δὲ εἴδεος µὲν οὐδὲν ἐδέοντο χρηστοῦ, οἱ δ αὖ χρήµατά τε καὶ αἰσχίονας παρθένους ἐλάµβανον. Ως γὰρ δὴ διεξέλθοι ὁ κῆρυξ πωλέων τὰς εὐειδεστάτας τῶν παρθένων, ἀνίστη ἂν 0 τὴν ἀµορφεστάτην ἢ εἴ τις αὐτέων ἔµπηρος ἦν, καὶ ταύτην ἀνεκήρυσσε, ὅστις θέλοι ἐλάχιστον χρυσίον λαβὼν συνοικέειν αὐτῇ, ἐς ὃ τῷ τὸ ἐλάχιστον ὑπισταµένῳ προσέκειτο. Τὸ δὴ ὦν χρυσίον ἐγίνετο ἀπὸ τῶν εὐειδέων παρθένων, καὶ οὕτως αἱ εὔµορφοι τὰς ἀµόρφους καὶ ἐµπήρους ἐξεδίδοσαν. Εκδοῦναι δὲ τὴν ἑωυτοῦ θυγατέρα ὅτεῳ βούλοιτο ἕκαστος οὐκ ἐξῆν οὐδὲ ἄνευ ἐγγυητέω ἀπαγαγέσθαι τὴν παρθένον πριάµενον, ἀλλ ἐγγυητὰς χρῆν καταστήσαντα ἦ µὲν συνοικήσειν αὐτῇ, οὕτω ἀγαγέσθαι εἰ δὲ µὴ συµφεροίατο, ἀποφέρειν τὸ χρυσίον ἔκειτο νόµος. Εξῆν δὲ καὶ ἐξ ἄλλης ἐλθόντα κώµης τὸν βουλόµενον ὠνέεσθαι. Ο µέν νυν κάλλιστος νόµος οὗτός σφι ἦν, οὐ µέντοι νῦν γε διατελέει ἐών, ἄλλο δέ τι ἐξευρήκασι νεωστὶ 0 γενέσθαι, ἵνα µὴ ἀδικοῖεν αὐτὰς µηδ ἐς ἑτέραν πόλιν ἄγωνται ἐπείτε γὰρ ἁλόντες ἐκακώθησαν καὶ οἰκοφθορήθησαν, πᾶς τις τοῦ δήµου βίου σπανίζων καταπορνεύει τὰ θήλεα τέκνα.. Ο δὲ δὴ αἴσχιστος τῶν νόµων ἐστὶ τοῖσι Βαβυλωνίοισι ὅδε δεῖ πᾶσαν γυναῖκα ἐπιχωρίην ἱζοµένην ἐς ἱρὸν Αφροδίτης ἅπαξ ἐν τῇ ζόῃ µιχθῆναι ἀνδρὶ ξείνῳ. Πολλαὶ δὲ καὶ οὐκ ἀξιούµεναι ἀναµίσγεσθαι τῇσι ἄλλῃσι, οἷα πλούτῳ ὑπερφρονέουσαι, ἐπὶ ζευγέων ἐν καµάρῃσι 0 ἐλάσασαι πρὸς τὸ ἱρὸν ἑστᾶσι, θεραπηίη δέ σφι ὄπισθε ἕπεται πολλή. Αἱ δὲ πλέονες ποιεῦσι ὧδε ἐν τεµένει Αφροδίτης κατέαται στέφανον περὶ τῇσι κεφαλῇσι ἔχουσαι θώµιγγος πολλαὶ γυναῖκες αἱ µὲν γὰρ προσέρχονται, αἱ δὲ ἀπέρχονται. Σχοινοτενέες δὲ διέξοδοι πάντα τρόπον ὁδῶν ἔχουσι διὰ τῶν γυναικῶν, δι ὧν οἱ ξεῖνοι διεξιόντες ἐκλέγονται. Ενθα ἐπεὰν erg. νόµος = ᾧ = die Veneter κώµη, -ης Dorf = γίγνοιντο ὡραῖος im jugendlichen bzw. richtigen Alter = Akk.Pl.f. zu ἁλεῖς alle zusammen πέριξ +Akk. rings um... einzeln 0 = Impf. iterativ zu πωλέω verkaufen εὐειδής schön (temporal) = Opt.Aor.P zu πιπράσκω verkaufen ἀνα- κηρύττω ausrufen ἦν (iterativ) Dat.Sg. zu συνοίκησις (geschlechtliches) Zusammenleben ἐπίγαµος heiratsfähig ἐξωνέοµαι wegkaufen a) opt.iter. b) ab geschlossen! 0 allenfalls (nicht irreal!) Komp. zu ἄµορφος hässlich ἔµπηρος behindert ὑφίσταµαι h. bieten war zugeschlagen brachten an den Mann = ᾧτινι ἐγγυητής, -οῦ Bürge καθίστηµι h. (Bürgen) stellen = Opt..Pl.M zu συµφέρω, P. h. zusammenpassen 0 vor kurzem (Adv.) Part.Wurzelaor. zu ἁλίσκοµαι niedergedrückt werden κακόω P: (vom Unglück) erniedrigt werden οἰκοφθορέω das Haus zugrunderichten σπανίζω Mangel leiden an (+Gen.) καταπορνεύω prostituieren ἐπιχώριος aus dem Land = ἱερόν ὑπερφρονέω hochmütig sein ζεῦγος, -ους Wagen 0 καµάρα, -ας Kammer, Verdeck = κάθηνται θῶµιγξ, -ιγγος f. Schnur σχοινοτενής gerade

15 ἵζηται γυνή, οὐ πρότερον ἀπαλλάσσεται ἐς τὰ οἰκία ἤ τίς οἱ ξείνων ἀργύριον ἐµβαλὼν ἐς τὰ γούνατα µιχθῇ ἔσω τοῦ ἱροῦ. Εµβαλόντα δὲ δεῖ εἰπεῖν τοσόνδε Επικαλέω τοι τὴν θεὸν Μύλιττα. Μύλιττα δὲ καλέουσι τὴν Αφροδίτην Ασσύριοι. Τὸ δὲ ἀργύριον µέγαθός ἐστι ὅσον ὦν οὐ γὰρ µὴ ἀπώσηται οὐ γάρ οἱ θέµις ἐστί γίνεται γὰρ ἱρὸν τοῦτο τὸ ἀργύριον τῷ δὲ πρώτῳ ἐµβαλόντι ἕπεται οὐδὲ ἀποδοκιµᾷ οὐδένα. Επεὰν δὲ µιχθῇ, ἀποσιωσαµένη τῇ θεῷ ἀπαλλάσσεται ἐς τὰ οἰκία, καὶ τὠπὸ τούτου οὐκ οὕτω µέγα τί οἱ δώσεις, ὥς µιν λάµψεαι. Οσαι µέν νυν εἴδεός τε ἐπαµµέναι 0 εἰσὶ καὶ µεγάθεος, ταχὺ ἀπαλλάσσονται, ὅσαι δὲ ἄµορφοι αὐτέων εἰσί, χρόνον πολλὸν προσµένουσι οὐ δυνάµεναι τὸν νόµον ἐκπλῆσαι καὶ γὰρ τριέτεα καὶ τετραέτεα µετεξέτεραι χρόνον µένουσι. Ενιαχῇ δὲ καὶ τῆς Κύπρου ἐστὶ παραπλήσιος τούτῳ νόµος. (gerade) von einem gewissen Wert ἀπωθέω von sich stoßen ἀποδοκιµάω von sich weisen ἀφοσιόω entsühnen von da an =.Sg.F zu λαµβάνω 0 = Part.Perf..zu ἐφάπτω Μ: erreichen, begabt sein mit (+Gen.) τριέτης von Jahren µετεξέτεροι einige (andere) ἐνιαχῇ mancherorts,- Das Ende des Kyros Kyros der Große ist ins Land der Massageten (östl. des Kaspischen Meers) vorgedrungen. Um des schwer im Feld zu besiegenden Gegners (die feindliche Armee wird vom Sohn der Königin Tomyris geführt) habhaft zu werden, verfolgt er eine List, zu der ihm Kroisos geraten hat: er lässt scheinbar arglos im persischen Lager ein großes Mahl mit diversen Köstlichkeiten anrichten, die den Massageten weitgehend unbekannt sind. a) Die Falle und Kyros Erfolg gegen die Massageten.. Μετὰ δὲ ταῦτα Κύρου τε καὶ Περσέων τοῦ καθαροῦ τοῦ στρατοῦ ἀπελάσαντος ὀπίσω ἐπὶ τὸν Αράξην, λειφθέντος δὲ τοῦ ἀχρηίου, ἐπελθοῦσα τῶν Μασσαγετέων τριτηµορὶς τοῦ στρατοῦ τούς τε λειφθέντας τῆς Κύρου στρατιῆς ἐφόνευε ἀλεξοµένους καὶ τὴν προκειµένην ἰδόντες δαῖτα, ὡς ἐχειρώσαντο τοὺς ἐναντίους, κλιθέντες ἐδαίνυντο, πληρωθέντες δὲ φορβῆς καὶ οἴνου ηὗδον. Οἱ δὲ Πέρσαι ἐπελθόντες πολλοὺς µέν σφεων ἐφόνευσαν, πολλῷ δ ἔτι πλέονας ἐζώγρησαν, καὶ ἄλλους καὶ τὸν τῆς βασιλείης Τοµύριος παῖδα, στρατηγέοντα Μασσαγετέων, τῷ οὔνοµα ἦν Σπαργαπίσης.. Η δέ, πυθοµένη τά τε περὶ τὴν στρατιὴν γεγονότα καὶ τὰ περὶ τὸν παῖδα, πέµπουσα κήρυκα παρὰ Κῦρον ἔλεγε τάδε Απληστε 0 αἵµατος Κῦρε, µηδὲν ἐπαρθῇς τῷ γεγονότι τῷδε πρήγµατι, εἰ ἀµπελίνῳ καρπῷ, τῷ περ αὐτοὶ ἐµπιπλάµενοι µαίνεσθε οὕτως ὥστε κατιόντος τοῦ οἴνου ἐς τὸ σῶµα ἐπαναπλέειν ὑµῖν ἔπεα κακά, τοιούτῳ φαρµάκῳ δολώσας ἐκράτησας παιδὸς τοῦ ἐµοῦ, ἀλλ οὐ µάχῃ κατὰ τὸ καρτερόν. Νῦν ὦν ἐµέο εὖ παραινεούσης ὑπόλαβε τὸν λόγον Ἀποδούς µοι τὸν παῖδα ἄπιθι ἐκ τῆσδε τῆς χώρης ἀζήµιος, Μασσαγετέων τριτηµορίδι τοῦ στρατοῦ κατυβρίσας. Εἰ δὲ ταῦτα οὐ ποιήσεις, ἥλιον ἐπόµνυµί τοι τὸν Μασσαγετέων die reguläre Feldarmee ἀχρεῖος untauglich τριτηµορίς, -ίδος dritter Teil ἀλέξοµαι Μ sich verteidigen δαίς, δαιτός f. (Gast-)Mahl χειρόω überwältigen δαίνυµι M: speisen φορβή, -ῆς Speise ζωγρέω (lebend) fangen 0 ἄπληστος unersättlich Aor.P zu ἐπαίρω stolz machen ἀµπέλινος vom Weinstock ἐπαναπλέω emporschwimmen, auftauchen δολόω überlisten ὦν=οὖν παραινέω raten ἀζήµιος ungestraft καθυβρίζω +Dat. Gewalt antun, misshandeln

16 δεσπότην, ἦ µέν σε ἐγὼ καὶ ἄπληστον ἐόντα αἵµατος κορέσω. Κῦρος µὲν ἐπέων οὐδένα τούτων ἀνενειχθέντων 0 ἐποιέετο λόγον. Ο δὲ τῆς βασιλείης Τοµύριος παῖς Σπαργαπίσης, ὥς µιν ὅ τε οἶνος ἀνῆκε καὶ ἔµαθε ἵνα ἦν κακοῦ, δεηθεὶς Κύρου ἐκ τῶν δεσµῶν λυθῆναι ἔτυχε, ὡς δὲ ἐλύθη τε τάχιστα καὶ τῶν χειρῶν ἐκράτησε, διεργάζεται ἑωυτόν. Καὶ δὴ οὗτος µὲν τρόπῳ τοιούτῳ τελευτᾷ. κορέω-κορέσω etc. sättigen 0 ἀναφέρω zurückmelden λόγον ποιέοµαι s. um etwas kümmern κακοῦ Gen.part. erreichte es auch ὡς τάχιστα sobald διεργάζοµαι s.töten b) Niederlage und Blut -Rache. Τόµυρις δέ, ὥς οἱ Κῦρος οὐκ ἐσήκουσε, συλλέξασα πᾶσαν τὴν ἑωυτῆς δύναµιν συνέβαλε Κύρῳ. Ταύτην τὴν µάχην, ὅσαι δὴ βαρβάρων ἀνδρῶν µάχαι ἐγένοντο, κρίνω ἰσχυροτάτην γενέσθαι. Καὶ δὴ καὶ πυνθάνοµαι οὕτω τοῦτο γενόµενον. Πρῶτα µὲν γὰρ λέγεται αὐτοὺς διαστάντας ἐς ἀλλήλους τοξεύειν, µετὰ δέ, ὥς σφι τὰ βέλεα ἐξετετόξευτο, συµπεσόντας τῇσι αἰχµῇσί τε καὶ τοῖσι ἐγχειριδίοισι συνέχεσθαι. Χρόνον τε δὴ ἐπὶ πολλὸν συνεστάναι µαχοµένους καὶ οὐδετέρους ἐθέλειν φεύγειν τέλος δὲ οἱ Μασσαγέται περιεγένοντο. Η τε δὴ πολλὴ τῆς Περσικῆς στρατιῆς αὐτοῦ ταύτῃ διεφθάρη καὶ δὴ καὶ αὐτὸς Κῦρος τελευτᾷ, βασιλεύσας τὰ πάντα ἑνὸς δέοντα τριήκοντα ἔτεα. Ασκὸν δὲ πλήσασα αἵµατος ἀνθρωπηίου Τόµυρις ἐδίζητο ἐν τοῖσι τεθνεῶσι τῶν Περσέων τὸν Κύρου νέκυν, 0 ὡς δὲ εὗρε, ἐναπῆκε αὐτοῦ τὴν κεφαλὴν ἐς τὸν ἀσκόν λυµαινοµένη δὲ τῷ νεκρῷ ἐπέλεγε τάδε Σὺ µὲν ἐµὲ ζώουσάν τε καὶ νικῶσάν σε µάχῃ ἀπώλεσας παῖδα τὸν ἐµὸν ἑλὼν δόλῳ σὲ δ ἐγώ, κατάπερ ἠπείλησα, αἵµατος κορέσω. Τὰ µὲν δὴ κατὰ τὴν Κύρου τελευτὴν τοῦ βίου πολλῶν λόγων λεγοµένων ὅδε µοι ὁ πιθανώτατος εἴρηται. συµβάλλω auf jem.treffen aus der Distanz waren ausgeschossen = ausgegangen (Plqmpf.) συµπίπτω auf ein.losgehen ἐγχειρίδιον, -ου Dolch οὐδέτεροι keine (v.beiden) Seiten weniger als 0 Jahre (/-v.) ἀσκός, -οῦ Schlauch δίζηµι suchen 0 νέκυς, -υος h.leiche ἐπανίηµι hineinstecken λυµαίνοµαι (+Dat.) besudeln, schänden ἐµέ...ἀπώλεσας (Akk.d.zunächst betroffenen Person) κορέω-κορέσω etc. sättigen πιθανός glaubhaft, Die Bräuche der Massageten. Νόµοισι δὲ χρέωνται τοιοισίδε. Γυναῖκα µὲν γαµέει ἕκαστος, ταύτῃσι δὲ ἐπίκοινα χρέωνται τὸ γὰρ Σκύθας φασὶ Ελληνες ποιέειν, οὐ Σκύθαι εἰσὶ οἱ ποιεῦντες ἀλλὰ Μασσαγέται. Τῆς γὰρ ἐπιθυµήσῃ γυναικὸς Μασσαγέτης ἀνήρ, τὸν φαρετρεῶνα ἀποκρεµάσας πρὸ τῆς ἁµάξης µίσγεται ἀδέως. Οὖρος δὲ ἡλικίης σφι πρόκειται ἄλλος µὲν οὐδείς 0 ἐπεὰν δὲ γέρων γένηται κάρτα, οἱ προσήκοντές οἱ πάντες συνελθόντες θύουσί µιν καὶ ἄλλα πρόβατα ἅµα αὐτῷ, ἑψήσαντες δὲ τὰ κρέα κατευωχέονται. Ταῦτα µὲν τὰ ὀλβιώτατά σφι νενόµισται, τὸν δὲ νούσῳ τελευτήσαντα οὐ κατασιτέονται ἀλλὰ γῇ κρύπτουσι, συµφορὴν ποιεύµενοι ὅτι οὐκ ἵκετο ἐς τὸ τυθῆναι. = χρῶνται (Ind.) ἐπίκοινα (Adv.) alle gemeinsam = ὅ φαρετρεών, -ῶνος Köcher (als persönliches Erkennungszeichen) Part.Aor.A zu ἀποκρεµάνυµι weghängen (die M. sind auf Wagen unterwegs) ἀδεής schamlos οὖρος,-ου Grenze ἡλικία, -ας Lebensalter 0 sonst keine(r), aber... erg. τις κάρτα (Adv.) sehr Part.Aor. zu ἕψω kochen κατευωχέοµαι verschmausen ὄλβιος glücklich κατασιτέοµαι verspeisen

17 HERODOTS HISTORIEN:.Buch, Bekos Οἱ δὲ Αἰγύπτιοι, πρὶν µὲν ἢ Ψαµµήτιχον σφέων βασιλεῦσαι, ἐνόµιζον ἑωυτοὺς πρώτους γενέσθαι πάντων ἀνθρώπων. Επειδὴ δὲ Ψαµµήτιχος βασιλεύσας ἠθέλησε εἰδέναι οἵτινες γενοίατο πρῶτοι, ἀπὸ τούτου νοµίζουσι Φρύγας προτέρους γενέσθαι ἑωυτῶν, τῶν δὲ ἄλλων ἑωυτούς. Ψαµµήτιχος δὲ ὡς οὐκ ἐδύνατο πυνθανόµενος πόρον οὐδένα τούτου ἀνευρεῖν, οἳ γενοίατο πρῶτοι ἀνθρώπων, ἐπιτεχνᾶται τοιόνδε. Παιδία δύο νεογνὰ ἀνθρώπων τῶν ἐπιτυχόντων διδοῖ 0 ποιµένι τρέφειν ἐς τὰ ποίµνια τροφήν τινα τοιήνδε, ἐντειλάµενος µηδένα ἀντίον αὐτῶν µηδεµίαν φωνὴν ἱέναι, ἐν στέγῃ δὲ ἐρήµῃ ἐπ ἑωυτῶν κεῖσθαι αὐτὰ καὶ τὴν ὥρην ἐπαγινέειν σφι αἶγας, πλήσαντα δὲ τοῦ γάλακτος τἆλλα 0 διαπρήσσεσθαι. Ταῦτα δὲ ἐποίεέ τε καὶ ἐνετέλλετο ὁ Ψαµµήτιχος θέλων ἀκοῦσαι τῶν παιδίων, ἀπαλλαχθέντων τῶν ἀσήµων κνυζηµάτων, ἥντινα φωνὴν ῥήξουσι πρώτην. Τά περ ὦν καὶ ἐγένετο. Ως γὰρ διέτης χρόνος ἐγεγόνεε ταῦτα τῷ ποιµένι πρήσσοντι, ἀνοίγοντι τὴν θύρην καὶ ἐσιόντι τὰ παιδία ἀµφότερα προσπίπτοντα»βεκός«ἐφώνεον ὀρέγοντα τὰς χεῖρας. Τὰ µὲν δὴ πρῶτα ἀκούσας ἥσυχος ἦν ὁ ποιµήν ὡς δὲ πολλάκις φοιτῶντι καὶ ἐπιµελοµένῳ πολλὸν ἦν τοῦτο τὸ ἔπος, οὕτω δὴ σηµήνας τῷ δεσπότῃ ἤγαγε τὰ παιδία κελεύσαντος ἐς ὄψιν τὴν ἐκείνου. Ακούσας δὲ καὶ αὐτὸς ὁ Ψαµµήτιχος ἐπυνθάνετο, οἵτινες ἀνθρώπων»βεκός«τι καλέουσι, πυνθανόµενος δὲ εὕρισκε Φρύγας καλέοντας τὸν ἄρτον. Οὕτω συνεχώρησαν Αἰγύπτιοι καὶ τοιούτῳ σταθµωσάµενοι 0 πρήγµατι τοὺς Φρύγας πρεσβυτέρους εἶναι ἑωυτῶν. Ωδε µὲν γενέσθαι τῶν ἱρέων τοῦ Ηφαίστου τοῦ ἐν Μέµφι ἤκουον Ελληνες δὲ λέγουσι ἄλλα τε µάταια πολλὰ καὶ ὡς γυναικῶν τὰς γλώσσας ὁ Ψαµµήτιχος ἐκταµὼν τὴν δίαιταν οὕτως ἐποιήσατο τῶν παιδίων παρὰ ταύτῃσι τῇσι γυναιξί. πρὶν...ἤ bis ägypt. König (-0 v. Chr.) σφέων = αὐτῶν γενοίατο = γένοιντο sc. χρόνου οἵ = οἵτινες ἐπιτεχνάοµαι sich etwas ausdenken νεογνός neugeboren ἐπιτυχόντες (hier:) die erstbesten 0 διδοῖ = δίδωσι τὸ ποίµνιον Herde ἡ τροφή Aufzucht ἐντέλλοµαι befehlen ἀντίον (+ Gen.) angesichts, vor ἡ στέγη Zimmer, Hütte ἐπ ἑωυτῶν für sich, allein τὴν ὥρην zur entsprechenden Zeit = ἐπ-άγειν ἡ αἴξ Ziege 0 τἆλλα seine anderen Arbeiten δια-πρήσσοµαι ausführen ἄ-σηµος undeutlich τὸ κνύζηµα Lallen, Wimmern ῥήγνυµι (hervor)brechen (lassen) δι-έτης zweijährig φωνέω rufen ἥσυχος ruhig φοιτάω hingehen ἐπι-µέλοµαι sich kümmern 0 σταθµάοµαι schließen, folgern πρέσβυς alt Ἣφαιστος scil. der ägypt. Gott Ptah µάταια vergeblich, nichtig δίαιταν ποιεῖσθαι in Pflege geben,- Ägypten () Die Nilüberschwemmung. Επέρχεται δὲ ὁ Νεῖλος, ἐπεὰν πληθύῃ, οὐ µοῦνον τὸ έλτα, ἀλλὰ καὶ τοῦ Λιβυκοῦ τε λεγοµένου χωρίου εἶναι καὶ τοῦ Αραβίου ἐνιαχῇ καὶ ἐπὶ δύο ἡµερέων ἑκατέρωθι ὁδόν, καὶ πλέον ἔτι τούτου καὶ ἔλασσον. Τοῦ ποταµοῦ δὲ φύσιος πέρι οὔτε τι τῶν ἱρέων οὔτε ἄλλου οὐδενὸς παραλαβεῖν ἐδυνάσθην. Πρόθυµος δὲ ἔα τάδε παρ ἐπέρχοµαι (hier) überschwemmen πληθύω anschwellen ἐνιαχῇ (+Gen) an manchen Orten ἑκατέρωθι auf beiden Seiten ἔα = ἦν