Θέμα: Κυπριακή Λαϊκή Τέχνη Τάξη: Β Γυμνασίου Χρόνος: 40 Μάθημα: 1 ο Ημερομηνία: 06/03/08

Transcript

1 ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Θέμα: Κυπριακή Λαϊκή Τέχνη Χρόνος: 40 Μάθημα: 1 ο Ημερομηνία: 06/03/08 Στόχοι: Οι μαθητές: Να αναγνωρίζουν τη Λαϊκή Τέχνη και Παράδοση της Κύπρου και να δικαιολογούν την ανάπτυξη. Να ονομάζουν τις περιοχές στις οποίες αναπτύχθηκαν οι παραδοσιακές τέχνες Να συγκρίνουν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής (ενδυμασία, κατοικία, επαγγέλματα) με το σύγχρονο και να δικαιολογούν τη σημασία της συνέχισης της παράδοσης και Λαϊκής κληρονομιάς Να παρουσιάζουν σε μικρή εργασία πληροφορίες για τη Λαϊκή Τέχνη και Παράδοση. Κύρια σημεία ύλης: Ορισμός Λαϊκής Τέχνης, Παραδείγματα Κυπριακής Λαϊκής Τέχνης, Κέντρα Κυπριακής Λαϊκής Τέχνης, Παραδοσιακά επαγγέλματα, Σύγκριση παραδοσιακής με σύγχρονης ενδυμασίας, Σύγκριση παραδοσιακής με σύγχρονης κατοικίας, Σημασία της συνέχισης της Λαϊκής Παράδοσης και κληρονομιάς. Χρόνος Πορεία Δραστηριότητες Μέσα-Υλικά Αναγράφεται ο τίτλος του μαθήματος στον πίνακα και οι μαθητές με τη μαιευτική μέθοδο καλούνται να δώσουν το δικό τους ορισμό για τη Λαϊκή Τέχνη. Δίνεται ο ορισμός με τη χρήση διαφάνειας. Στη συνέχεια με τη χρήση φωτογραφικού υλικού (εποπτικό υλικό πινακίδα) και με τη μέθοδο της ιδεοθύελλας, οι μαθητές αναφέρουν διάφορες Λαϊκές Τέχνες που άκμασαν στην Κύπρο. Αναγράφονται όλες οι απαντήσεις στον πίνακα, διαγράφονται οι επαναλαμβανόμενες, και συμπληρώνονται τέχνες που δεν αναφέρθησαν. Οι μαθητές συμπληρώνουν τη δραστηριότητα 1 του φύλλου εργασίας. Κοιτάζοντας τα αποτελέσματα της ιδεοθύλλας οι μαθητές συμπεραίνουν ότι η Λαϊκή Τέχνη & Παράδοση αναπτύχθηκε στην Κύπρο κυρίως για να ικανοποιηθούν οι διάφορες ανάγκες των κατοίκων της. Ανακοινώνεται στους μαθητές ότι το μάθημα θα ασχοληθεί κυρίως με την ανάπτυξη τριών σημείων Λαϊκής Τέχνης & Παράδοσης: την παραδοσιακή ενδυμασία, την παραδοσιακή κατοικία και τα παραδοσιακά επαγγέλματα. Ακολούθως ζητείται από τους μαθητές να διαβάσουν την εισαγωγή του πληροφοριακού υλικού που τους δόθηκε και να συμπληρώσουν την Δραστηριότητα 2 του φύλλου εργασίας (Να ονομάσουν τις ποιο γνωστές περιοχές της Κύπρου στις οποίες Διαφάνεια 1 Εποπτικό Υλικό Πινακίδας Διαφάνεια 1 & 2 Φύλλο Εργασίας Πληροφοριακό Υλικό Φύλλο Εργασίας

2 αναπτύχθηκαν παραδοσιακές τέχνες). Οι μαθητές δουλεύουν πρώτα ατομικά, μετά σε ζευγάρια και τέλος ομαδικά. Όταν όλοι οι μαθητές τελειώσουν, καλούνται στον πίνακα τρεις μαθητές (1 μαθητής από κάθε ομάδα) και σημειώνουν στο χάρτη (εποπτικό) από 2 ονομαστά κέντρα λαϊκής τέχνης. Εποπτικό 1 (Χάρτης της Κύπρου) 20 Στη συνέχεια δίνονται οδηγίες για τη διεξαγωγή μικρής εργασίας σχετική με την Κυπριακή Λαϊκή Παράδοση. Δίνεται πληροφοριακό υλικό και σχετικές οδηγίες για τρία θέματα (παραδοσιακή ενδυμασία, παραδοσιακή κατοικία, παραδοσιακά επαγγέλματα). Η κάθε ομάδα επιλέγει, ερευνά και κάνει ένα από τα τρία θέματα. Για περαιτέρω βοήθεια, δίνεται σε κάθε ομάδα φωτογραφικό υλικό και ζητείται από τους μαθητές να κάνουν την Δραστηριότητα 3 του φύλλου εργασίας. Η κάθε ομάδα επιλέγει και κάνει το θέμα το οποίο επέλεξε να ερευνήσει. (Για παράδειγμα: Ομάδα Α: Σύγκριση Λαϊκής με Σύγχρονης Ενδυμασίας, Ομάδα Β: Σύγκριση Λαϊκής με Σύγχρονης Κατοικίας, Ομάδα Γ: Σύγκριση Λαϊκών με Σύγχρονων Επαγγελμάτων). Οι μαθητές δουλεύουν πρώτα ατομικά, μετά σε ζευγάρια και τέλος ομαδικά. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται στο επόμενο μάθημα. Εποπτικό 2 (Φωτογραφικό Υλικό) Φύλλο Εργασίας Διαφάνεια 3 5 Τέλος γίνεται σύντομη ανακεφαλαίωση και οι μαθητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η Λαϊκή μας Παράδοση είναι το μοναδικό τεκμήριο της πολιτιστικής και εθνική μας ταυτότητας και γι αυτό το λόγω είναι πολύ σημαντική η συνέχιση της. Μέθοδοι διδασκαλίας: Συνεργατική, Ερευνητική, Μαιευτική Οργάνωση τάξης: Ομαδοκεντρική Λεξιλόγιο: Κυπριακή Λαϊκή Τέχνη, Βρατζίν, Σαγιά, Πουκάμισον, Μαντήλα, Βράκα, Ποδίνες, Ποϊνάρκα, Ταϊστόν, Ζιμπούνιν, Ζώστρα, Φέσι Κεφαλομάντηλο, Πουγγί, Πλιθάρι, Βολίτζια, Σουβάντζα, Δίχωρο, Αρμαρόλα, Σκλουβέρκα, Τζελάρι Σώσπιτο, Μαειρκό, Βουρνί, Κοφίνα, Μαγκάλια, Δρεπάνι, Γουμάς, Τζιηβέρτια, Βάττες, Χαρτζιά, Καζάνια, Σάτζιη, Χαλλουμοκούζια, Κακκουρκές, Τυροκανιές, Λένες, Σακκόπανο, Στρατουράς, Τζερκοπούλης, Τόνος, Τσαεράς, Ταλιαδώρος, Καζαντζής, Μάντης Γανωματάς, Πιτσιακσιής, Ππάλες, Τσιακιά, Κόξα. Αξιολόγηση: Συντρέχουσα

3 Κυπριακή Λαϊκή Τέχνη Φύλλο Εργασίας ραστηριότητα 1: Συμπληρώστε τα βελάκια: Λαϊκές Τέχνες & Παραδόσεις που αναπτύχθηκαν στην Κύπρο

4 ραστηριότητα 2: Σημειώστε στον πιο κάτω χάρτη της Κύπρου τις τέχνες που αναπτύχθηκαν στα πιο κάτω κέντρα Λαϊκής τέχνης. Τέχνες: Υφαντουργία, Αγγειοπλαστική, Ξυλογλυπτική, Κεντητική, Λάπηθος Λευκόνοικο Μουτουλλάς Φύτη Φοινί Κόρνος Λεύκαρα

5 ραστηριότητα 3: Θέμα 1 ο : Παραδοσιακή & Σύγχρονη Ενδυμασία (a) Με τη βοήθεια του φωτογραφικού και του πληροφοριακού υλικού που έχετε μπροστά σας, εντοπίστε τα χαρακτηριστικά της Παραδοσιακής και της Σύγχρονης Ενδυμασίας και συγκρίνετε τις ως προς τα ακόλουθα σημεία. Γνωρίσματα Παραδοσιακή Ενδυμασία Σύγχρονη Ενδυμασία Γυναικεία: Γυναικεία: Από τι αποτελείται; Αντρίκεια: Αντρίκεια: Γυναικεία: Το χρώμα Αντρίκεια: Η διακόσμηση Τα υλικά και τα μέσα κατασκευής τους (β) Τι ήταν αυτό που κατά την γνώμη σας οδήγησε στην κατάργηση της Κυπριακής παραδοσιακής στολής;

6 Θέμα 2 ο : Παραδοσιακή & Σύγχρονη Κατοικία (a) Με τη βοήθεια του φωτογραφικού και του πληροφοριακού υλικού που έχετε μπροστά σας, εντοπίστε τα χαρακτηριστικά της Παραδοσιακής και της Σύγχρονης Κατοικίας και συγκρίνετε τα ως προς τα ακόλουθα σημεία. Γνωρίσματα Παραδοσιακή Κατοικία Σύγχρονη Κατοικία Τα υλικά και τα μέσα κατασκευής τους Από ποια μέρη αποτελείται (δωμάτια); Έπιπλα & διακόσμηση (β) Τι ήταν αυτό που κατά την γνώμη σας οδήγησε στη σταδιακή εξέλιξη της Κυπριακής παραδοσιακής κατοικίας;

7 Θέμα 3 ο : Παραδοσιακά & Σύγχρονα Επαγγέλματα (a) Με τη βοήθεια του φωτογραφικού και του πληροφοριακού υλικού που έχετε μπροστά σας, εντοπίστε τα χαρακτηριστικά των Παραδοσιακών και Σύγχρονων Επαγγελμάτων και συγκρίνετε τα ως προς τα ακόλουθα σημεία. Γνωρίσματα Παραδοσιακά Επαγγέλματα Σύγχρονα Επαγγέλματα Αναφέρετε παραδείγματα επαγγελμάτων Τα μέσα και τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται για τη διεκπεραίωση τους (β) Τι ήταν αυτό που κατά την γνώμη σας οδήγησε στην εξέλιξη και στη διαφοροποίηση των επαγγελμάτων στην Κύπρο;

8 ραστηριότητα 4: Ποια είναι η σημασία της Λαϊκής Τέχνης για τον τόπο μας σήμερα;

9 Κυπριακή Λαϊκή Τέχνη Πληροφοριακό Υλικό Λαϊκή Τέχνη είναι η τέχνη που προέρχεται από το λαό και τη δημιούργησε ο ίδιος ο λαός. Η λαϊκή τέχνη της Κύπρου, όπως έχουμε γνωρίσει από τα έργα που έχουν διασωθεί, είναι η τέχνη που άνθισε κυρίως το 18 0 και 19 0 αιώνα. Λόγω του ότι η Κύπρος είναι το σταυροδρόμι των πολιτισμών της Ανατολής και ύσης, έχει συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στη διαμόρφωση του πολιτισμού και της τέχνης από πολύ παλιά. Επίσης, επειδή το νησί ήταν σημαντικός εμπορικός σταθμός και είχε πλούσιους φυσικούς πόρους, έλκυσε πολλούς κατακτητές, που ο καθένας έχει αφήσει τα δικά του ίχνη στη διαμόρφωση του χαρακτήρα της τέχνης της Κύπρου. Έτσι η λαϊκή τέχνη της Κύπρου έχει στοιχεία της Μεσογείου, της Ανατολής και της ύσης. Η Λαϊκή Τέχνη & Παράδοση στην Κύπρο δημιουργήθηκε κυρίως για δύο λόγους: Για να ικανοποιήσει τις ανάγκες των κατοίκων της Κύπρου Για να ικανοποιηθεί το αίσθημα του ωραίου Υπάρχουν πολλά είδη Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης όπως είναι η υφαντική, η κεντητική, η ξυλογλυπτική η αγγειοπλαστική, η αρχιτεκνονική, τα ήθη και έθιμα, οι λαϊκές δοξασίες, η παραδοσιακή ενδυμασία, ο παραδοσιακός γάμος, οι παραδοσιακές συνταγές, οι παραδοσιακοί χοροί, το δημοτικό τραγούδι, το ζύμωμα, η παρασκευή ζιβανίας, κρασιού, χαλουμιού, σουτζιούκου, το σφάξιμο του χοίρου κ.ο.κ Πού και πώς άκμασε η λαϊκή τέχνη Η μεγαλύτερη μονάδα παραγωγής έργων λαϊκής τέχνης ήταν η οικογένεια, με εργαστήριο την κατοικία, όπου δούλευαν κυρίως οι γυναίκες, ιδιαίτερα στην υφαντική και το κέντημα. Η παραγωγή σε εργαστήρια γινόταν κυρίως από άντρες. Τα είδη λαϊκής τέχνης πωλούνταν κυρίως σε τοπικά εμποροπανηγύρια και το παζάρι της Λευκωσίας. Γι αυτό το λόγο υπάρχει μια ομοιομορφία στα είδη, χωρίς πολλές διαφοροποιήσεις. Υπάρχουν όμως κάποιες τοπικές ιδιομορφίες και παραλλαγές τόσο στην τεχνική όσο και στα διακοσμητικά θέματα. Ο απλοϊκός άνθρωπος ένιωσε την ανάγκη ν αντιγράψει τα χρώματα της φύσης υφαίνοντας και κεντώντας και έτσι να δημιουργήσει τη δική του λαϊκή τέχνη. Χρησιμοποίησε φυσικά υλικά όπως πηλό, ξύλο, πέτρα, ίνες.

10 Όλα τα έργα της λαϊκής μας τέχνης φέρουν τη σφραγίδα της ψυχής σε ώρες χαράς, λύπης, νοσταλγίας, παλικαριάς και είναι δημιουργήματα που πηγάζουν αυθόρμητα από την ψυχή των Κυπρίων. Οι συλλογές λαϊκής τέχνης που βρίσκονται στα χέρια μας αποτελούν μοναδικά τεκμήρια της πολιτιστικής και εθνικής μας ταυτότητας. Η συνέχιση της παράδοσης και λαϊκής κληρονομιάς είναι ζωτικής σημασίας, προτού εκλείψουν και οι τελευταίοι ζωντανοί φορείς της, γιατί πέρα από την καλλιτεχνική της αξία είναι η έκφραση του λαού της Κύπρου μας, ο οποίος παρόλο που πέρασε πολυτάραχα χρόνια λόγω κατακτητών, έμεινε πιστός στον εαυτό του. Ονομαστά Κέντρα Λαϊκής Τέχνης Πάφος: - Φύτη: Γνωστή για τα υφαντά και τα κεντήματα της. Λεμεσός: - Φοινί: Ακμάζει η αγγειοπλαστική. Λευκωσία: -Μουτουλάς: Ξυλογλυπτική Λάρνακα: - Κόρνος: Εδώ βρίσκουμε τις περίφημες τερρακότες. Αγγεία Κόρνου. - Λεύκαρα: Γνωστά για τα ξακουστά κεντήματα (Λευκαρίτικα). Αμμόχωστος: - Λευκόνοικο: Τα γνωστά υφαντά, τα Λευκονοιτζιατικα. Κερύνεια: - Λάπηθος: Γνωστή για τα αγγεία της. Κυπριακή Παραδοσιακή Ενδυμασία Οι παραδοσιακές φορεσιές εκφράζουν τον χαρακτήρα του τρόπου ζωής του περασμένου αιώνα στο νησί μας και συνάμα πιστοποιούν τις ρίζες του πολιτισμού μας. Η Κυπριακή ενδυμασία χαρακτηρίζεται από την άνεση, την ασφάλεια, την ομορφιά και τη χάρη που προσφέρει σ αυτούς που τη φορούσαν. Είναι απλή, σε σχέση με τον ευρύτερο ελληνικό χώρο που παρουσιάζει τοπικές παραλλαγές σε κάποιες λεπτομέρειες της όπως στα χρώματα, στο είδος του υφάσματος, στη διακόσμηση και στα κοψίματα. Οι βασικές παραλλαγές της γυναικείας ενδυμασίας είναι η αστική, η καρπασίτικη, η παφίτικη και η ορεινή. Η Κυπριακή γυναικεία στολή αποτελείτο κυρίως από:

11 Τη σαγιά - ολόσωμο φόρεμα, ανοικτό μπροστά σ όλο του το ύψος. Το πουκάμισον μακρύ υποκάμισο τα οποίο κάλυπτε το πάνω μέρος του κορμιού, έφτανε λίγο πιο κάτω από το γόνατο και είχε φαρδιά μανίκια. Το βρατζίν είδος πυζαμοειδούς παντελονιού που έφτανε μέχρι τους αστράγαλους και ήταν συνήθως κατασκευασμένο από βαμβακερό ύφασμα. Τη μαντήλα κάλυμμα της κεφαλής. Τη ζώνη Τις ποδίνες υποδήματα. Η γυναικεία ενδυμασία είχε ωραία αλλά όχι φαντακτερή διακόσμηση, που συνδύαζε τη χάρη με τη σεμνότητα. Κεντητή διακόσμηση από διάφορα σχέδια είχε στο κάτω μέρος των ποϊναρκών του το βρατζίν. Το πουκάμισο είχε υφαντή διακόσμηση (ταϊστόν). Η διακόσμηση της ενδυμασίας δεν διέφερε μόνο από περιοχή σε περιοχή, αλλά ήταν και ανάλογη της κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης της γυναίκας. Οι γυναικείες στολές, με την επικράτηση του βιομηχανικού πολιτισμού, σταδιακά εκμοντερνίστηκα, με τη μορφή του σάκκου και της φούστας, μέχρι που αντικαταστάθηκαν από τα μέσα του αιώνα μας, με τα μοντέρνα ευρωπαϊκά ρούχα. Περνώντας στην αντρική ενδυμασία, πρέπει να σημειωθεί ότι το βασικότερο της τμήμα ήταν η βράκα, η οποία και επικρατούσε σε ολόκληρο τον ελληνικό νησιώτικο χώρο. Το ύφασμα ήταν συνήθως από βαμβακερό υφαντό που το έβαφαν στους ντόπιους «πογιατζιήδες» από σκούρο ως βαθύ μπλε και μαύρο. Ανάλογα με την ηλικία και την περιοχή, εκτός από το χρώμα, υπήρχαν και οι παραλλαγές της βράκας, τόσο στο κόψιμο όσο και στο μέγεθος. Η κυπριακή αντρίκεια στολή αποτελείτο επίσης από: Το πουκάμισο σκουρόχρωμο ριγωτό βαμβακερό για την καθημερινή και μεταξωτό ταϊστό για την εορταστική ενδυμασία. Το ζιμπούνιν είδος γιλέκου Η ζώστρα ή το ζωνάρι πλατύ ύφασμα, στο χρώμα της βράκας, που τυλίγεται στη μέση Το κεφαλομάντηλο ή το φέσι κάλυμμα της κεφαλής Οι κλάτσες κάλτσες Οι ποδίνες Τα διάφορα φορήματα, όπως το πουγγί, το μαντήλι, το μαχαίρι Η κυπριακή παραδοσιακή ανδρική ενδυμασία, δεν έχει έντονες χρωματικές εξάρσεις, αλλά διακρίνεται για τη λιτότητα των χρωματικών της

12 αποχρώσεων, με κυρίαρχο χρώμα το μαύρο. Και τούτο γιατί κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, πολύχρωμα ρούχα είχαν δικαίωμα να φορούν μόνο οι Τούρκοι, όχι όμως και οι ραγιάδες. Τόσο η γυναικεία όσο και η ανδρική ενδυμασία κατασκευάζονταν από υλικά που παράγονταν στην Κύπρο, όπως βαμβάκι, μαλλί, μετάξι, λινάρι κ.τ.λ. και βάφονταν ή διακοσμούνταν με φυσικά χρώματα, όπως το καφέ, μαύρο, μπλε, κίτρινο, πορτοκαλί κ.τ.λ. Οι συνθήκες και οι ανάγκες της ζωής έχουν αλλάξει, και η σημερινή ενδυμασία ανταποκρίνεται στην άνεση του σύγχρονου ενδύματος. Η παραδοσιακή κυπριακή ενδυμασία όμως παραμένει ένα κομμάτι από την κουλτούρα την ταυτότητα και τα βιώματα του τόπου μας. Κυπριακή Παραδοσιακή Κατοικία Ένα κομμάτι της κυπριακής μας παράδοσης είναι και η αρχιτεκτονική. Για να κτίσουν τα σπίτια, οι κάτοικοι της Κύπρου, κατά τον 19ο μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, χρησιμοποιούσαν πέτρες, και πλιθάρι, μερικές φορές και ξύλα. Το πλιθάρι ήταν κατασκευασμένο από άχυρο και πηλό που το έφτιαχναν οι ίδιοι οι κάτοικοι. Σε μερικές περιπτώσεις έπαιρναν και χρησιμοποιούσαν πέτρες από τον ποταμό και ξύλο κόβοντας διάφορα δέντρα της περιοχής τους. Η στέγη ήταν κατασκευασμένη από καλάμια και βολίτζια. Τα βολίτζια ήταν χοντρά ξύλα που έπαιρνα κυρίως από ελιές και πιο σπάνια από βελανιδιές. Στις πόλεις στις αρχές του 20ου αιώνα είχε ήδη χρησιμοποιηθεί το σίδερο για την κατασκευή των σπιτιών. Μόλις έμπαινες μέσα στα κυπριακά σπίτια, υπήρχε το λεγόμενο δίχωρο με καμάρα. Το δίχωρο ήταν ο μεγάλος χώρος όπου τον χρησιμοποιούσαν και ως καθιστικό και ως κρεβατοκάμαρα ή μπορούσε να ήταν και η τραπεζαρία τους. Μπορεί στο δίχωρο να υπήρχε η αρμαρόλα, το ερμάρι που συνήθως είχε χαραγμένη την χαρακτηριστική μορφή του αετού. Η σουβάντζα ως κύριο διακοσμητικό στοιχείο στολισμένη με μαγείρισσες, κούζες κ.α υπήρχε σε σχεδόν όλα τα σπίτια των χωριών. Πιο κάτω βρισκόταν το σιδερένιο κρεβάτι με τα χρυσά «μήλα» και τα «σκλουβέρκα» δηλαδή τα άσπρα υφάσματα που κάλυπταν το πάνω μέρος του κρεβατιού. Γύρω υπήρχε η κουνουπιέρα που σκέπαζε όλο το κρεβάτι προστατεύοντας τον άνθρωπο που κοιμόταν πάνω από τα κουνούπια. Το χαρακτηριστικό της Κυπριακής λαϊκής αρχιτεκτονικής είναι ότι όταν οι άνθρωποι έχτιζαν τα σπίτια τους, κατασκεύαζαν μόνο όσους χώρους χρειάζονταν. Χώρους βοηθητικούς και λειτουργικούς. Αυτοί οι λειτουργικοί χώροι ήταν η αποθήκη τζελάρι ή σώσπιτο (όπου φύλαγαν τα διάφορα προϊόντα τους, όπως αλεύρι, λάδι, ελιές κ.α) το μαειρκό και ο στάβλος. Το

13 μαειρκό ήταν απαραίτητο γιατί ήταν ο χώρος όπου μαγείρευαν. Μικρός χώρος αποτελούμενος από ένα πάγκο και μια πέτρινη βούρνα, όπου έπλεναν τα πιάτα. Οι νοικοκυρές συνήθιζαν να κρεμάνε στους τοίχους τα σκεύη που χρησιμοποιούσαν. Όλοι αυτοί οι χώροι ήταν περικυκλωμένοι από έναν αρκετά ψηλό τοίχο για προστασία από τους κλέφτες. ίπλα συνήθως από το μαειρκόν, υπήρχε το λουτρό. Το λουτρό ήταν ένα μικρό δωμάτιο όπου έκαναν μπάνιο. Τα λερωμένα ρούχα τα έβαζαν σε μια ψάθινη κοφίνα, για να τα πλύνει πιο ύστερα η νοικοκυρά στο χέρι σε μια μεγάλη πέτρινη βούρνα έξω στην αυλή. Όλα τα σπίτια είχαν το στάβλο, αφού έτρεφαν ζώα για να ζήσουν την οικογένεια τους. Ο ηλιακός ήταν επίσης ένας πολύ συνηθισμένος χώρος που ήταν ανοικτός προς την αυλή. Σε μερικά διώροφα σπίτια, το ισόγειο ονομαζόταν «κατώι», ενώ ο πρώτος όροφος ήταν το ανώι. Ακόμα οι κάμαρες φτιαγμένες με την χαρακτηριστική πουρόπετρα σε σχεδόν όλα τα σπίτια των χωριών έδιναν την αίσθηση της λαϊκής αρχιτεκτονικής. Οι κάτοικοι διακοσμούσαν μόνοι τους τα σπίτια τους. Στους τοίχους τοποθετούσαν κάδρα, τα οποία έφτιαχναν μόνοι τους από κουκκούλια του μεταξοσκώληκα, ή ακόμα και φωτογραφίες της οικογένειας ή κάποιου ήρωα. Τα σαλόνια των σπιτιών διακοσμούσε η γύψινη σουβάντζα με τα ωραία σκαλιστά σχήματα, όπου πάνω έβαζαν πιάτα ή πολλές φορές και εικόνες ακόμα και χειροποίητα πανέρια. Εκτός από αυτά, άλλα στολίδια ήταν και αντικείμενα καθημερινής χρήσης, όπως καρέκλες, το σκαλιστό ερμάρι και τα σεντούκια, τα οποία χρησιμοποιούσαν για να βάζουν ρούχα μέσα. Όλα τα σπίτια των Κυπριακών χωριών είχαν και αποθηκευτικούς χώρους, όπου έβαζαν τα ασκιά (σακούλες) για το κρασί. Εκεί ήταν και τα πιθάρια. Είχαν ένα χώρο όπου ο κάθε γεωργός είχε τα σύνεργά του, όπως το αλέτρι και το ζυγό. Ακόμα η οικοκυρά είχε εκεί τα κόσκινά της, το χτι, (γουδί) το χερομύλι και τις βούρνες. Ο φούρνος για την κατασκευή των ψωμιών και του ψητού στην αυλή του σπιτιού, είναι απαραίτητο συμπλήρωμα των αγροτικών σπιτιών. Αρκετά από τα πιο πάνω αναφερόμενα σπίτια των Κυπριακών Παραδοσιακών χωριών υπάρχουν μέχρι σήμερα καλά διατηρημένα αφού το κράτος ανέλαβε να διατηρήσει την Κυπριακή Λαϊκή Αρχιτεκτονική. Τα σπίτια αυτά έχουν κηρυχθεί διατηρητέα και οι ιδιοκτήτες τους έχουν ήδη αρχίσει την αναπαλαίωση και συντήρηση τους αφού αποτελούν και αυτά ένα κομμάτι της κυπριακής μας ταυτότητας.

14 Κυπριακά Παραδοσιακά Επαγγέλματα Η οικονομία της Κύπρου μέχρι τα τέλη του 20 ου αιώνα βασιζόταν κυρίως στη γεωργία. Οι περισσότεροι κάτοικοι της Κύπρου ασχολούνταν με τα περβόλια, κυρίως με τη σπορά (σιτάρι, κριθάρι), με το φύτεμα πατατών, με το μάζεμα πορτοκαλιών και ελιών. Από το χάραμα, οι περβολάρηδες σηκώνονταν να πάνε να θερίσουν τα σπαρμένα με τα δρεπάνια, τους, ή να ζέξουν τα βούθκια για να βκάλουν τις πατάτες τους. Απαραίτητο εργαλείο για τις γεωργικές ασχολίες ήταν τα ζωντανά (γαϊδούρια, βόδια). Κάθε, αγροτική οικογένεια είχε στο σπίτι της το στάβλο και το γουμά της, αφού εκτός από τη βοήθεια που έπαιρναν, από τα ζώα, στα χωράφια, έπαιρναν επίσης και τα διάφορα προϊόντα, όπως το γάλα για τα χαλούμια, την αναρή και το τραχανά, τα αυγά και το κρέας τους. Με βάση τις αγροτικές και τις οικιακές ανάγκες των κατοίκων της Κύπρου αναπτύχθηκαν και οι διάφορες τέχνες. Οι κυριότεροι τεχνίτες της Κύπρου είναι ο: Αγγειοπλάστης: Ασχολείται με την κατασκευή πήλινων αγγείων που χρησιμοποιούνταν για την αποθήκευση, μεταφορά και διατήρηση των διάφορων προϊόντων. Το σχήμα το μέγεθος και ονομασία των αγγείων είναι ανάλογα με τη χρήση την οποία προορίζεται το καθένα. Μερικά πήλινα αγγεία είναι τα χαλλουμοκούζια, οι κούζες, οι βάττες, οι ταβάδες, τα πιθάρια, οι γλάστρες, η σάτζιη, ο μπότης, τα τζιβέρτια, τα τζιεραμίδκια. Καλαθάς: Η καλαθοπλεκτική είναι από τις πιο παλιές τέχνες. Πολύ πριν παρουσιαστεί η αγγειοπλαστική, οι άνθρωποι κατασκεύαζαν τα καλάθια για τη μεταφορά, την αποθήκευση και την εμπορία προϊόντων. Με καλάμια γίνεται ποικιλία καλαθιών που το σχήμα και το μέγεθος τους καθορίζεται από τη χρήση για την οποία προορίζονται. Για παράδειγμα τα καλάθια ή καλαθούρκα ήταν μικρά καλάθια. Οι κοφίνες ήταν μεγαλύτερα καλάθια που χρησιμοποιούνταν στη μπουγάδα. Οι κακκουρκές ήταν στενόμακρα καλάθια που μέσα μετέφεραν όρνιθες. Οι τυροκανιές χρησιμοποιούνταν για το φύλαγμα αναρής. Καζαντζής/ Χαλκωματάς: Φτιάχνει χάλκινα αντικείμενα για οικιακή χρήση. Μερικά χάλκινα αντικείμενα είναι τα καζάνια (δοχεία για την απόσταξη της ζιβανίας), τα χαρτζιά (για το βράσιμο του νερού), μαγειρικά σκεύη όπως μαγείρισσες και τηγάνια, λένες (δοχεία που χρησιμοποιούνταν στο λουτρό), τα μαγκάλια (για να ανάβουν μέσα φωτιά) και τελετουργικά εκκλησιαστικά σκεύη όπως δίσκοι, κολυμβήθρες, κανδήλια κ.λ.π.

15 Μάντης/ Γανωματάς: Τα χάλκινα μαγειρικά σκεύη γανώνονταν επικασσιτερώνονταν γιατί τα οξείδια του χαλκού που δημιουργούνταν ήταν δηλητηριώδη. Το γάνωμα επαναλαμβανόταν κάθε χρόνο και στην αρχή γινόταν από τον καζαντζή. Με τον καιρό όμως την εργασία αυτή την έκανε ειδικός τεχνίτης, ο μάντης ή γανωματής που γύριζε τα χωριά και γάνωνε επί τόπου τα χαλκωματικά. Πιτσιακσιής: Ο πιτσιακσιής κατασκεύαζε από ατσάλι όλη τη σειρά μαχαιριών που χρειάζονταν για επαγγελματικούς σκοπούς οι χασάπηδες (μαχαίρια για το σφάξιμο των ζώων, για το γδάρσιμο, για το ξεκοκκάλιασμα του κρέατος, για την αφαίρεση της πέτσας, ππάλες και μπαλτάδες για το κομμάτιασμα του κρέατος), για οικιακές ανάγκες οι νοικοκυρές (μπαλτάδες, μαχαίρια για την κουζίνα, μαχαίρια για το τραπέζι) και για γεωργικούς σκοπούς οι αγρότες (τσιακία, δρεπάνια του χόρτου, δρεπάνια του θέρους, μαχαίρι της κόξας με φηκάρι). Ταλιαδώρος: Ο ταλιαδώρος κατασκεύαζε και σκάλιζε σεντούκια για τους κατοίκους των χωριών της περιοχής του. Το σεντούκι ήταν το κυριότερο έπιπλο κάθε νέου ζευγαριού. Μέσα φυλάγονταν τα προικιά της νύμφης. Τσαεράς: Κατασκεύαζε ξύλινες καρέκλες δεμένες με τόνο. Τζερκοπούλης /Κηροποιός: Ο τζερκοπούλης κατασκευάζει τα τζιερκά για εκκλησιαστική χρήση. Επίσης κατασκευάζει κέρινα ομοιώματα παιδικών σωμάτων ή μελών του σώματος που τα αφιερώνουν οι πιστοί σε Αγίους στις εκκλησίες για θεραπεία του μέλους του σώματος που πάσχει. Μεταξάς: Ο μεταξάς ήταν ο τεχνίτης που έβγαζε το μετάξι από τα κουκούλια. Υφαντής - Υφάντρια: Υφαίνει υφάσματα για ενδυμασίες και οικιακό ρουχισμό. Παπλωματάς: Ο παπλωματάς ράβει βαμβακερά παπλώματα, στρώματα και μαξιλάρια για κρεβάτια, ντιβάνια, καναπέδες, πολυθρόνες, κ.τ.λ. Στρατουράς / Σαμαράς: Ο στρατουράς κατασκευάζει στρατούρκα, για τα γαϊδούρια και τα μουλάρια. Η επιφάνια του στρατουρκού που ακουμπούσε το σώμα του ζώου γινόταν με κετσέ ενώ η εξωτερική γινόταν με σακκόπανο (πολύ χοντρό βαμβακερό ύφασμα).

16 Τα παραδοσιακά αυτά επαγγέλματα και τέχνες έχουν διαφοροποιηθεί ή αντικατασταθεί από άλλα επαγγέλματα, λόγω της εξέλιξης και της διαφοροποίησης των αναγκών της σύγχρονής ζωής. Είναι όμως καθήκον μας και υποχρέωση μας, να περισώσουμε, να συντηρήσουμε και να εντάξουμε στη σύγχρονη ζωή, την παραδοσιακή λαϊκή τέχνη. Στους δύσκολους καιρούς που περνάμε σήμερα, είναι φανερό πόση σημασία έχει η αναδρομή στις ρίζες μας. Πρέπει να θυμόμαστε ότι η Λαϊκή Τέχνη πρέπει να διατηρηθεί. Είναι η ζωή και ο πολιτισμός μας.

17 Κυπριακή Λαϊκή Τέχνη Έρευνα Μαζί με την ομάδα σου ερεύνησε και γράψε για ένα από τα πιο κάτω θέματα Θέμα 1 ο : Κυπριακή Παραδοσιακή Ενδυμασία Εισαγωγή Λίγα λόγια για την Κυπριακή Λαϊκή Τέχνη Αντρίκεια / Γυναικεία παραδοσιακή ενδυμασία Από τι αποτελείται η αντρίκεια και γυναικεία κυπριακή στολή Χρώματα και διακόσμηση της παραδοσιακής ενδυμασίας Υλικά και μέσα κατασκευής Επίλογος Ποια η σημασία της συνέχισης της λαϊκής μας τέχνης Θέμα 2 ο : Κυπριακή Παραδοσιακή Κατοικία Εισαγωγή Λίγα λόγια για την Κυπριακή Λαϊκή Τέχνη Από ποιους χώρους αποτελείται η παραδοσιακή κατοικία Υλικά και μέσα κατασκευής των παραδοσιακών σπιτιών Έπιπλα και διακόσμηση της κατοικίας Επίλογος Ποια η σημασία της συνέχισης της λαϊκής μας τέχνης Θέμα 3 ο : Κυπριακά παραδοσιακά Επαγγέλματα και Τέχνες Εισαγωγή Λίγα λόγια για την Κυπριακή Λαϊκή Τέχνη Που αναπτύχθηκαν οι διάφορες τέχνες Αναφορά και περιγραφή παραδοσιακών επαγγελμάτων και τεχνών Επίλογος Ποια η σημασία της συνέχισης της λαϊκής μας τέχνης

18 Κυπριακή Παραδοσιακή Ενδυμασία Αντρίκεια Γυναικεία

19 Σύγχρονη Ενδυμασία Αντρίκεια Γυναικεία

20 Παραδοσιακή Κυπριακή Κατοικία

21 Σύγχρονη Κυπριακή Κατοικία

22 Παραδοσιακά Κυπριακά Επαγγέλματα

23 Σύγχρονα Επαγγέλματα

24 Κυπριακή Λαϊκή Τέχνη & Παράδοση Λαϊκή Τέχνη: Συμπεριλαμβάνει όλες τις τέχνες που δημιουργήθηκαν από τον λαό: (α) Για ικανοποίηση των αναγκών των κατοίκων της Κύπρου (β) Για να ικανοποιηθεί το αίσθημα του ωραίου

25 Κυπριακή Παραδοσιακή Ενδυμασία Κυπριακή Παραδοσιακή Κατοικία Κυπριακή Λαϊκή Τέχνη & Παράδοση Κυπριακά Παραδοσιακά Επαγγέλματα & Τέχνες

26 Έθνη Στερούμενα Μνήμης Είναι Καταδικασμένα Να Διαλυθούν Και Να Πεθάνουν