ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΩΡΙΜΑΝΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΣΗ ΠΑΙΔΙΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΗΛΙΚΙΩΝ Η αναπτυξιακή πορεία του αναστήματος στα παιδιά διαρκεί περίπου χρόνια, μέχρι να

Transcript

1 ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΩΡΙΜΑΝΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΣΗ ΠΑΙΔΙΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΗΛΙΚΙΩΝ Η αναπτυξιακή πορεία του αναστήματος στα παιδιά διαρκεί περίπου χρόνια, μέχρι να ολοκληρωθεί. Στα αγόρια η πορεία αυτή ολοκληρώνεται στα 18 χρόνια και στα κορίτσια στα 16. Η διαφορά αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι τα κορίτσια ωριμάζουν κατά 2 περίπου χρόνια νωρίτερα. Η αύξηση του αναστήματος δεν παρουσιάζει γραμμική αυξητική πορεία, αλλά μια εξέλιξη με ραγδαίες και ηπιότερες αυξήσεις. Οι ραγδαίες αυξήσεις εκδηλώνονται στα δύο πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού και κατά την εφηβεία. Η αναπτυξιακή αυτή πορεία του αναστήματος είναι εξατομικευμένη και οφείλεται στις κληρονομικές πρωτίστως καταβολές του παιδιού, ενώ το σωματικό του βάρος έχει σχέση με παράγοντες του περιβάλλοντος, όπως είναι για παράδειγμα η διατροφή, η άσκηση, το μικροκλίμα, κ.ά. Η ραγδαία αύξηση του αναστήματος στα παιδιά στη δεύτερη αναπτυξιακή τους φάση συμπίπτει με την εφηβεία. Η αλληλουχία των βιολογικών και σωματικών αλλαγών στην αναπτυξιακή περίοδο είναι παρόμοια σχεδόν σε όλα τα παιδιά, ο χρόνος εμφάνισής τους, όμως, όπως και η ένταση και η διάρκειά τους διαφέρει από άτομο σε άτομο και οφείλεται πρωτίστως σε κληρονομικούς παράγοντες και δευτερευόντως σε παράγοντες του περιβάλλοντος. Η αναπτυξιακή περίοδος χωρίζεται σε 3 φάσεις ή περιόδους, που είναι η προεφηβεία, η εφηβεία και η ολοκλήρωσή της ( μετεφηβεία). Η πρώτη περίοδος διαρκεί χρονολογικά μέχρι την ηλικία των περίπου ετών στα αγόρια και 9-10 ετών στα κορίτσια. Η δεύτερη μέχρι την ηλικία των 16 ετών στα αγόρια και 14 ετών στα κορίτσια, ενώ η τρίτη ολοκληρώνεται στην ηλικία των 18 ετών στα αγόρια και 16 ετών στα κορίτσια. Ο διαχωρισμός της αναπτυξιακής περιόδου σε 3 φάσεις βασίστηκε στην εμφάνιση των δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου και γίνεται σήμερα αποδεκτός από τους ερευνητές. Τα χαρακτηριστικά αυτά του φύλου σχετίζονται με τη σεξουαλική ωρίμανση των αγοριών και των κοριτσιών, τα οποία πρώτος προσδιόρισε ο Άγγλος Tanner, γι αυτό και τα κριτήρια της ωρίμανσης αυτής φέρουν το όνομά του. Αυτός περίγραψε πέντε στάδια (1 έως 5) σεξουαλικής ωρίμανσης για τα δύο φύλα, που βασίστηκαν στην ανάπτυξη των μαστών για τα κορίτσια, στην ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων για τα αγόρια και στην ανάπτυξη της τριχοφυΐας στο εφηβαίο και για τα δύο φύλα. Το στάδιο 1 αντιπροσωπεύει την προεφηβική περίοδο, τα στάδια 2 έως 4 την εφηβική, ενώ το στάδιο 5 την περίοδο ολοκλήρωσης της εφηβείας. Κατά την προεφηβεία, δηλαδή, δεν υπάρχει τριχοφυΐα στο εφηβαίο, παρά μόνο χνούδι και στα δύο φύλα, ενώ οι μαστοί στα κορίτσια και τα γεννητικά όργανα στα αγόρια δεν έχουν ακόμη αναπτυχτεί. Με την έναρξη της εφηβείας (στάδιο 2) αρχίζει η αύξηση του μεγέθους των γεννητικών οργάνων και η εμφάνιση της τριχοφυΐας στο εφηβαίο. Στα κορίτσια οι μαστοί αρχίζουν να διογκώνονται και η τριχοφυΐα στο εφηβαίο αναπτύσσεται, όπως και στα αγόρια. Στο στάδιο 3 η τριχοφυΐα γίνεται πυκνότερη και στα δύο φύλα. Τα γεννητικά όργανα αναπτύσσονται ακόμη περισσότερο στα αγόρια, όπως και οι μαστοί στα κορίτσια. Στο στάδιο 4 η τριχοφυΐα σχηματίζει τούφα στο εφηβαίο και στα δύο φύλα, τα γεννητικά όργανα και οι μαστοί αναπτύσσονται περαιτέρω, παίρνοντας την τελική τους μορφή στο 1

2 5 ο στάδιο. Στο στάδιο αυτό (στάδιο 5) χαρακτηριστικό γνώρισμα αποτελεί η τριχοφυΐα στο εφηβαίο, όπου σχηματίζεται ανεστραμμένο τρίγωνο. Η εμφάνιση αυτή υποδηλώνει και το τέλος της ραγδαίας αύξησης του αναστήματος του παιδιού, καθώς και της εφηβείας του. Τα στάδια αυτά ωρίμανσης είναι ευδιάκριτα, πριν την έναρξη της εφηβείας (στάδιο 1) και μετά την ολοκλήρωσή της (στάδιο 5). Οι σωματικές και λειτουργικές μεταβολές που επιτελούνται στα αναπτυσσόμενα παιδιά ποικίλουν ανάμεσα στο ίδιο φύλο, αλλά και μεταξύ τους. Η χρονολογική ηλικία ενός παιδιού δε συμπίπτει πάντοτε και με τη βιολογική του. Αυτή μπορεί να ποικίλει από 2 έως και 3 έτη, αλλά σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να διαφέρει μέχρι και 5 χρόνια. Ο βαθμός ωριμότητας, δηλαδή, μπορεί να υπολογιστεί μέσω των 5 σταδίων του Tanner και να προσδιοριστεί με την ακτινογραφία καρπού, με την αξιολόγηση της σκελετικής ηλικίας από τον ειδικό γιατρό. Για τους ποδοσφαιριστές/στριες των αναπτυξιακών ηλικιών είναι αρκετός ο υπολογισμός της ωρίμανσης του παιδιού μέσω των 5 σταδίων και είναι εντελώς περιττός ο προσδιορισμός της σκελετικής τους ηλικίας. Αν ένας 13χρονος για παράδειγμα βρίσκεται στο στάδιο 1, ο νεαρός αυτός είναι ακόμη προέφηβος. Αν η τριχοφυΐα του στο εφηβαίο είναι αραιή ή σχηματίζει τούφα, ο νεαρός αυτός βρίσκεται στην εφηβική ηλικία, κι αν σχηματίζεται ανεστραμμένο τρίγωνο, ο νεαρός αυτός είναι βιολογικά πολύ πρώιμος. Επειδή η σωματική και νοητική απόδοση επηρεάζεται σημαντικά από το βαθμό προόδου του ατόμου προς την πλήρη ωριμότητα, έρευνες έχουν δείξει ότι τις καλύτερες επιδόσεις είχαν παιδιά με υψηλότερο μέσο όρο ηλικίας σκελετού ή σεξουαλικής ωρίμανσης. Τα πρώιμα άτομα είτε είναι αγόρια είτε είναι κορίτσια υπερέχουν στις φυσικές ικανότητες και στις κινητικές δεξιότητες από τους κανονικούς ή τους όψιμους συνομήλικους. Οι πρώιμοι είναι πιο δυνατοί και γρήγοροι, αντιλαμβάνονται γρηγορότερα και αποτελεσματικότερα τα απλά, αλλά και σύνθετα τεχνικοτακτικά στοιχεία που πρόκειται να μαθευτούν και είναι αποδεκτό σήμερα, πως οι αγώνες που αφορούν αναπτυσσόμενα παιδιά επιβραβεύουν περισσότερο το στάδιο ωρίμανσής τους και σε λιγότερο βαθμό το ταλέντο τους. Ποδοσφαιρικές ομάδες προεφηβικών και εφηβικών κατηγοριών μπορεί να πρωταγωνιστούν στην κατηγορία τους, όταν στελεχώνονται από πρώιμους παίκτες. Αν οι παίκτες αυτοί προπονούνται με τον ίδιο τρόπο που προπονούνται οι κανονικοί και ειδικά οι όψιμοι βιολογικά συμπαίκτες τους, θα πρωταγωνιστούν ασφαλώς στις αναπτυξιακές κατηγορίες, αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο, αν πρωταγωνιστούν και μετέπειτα στις αγωνιστικές κατηγορίες. Συνήθως η πλειονότητα των παικτών αυτών εγκαταλείπουν την ενεργό δράση ή παραμένουν απλώς «ταλέντα» στις αγωνιστικές κατηγορίες. Γλωσσάριο Αναπτυξιακή περίοδος: είναι η περίοδος κατά την οποία αναπτύσσεται ο οργανισμός του παιδιού. Γονίδιο: είναι στοιχείο του χρωματοσώματος του ανθρώπου, με το οποίο εξασφαλίζεται η μεταβίβαση των χαρακτήρων κάθε είδους από τους γονείς στους απογόνους τους. Γραμμική αύξηση του αναστήματος: είναι ορολογία που χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει την εξέλιξη δύο διαφορετικών πραγμάτων. Στην αύξηση του αναστήματος, σε σχέση με την ηλικία, ο όρος σημαίνει πως, καθώς αυξάνεται η ηλικία των παιδιών, αυξάνεται σε σχήμα λοξής γραμμής (συνισταμένη) και το ανάστημά τους. 2

3 Δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου: είναι τα διακριτικά γνωρίσματα που χαρακτηρίζουν τα δύο φύλα ( π.χ. όργανα αναπαραγωγής, τριχοφυΐα, μορφή σώματος, κλπ). Εφήβαιο ή εφηβαίο: είναι το τριχωτό στην επιδερμίδα της ηβικής περιοχής. Εφηβεία: είναι η περίοδος ανάπτυξης του παιδιού, στην οποία συντελούνται ραγδαίες μεταβολές στον οργανισμό του. Κανονική ωρίμανση: είναι η ωρίμανση του οργανισμού του παιδιού, που εμφανίζεται σύμφωνα με το μέσο όρο των συνομηλίκων του. Κατά την κανονική ωρίμανση, αυτή ταυτίζεται με τη χρονολογική ηλικία του παιδιού. Κινητική δραστηριότητα: είναι κάθε δραστηριότητα που εμπεριέχει σωματική κίνηση. Κληρονομικότητα: είναι η μεταβίβαση των χαρακτήρων ενός ατόμου στις επόμενες γενιές. Μετεφηβεία: είναι η περίοδος που διανύει το παιδί μετά την ολοκλήρωση της εφηβείας, ως την ολοκλήρωση της σωματικής του ανάπτυξης. Προεφηβική περίοδος: είναι η περίοδος ανάπτυξης του παιδιού, πριν την εμφάνιση της εφηβείας. Πρώιμη ωρίμανση: είναι η ωρίμανση του οργανισμού του παιδιού, που εκδηλώνεται νωρίτερα από το μέσο όρο των συνομηλίκων του. Κατά την πρώιμη ωρίμανση, αυτή προηγείται της χρονολογικής ηλικίας του παιδιού. Όψιμη ωρίμανση: είναι η ωρίμανση του οργανισμού του παιδιού, που εκδηλώνεται αργότερα από το μέσο όρο των συνομηλίκων του. Κατά την όψιμη ωρίμανση, η χρονολογική ηλικία του παιδιού προηγείται της ωρίμανσης. Ραγδαία αύξηση του αναστήματος: είναι η αύξηση του αναστήματος που επέρχεται με πολύ γρήγορο ρυθμό στην εφηβεία, σε αντίθεση με τον πιο αργό ρυθμό που εκδηλώνεται, πριν και κατά την ολοκλήρωση της εφηβείας. Ερωτήσεις με καταφατική ή αρνητική απάντηση (ναι-όχι) 1. Η εξέλιξη του αναστήματος διαρκεί 16 περίπου χρόνια στα κορίτσια και 18 χρόνια περίπου στα αγόρια; 2. Το ανάστημα στα δύο φύλα δεν εξελίσσεται ομαλά, αλλά παρουσιάζει φάσεις ομαλής και ραγδαίας εξέλιξης; 3. Στα κορίτσια η εξέλιξη του αναστήματος προηγείται κατά δύο περίπου χρόνια, σε σχέση με τα αγόρια κατά την έναρξη της εφηβείας; 4. Η ραγδαία αύξηση του αναστήματος και στα δύο φύλα εμφανίζεται στη διάρκεια της εφηβείας; 5. Η ραγδαία αύξηση του αναστήματος και στα δύο φύλα εμφανίζεται σε όλα τα άτομα, αλλά ποικίλει ο χρόνος εμφάνισής της; 6. Ο χρόνος εμφάνισης της εφηβείας σχετίζεται με τις κληρονομικές καταβολές κάθε παιδιού; 7. Αν στην ακαδημία που προπονείται υπάρχουν ορισμένα πολύ κοντά παιδιά, αυτό σημαίνει πως τα παιδιά αυτά θα παραμείνουν κοντά και στην ενήλικη ζωή τους; 8. Τα παιδιά αυτά είναι πολύ κοντά στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, επειδή μπορεί να έχουν όψιμη βιολογική ωρίμανση ή μπορεί το ανάστημά τους πράγματι να καθορίζεται από τις κληρονομικές τους καταβολές; 3

4 9. Ο μοναδικός τρόπος που υπάρχει, ώστε να διευκρινιστεί το παραπάνω ερώτημα είναι να υποβληθούν τα παιδιά αυτά σε ακτινογραφία καρπού και να αξιολογηθεί η σκελετική τους ηλικία από ειδικό αναπτυξιολόγο γιατρό; 10. Αντιθέτως, αν στην ακαδημία σας υπάρχουν ορισμένα πολύ ψηλά παιδιά, αυτό σημαίνει πως τα παιδιά αυτά θα είναι οπωσδήποτε ψηλά και στην ενήλικη ζωή τους; 11. Τα παιδιά αυτά είναι πολύ ψηλά στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, επειδή μπορεί να έχουν πρώιμη βιολογική ωρίμανση ή μπορεί το ανάστημά τους πράγματι να καθορίζεται από τις κληρονομικές τους καταβολές; 12. Αν στην ακαδημία σας υπάρχουν ορισμένα παιδιά με μεγάλο μήκος πελμάτων, αυτό σημαίνει πως τα παιδιά αυτά θα είναι σίγουρα ψηλά και στην ενήλικη ζωή τους; 13. Το δυσανάλογο μήκος πελμάτων σε σχέση με το μέγεθος του σώματος στην προεφηβική περίοδο, αποκαθίσταται, συνήθως, στη διάρκεια και μετά την ολοκλήρωση της εφηβείας; 14. Σε όλα τα κορίτσια της ομάδας που προπονείτε και ειδικά σε εκείνα με βλαισό γόνατο, είναι αναγκαία η εκμάθηση του σωστού τρόπου τρεξίματος (ψηλά το γόνατο), αφού στην πλειονότητά τους οι κοπέλες σηκώνουν ψηλά τις φτέρνες κατά το τρέξιμό τους και όχι το γόνατο; 15. Μπορεί να έχει βλαισό γόνατο κάποιο αγόρι στην ομάδα σας; 16. Στην περίπτωση αυτή, η βλαισότητα μπορεί να οφείλεται σε πλατυποδία; 17. Στην περίπτωση που η βλαισότητα του γόνατος του παιδιού οφείλεται σε πλατυποδία, πρέπει να ενημερωθούν οι γονείς του, ώστε να εξεταστεί το παιδί από ορθοπεδικό; 18. Στην περίπτωση που στην ακαδημία σας προπονείτε 10χρονα αγόρια, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τα στάδια σεξουαλικής ωρίμανσης του Tanner, ώστε να εκτιμήσετε τη βιολογική τους ωρίμανση; 19. Τα στάδια σεξουαλικής ωρίμανσης του Tanner αξιολογούν την προεφηβική και την εφηβική κατάσταση των παιδιών; 20. Οι διαφορές που διαπιστώνετε μεταξύ των συνομήλικων παιδιών της ομάδας σας στην ικανότητα εκτέλεσης των ασκήσεων, μπορεί να οφείλεται στη διαφορετική βιολογική ωρίμανσή τους; 21. Υπάρχει περίπτωση οι διαφορές αυτές να μην οφείλονται στο διαφορετικό επίπεδο της βιολογικής κατάστασης των παιδιών, αλλά να οφείλεται στο διαφορετικό επίπεδο φυσικών δραστηριοτήτων που είχαν τα παιδιά αυτά, πριν έλθουν στην ακαδημία ; 22. Η ηλικία στην οποία θα εμφανιστεί η εφηβεία, έχει σχέση με τις κληρονομικές καταβολές κάθε παιδιού; 23. Εξωγενείς παράγοντες, όπως είναι η καλή διατροφή και η προπόνηση, βοηθούν απλώς, ώστε να εκδηλωθούν φυσιολογικά οι κληρονομικές καταβολές κάθε παιδιού; 24. Αν ο πατέρας ενός παίκτης σας είναι πολύ ψηλός, τότε και ο παίκτης αυτός θα γίνει οπωσδήποτε πολύ ψηλός, επειδή οι κληρονομικές του καταβολές προδιαγράφουν το τελικό του ανάστημα; 25. Στην παραπάνω ερώτηση, αν και οι κληρονομικές καταβολές κάθε ατόμου προδιαγράφουν το τελικό του ανάστημα, δεν είναι σίγουρο αν αυτές προέρχονται από το περιβάλλον του πατέρα ή της μητέρας του παιδιού; 4

5 26. Η ραγδαία αύξηση το αναστήματος στην εφηβεία οφείλεται στην αναβολική δράση της τεστοστερόνης. Στη δράση της ίδιας ορμόνης οφείλεται και η οστεοποίηση των επιφύσεων; 27. Όταν η τριχοφυΐα στο εφηβαίο σχηματίζει ανεστραμμένο τρίγωνο σε έναν παίκτη σας, μπορεί ο παίκτης αυτός να ψηλώνει ραγδαία, μέχρι να γίνει 18 χρόνων; 28. Οι πρώιμοι βιολογικά παίκτες υπερέχουν, συνήθως, σε όλες τις κινητικές δραστηριότητες, σε σχέση με τους όψιμους συμπαίκτες τους. Στους παίκτες αυτούς τα προπονητικά ερεθίσματα πρέπει να αντιστοιχούν με την ωρίμανσή τους και όχι με τη χρονολογική τους ηλικία; 29. Αν στην ομάδα σας υπάρχουν πέντε πολύ ψηλοί παίκτες και αυτοί υπερέχουν σε όλες τις κινητικές δραστηριότητες που εκτελούνται στις προπονήσεις, οι παίκτες αυτοί πρέπει να εκτελούν τις ίδιες ασκήσεις με υψηλότερη ένταση και περισσότερες επαναλήψεις, σε σχέση με τους υπόλοιπους συμπαίκτες τους; 29. Η προπόνηση με αυτόν τον τρόπο βελτιώνει τις φυσικές ικανότητες των παικτών αυτών και όχι την επιπλέον κινητική τους δεξιότητα, που είναι αναγκαία για την ποδοσφαιρική τους εξέλιξη; 30. Για την παραπέρα βελτίωση και των κινητικών δεξιοτήτων των παιδιών αυτών σε πιο σύνθετες καταστάσεις, πρέπει να εκτελούνται πολλές παραλλαγές των ασκήσεων αυτών; 31. Ο τρόπος αυτός προπόνησης είναι αναγκαίος στους παίκτες, επειδή πρέπει να αναπτυχθούν οι νοητικές τους λειτουργίες σε πολύπλοκες καταστάσεις, ώστε να έχουν την ανάλογη εξέλιξη ως παίκτες; 32. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα στο αναπτυξιακό ποδόσφαιρο, όπου ορισμένοι ποδοσφαιριστές χαρακτηρίστηκαν ως ταλέντα στη μικρή τους ηλικία, επειδή ήταν δυνατοί παίκτες, καλύτεροι στις τεχνικές ποδοσφαιρικές ενέργειες και η ομάδα τους κέρδιζε τις αντίπαλες ομάδες από τη μεγάλη τους συνεισφορά. Οι παίκτες αυτοί, όμως, παρέμειναν στάσιμοι αργότερα και δεν είχαν την ανάλογη εξέλιξη. Οι παίκτες αυτοί δεν ήταν στην πραγματικότητα ταλέντα, αλλά μπορεί να είχαν πρώιμη βιολογική ωρίμανση, γι αυτό και υπερείχαν έναντι των συμπαικτών τους και των αντιπάλων; Απαντήσεις 1=ΝΑΙ, 2=ΝΑΙ, 3=ΝΑΙ, 4=ΝΑΙ, 5=ΝΑΙ, 6=ΝΑΙ, 7=ΟΧΙ, 8=ΝΑΙ, 9=ΝΑΙ, 10=ΟΧΙ, 11=ΝΑΙ, 12=ΟΧΙ, 13=ΝΑΙ, 14=ΝΑΙ, 15=ΝΑΙ, 16=ΝΑΙ, 17=ΝΑΙ, 18=ΝΑΙ, 19=ΝΑΙ, 20=ΝΑΙ, 21=ΝΑΙ, 22=ΝΑΙ, 23=ΝΑΙ, 24=ΟΧΙ, 25=ΝΑΙ, 26=ΝΑΙ, 27=ΟΧΙ, 28=ΝΑΙ, 29=ΝΑΙ, 30=ΝΑΙ, 31=ΝΑΙ, 32=ΝΑΙ. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΗΛΙΚΙΩΝ Οι φυσικές ικανότητες των παιδιών εξελίσσονται παράλληλα με τη βιολογική τους ηλικία και η παραπέρα βελτίωσή τους έχει σχέση με την προπόνηση, επειδή η περίοδος αυτή της ζωής τους χαρακτηρίζεται από έντονη αύξηση και ωρίμανση των οργάνων και των λειτουργιών του σώματος. Στην περίοδο αυτή αναπτύσσεται η προσωπικότητα και αυξάνεται παραπέρα η αντιληπτική ικανότητα για κινητική μάθηση, επειδή το κεντρικό νευρικό σύστημα εξελίσσεται γρηγορότερα από τα άλλα συστήματα. Εξαίρεση αποτελεί η ευκαμψία, της οποίας η αύξηση ή η μείωσή της έχει σχέση με το κινητικό εύρος των 5

6 αρθρώσεων που χρησιμοποιείται στις καθημερινές δραστηριότητες, επειδή οι μύες προσαρμόζονται στο λειτουργικό μήκος που εκδηλώνονται οι κινητικές αυτές δραστηριότητες. Το παιδί έχει μια καλή προσαρμοστικότητα και ανθεκτικότητα στην επιβάρυνση του σώματός του. Όμως, κατά το σχεδιασμό της προπόνησης δεν πρέπει να θεωρείται ένας μικρός ενήλικας, γιατί υπάρχουν ουσιαστικές μορφολογικές και λειτουργικές διαφορές μεταξύ ενός ενήλικα και του παιδιού. Τούτο σημαίνει πως αντενδεικνύεται στα παιδιά η συστηματική προπόνηση που εφαρμόζεται στους ενήλικες με τις γνωστές μεθόδους για τη βελτίωση των ικανοτήτων φυσικής κατάστασης και το προπονητικό φορτίο πρέπει να αντιστοιχεί με τα χαρακτηριστικά της φυσικής και κινητικής ανάπτυξης κάθε ατόμου. Πρέπει, δηλαδή, οι φυσικές ικανότητες των παιδιών να βελτιώνονται με έμμεσο και όχι με άμεσο τρόπο. Οι φυσικές ικανότητες (π.χ. μυϊκή δύναμη, ταχύτητα, αντοχή, ε υκαμψία, επιδεξιότητα) βελτιώνονται στις ηλικίες αυτές (5-14 ετών) με την προπόνηση και οι μεταβολές είναι παροδικές και γρήγορα αναστρέψιμες με τη διακοπή της. Η βελτίωση της μυϊκής δύναμης επιτυγχάνεται με τις γυμναστικές ασκήσεις και με προπόνηση μυϊκής ενδυνάμωσης με το βάρος του σώματος, ενώ πρέπει να αποφεύγεται η εφαρμογή επιπρόσθετων αντιστάσεων, επειδή εγκυμονεί κινδύνους μυοσκελετικών κακώσεων. Η αερόβια αντοχή βελτιώνεται μέσω του συντονισμού των κινήσεων και της δρομικής οικονομίας και στις κινητικές δραστηριότητες πρέπει να αποφεύγεται η εφαρμογή προπονητικών ερεθισμάτων μεγάλης έντασης και ποσότητας (π.χ. δρόμοι μεγάλων αποστάσεων ή κινητικά παιχνίδια μεγάλης διάρκειας που εκτελούνται με υψηλό ρυθμό). Η ταχύτητα (σπριντ) εξασκείται με εκρηκτικές κινητικές προσπάθειες που αποβλέπουν στη βελτίωση του χρόνου αντίδρασης και πρέπει να αποφεύγονται οι προσπάθειες δρομικής ταχύτητας πολλών μέτρων (π.χ. σπριντ 50 και παραπάνω μέτρων). Η ευκαμψία βελτιώνεται με διατατικές ασκήσεις και με ενεργητικές κινητικές προσπάθειες μεγάλου κινητικού εύρους (π.χ. δυναμική ευκαμψία), ενώ ο συντονισμός των κινήσεων και η επιδεξιότητα (π.χ. ευκινησία) του σώματος στο χώρο επιτυγχάνονται με απλές στην αρχή και πιο σύνθετες στη συνέχεια κινητικές δραστηριότητες. Τα κινητικά παιχνίδια που εφαρμόζονται στα αγόρια και τα κορίτσια στις ακαδημίες, συμβάλλουν με έμμεσο τρόπο στη βελτίωση της μυϊκής δύναμης, της ταχύτητας και της αντοχής και με άμεσο τρόπο στην ευκαμψία των αρθρώσεων, στην κινητική επιδεξιότητα και το συντονισμό των κινήσεων. Η σταδιακή μορφολογική και λειτουργική ανάπτυξη των οργάνων και συστημάτων του παιδιού υποδεικνύει και τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να επιβαρύνονται αυτά κατά την προπόνησή τους. Για να είναι αποτελεσματική η επιβάρυνση και να υλοποιούνται οι στόχοι της προπόνησης η διαμόρφωση των στοιχείων επιβάρυνσης πρέπει να είναι ορθολογική. Στα παιδιά των ακαδημιών δεν τίθεται προπονητικός στόχος για την επίτευξη φορμαρίσματος. Στόχος της προπόνησης σε αυτές τις ηλικίες είναι η προαγωγή γενικά της υγείας τους, μέσω των προπονητικών ερεθισμάτων για την υποβοήθηση των φυσιολογικών λειτουργιών των οργάνων και των συστημάτων του οργανισμού τους και όχι για τη μορφολογική τους μεταβολή. 6

7 Αφού είναι προκαθορισμένος ο προπονητικός στόχος στις ηλικίες αυτές και δεν τίθεται καν από τον προπονητή, τα στοιχεία επιβάρυνσης πρέπει να διαμορφώνονται με τέτοιον τρόπο, ώστε να βοηθούν στην υλοποίησή του. Αν παρατηρήσει κανείς τον τρόπο που παίζουν τα παιδιά στην αλάνα, βλέπει πως τρέχουν με εναλλασσόμενο ρυθμό, το λαχάνιασμά τους εναλλάσσεται και αυτό και η διάρκεια του τρεξίματός τους έχει σχέση με το επίπεδο λαχανιάσματός τους. Όταν το λαχάνιασμά τους είναι σχετικά χαμηλό, το τρέξιμό τους διαρκεί περισσότερο χρόνο από ότι διαρκεί, όταν αυτό είναι υψηλό. Στην περίπτωση, μάλιστα, που αυτό είναι πολύ υψηλό, τα παιδιά όχι μόνο σταματούν το παιχνίδι, αλλά ορισμένα σκύβοντας στηρίζονται στα λυγισμένα τους γόνατα, για να ξελαχανιάσουν και να ξεκουραστούν. Αυτό που παρατηρείται, επίσης, είναι ότι αυτά λαχανιάζουν σχετικά γρήγορα και ξελαχανιάζουν και πάλι γρήγορα. Όλα αυτά που παρατηρούνται στη διάρκεια του παιχνιδιού στα παιδιά σχετίζονται με τη μορφολογική και λειτουργική εξέλιξη που βρίσκονται τα όργανα και τα συστήματά τους. Επειδή το σύστημα μεταφοράς (π.χ. καρδιά, πνεύμονες, όγκος παλμού) και κατανάλωσης οξυγόνου (π.χ. μυϊκό σύστημα) δεν έχουν ολοκληρωθεί και υστερούν στις λειτουργίες τους, το παιδί δεν μπορεί να ανταποκριθεί στα ερεθίσματα επιβάρυνσης που προέρχονται από τις καταστάσεις του παιχνιδιού, όπως θα ανταποκρίνονταν τα πολύ μεγαλύτερα παιδιά που ολοκληρώθηκαν τα δυο αυτά συστήματα. Κριτήριο για τη διαμόρφωση των στοιχείων επιβάρυνσης κατά την προπόνηση στις αναπτυξιακές ηλικίες πρέπει να αποτελεί η ένταση των ερεθισμάτων. Όταν αυτή είναι υψηλή, η διάρκεια της άσκησης δεν πρέπει να είναι μεγάλη, ενώ πρέπει να είναι μεγαλύτερη η διάρκειά της, όταν η ένταση είναι σχετικά χαμηλή ή μέτρια. Το διάλειμμα κάθε φορά πρέπει να έχει σχέση με την ένταση της άσκησης. Όταν αυτή είναι υψηλή, το διάλειμμα πρέπει να είναι μεγαλύτερο απ ό,τι είναι, όταν η ένταση είναι χαμηλότερη. Κριτήριο για την ορθολογική διαμόρφωσή της δεν πρέπει να αποτελεί η καρδιακή συχνότητα έτσι, όπως μετριέται αυτή στους εφήβους και στις μεγαλύτερες ηλικίες στη διάρκεια της ανάληψης (π.χ. με ψηλάφηση στην καρωτίδα). Στα παιδιά προεφηβικής ηλικίας η καρδιακή συχνότητα στη διάρκεια της ανάληψης μειώνεται αρκετά απότομα και δε διατηρείται στα ίδια επίπεδα με τους έφηβους και τους ενήλικες. Από μετρήσεις που πραγματοποιήσαμε σε αγόρια προεφηβικής ηλικίας (π.χ. 10χρονα), στα οποία τοποθετήθηκαν ηλεκτρόδια στο θώρακα που συνδέθηκαν με καρδιακό παλμογράφο, η καρδιακή τους συχνότητα αυξανόταν κατακόρυφα στα πρώτα 1-2 λεπτά της άσκησης και μειωνόταν, επίσης, κατακόρυφα με τη λήξη της. Έτσι, στα 6 πρώτα δευτερόλεπτα της ανάληψης, αυτή μειωνόταν γύρω στους 10 με 15 περίπου σφυγμούς. Από τις μετρήσεις αυτές προκύπτει ότι πιο ασφαλές κριτήριο για την ένταση της επιβάρυνσης στα παιδιά των ακαδημιών φαίνεται να αποτελεί το λαχάνιασμα, από την καρδιακή τους συχνότητα. Το λαχάνιασμα εύκολα γίνεται αντιληπτό από τον προπονητή, ενώ η καρδιακή συχνότητα στα πρώτα δευτερόλεπτα της ανάληψης δεν αποδίδει την πραγματική ένταση που υπήρχε στη διάρκεια της άσκησης. Όπως προαναφέρθηκε, στόχος της προπόνησης στις ακαδημίες ποδοσφαίρου είναι η προαγωγή της υγείας των παιδιών και η βελτίωση της λειτουργικότητας των οργάνων και των συστημάτων του οργανισμού τους. Η προαγωγή της υγείας έχει σχέση με τη 7

8 γενικότερη υγεία των παιδιών και τη φυσιολογική εξέλιξη της κινητικής τους συμπεριφοράς, επειδή σε αυτές τις ηλικίες πρέπει να αναπτυχθούν σε μεγαλύτερο βαθμό τα κινητικά πρότυπα και οι νοητικές τους λειτουργίες. Παλαιότερα, ο στόχος αυτός υλοποιούνταν στις αλάνες με τα διάφορα παιχνίδια που έπαιζαν τα παιδιά στον ελεύθερό τους χρόνο. Σήμερα η αλάνα υποκαθίσταται από τις ακαδημίες των συλλόγων. Το περιεχόμενο της προπόνησης στις ακαδημίες πρέπει να είναι παρεμφερές με αυτό της αλάνας και η διαμόρφωση των στοιχείων επιβάρυνσης πρέπει να βρίσκεται στην ίδια λογική. Το περιεχόμενο της προπόνησης στις ακαδημίες, δηλαδή, υλοποιείται με ποικίλα κινητικά παιχνίδια και γυμναστικές ασκήσεις πολύπλευρης μορφής. Ένα παιχνίδι δεν πρέπει να διεξάγεται με την ίδια ένταση, όποια κι αν είναι αυτή. Ο ρυθμός πρέπει να εναλλάσσεται στη διάρκεια του παιχνιδιού (π.χ. μέθοδος εναλλασσόμενου ρυθμού). Μετά από ένα έντονο και σύντομο ρυθμό παιξίματος, ακολουθεί διπλάσιος ή τριπλάσιος χρόνος παιξίματος με χαμηλότερο ρυθμό. Στη διάρκεια των γυμναστικών ασκήσεων στην ίδια άσκηση μπορεί να εναλλάσσεται ο ρυθμός εκτέλεσής της ή να εναλλάσσονται οι ασκήσεις στο ρυθμό εκτέλεσής τους. Γενικά, κάθε άσκηση δεν πρέπει να έχει μεγάλη διάρκεια και δεν ξεπερνά το ένα με ενάμιση λεπτό. Το διάλειμμα μεταξύ των παιχνιδιών πρέπει να είναι τέτοιας διάρκειας, ώστε να εξαλείφεται το λαχάνιασμα. Στις γυμναστικές ασκήσεις πρέπει να ισχύει η ίδια λογική και πρέπει να εναλλάσσονται οι μυϊκές ομάδες που ασκούνται. Μετά την εξάσκηση των άνω άκρων, για παράδειγμα, η επόμενη άσκηση πρέπει να στοχεύει στα κάτω άκρα. Αν η άσκηση γίνεται στις ίδιες μυϊκές ομάδες, το διάλειμμα μεταξύ των σετ πρέπει να είναι τέτοιο, ώστε να εξαλείφεται το λαχάνιασμα. Γενικά, εκτελούνται περισσότερα σετ με λιγότερες επαναλήψεις, παρά λίγα σετ με περισσότερες επαναλήψεις. Αν κατά την περιφορά των χεριών πρέπει να εκτελεστούν, για παράδειγμα, 50 συνολικά επαναλήψεις σε δυο σετ των 25 επαναλήψεων, οι 50 επαναλήψεις μπορούν να εκτελεστούν σε 5 σετ των 10 επαναλήψεων με μικρότερο χρόνο διαλείμματος μεταξύ των σετ. Ο ρυθμός εκτέλεσης μπορεί να ποικίλει μέσα σε κάθε σετ ή να ποικίλει από το ένα σετ στο άλλο. Ο μικρότερος αριθμός επαναλήψεων επιτρέπει την ποιοτική εκτέλεση των κινήσεων, που αποτελεί κυρίαρχο στοιχείο σε αυτές τις ηλικίες, επειδή τα κινητικά πρότυπά τους καταγράφονται στην κινητική μνήμη του εγκεφάλου. Στη διάρκεια της προπόνησης πρέπει να μειώνεται ο αριθμός των επαναλήψεων στο σετ, όταν διαπιστώνονται λανθασμένες εκτελέσεις προς το τέλος του. Όταν οι λανθασμένες εκτελέσεις γίνονται στο τελευταίο ή στα τελευταία σετ, πρέπει να μειώνεται ο αριθμός τους. Οι λανθασμένες αυτές εκτελέσεις οφείλονται στη κόπωση του κεντρικού νευρικού συστήματος, επειδή κάθε κινητική εκτέλεση ενεργοποιεί τις νοητικές διεργασίες αυτού του συστήματος. Για να είναι αποτελεσματική κάθε προπόνηση όλες οι κινητικές προσπάθειες στη διάρκειά της πρέπει να εκτελούνται χωρίς λανθασμένες εκτελέσεις, επειδή αυτές προκαλούνται από τη νευρική κόπωση. Μετά το τέλος της προπόνησης το παιδί δεν πρέπει να αισθάνεται εξαντλημένο. Αν χασμουριέται προς το τέλος της προπόνησης ή μετά το τέλος της, αυτό μπορεί να οφείλεται στην κόπωση του κεντρικού νευρικού συστήματος, λόγω εξάντλησης της 8

9 ενέργειας που παρέχεται στον εγκέφαλο από το συκώτι (εξάντληση γλυκόζης). Αν πάλι στη διάρκεια της προπόνησης ή μετά το τέλος της πεινάσει ο παίκτης ή αισθάνεται «λιγούρα», το γεγονός αυτό μπορεί να οφείλεται στην εξάντληση των ενεργειακών του αποθεμάτων. Αν, όμως, επιθυμεί να φάει γλυκό, τότε ο παίκτης μπορεί να έχει αρνητικό ισοζύγιο υδατανθράκων. Σε όλες τις περιπτώσεις οι γονείς των παιδιών πρέπει να συμβουλεύονται το γιατρό τους για τη διατροφή που πρέπει να προσλαμβάνεται, γιατί αυτή δεν πρέπει να εξασφαλίζει μόνο τις ενεργειακές ανάγκες των παικτών, αλλά και τις διαδικασίες της ανάπτυξής τους. Έτσι, αυτός που μπορεί να βοηθήσει προς αυτήν την κατεύθυνση, είναι μόνον ο γιατρός τους. Ωστόσο, οι παίκτες των ακαδημιών δεν είναι μόνον αθλητές, αλλά και μαθητές. Στην πράξη πολλοί γονείς, αλλά και προπονητές των ακαδημιών διαπιστώνουν πως αρκετοί παίκτες των ακαδημιών ή των αγωνιστικών κατηγοριών δεν μπορούν να συγκεντρωθούν μετά την προπόνηση, για να μελετήσουν τα μαθήματά τους. Οι παίκτες αυτοί θέλουν, συνήθως, να κοιμηθούν, για να ξεκουραστούν. Την κατάσταση αυτήν την αποδίδουν αποκλειστικά στη σωματική κόπωση, ως φυσιολογικό αποτέλεσμα της προπόνησης. Πράγματι η κόπωση που παρατηρείται μετά την προπόνηση, είναι ένα φυσιολογικό επακόλουθο της προπόνησης, που οφείλεται στην καταπόνηση του οργανισμού και στην εξάντληση των ενεργειακών αποθεμάτων. Η κόπωση που αισθάνονται οι παίκτες είναι εντονότερη, όταν οι εντάσεις που εφαρμόζονται στην προπόνηση είναι αρκετά υψηλές και έχουν, επίσης, μεγάλη διάρκεια. Κόπωση μπορεί να αισθάνονται οι παίκτες ακόμη κι, όταν η προπόνηση περιλαμβάνει εκμάθηση τεχνικών ή τακτικών δεξιοτήτων ή την εφαρμογή τους σε πολύπλοκες και απρόβλεπτες συνθήκες παιχνιδιού έστω, κι αν εκτελούνται με χαμηλή ένταση. Η κόπωση αυτής της μορφής προέρχεται κυρίως από το κεντρικό νευρικό σύστημα, λόγω των νοητικών διεργασιών και της εξάντλησης της γλυκόζης του συκωτιού. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις είναι ευνόητο να μην μπορούν να συγκεντρωθούν οι παίκτες, για να μελετήσουν τα μαθήματά τους. Για τη μελέτη ενεργοποιούνται οι νοητικές διεργασίες του εγκεφάλου, ο οποίος χρειάζεται γλυκόζη γι αυτές τις λειτουργίες. Κατά την προπόνηση επικρατούν οι καταβολικές διεργασίες για την παραγωγή ενέργειες, ενώ κατά την ανάληψη επικρατούν οι αναβολικές, για την αποκατάσταση και την ανασυγκρότηση του οργανισμού και την αναπλήρωση της ενέργειας που καταναλώθηκε. Αμέσως μετά την προπόνηση αποκαθίσταται πρώτα το κεντρικό νευρικό σύστημα, επειδή αυτό είναι το πιο ζωτικό σύστημα του οργανισμού, αμέσως μετά αναπληρώνεται η γλυκόζη του συκωτιού και τελευταία αναπληρώνεται το γλυκογόνο των μυών. Αν ο παίκτης επιθυμεί να κοιμηθεί κατά τη διάρκεια της μελέτης και δεν μπορεί να συγκεντρωθεί, αυτό σημαίνει πως η εξάντληση της γλυκόζης του συκωτιού είναι πολύ μεγάλη και δεν αναπληρώθηκε ικανοποιητικά ένα μέρος της στο μεσοδιάστημα που πέρασε μετά την προπόνηση. Αν ο παίκτης συνεχίζει τη μελέτη του, εξαντλείται ακόμη περισσότερο η γλυκόζη συκωτιού, με συνέπεια να μην μπορεί να αφομοιώσει ό,τι διαβάζει κατά τη μελέτη του και επιπλέον, να απαιτείται περισσότερος χρόνος για την αναπλήρωση της ενέργειας στον εγκέφαλο, το συκώτι και τους μυς. Το πρωί της επόμενης ημέρας ο παίκτης μπορεί να δυσκολεύεται να ξυπνήσει, να αισθάνεται κουρασμένος στο σχολείο, αλλά και στην προπόνηση προτού ακόμη αυτή αρχίσει. Η 9

10 πιθανή αιτία μπορεί να βρίσκεται στη μεγάλη εξάντληση της γλυκόζης συκωτιού κατά την προπόνηση και στην αναποτελεσματική της αναπλήρωση. Αυτό μπορεί να συμβεί στην περίπτωση που ο παίκτης συμμετέχει νηστικός στην προπόνηση, στην πολύ έντονη προπόνηση που επακολουθεί και στην αδιαφορία του να αναπληρώσει την ενέργεια που καταναλώθηκε στην προπόνηση, όσο πιο γρήγορα μπορεί. Στη διάρκεια και μετά την προπόνηση ενεργοποιούνται οι αμυντικοί μηχανισμοί του οργανισμού με την εκδήλωση της επιθυμίας για κατανάλωση τροφής ή γλυκών. Όταν η επιθυμία για κατανάλωση γλυκών είναι μεγάλη, το δεδομένο αυτό υποδηλώνει ότι ο παίκτης έχει αρνητικό ισοζύγιο υδατανθράκων από τις προηγούμενες ημέρες, Το γεγονός αυτό πρέπει να ανησυχήσει τον παίκτη, γιατί αν συνεχίσει σε αυτήν την κατάσταση για αρκετό διάστημα, θα οδηγηθεί σταδιακά σε κατάσταση υπερκόπωσης. Μολονότι οι παίκτες αδιαφορούν γενικά για την κάλυψη των ενεργειακών τους αναγκών κατά την προπόνηση και για την αναπλήρωσή τους μετά, ωστόσο, αυτοί δεν πρέπει ποτέ να συμμετάσχουν νηστικοί στην προπόνηση. Στο γεύμα τους πριν την προπόνηση πρέπει να καταναλώνουν τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες, τους οποίους είναι αναγκαίο να αναπληρώνουν αμέσως μετά στο σπίτι. Στο σακίδιό τους πρέπει να έχουν 2-3 σάντουιτς από το σπίτι, τα οποία ενδείκνυται να καταναλώνουν στα διαλείμματα στο σχολείο. Αμέσως μετά την προπόνηση πρέπει να καταναλώνουν 1-2 σάντουιτς, τα οποία θα έχουν μαζί τους στην προπόνηση. Ένας άλλος τρόπος, που μπορεί να τους βοηθήσει στα μαθητικά τους καθήκοντα είναι να διαβάζουν τα μαθήματα που απαιτούν αφομοίωση, πριν την προπόνησή τους. Μετά την προπόνηση μπορούν να ασχολούνται με μαθήματα που απαιτούν μόνον γράψιμο ή λιγότερη προσπάθεια για την κατανόησή τους. Σε όλες τις περιπτώσεις, όμως, πρέπει να εξασφαλίζουν τα «καύσιμα» που απαιτούνται για την προπόνηση και το διάβασμά τους. Στην περίπτωση που αμελούν -και μάλιστα συστηματικά- τότε είναι σίγουρο πως θα «μένουν από καύσιμα», όπως ισχυρίζονται ορισμένοι από αυτούς. Σε μια μελέτη που έγινε με τη μέθοδο του ερωτηματολογίου σε επίλεκτους ποδοσφαιριστές της Ε.Π.Σ.Μ (Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Μακεδονίας), ηλικίας ετών (ομάδα Α), ετών (ομάδα Β) και ετών (ομάδα Γ), μειωμένη ικανότητα αφομοίωσης στα μαθήματά τους μετά την προπόνηση είχε πάρα πολύ συχνά το 10% των παικτών της ομάδας Α, το 20% της ομάδας Β και το 14% της ομάδας Γ. Μετά την προπόνηση και στη διάρκεια του διαβάσματος πολύ συχνά υπνηλία είχε το 20% των παικτών της ομάδας Α, το 35% της ομάδας Β και το 55% της ομάδας Γ. Έντονη επιθυμία κατανάλωσης γλυκών στη διάρκεια της μελέτης είχε το 42% των παικτών της ομάδας Α, το 48% της ομάδας Β και το 43% της ομάδας Γ. Νηστικοί στην προπόνηση συμμετείχε το 48% των παικτών της ομάδας Α, το 68% της ομάδας Β και το 54% της ομάδας Γ. Από τα αποτελέσματα της μελέτης φαίνεται ότι ένα μεγάλο ποσοστό παικτών αδιαφορεί για την κάλυψη των ενεργειακών τους αναγκών κατά την προπόνηση, γι αυτό και ένα μεγάλο, επίσης, ποσοστό τους παρουσιάζει υπογλυκαιμικά συμπτώματα, που έχει άμεση συνέπεια στην απόδοση των μαθημάτων τους. Η μειωμένη ικανότητα των παικτών να μελετήσουν τα μαθήματα του σχολείου μετά την προπόνηση αποδίδεται πρωτίστως στην ανεπαρκή αναπλήρωση των ενεργειακών αποθεμάτων του οργανισμού τους και όχι τόσο στη σωματική κόπωση που προκύπτει 10

11 μετά την προπόνηση, η οποία είναι απόρροια της εξάντλησης των ενεργειακών τους αποθεμάτων. Ερωτήσεις με καταφατική ή αρνητική απάντηση (ναι-όχι) 1. Σε απροπόνητα παιδιά οι 6χρονοι έχουν χαμηλότερη αερόβια και αναερόβια ικανότητα από τους 10χρονους. Οι 10χρονοι έχουν υψηλότερα επίπεδα στις ικανότητες αυτές, επειδή τα όργανα και τα συστήματα του οργανισμού τους είναι πιο ανεπτυγμένα μορφολογικά και λειτουργικά; 2. Στην ακαδημία σας προπονείτε 10χρονα αγόρια. Οι παίκτες σας θα έχουν καλύτερη αερόβια και αναερόβια ικανότητα, από συνομήλικούς τους που δεν προπονούνται και δεν παίζουν στις αλάνες τον ελεύθερό τους χρόνο; 3. Η υψηλότερη αερόβια και αναερόβια ικανότητα των παικτών σας οφείλεται σε μορφολογικές προσαρμογές που επήλθαν στα όργανα και τα συστήματα που ευθύνονται γι αυτές τις βελτιώσεις εξαιτίας των ερεθισμάτων της προπόνησής σας; 4. Οι βελτιώσεις στους 10χρονους προέρχονται από τη βελτιωμένη δρομική οικονομία και την οικονομία των κινητικών προσπαθειών μέσα από το συντονισμό τους ως αποτέλεσμα της προπόνησής σας (π.χ. από νευρολογικούς κυρίως παράγοντες); 5. Αν τα συνομήλικα αυτά απροπόνητα αγόρια έπαιζαν στις αλάνες, τότε οι παίκτες σας μπορεί να είχαν την ίδια περίπου αερόβια και αναερόβια ικανότητα με αυτά; 6. Στους παίκτες σας που βρίσκονται στην εφηβεία και μετά, οι βελτιώσεις στην αερόβια και αναερόβια ικανότητα που προέρχονται από την προπόνηση οφείλονται σε μορφολογικές και λειτουργικές προσαρμογές των οργάνων και των συστημάτων που ευθύνονται για τις ικανότητες αυτές; 7. Η εκτίμηση της αερόβιας και αναερόβιας ικανότητας σε παιδιά και ενήλικα άτομα προκύπτει από την αξιολόγηση των δοκιμασιών (τεστ) που γίνονται στο εργαστήριο. Τα αποτελέσματα των ερευνών που αναφέρονται σε παιδιά, είναι αντικρουόμενα. Άλλοι αναφέρουν βελτιώσεις στις ικανότητες αυτές και άλλοι δε βρίσκουν οφέλη από την προπόνηση. Τα αντικρουόμενα αποτελέσματα των ερευνών οφείλονται σε μεθοδολογικά προβλήματα που υπάρχουν στις μετρήσεις που γίνονται σε παιδιά, αλλά και στην αντικειμενική δυσκολία που έχουν οι ερευνητές να διερευνήσουν τις μορφολογικές μεταβολές που μπορεί να προέρχονται από την προπόνηση στις ηλικίες αυτές (π.χ. μυοβιοψία και άλλες αιματηρές εξετάσεις); 8. Στις ακαδημίες ποδοσφαίρου, αν είναι καλός στους δρόμους αντοχής ένας παίκτης, είναι συνήθως εξίσου καλός και στα σπριντ; 9. Μετά την εφηβεία, αν είναι καλός στους δρόμους αντοχής ένας παίκτης, είναι εξίσου καλός και στα σπριντ; 10. Στις παραπάνω ακαδημίες πρέπει ο προπονητής να βελτιώνει εξειδικευμένα την αερόβια ικανότητα των παικτών του με τις γνωστές μεθόδους βελτίωσης της αερόβιας ικανότητας (π.χ. μέθοδος διάρκειας, μέτριας ή έντονης διαλειμματικής); 11. Στις παραπάνω ακαδημίες η αερόβια και αναερόβια ικανότητα των παικτών βελτιώνεται μέσα από το ασκησιολόγιο που χρησιμοποιείται και δεν είναι αναγκαία η παραπέρα βελτίωσή της; 11

12 12. Στα παιδιά των παραπάνω ακαδημιών η αναερόβια ικανότητα είναι χαμηλή, επειδή το ένζυμο φωσφοφρουκτοκινάση βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα και δε δραστηριοποιεί τις αναερόβιες διαδικασίες, όπως δραστηριοποιούνται αυτές σε μεγαλύτερες ηλικίες (π.χ. μικρή δραστική ικανότ ητα). Η αδυναμία αυτή αντισταθμίζεται με την ταχύτερη πρόσληψη οξυγόνου; 13. Το γαλακτικό που παράγεται στη διάρκεια της άσκησης αντιπροσωπεύει το βαθμό χρησιμοποίησης του γλυκογόνου αναερόβια και ως εκ τούτου την καταπόνηση του αθλητή; 14. Όσο πιο υψηλά είναι τα επίπεδα του γαλακτικού που παράγονται κατά την άσκηση, τόσο πιο έντονη ήταν η έντασή της και η καταπόνηση του παίκτη; 15. Μπορεί ο προπονητής να υπολογίσει την παραγωγή του γαλακτικού από την ένταση της άσκησης που χρησιμοποιεί στην προπόνηση; 16. Το γαλακτικό που προέρχεται από τη διάσπαση του γαλακτικού οξέος θεωρείται εργογόνο προϊόν για τον παίκτη και τα ιόντα υδρογόνου θεωρούνται καματογόνα; 17. Κατά την εφηβική και τη μετεφηβική ηλικία πρέπει να αποφεύγονται οι υψηλές εντάσεις στην προπόνηση, για να μην παράγονται υψηλά επίπεδα γαλακτικού και ιόντων υδρογόνου; 18. Η παραγωγή του γαλακτικού εκφράζει το βαθμό χρησιμοποίησης του γλυκογόνου σε αναερόβιες διαδικασίες και την ένταση της άσκησης. Όσο ψηλότερες είναι οι τιμές του, τόσο πιο μεγάλη είναι η κατανάλωση του γλυκογόνου. Η παραγωγή του, βεβαίως, εξαρτάται από την ένταση της άσκησης, αλλά και τη διάρκειά της. Όταν η ένταση είναι υψηλή και η διάρκεια είναι μικρή (π.χ δευτερόλεπτα), η παραγωγή του είναι μικρή, γιατί η διάρκεια της άσκησης είναι μικρή και δεν προλαβαίνει ο μυς να παράγει μεγάλες ποσότητες. Όταν, όμως, η υψηλή ένταση συνοδεύεται και με μέτρια διάρκεια (π.χ δευτ.), τότε η παραγωγή του είναι υψηλή; 19. Στη διάρκεια της εφηβικής ηλικίας και μετά, η παραγωγή γαλακτικού βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα στην άσκηση ένας εναντίον ενός που διεξάγεται με υψηλή ένταση και διαρκεί περίπου ένα λεπτό. Αν η ίδια άσκηση συνεχίζεται για άλλα δύο ακόμη λεπτά χωρίς διάλειμμα (π.χ. 3 λεπτά συνολικά), οι παίκτες μπορούν να εφαρμόσουν την άσκηση με την ίδια ένταση (ρυθμό) στα 3 αυτά λεπτά; 20. Ο ρυθμός εκτέλεσης της παραπάνω άσκησης θα μειωθεί σταδιακά λόγω των συγκεντρώσεων των ιόντων υδρογόνου, επειδή η διάρκεια της άσκησης είναι μεγάλη και τα υψηλά επίπεδά τους προκαλούν κόπωση; 21. Ο παίκτης δε σταματά την εκτέλεση της παραπάνω άσκησης, αλλά μειώνει το ρυθμό εκτέλεσής της μόλις αισθάνεται την κόπωση. Στην περίπτωση αυτή η άσκηση συνεχίζεται με το μειωμένο αυτό ρυθμό μέσα από τις αερόβιες διαδικασίες με την κατανάλωση γλυκογόνου ή λιπών και τη δραστηριοποίηση ξεκούραστων μυϊκών ινών βραδείας συστολής; 22. Όταν εναλλάσσεται ο ρυθμός της άσκησης, δραστηριοποιούνται οι ίδιες κινητικές μονάδες κάθε φορά και οι ίδιοι μηχανισμοί παραγωγής ενέργειας; 23. Σε κάθε μυ υπάρχουν διάσπαρτα και οι τρεις τύποι μυϊκών ινών [(βραδείας (Ι), ταχείας (ΙΙα) και πολύ ταχείας συστολής (ΙΙβ)]; 12

13 24. Στο μυ ο τύπος των μυϊκών ινών που θα λειτουργήσουν (συσπαστούν) για την εκτέλεση μιας κίνησης εξαρτάται από την ένταση του ερεθίσματος; 25. Στις ακαδημίες τα παιδιά δεν μπορούν να παράγουν μεγάλη δύναμη, επειδή έχουν μικρότερη μυϊκή μάζα από τα μεγαλύτερα παιδιά και ακόμη, γιατί έχουν μειωμένη την ικανότητα να επιστρατεύουν (ενεργοποιούν) σε μεγάλο βαθμό τις γλυκολυτικές τους μυϊκές ίνες ταχείας συστολής (ΙΙβ); 26. Στην προεφηβική ηλικία η βελτίωση της μυϊκής δύναμης προέρχεται πρωτίστως από το συντονισμό των κινήσεων και των νευρολογικών διεργασιών και ελάχιστα από την αύξηση της μυϊκής τους μάζας, μολονότι η μυϊκή δύναμη έχει άμεση σχέση με τη μυϊκή μάζα; 27. Μπορούμε να κάνουμε πολύ γρήγορο έναν αργό παίκτη με εξειδικευμένη προπόνηση, και το αντίθετο; 28. Με την εξειδικευμένη προπόνηση μπορούμε να κάνουμε ένα γρήγορο παίκτη ακόμη πιο γρήγορο και έναν αργό παίκτη να τον κάνουμε να τρέχει λίγο πιο γρήγορα για μεγαλύτερη διάρκεια; 29. Η βελτίωση της ταχύτητας στο γρήγορο παίκτη γίνεται μέσα από την ενεργοποίηση νέων κινητικών μονάδων ταχείας συστολής και στον αργό παίκτη μέσα από τη βελτίωση του αναερόβιου κατωφλιού του; 30. Αν ένας παίκτης έχει το αναερόβιο κατώφλι του στους 150 κτύπους το λεπτό και ένας άλλος το έχει στους 170 κτύπους, πολύ καλύτερος στην αντοχή είναι ο δεύτερος παίκτης; 31. Ο δεύτερος παίκτης είναι πολύ καλύτερος σε αερόβιες δραστηριότητες, γιατί υψηλές συγκεντρώσεις γαλακτικού οξέος παράγονται στους μυς στους 170 κτύπους το λεπτό και μετά, ενώ στον πρώτο παίκτη αυτές παράγονται στους 150 κτύπους το λεπτό και μετά. Έτσι, στους 160 κτύπους, για παράδειγμα, ο πρώτος παίκτης θα δραστηριοποιεί κυρίως τον αναερόβιο γαλακτικό του μηχανισμό και ο δεύτερος παίκτης θα χρησιμοποιεί ακόμη τον αερόβιό του μηχανισμό παραγωγής ενέργειας, κάνοντας οικονομία στο αποθηκευμένο γλυκογόνο των γρήγορων μυϊκών του ινών; 32. Στις ακαδημίες όλες οι ασκήσεις που εκτελούνται στο καθημερινό ασκησιολόγιο των παιδιών βελτιώνουν όλες τις ικανότητές τους, εκτός από την ευκαμψία των αρθρώσεων; 33. Η ευκαμψία των αρθρώσεων των παικτών αυτών βελτιώνεται μόνον, όταν οι ασκήσεις εκτελούνται σε μεγάλο κινητικό εύρος; 34. Στους έφηβους παίκτες και στις μεγαλύτερες αγωνιστικές ηλικίες όλες οι ασκήσεις που εκτελούνται στο καθημερινό τους ασκησιολόγιο βελτιώνουν όλες τις ικανότητές τους, εκτός από την ευκαμψία των αρθρώσεων; 35. Στα αγόρια προεφηβικής ηλικίας, όπως και στα κορίτσια και τις γυναίκες η βελτίωση της μυϊκής τους δύναμης επιτυγχάνεται κυρίως μέσα από την αύξηση της μυϊκής τους μάζας; 36. Στα παιδιά η παραπέρα βελτίωση της μυϊκής τους δύναμης μπορεί να γίνεται με τη χρήση του σώματός τους σε ποικίλες αφετηρίες; 37. Τελικώς, αμφισβητείται από κανένα σήμερα ότι η μυϊκή δύναμη βελτιώνεται στα παιδιά; 13

14 38. Ένας παίκτης είναι ταχύς, επειδή οι κληρονομικές του καταβολές τού δίνουν τη δυνατότητα να ενεργοποιεί αποτελεσματικά τις γλυκολυτικές του μυϊκές ίνες (ΙΙβ); 39. Ένας αργός παίκτης έχει τέτοιες γλυκολυτικές μυϊκές ίνες στο μυϊκό του σύστημα, αλλά δεν έχει την ικανότητα να τις ενεργοποιεί αποτελεσματικά; 40. Όταν λέει ο προπονητής για έναν παίκτη του ότι έχει γρήγορη σκέψη στο παιχνίδι, ουσιαστικά αναφέρεται στις ανεπτυγμένες νοητικές του λειτουργίες; 41. Σε όλες τις ηλικίες των παικτών στο ποδόσφαιρο στους σκοπούς της προπόνησης κυριαρχεί η βελτίωση της γρήγορης σκέψης; 42. Στο ποδόσφαιρο η προπόνηση για τη σταδιακή βελτίωση της γρήγορης σκέψης του παίκτη αρχίζει από τις ακαδημίες και συνεχίζεται σε όλη την αθλητική του σταδιοδρομία; 43. Αν ένας παίκτης δεν έχει γρήγορη σκέψη στο παιχνίδι στις αγωνιστικές κατηγορίες ευθύνονται όλοι οι προπονητές του που δεν του βελτίωσαν σταδιακά τις νοητικές του λειτουργίες; 44. Στις ακαδημίες η ταχύτητα των παικτών πρέπει να βελτιώνεται μέσα από δρόμους ταχύτητας έτσι, όπως βελτιώνεται αυτή στις μεγαλύτερες ηλικίες; 45. Στις ακαδημίες η βελτίωση της ταχύτητας των παικτών επιτυγχάνεται μέσα από την προπόνηση βελτίωσης του χρόνου αντίδρασης. Στο ασκησιολόγιο πρέπει να περιλαμβάνονται εκρηκτικές ασκήσεις από διαφορετικές αφετηρίες (π.χ. ύπτια κατάκλιση και σπριντ 3-4 μέτρων, πρηνής κατάκλιση και σπριντ 3-4 μέτρων, ύπτια ή πρηνής κατάκλιση και επιτόπιο σκίπινγκ, κλπ). Οι απλές και οι πολύπλευρες γυμναστικές ασκήσεις που εκτελούνται με εκρηκτικό και βαλλιστικό τρόπο αποτελούν προπονητικό περιεχόμενο για τη βελτίωση της ταχύτητας αντίδρασης και της ταχύτητας δράσης ή ενέργειας; 46. Στις ακαδημίες η ταχύτητα των παικτών βελτιώνεται μέσα από διαδικασίες της ωρίμανσης του νευρικού συστήματος και επιπλέον, με την παρέμβαση της προπόνησης μέσα από την ενεργοποίηση των πολύ γρήγορων μυϊκών ινών (ΙΙβ) και το συντονισμό τους στις γρήγορες κινητικές προσπάθειες; 47. Στις ακαδημίες όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν δύσκαμπτες κάποιες από τις αρθρώσεις τους; 48. Όταν ένας παίκτης είναι δύσκαμπτος σε ορισμένες μόνον αρθρώσεις χαρακτηρίζονται δύσκαμπτες οι συγκεκριμένες μόνον αρθρώσεις και όχι ο παίκτης. Αν, όμως, πολλές αρθρώσεις ενός παίκτη είναι δύσκαμπτες, τότε χαρακτηρίζεται δύσκαμπτος ο παίκτης; 49. Η δυσκαμψία των αρθρώσεων δεν έχει καμιά σχέση με την ηλικία, αλλά οφείλεται αποκλειστικά στον τρόπο με τον οποίο το άτομο χρησιμοποιεί τις αρθρώσεις του στις καθημερινές του δραστηριότητες. Αν σε αυτές ορισμένες αρθρώσεις εκδηλώνουν διαρκώς περιορισμένο κινητικό εύρος γίνονται δύσκαμπτες, επειδή οι ανταγωνιστές τους λειτουργούν κάθε φορά με μειωμένο μήκος. Αν το κινητικό εύρος των αρθρώσεων είναι φυσιολογικό στις καθημερινές δραστηριότητες οι ανταγωνιστές μυς θα έχουν φυσιολογικό μήκος, επειδή προσαρμόζεται το μήκος τους στο εύρος κίνησης των αρθρώσεων. Η βράχυνση του ανταγωνιστή μυ στις κινήσεις με περιορισμένο εύρος οφείλεται στη σταδιακή εξάλειψη ενός αριθμού σαρκομερίων από τα 14

15 άκρα του. Η βράχυνση ή η προοδευτική αύξηση του μήκους του μυός οφείλεται στη μείωση (εξαφάνιση) ή στη δημιουργία νέων σαρκομερίων στα άκρα του; 50. Αυτό που ισχύει σήμερα είναι ότι το μήκος του μυός αυξάνεται κάθε φορά που επιμηκύνεται αυτός παθητικά ή ενεργητικά - δυναμικά και η αύξηση επέρχεται είτε προηγείται είτε όχι προθέρμανση; 51. Η ευκαμψία στα παιδιά των ακαδημιών βελτιώνεται είτε με τις παθητικές διατάσεις είτε με τις γυμναστικές ασκήσεις, όταν αυτές εκτελούνται σε μεγάλο κινητικό εύρος; 52. Οι παθητικές διατάσεις βελτιώνουν μόνον το μήκος των ανταγωνιστών, ενώ οι γυμναστικές ασκήσεις που εκτελούνται με μεγάλο κινητικό εύρος βελτιώνουν και τη μυϊκή δύναμη των αγωνιστών, καθώς και τη μυϊκή τους αντοχή με τις επαναλήψεις, εκτός από το μήκος των ανταγωνιστών τους; 53. Αφού οι γυμναστικές ασκήσεις βελτιώνουν το συντονισμό των κινήσεων -που είναι πρωταρχικός στόχος της προπόνησης των παικτών στο ποδόσφαιρο- τη μυϊκή δύναμη, την αντοχή και την ευκαμψία, δεν είναι πιο σημαντικό για τον παίκτη να εκτελεί γυμναστικές ασκήσεις με μεγάλο κινητικό εύρος, απ ό,τι είναι να εκτελεί παθητικές διατάσεις, για να βελτιώσει μόνον την ευκαμψία του; 54. Επιπλέον, η μεγάλη χρονική διάρκεια που απαιτείται για την εφαρμογή των παθητικών διατάσεων, δεν αποβαίνει σε βάρος του συνολικού προπονητικού προγράμματος που σχεδιάζεται στην προπονητική μονάδα; ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1=ΝΑΙ, 2=ΝΑΙ, 3=ΟΧΙ, 4=ΝΑΙ, 5=ΝΑΙ, 6=ΝΑΙ, 7=ΝΑΙ, 8=ΝΑΙ, 9=ΟΧΙ, 10=ΟΧΙ, 11=ΝΑΙ, 12=ΝΑΙ, 13=ΝΑΙ, 14=ΝΑΙ, 15=ΟΧΙ, 16=ΝΑΙ, 17=ΟΧΙ, 18=ΝΑΙ, 19=ΟΧΙ, 20=ΝΑΙ, 21=ΝΑΙ, 22=ΟΧΙ, 23=ΝΑΙ, 24=ΝΑΙ, 25=ΝΑΙ, 26=ΝΑΙ, 27=ΟΧΙ, 28=ΝΑΙ, 29=ΝΑΙ, 30=ΝΑΙ, 31=ΝΑΙ, 32=ΝΑΙ, 33=ΝΑΙ, 34=ΟΧΙ, 35=ΟΧΙ, 36=ΝΑΙ, 37=ΟΧΙ, 38=ΝΑΙ, 39=ΝΑΙ, 40=ΝΑΙ, 41=ΝΑΙ, 42=ΝΑΙ, 43=ΝΑΙ, 44=ΟΧΙ, 45=ΝΑΙ, 46=ΝΑΙ, 47=ΝΑΙ, 48=ΝΑΙ, 49=ΝΑΙ, 50=ΝΑΙ, 51=ΝΑΙ, 52=ΝΑΙ, 53=ΝΑΙ, 54=ΝΑΙ Γλωσσάριο Αγαλακτικός αναερόβιος μηχανισμός: είναι ο μηχανισμός παραγωγής ενέργειας που δραστηριοποιείται σε μέγιστες προσπάθειες ελάχιστης διάρκειας, στις οποίες δεν παράγεται γαλακτικό οξύ (π.χ. σουτ, κεφαλιά, κλπ). Αερόβια ικανότητα: είναι η ικανότητα του ατόμου να καταναλώνει το μεγαλύτερο όγκο οξυγόνου που μπορεί, στη διάρκεια μιας μυϊκής παρατεταμένης προσπάθειας. Αναερόβια ικανότητα: είναι η ικανότητα του ατόμου να αποδίδει κινητικό έργο μεγάλης ισχύος σε πολύ έντονες προσπάθειες που διαρκούν λίγο χρόνο. Αναερόβιο κατώφλι: είναι το χρονικό εκείνο σημείο (κατώφλι) της άσκησης από το οποίο αρχίζουν οι αναερόβιες διαδικασίες. Από το σημείο αυτό και μετά η άσκηση εκτελείται με τα ενεργειακά αποθέματα του γλυκογόνου χωρίς την παρουσία του οξυγόνου, παράγοντας γαλακτικό οξύ ως τελικό προϊόν των αναερόβιων διαδικασιών. Γαλακτικό: είναι μεταβολικό στοιχείο που προέρχεται από τη διάσπαση του γαλακτικού οξέος και είναι εργογόνο. Γαλακτικό οξύ: είναι το τελικό προϊόν των αναερόβιων διαδικασιών που προέρχεται από τη διάσπαση του γλυκογόνου σε κινητικές προσπάθειες που κυριαρχεί ο γαλακτικός 15

16 αναερόβιος μηχανισμός. Αμέσως μετά την παραγωγή του στις μυϊκές ίνες, διασπάται σε γαλακτικό και ιόντα υδρογόνου. Γαλακτικός αναερόβιος μηχανισμός: είναι ο μηχανισμός παραγωγής ενέργειας που δραστηριοποιείται σε έντονες προσπάθειες μικρής ή μέσης διάρκειας, στις οποίες παράγεται γαλακτικό οξύ. Γλυκογόνο μυών: είναι θερμιδογόνος ουσία που προέρχεται από τις τροφές (υδατάνθρακες) και χρησιμεύει για την παραγωγή ενέργειας. Είναι αποθηκευμένο σε μικρές ποσότητες στις μυϊκές ίνες (είναι ενεργειακό απόθεμα στους μυς). Γλυκόλυση: είναι η διάσπαση της γλυκόζης (γλυκογόνου) για την παραγωγή ενέργειας. Όταν η διάσπαση γίνεται με την παρουσία οξυγόνου η γλυκόλυση λέγεται αερόβια. Όταν η διάσπασή του γίνεται χωρίς την παρουσία (ανεπάρκεια) οξυγόνου η γλυκόλυση λέγεται αναερόβια. Δρομική οικονομία: είναι η οικονομία που γίνεται στα ενεργειακά αποθέματα του παίκτη στη διάρκεια των κινητικών του προσπαθειών. Η χαμηλή (κακή) δρομική οικονομία έχει σχέση με τη σπατάλη που γίνεται στα ενεργειακά αποθέματα στη διάρκεια των κινητικών προσπαθειών. Δύσκαμπτη άρθρωση: χαρακτηρίζεται η άρθρωση που εκδηλώνει μειωμένο κινητικό εύρος στις ενεργητικές και τις παθητικές κινήσεις. Δύσκαμπτο άτομο: χαρακτηρίζεται το άτομο που το σύνολο των αρθρώσεών του ή ένας αριθμός γειτονικών αρθρώσεων εκδηλώνει μειωμένο κινητικό πλάτος στις ενεργητικές και τις παθητικές κινήσεις. Ένταση της προπόνησης: είναι ο ρυθμός με τον οποίο εκτελείται μια κινητική προσπάθεια ή ένα σύνολο κινητικών προσπαθειών. Όταν ο ρυθμός είναι αργός έως μέτριος η ένταση χαρακτηρίζεται χαμηλή ή μέτρια και υψηλή χαρακτηρίζεται η ένταση, όταν ο ρυθμός εκτέλεσής τους είναι υψηλός. Ευκαμψία: είναι η ικανότητα της άρθρωσης να εκδηλώνει το κινητικό εύρος που καθορίζεται από την αρχιτεκτονική της. Ευκινησία: είναι η ικανότητα του σώματος να ελίσσεται στο χώρο, λόγω της καλής ευκαμψίας των αρθρώσεών του. Ευλυγισία: είναι η ικανότητα ενός υποσυνόλου αρθρώσεων να εκδηλώνει μεγάλο κινητικό εύρος. Ιόντα υδρογόνου: Είναι καματογόνα στοιχεία και προέρχεται από τη διάσπαση του γαλακτικού οξέος. Κινητική μονάδα: είναι ο κινητικός νευρώνας μαζί με τις μυϊκές ίνες που συνδέονται με το νευράξονά τους. Μέγιστη κατανάλωση οξυγόνου: είναι ο ανώτατος όγκος οξυγόνου που μπορούν να καταναλώσουν οι ιστοί ενός ατόμου σε ένα λεπτό. Ο όρος αυτός είναι συνώνυμος με τους όρους μέγιστη αερόβια ικανότητα και μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου. Οι τρεις αυτοί όροι εκφράζουν την αερόβια ικανότητα ενός ατόμου. Μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου: είναι το οξυγόνο που προκύπτει από τη διαφορά ανάμεσα στο συνολικό όγκο οξυγόνου που εισπνέεται και του οξυγόνου που εκπνέεται κατά τη μέγιστη μυϊκή προσπάθεια που διαρκεί ένα λεπτό. Η διαφορά αυτή εκφράζει τη μέγιστη αερόβια ικανότητα του ατόμου. 16

17 Μέγιστη αερόβια ικανότητα: είναι ο ανώτατος όγκος οξυγόνου που μπορούν να καταναλώσουν οι ιστοί ενός ατόμου σε ένα λεπτό στη διάρκεια μιας μέγιστης άσκησης. Νεογλυκογένεση: είναι η διαδικασία όπου, το γαλακτικό που παράγεται στους μυς ξαναγίνεται γλυκόζη στο συκώτι. Προπονητικός στόχος: είναι το εξειδικευμένο προπονητικό ερέθισμα που εφαρμόζεται στην προπόνηση από το οποίο αναμένεται συγκεκριμένο αποτέλεσμα (π.χ. προπονητικός στόχος για τη βελτίωση της αναερόβιας αγαλακτικής ικανότητας). Προσαρμογές από την προπόνηση: είναι οι βελτιώσεις που προέρχονται από τα προπονητικά ερεθίσματα, εξαιτίας των μορφολογικών και λειτουργικών μεταβολών που προκαλούνται από αυτά. Προσαρμογές από την ωρίμανση: είναι οι βελτιώσεις που προέρχονται από τη σταδιακή μορφολογική και λειτουργική φυσιολογική εξέλιξη των οργάνων και των συστημάτων του οργανισμού, ως αποτέλεσμα της ωρίμανσής τους με την πρόοδο της ηλικίας. Πρωτόκολλο δοκιμασίας (τεστ) : είναι η διαδικασία με την οποία διεξάγεται μια δοκιμασία που έχει στόχο την αξιολόγηση μιας ικανότητας (π.χ. πρωτόκολλο δοκιμασίας στο δαπεδοεργόμετρο για την αξιολόγηση της μέγιστης αερόβιας ικανότητας). Σαρκομέριο: είναι η δομική μονάδα του μυϊκού ινιδίου. Αποτελείται από παχιά νημάτια μυοσίνης και από λεπτά νημάτια ακτίνης που επιτελούν τη λειτουργία της μυϊκής συστολής με τη σύνδεσή τους (αυτή γίνεται με τις εγκάρσιες ή σταυρωτές γέφυρες). Συχνότητα προπόνησης: είναι ο αριθμός των προπονητικών μονάδων που εφαρμόζονται σε συγκεκριμένο προπονητικό κύκλο (π.χ. την ημέρα, την εβδομάδα, κλπ). Ταχύτητα αντίδρασης: είναι το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί, μέχρι να εκδηλωθεί σε κίνηση ένα κεντρομόλο ερέθισμα που επεξεργάστηκε στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Φωσφαγόνα: είναι μόρια που περιέχουν φώσφορο και είναι αναγκαία για τη δραστηριοποίηση του αναερόβιου αγαλακτικού μηχανισμού. Φωσφοκρεατίνη: είναι μόριο που μεταφέρει φώσφορο και ενέργεια για την παραγωγή ATP. Φωσφοφρουκτοκινάση: είναι το ένζυμο που βρίσκεται στους μυς και ενεργοποιεί την αναερόβια γλυκόλυση. Το ένζυμο αυτό αποκαλείται βηματοδότης της αναερόβιας γλυκόλυσης. Συνοπτικός πίνακας βελτίωσης ικανοτήτων φ. κατάστασης ανά ηλικιακή ομάδα Ικανότητες Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία φυσικής κατάστασης Αερόβια ικανότητα Αναερόβια ικανότητα Μυϊκή δύναμη Σπριντ Ισχύς ή ταχυδύναμη Ευκαμψία αρθρώσεων Επιδεξιότητα (Και αυτές οι σημειώσεις προέρχονται από το ίδιο βιβλίο: Ζάκας Π. Αθανάσιος «Ανάπτυξη φυσικών ικανοτήτων σε παιδιά και εφήβους στις αθλοπαιδιές, Θεσσαλονίκη 2010) 17