Δημιουργία Βάσης Δεδομένων για την Υποστήριξη της Επέκτασης των οικισμών

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΠΜΣ: «ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ & ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ» 2013 Δημιουργία Βάσης Δεδομένων για την Υποστήριξη της Επέκτασης των οικισμών Επιβλέπων Καθηγητής: κ. Βαΐτης Μιχαήλ, Επίκουρος Καθηγητής, Πανεπιστημίου Αιγαίου Εκπόνηση Μεταπτυχιακής Διατριβής: Τριμελής Επιτροπή: κ. Βαΐτης Μιχαήλ κ. Κίζος Αθανάσιος κ. Τσιλιμίγκας Γεώργιος Παπαχρυσού Αγγελική, Αγρονόμος & Τοπογράφος Μηχανικός Α.Π.Θ. ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2013 ΜΥΤΙΛΗΝΗ

2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή εκπονήθηκε στο πλαίσιο διεκπεραίωσης του κύκλου σπουδών στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Γεωγραφία & Εφαρμοσμένη Γεωπληροφορική» του Τμήματος Γεωγραφία του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Ένα κύριο πρόβλημα που αντιμετωπίζεται στην εποχή μας είναι η άναρχη οικιστική ανάπτυξη και ο κορεσμός των υφιστάμενων οικιστικών υποδοχέων. Το συγκεκριμένο πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω της προώθησης του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, οι οποίοι αποτελούν τη βασική υποδομή βιώσιμης ανάπτυξης της έκαστης περιοχής και των κατοίκων της. Σκοπός της παρούσας μεταπτυχιακής διατριβής, είναι η υποστήριξη της διαδικασίας επέκτασης των οικιστικών υποδοχέων. Επιμέρους στόχοι είναι: α) η δημιουργία μίας βάσης δεδομένων λειτουργική προς τον χρήστη μελετητή, β) η εφαρμογή της συγκεκριμένης βάσης δεδομένων στην περιοχή μελέτης (στην παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή επιλέχθηκε ως περιοχή μελέτης ο πρώην Καποδιστριακός Δήμος της Μυτιλήνης, στον οποίο ισχύει το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του Δήμου Μυτιλήνης), γ) η ανάλυση της πυκνότητας δόμησης σε εκτός σχεδίου περιοχές, μέσω του εργαλείου Kernel Density estimator (KDE) και τέλος δ) η αξιολόγηση του υφιστάμενου Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Μυτιλήνης. 1

3 Περιεχόμενα Πρόλογος.1 Περιεχόμενα.2 Κατάλογος Πινάκων.3 Κατάλογος Σχημάτων..4 Κατάλογος Χαρτών 4 Περίληψη.6 Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή Κατευθύνσεις Χωροταξικού Αναπτυξιακού Σχεδιασμού Το θεσμικό πλαίσιο του χωροταξικού σχεδιασμού στην Ελλάδα Τα Βασικά επίπεδα Πολεοδομικού Σχεδιασμού στην Ελλάδα Τα «εργαλεία» του χωρικού σχεδιασμού (ΓΠΣ ΣΧΟΟΑΠ, Ν.2508/97) Εργαλεία χωρικού σχεδιασμού (ΓΠΣ ΣΧΟΟΑΠ) Διαφορές των ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ Τα στάδια εκπόνησης των ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ Οι συνέπειες της ψήφισης ενός ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ Οι οικισμοί και τα πολεοδομικά τους καθεστώτα Περιοχές επεκτάσεων Τα βασικά κριτήρια επέκτασης πολεοδόμησης των υφιστάμενων οικιστικών υποδοχέων Περιοχές Ειδικά Ρυθμιζόμενης Πολεοδόμησης (ΠΕΡΠΟ) Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων (ΠΟΑΠΔ) Περιοχές Ειδικής Προστασίας (ΠΕΠ) Περιοχές Ελέγχου και Περιορισμού Δόμησης (ΠΕΠΔ) Ανάλυση μελέτης γεωλογικής καταλληλότητας 26 Κεφάλαιο 2 Μεθοδολογία Ανάλυση Απαιτήσεων Εννοιολογικός Σχεδιασμός Λογικός Σχεδιασμός Υλοποίηση Βάσης Δεδομένων Εισαγωγή Δεδομένων..37 2

4 Κεφάλαιο 3 Αποτελέσματα Αποτελέσματα...63 Κεφάλαιο 4 Συμπεράσματα 69 Βιβλιογραφία. 70 Κατάλογος Πινάκων Πίνακας Επίπεδα Χωροταξικού Σχεδιασμού.12 Πίνακας Πίνακας ορισμού «ξένων κλειδιών» 35 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων περιοχών κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων.40 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων περιοχών αθλητικών εγκαταστάσεων.41 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων περιοχών χαρακτηρισμένων ως βιότοποι.42 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων βιομηχανικών περιοχών 43 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων χαρακτηρισμένων περιοχών ως δάσος και δασικές εκτάσεις.44 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων περιοχών προοριζόμενες για χώρο εκπαίδευσης 45 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων περιοχών προοριζόμενες για γεωργικά προγράμματα.46 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων περιοχών χαρακτηρισμένων ως «γη υψηλής παραγωγικότητας».47 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων περιοχών προοριζόμενες για υποδομές Μέσων Μαζικών Μεταφορών..48 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων περιοχών ελέγχου περιορισμού δόμησης (ΠΕΠΔ)..49 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων περιοχών προστασίας φυσιογνωμίας οικισμών...50 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων στρατιωτικών περιοχών.51 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων περιοχών προορισμένων για τουρισμό αναψυχή 52 3

5 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων περιοχών Χ.Α.Δ.Α.53 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων περιοχών προς πολεοδόμηση.54 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων οικιστικών υποδοχέων.55 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων περιοχής αεροδρομίου 56 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων Οδικού Δικτύου Δήμου Λέσβου 57 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων περιοχών Γεωλογικού Ενδιαφέροντος.58 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων Υδρογραφικού Δικτύου.59 Πίνακας Πίνακας χωρικών δεδομένων οικιδομικής δραστηριότητας πέριξ πόλης Μυτιλήνης.60 Πίνακας Πίνακας δεδομένων πληθυσμού των οικιστικών υποδοχέων 61 Πίνακας Πίνακας δεδομένων ρυθμού οικοδομικής δραστηριότητας.. 62 Κατάλογος Σχημάτων Σχήμα Διάγραμμα εννοιολογικού σχεδιασμου. 30 Σχήμα Διάγραμμα εννοιολογικού σχεδιασμού.31 Σχήμα Διάγραμμα εννοιολογικού σχεδιασμού.32 Κατάλογος Χαρτών Χάρτης Γ.Π.Σ. Δήμου Μυτιλήνης, Βόρειο Τμήμα.39 Χάρτης Γ.Π.Σ. Δήμου Μυτιλήνης, Νότιο Τμήμα 39 Χάρτης Ψηφιοποίηση κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων...40 Χάρτης Ψηφιοποίηση χώρων που προορίζονται για αθλητικές δραστηριότητες 41 Χάρτης Ψηφιοποίηση βιοτόπων και προστατευμένων περιοχών..42 Χάρτης Ψηφιοποίηση Βιομηχανικών περιοχών..43 Χάρτης Ψηφιοποίηση περιοχών χαρακτηρισμένων ως δάσος και δασικές εκτάσεις.44 Χάρτης Ψηφιοποίηση περιοχών προοριζόμενες για χώρο εκπαίδευσης..45 Χάρτης Ψηφιοποίηση περιοχών προοριζόμενες για γεωργικά προγράμματα..46 4

6 Χάρτης Ψηφιοποίηση περιοχών χαρακτηρισμένες ως «γη υψηλής παραγωγικότητας».47 Χάρτης Ψηφιοποίηση περιοχών προοριζόμενες για υποδομές Μέσων Μαζικών Μεταφορών. 48 Χάρτης Ψηφιοποίηση περιοχών ελέγχου και περιορισμού δόμησης (ΠΕΠΔ).49 Χάρτης Ψηφιοποίηση περιοχών προστασίας φυσιογνωμίας οικισμών..50 Χάρτης Ψηφιοποίηση στρατιωτικών περιοχών.51 Χάρτης Ψηφιοποίηση περιοχών προορισμένων για τουρισμό αναψυχή..52 Χάρτης Ψηφιοποίηση περιοχών Χ.Α.Δ.Α 53 Χάρτης Ψηφιοποίηση περιοχών προς πολεοδόμηση...54 Χάρτης Ψηφιοποίηση οικιστικών υποδοχέων 55 Χάρτης Ψηφιοποίηση περιοχή αεροδρομίου. 56 Χάρτης Ψηφιοποίηση Οδικού Δικτύου Δήμου Λέσβου..57 Χάρτης Ψηφιοποίηση Περιοχών Γεωλογικού Ενδιαφέροντος Δήμου Λέσβου 58 Χάρτης Ψηφιοποίηση Υδρογραφικού Δικτύου Δήμου Λέσβου.59 Χάρτης Ψηφιοποίηση Οικοδομικής δραστηριότητας πέριξ πόλης Μυτιλήνης...60 Χάρτης Απεικόνιση πυκνότητας οικοδομικής δραστηριότητας 2007(αριστερά) και 2013 (δεξιά) (Kernel Density Estimation)..67 Χάρτης Απεικόνιση πυκνότητας οικοδομικής δραστηριότητας 2007 (αριστερά) και 2013 (δεξιά) Απεικόνιση των προς πολεοδόμηση περιοχών σύμφωνα με το Γ.Π.Σ. Μυτιλήνης.68 5

7 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα μεταπτυχιακή εργασία αναλύεται ως εξής: Στο Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή, περιγράφονται τα θεωρητικά πλαίσια της χωροταξίας και πολεοδομίας, παραθέτοντας τη νομοθεσία, αναλύοντας τα βασικά επίπεδα πολεοδομικού σχεδιασμού στην Ελλάδα, τα εργαλεία χωρικού σχεδιασμού, τα βασικά κριτήρια επέκτασης πολεοδόμησης των υφισταμένων οικιστικών υποδοχέων και δίνοντας μερικούς ορισμούς. Το Κεφάλαιο 2 Μεθοδολογία, περιγράφει τα στάδια για τη δημιουργία της βάσης δεδομένων. Στην ανάλυση απαιτήσεων περιγράφονται τα πεδία που θα περιλαμβάνονται στη βάση δεδομένων και σύμφωνα με αυτήν, σχεδιάζεται ο εννοιολογικός και λογικός σχεδιασμός. Η βάση δεδομένων υλοποιείται στο λογισμικό PostgreSQL, όπου γίνετε η εισαγωγή των δεδομένων. Η συλλογή των δεδομένων περιλαμβάνει μη χωρικά δεδομένα και χωρικά δεδομένα. Τα τελευταία δεδομένα, χρειάστηκε να ψηφιοποιηθούν (ο Νομός, ο Δήμος, το οδικό δίκτυο, το υδρογραφικό δίκτυο, οι περιοχές γεωλογικού ενδιαφέροντος, οι καθορισμένες χρήσεις του Γ.Π.Σ. της Μυτιλήνης, η περιοχή του αεροδρομίου, η οικοδομησιμότητα πέριξ της πόλης της Μυτιλήνης). Στο κεφάλαιο 3 Αποτελέσματα, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της βάσης, παραθέτοντας κάποια ερωτήματα ως παραδείγματα και αναλύοντας τον κεντρικό άξονα της μεταπτυχιακής εργασίας, ο οποίος είναι προς ποια κατεύθυνση επεκτείνεται ο οικιστικός υποδοχέας της πόλης της Μυτιλήνης και αν αυτή η επέκταση είναι συμβατή με τον ορισμό των προς πολεοδόμηση περιοχών του Γ.Π.Σ. Μυτιλήνης. Στο Κεφάλαιο 4 Συμπεράσματα, γίνεται αξιολόγηση του υφιστάμενου Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Μυτιλήνης και διεξάγονται τα συμπεράσματα. 6

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Κατευθύνσεις Χωροταξικού Σχεδιασμού Οι σύγχρονες τάσεις που κυριαρχούν στην χωροταξική πολιτική συνδέουν τον χωροταξικό σχεδιασμό με την αειφόρο ανάπτυξη. Η νομοθεσία έχει προσαρμοστεί κατάλληλα και προσφέρει τα εργαλεία για χωρικό αναπτυξιακό σχεδιασμό. Ένα χωροταξικό σχέδιο πρέπει να θεωρείται και να είναι ένα αειφόρο αναπτυξιακό σχέδιο. Η ύπαρξή του βοηθά στον βιώσιμο αναπτυξιακό προσανατολισμό μιας περιοχής, αντίθετα η έλλειψή του πρέπει να θεωρηθεί ότι αποτελεί ανασταλτικό ή αρνητικό παράγοντα στην αναπτυξιακή διαδικασία ή ακόμα ότι προωθεί ανάπτυξη με ημερομηνία λήξης χωρίς να υπάρχει ορθή διαχείριση με τρόπο που να είναι ταυτοχρόνως οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά βιώσιμος. Τα ΓΠΣ ΣΧΟΟΑΠ αποτελούν εργαλεία φυσικού σχεδιασμού που δε θέτουν στρατηγικού χαρακτήρα στόχους, αντίθετα εξειδικεύουν με κανονιστικούς όρους τις στρατηγικές προτεραιότητες και κατευθύνσεις που προσδιορίζονται σε υπερκείμενα επίπεδα του σχεδιασμού (στρατηγικός χωροταξικός σχεδιασμός, ΓΠΧΣΑΑ, ΕΠΧΣΑΑ, ΠΠΧΣΑΑ). 1 Με το χωροταξικό σχεδιασμό μπορεί και πρέπει να αντιμετωπισθούν διάφορα είδη περιφερειακών ανισορροπιών και πολώσεων ειδικά γύρω από τα παράκτια κέντρα και να αντιμετωπιστεί η τάση προς άναρχη οικιστική ανάπτυξη. Ο χωροταξικός σχεδιασμός μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο για αρμονική χωροταξική ανάπτυξη και επίτευξη ισορροπίας και συμπληρωματικότητας μεταξύ αστικοποίησης και διατήρησης της υπαίθρου, μεταξύ ακτής και ενδοχώρας. Η πολιτιστική και φυσική κληρονομιά αποτελεί μοναδικό οικονομικό αγαθό και κρίνεται αναγκαία η ανάλογη αναγνώριση και προστασία της. 1 Γεώργιος Αγοραστάκης, Ιανουάριος 2004, Ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός Ζητήματα του νομού Χανίων, Αντινομάρχης Χανίων. 7

9 Σύμφωνα με τα πλαίσια της βιώσιμης ανάπτυξης των οικισμών 2, θα πρέπει να ληφθούν πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση των προβλημάτων: Σε επίπεδο διαχείρισης της γης, με στόχο την διατήρηση της αγροτικής γης σε ικανοποιητικά επίπεδα σε συνδυασμό με την εξασφάλιση αστικής γης για τεχνικές και κοινωνικές υποδομές καθώς και για οικιστική χρήση αλλά και σε ισορροπία με το φυσικό περιβάλλον. Σε επίπεδο κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης, με στόχο την δημογραφική ισορροπία των αγροτικών και αστικών πληθυσμών, την ανάπτυξη των τοπικών οικονομιών, την εξάλειψη των ανισοτήτων, την ποιότητα ζωής. Σε επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος, με στόχο τη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας, την ορθολογική διαχείριση των φυσικών διαθεσίμων και τον περιορισμό της ρύπανσης. Την εξασφάλιση συνθηκών ομαλής λειτουργίας της αγοράς γης και κατοικίας, και την αποτροπή φαινομένων κερδοσκοπίας και εύκολης εκποίησης. Εξασφάλιση επαρκούς επιπέδου στέγασης σε ότι αφορά την ποιότητα κατοικίας, τις συνθήκες στέγασης και την πρόσβαση σε βασικές υποδομές και υπηρεσίες. Την ανάπλαση και ανασυγκρότηση υποβαθμισμένων περιοχών με συνολικές προσεγγίσεις που θα αφορούν την αποκατάσταση του πολεοδομικού χώρου, και των κτιρίων. Οι Δήμοι και οι τοπικές αρχές, καλούνται να αναλάβουν την ευθύνη της προώθησης του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού. Η ευθύνη των O.Τ.Α. συνίσταται στην ανάθεση, παρακολούθηση και εφαρμογή των μελετών που αφορούν στον σχεδιασμό στο σύνολο της εδαφικής τους περιφέρειας. Παρ ότι οι αρμοδιότητες και οι δυνατότητές τους παραμένουν περιορισμένες και οι 2 Αθηνά Γιαννακού, Δεκέμβριος 2007, Πλαίσιο Χωρικού Σχεδιασμού και Αρχές αειφόρου ανάπτυξης στον Ευρωπαϊκό και Ελληνικό χώρο: τρέχουσες εξελίξεις, Δρ. Χωροτάκτης Πολεοδόμος (M.Sc.&Ph.D. LSE) 8

10 οικονομικοί πόροι τους είναι ανεπαρκείς, επιβάλλεται κατά προτεραιότητα να εξαντλήσουν όλα τα περιθώρια που διαθέτουν προς αυτή την κατεύθυνση, γιατί ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός αποτελεί την βασική υποδομή βιώσιμης ανάπτυξης της περιοχής και των κατοίκων της. 1.2 Το θεσμικό πλαίσιο του χωροταξικού σχεδιασμού στην Ελλάδα Τα τελευταία χρόνια το θέμα του χωροταξικού σχεδιασμού βρίσκεται στο επίκεντρο της επιστημονικής και πολιτικής συζήτησης. Αυτό αποδεικνύει η έγκριση των 12 Περιφερειακών πλαισίων του 2003 και ιδίως η αναμενόμενη έγκριση του Γενικού Πλαισίου (εθνικού χωροταξικού) και των ειδικών χωροταξικών πλαισίων για τις Α.Π.Ε., τη Βιομηχανία, τον Τουρισμό, τον παράκτιο και τον ορεινό χώρο, που έχουν αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον για τη χωροταξία. Όταν οι σχετικές διαδικασίες ολοκληρωθούν, θα είναι η πρώτη φορά που η χώρα θα αποκτήσει εθνικό χωροταξικό σχεδιασμό και θα αποκτήσει επικαιρότητα η διάταξη του άρθρου 24 παρ. 2 του Συντάγματος. 3 Ο Ν. 2742/1999, όπως και ο προηγηθείς Ν. 360/1976, καθιερώνει ιεραρχική σχέση μεταξύ των πολεοδομικών και χωροταξικών σχεδίων. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 9, τα ποικίλα πολεοδομικά σχέδια (Ρυθμιστικά σχέδια, ΓΠΣ, ΣΧΟΟΑΠ, ΖΟΕ, ΣΧΑΠ κλπ) πρέπει να εναρμονίζονται προς τις κατευθύνσεις των εγκεκριμένων χωροταξικών πλαισίων. Η υποχρέωση εναρμόνισης καταλαμβάνει τόσο τα ήδη εγκεκριμένα προ της ενάρξεως ισχύος του ν. 2742/1999 πολεοδομικά σχέδια όσο και όσα θα καταρτισθούν μετά την έγκριση των χωροταξικών σχεδίων, δηλαδή πρακτικά το σύνολο των πολεοδομικών σχεδίων και σχεδίων χρήσεων γης. Η εναρμόνιση αυτή, μπορεί να προσλάβει είτε τη μορφή της συμφωνίας (conformité), δηλαδή της πλήρους ευθυγράμμισης, είτε της συμβατότητας (compatibilité), δηλαδή της μη αντίθεσης προς τις κατευθύνσεις του χωροταξικού σχεδίου 4. Το πότε 3 Τζίνα Γιαννακούρου, Φεβρουάριος 2008, Το θεσμικό πλαίσιο του χωροταξικού σχεδιασμού στην Ελλάδα: Επίκαιρα Διλήμματα και Προκλήσεις για το μέλλον, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. 4 H. Jacquot & F. Priet, Paris 2001, Droit de l urbanisme. 9

11 συντρέχει η μία ή η άλλη περίπτωση εξαρτάται από τη σαφήνεια και την κανονιστική πυκνότητα των διατάξεων των χωροταξικών πλαισίων. Και στις δύο πάντως περιπτώσεις, δηλαδή είτε όταν συντρέχει περίπτωση συμφωνίας είτε μη αντίθεσης, η έγκριση των Χωροταξικών Πλαισίων δεν μπορεί αυτομάτως να οδηγήσει στην τροποποίηση τυχόν αντίθετων ή διαφορετικών χωροθετικών προβλέψεων που υπάρχουν σε εγκεκριμένα πολεοδομικά σχέδια. Τα σχέδια αυτά πρέπει να τροποποιηθούν ή να αναθεωρηθούν, σύμφωνα με τις διατάξεις που τα διέπουν (και τους χρόνους που απαιτεί η διαδικασία αυτή), ώστε να εναρμονισθούν με τις κατευθύνσεις του εθνικού και περιφερειακού χωροταξικού σχεδιασμού. Το γεγονός αυτό σημαίνει πρακτικά ότι, ακόμη και μετά την έγκριση των χωροταξικών σχεδίων, θα εφαρμόζονται οι προβλέψεις των τοπικών σχεδίων, χωρίς να παρέχεται από την ισχύουσα νομοθεσία δυνατότητα ευθείας τροποποίησής τους. Αυτό φαίνεται να αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα του τρέχοντος συστήματος σχεδιασμού, ιδίως αν ληφθεί υπόψη ότι η ισχύουσα νομοθεσία δεν θέτει αποκλειστικές προθεσμίες για την επιδιωκόμενη εναρμόνιση μεταξύ χωροταξικών και πολεοδομικών σχεδίων. Η έλλειψη αυτή, σε συνδυασμό με την παρατηρούμενη βραδύτητα στις διαδικασίες αναθεώρησης των πολεοδομικών σχεδίων, υποδεικνύει ήδη τον κίνδυνο της αναίρεσης των προβλέψεων των χωροταξικών σχεδίων από τις διαφορετικές ή αντίθετες ρυθμίσεις των υποκειμένων πολεοδομικών σχεδίων. Το πρόβλημα δεν είναι αμιγώς ελληνικό. Αντίστοιχες τάσεις διαπιστώνονται και στη Μ. Βρετανία, όπου το 2006 δόθηκε στη δημοσιότητα η Έκθεση Barker 5, στην οποία προτείνονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: Η δυνατότητα έγκρισης αιτήσεων για επενδυτικά προγράμματα ακόμη και κατά παρέκκλιση των προβλέψεων των πολεοδομικών σχεδίων, όταν αυτές είναι ανεπίκαιρες (out of date) ή ασαφείς (indeterminate). 5 Her Majesty s Stationery Office, HM Treasury 2006, Barker Review of Land Use Planning. Final Report Recommendations, διαθέσιμο στο: 10

12 Εισαγωγή ενός νέου συστήματος χωροθέτησης υποδομών στρατηγικής σημασίας, που θα βασίζεται απευθείας σε οδηγίες εθνικού χαρακτήρα (Νational Statements of Strategic Objectives) και όχι στις προβλέψεις των τοπικών σχεδίων. Τα συγκριτικά αυτά δεδομένα θέτουν επί τάπητος και στην Ελλάδα το θέμα της σχέσης μεταξύ εθνικού και τοπικού σχεδιασμού και υποδεικνύουν την ανάγκη για εξορθολογισμό, αποσαφήνιση και τυποποίηση του περιεχομένου κάθε επιπέδου σχεδιασμού, ώστε να μειωθούν οι επικαλύψεις του περιεχομένου τους και οι προκαλούμενες εξ αυτών τριβές. Απαιτείται δηλαδή να προσδιοριστούν με σαφήνεια τα ρυθμιστέα αντικείμενα σε κάθε επίπεδο σχεδιασμού και ιδίως το είδος των χωροθετούμενων κατά περίπτωση έργων και δραστηριοτήτων, ώστε να μην παρατηρείται το φαινόμενο, έργα και δραστηριότητες επί παραδείγματι εθνικού ή περιφερειακού επιπέδου και πάντως υπερτοπικής σημασίας να χωροθετούνται από τοπικά σχέδια, όπως τα ΓΠΣ και τα ΣΧΟΟΑΠ, ή το αντίθετο. 6 Αντίστοιχα, πρέπει να υπάρξει μέριμνα για την έγκαιρη εναρμόνιση των υποκειμένων πολεοδομικών σχεδίων στα χωροταξικά σχέδια εθνικού και περιφερειακού χαρακτήρα, ακόμη και με τη θέσπιση κατ εξαίρεση διαδικασίας τροποποίησης των πρώτων. 7 Στο πλαίσιο αυτό, θα μπορούσε να εξεταστεί και η θέσπιση αποκλειστικής προθεσμίας για την προσαρμογή των κατώτερων ιεραρχικά σχεδίων στις προβλέψεις των ανώτερων σχεδίων. Αντίστοιχη πρόβλεψη είχε περιληφθεί στο άρθρο 7 του ν. 360/1976, η οποία όμως δεν διατηρήθηκε στον ν. 2742/1999 και ενδεχομένως να καθίσταται απαραίτητη, όσο ποτέ, σήμερα. 6 Τζίνα Γιαννακούρου, Φεβρουάριος 2008, Το θεσμικό πλαίσιο του χωροταξικού σχεδιασμού στην Ελλάδα: Επίκαιρα Διλήμματα και Προκλήσεις για το μέλλον, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. 7 Ήδη, τέτοια διαδικασία έχει προβλεφθεί για τα ΓΠΣ και τα ΣΧΟΟΑΠ στο άρθρο 4 παρ. 7 του Ν. 2508/1997, όπως συμπληρώθηκε με την παρ. 3 του άρθρου 19 του Ν. 3212/

13 1.3 Τα Βασικά επίπεδα Χωροταξικού Σχεδιασμού στην Ελλάδα Ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός διακρίνεται σε διάφορα επίπεδα. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει συνοπτικά τα βασικά εργαλεία, το περιεχόμενό τους και σε ποιο επίπεδο λαμβάνεται η απόφαση για την έγκρισή τους. Πίνακας Επίπεδα Χωροταξικού Σχεδιασμού ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Εργαλείο Περιεχόμενο Έγκριση Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού & Αειφόρου Ανάπτυξης Γενικές κατευθύνσεις χωρικής οργάνωσης της Ελλάδας Ολομέλεια Βουλής Ειδικά πλαίσια (π.χ. Α.Π.Ε., Βιομηχανίας, Τουρισμού, Παράκτιων Περιοχών) Περιοχές Προστασίας της Φύσης (απολύτου προστασίας προστασίας εθνικά πάρκα) και Ζώνες Ειδικών Περιβαλλοντικών Ενισχύσεων Εξειδίκευση και συμπλήρωση του Γενικού Πλαισίου κατά τομείς κλάδους, ειδικές περιοχές του εθνικού χώρου Κατάταξη περιοχής, καθορισμός ορίων περιοχής, γενικοί όροι, περιορισμοί και απαγορεύσεις δόμησης, δραστηριοτήτων Επιτροπή Συντονισμού Κυβερνητικής Επιτροπής με Κοινή Υπουργική Απόφαση Προεδρικό Διάταγμα ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Εργαλείο Περιεχόμενο Έγκριση Εξειδίκευση των Περιφερειακά Πλαίσια κατευθύνσεων του Γενικού Απόφαση Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ Πλαισίου κατά Περιφέρεια αναθεωρούνται ανά για χωροθέτηση πενταετία παραγωγικών δραστηριοτήτων κ.ο.κ. Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας (ΡΣΑ) Ειδικό Καθεστώς Αιγαίου Βορείου Ελλάδος Βιομηχανικές και Επιχειρηματικές Περιοχές Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης Στρατηγικό σχέδιο χωρικής ανάπτυξης και προστασίας περιβάλλοντος Αττικής ρυθμίζει σύστημα μεταφορών και ορισμένα θέματα χρήσεων γης (βιομηχανικές περιοχές) Χαρακτηρισμός παραδοσιακών οικισμών διατηρητέα αποκατάσταση τοπίου Προεδρικό Διάταγμα με πρόταση ΥΠΕΧΩΔΕ (για τροποποίηση) Προεδρικό Διάταγμα ΚΥΑ ΚΥΑ 12

14 ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Εργαλείο Περιεχόμενο Έγκριση Οι ΖΟΕ αφορούν τον καθορισμό χρήσεων γης και περιορισμών στην κατάτμηση και τη δόμηση σε Ειδικές Χωροταξικές Μελέτες περιοχές όπου πολλά Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) τμήματά τους είναι εκτός ΚΥΑ σχεδίου (έχουν γίνει για την Αττική σε ορισμένες περιοχές) Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης (ΡΣΘ) Ανάλογο με της Αθήνας Προεδρικό Διάταγμα με πρόταση ΥΠΕΧΩΔΕ (για τροποποίηση) ΕΠΙΠΕΔΟ ΔΗΜΟΥ Εργαλείο Περιεχόμενο Έγκριση Ρυθμιστικό Σχέδιο λοιπών μεσαίων πόλεων (Βόλου, Πάτρας, Ηρακλείου) Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Σχέδιο Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) Πολεοδομικές Μελέτες Όπως παραπάνω Στο επίπεδο αυτό έχουμε κανονιστικές διατάξεις σχετικά με τον καθορισμό χρήσεων γης, όρους και συντελεστές δόμησης και καθορίζονται σε επίπεδο Καποδιστριακού Δήμου Ισχύει ό,τι και για το ΓΠΣ αλλά αναφέρεται σε Δήμους με οικισμούς <2.000 κατοίκων (επαρχιακούς δήμους) Οριστικοποίηση των ορίων των προς πολεοδόμηση ζωνών του ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ σε επίπεδο γειτονιάς συνοικίας (αναλυτικό κατά συνοικία ΓΠΣ) Προεδρικό Διάταγμα (ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί κανένα) Απόφαση ΓΓ Περιφέρειας ή Υπουργική Απόφαση ΠΕΧΩΔΕ για Δήμους Αττικής και Θεσσαλονίκης Απόφαση ΓΓ Περιφέρειας Απόφαση ΓΓ Περιφέρειας ή Υπουργική Απόφαση ΠΕΧΩΔΕ για Δήμους Αττικής και Θεσσαλονίκης Αποφασιστικό, επομένως, ρόλο για τον καθορισμό χρήσεων γης και τους όρους δόμησης διαδραματίζουν τα Γενικά Πολεοδομικά σχέδια και τα ΣΧΟΟΑΠ, τα οποία καθορίζονται σε επίπεδο Δήμου. 13

15 1.4 Τα «εργαλεία» του χωρικού σχεδιασμού (ΓΠΣ ΣΧΟΟΑΠ, Ν.2508/97) Εργαλεία χωρικού σχεδιασμού (ΓΠΣ ΣΧΟΟΑΠ) Τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΓΠΣ) και τα Σχέδια Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) αποτελούν τις βασικές μελέτες εργαλεία χωρικού σχεδιασμού σε επίπεδο Ο.Τ.Α. (μπορούν να περιλαμβάνουν περισσότερους του ενός Ο.Τ.Α. ή και τμήματα της εδαφικής περιφέρειάς τους, ωστόσο δεν ξεπερνούν την εδαφική περιφέρεια του κατά το άρθρο 48 του Ν.2218/1994 συμβουλίου περιοχής). Αποσκοπούν στη διαμόρφωση του ενδεδειγμένου πλαισίου και προγράμματος για την οργανωμένη ανάπτυξη της περιοχής μελέτης με χωροταξικούς πολεοδομικούς όρους, με βάση την Αρχή της Αειφόρου Ανάπτυξης και με σεβασμό στις γενικότερες κατευθύνσεις που θέτουν τα υπερκείμενα επίπεδα σχεδιασμού (Γ.Π.Χ.Σ.Α.Α. 8, Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α. 9, Π.Π.Χ.Σ.Α.Α. 10 ). Σε γενικές γραμμές ορίζουν: το πρότυπο οικιστικής ανάπτυξης και χωρικής οργάνωσης της περιοχής μελέτης τις περιοχές ειδικής προστασίας δεν προορίζονται για πολεοδόμηση και περιλαμβάνουν περιοχές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, δασικές περιοχές, γεωργική γη προτεραιότητας, κ.ά. τις περιοχές ελέγχου και περιορισμού της δόμησης εκτός σχεδίου και ορίων οικισμών περιοχές όπου κρίνεται αναγκαία η επιβολή όρων και περιορισμών της δόμησης 8 Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης 9 Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (π.χ. για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, για τη Βιομηχανία, για τον Τουρισμό, κλπ.) 10 Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης 14

16 τις περιοχές θεσμοθετημένων οικιστικών υποδοχέων (σχέδια πόλης, οριοθετημένοι οικισμοί) και τις προς πολεοδόμηση περιοχές τις περιοχές ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων τις απαραίτητες ενέργειες έργα στον τομέα των δικτύων υποδομής (μεταφορικό, τηλεπικοινωνιακό, ύδρευσης αποχέτευσης, κ.λπ.) τις χρήσεις γης και τους όρους δόμησης στο σύνολο της περιοχής μελέτης τα προγραμματικά μεγέθη και τις ανάγκες σε γη για κοινωνικές υποδομές (μονάδες εκπαίδευσης, πρόνοιας, αθλητισμού, αστικό πράσινο, κοιμητήρια, διοίκηση κλπ.) Διαφορές των ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ Το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο και το Σχέδιο Χωρικής Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης δεν διαφέρουν ως προς το χαρακτήρα, το περιεχόμενο, τους στόχους και τη θεσμική ισχύ. Ωστόσο, το ΓΠΣ αναφέρεται στο σχεδιασμό του αστικού και περιαστικού χώρου ενώ το ΣΧΟΟΑΠ στο σχεδιασμό του μη αστικού χώρου. Για το λόγο αυτό, το ΓΠΣ εκπονείται: α) στο πλαίσιο εφαρμογής ρυθμιστικού σχεδίου για δήμο ή κοινότητα ανεξάρτητα από το πληθυσμιακό τους μέγεθος, β) για περιοχή που δεν μπορεί να ξεπερνά την εδαφική περιφέρεια του κατά το άρθρο 48 του Ν.2218/1994 συμβουλίου περιοχής (συνήθως περιφέρεια πρωτοβάθμιου Ο.Τ.Α.), στην οποία περιλαμβάνεται ένας οικισμός άνω των.2000 κατοίκων σύμφωνα με την τελευταία απογραφή πληθυσμού. Το ΣΧΟΟΑΠ δεν διαφέρει από το ΓΠΣ σε σχέση με την εδαφική περιφέρεια που δύναται να καλύπτει, αφορά ωστόσο σχεδιασμό σε μη αστικό χώρο καθένας από τους οικισμούς που περιλαμβάνει η περιοχή μελέτης θα πρέπει να καταγράφει κατά την τελευταία εκάστοτε απογραφή, πληθυσμό έως κατοίκων. 15

17 1.4.3 Τα στάδια εκπόνησης των ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ Σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές εκπόνησής τους Αποφ 9572/1845/00 (ΦΕΚ 209/Δ/7 4 00), οι μελέτες ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ εκπονούνται σε δύο στάδια. Το πρώτο στάδιο (Στάδιο Α) περιλαμβάνει την ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης, τη διάγνωση των προβλημάτων, προοπτικών και τάσεων του νέου Δήμου και τη διατύπωση της κατ' αρχήν πρότασης ή των εναλλακτικών προτάσεων ρύθμισης της περιοχής. Κατά το δεύτερο στάδιο (Στάδιο Β) γίνεται η λεπτομερής επεξεργασία του ΓΠΣ ή του ΣΧΟΟΑΠ, με βάση την πρόταση η οποία θα προκριθεί από τη διευθύνουσα υπηρεσία. Το δεύτερο στάδιο συνήθως περιλαμβάνει 2 υποστάδια. Το πρώτο καταγράφει την πρόταση και το δεύτερο την οριστικοποιεί. Σύμφωνα με το παραπάνω ΦΕΚ (209/Δ/ ), το πρώτο στάδιο περιλαμβάνει: α) τη χωροταξική θεώρηση του Δήμου, δηλαδή δίνεται συνοπτικά το προφίλ του χωροταξικού αυτού πλαισίου (νομού και περιφέρειας) και αναλύονται οι ειδικές σχέσεις και οι ρόλοι της περιοχής μελέτης, τόσο στη σημερινή κατάσταση όσο και στα πλαίσια των προοπτικών της ευρύτερης περιοχής. β) την αναπτυξιακή φυσιογνωμία του ΟΤΑ, σκιαγραφείται και αναλύεται η ταυτότητα του ΟΤΑ όπως προκύπτει από τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, τις οικονομικές δραστηριότητες και την απασχόληση, τις ενδογενείς αναπτυξιακές δυνατότητες και τυχόν συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής σε σχέση και με το ευρύτερο οικονομικό περιβάλλον. Λαμβάνονται επίσης υπόψη το βιοτικό επίπεδο και η ποιότητα ζωής με τις υποστηρικτικές τους υποδομές. Επιπλέον σχολιάζονται πολιτιστικά ιστορικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά της περιοχής. γ) τα δεδομένα του χώρου και του περιβάλλοντος. Περιλαμβάνει την ανάλυση του φυσικού περιβάλλοντος εντός της έκτασης της περιοχής μελέτης, με επισήμανση των αξιόλογων οικοσυστημάτων, φυσικών τοπίων και λοιπών προστατευμένων περιοχών ή περιοχών που χρήζουν προστασίας. Καταγράφεται το πολιτιστικό 16

18 αρχιτεκτονικό ιστορικό περιβάλλον, όπως αρχαιολογικοί χώροι, παραδοσιακοί οικισμοί, ιστορικοί τόποι κ.λπ. Αναλύεται ολόκληρο το πλέγμα των διαμορφωμένων χρήσεων γης στον εκτός πόλεων και οικισμών χώρο της περιοχής μελέτης και συγκεκριμένα διερευνάται η υφιστάμενη οικιστική ανάπτυξη και οι τάσεις της καθώς και οι δυνατότητες καθορισμού περιοχών του άρθρου 24 του Ν. 2508/97. Η διερεύνηση περιλαμβάνει την εκτίμηση της προσφοράς, με ποσοτική και ποιοτική αξιολόγηση των υφισταμένων οικιστικών υποδοχέων και του οικιστικού αποθέματος, σε συσχετισμό και με την εκτίμηση ποιοτικών και ποσοτικών χαρακτηριστικών της ζήτησης για α και β κατοικία. Για την εκτίμηση της επάρκειας των οικιστικών υποδοχέων χρησιμοποιούνται συντελεστές κορεσμού ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της περιοχής. Επίσης, γίνεται γενική διερεύνηση της γεωλογικής καταλληλότητας όλης της έκτασης της περιοχής μελέτης, με στόχο την επισήμανση των κατ αρχήν κατάλληλων περιοχών για δόμηση. Επίσης διερευνώνται στοιχεία σχετικά με θεομηνίες (καθιζήσεις, πλημμύρες κ.λπ.) και πυρκαγιές, προκειμένου να προταθούν τα κατάλληλα μέτρα για την πρόληψη, ασφάλεια και προστασία του ΟΤΑ. δ) την πολεοδομική οργάνωση, δηλαδή περιλαμβάνεται η αναγνώριση και η ανάλυση της πολεοδομικής δομής και οργάνωση όλων των οικισμών και τυχόν άλλων πολεοδομούμενων υποδοχέων εντός της περιοχής του ΟΤΑ. Γίνεται ανάλυση στην λειτουργική δομή του αστικού χώρου, στις υφιστάμενες χρήσεις και σύγκρουσης χρήσεων, στη μεταφορική υποδομή και τα υπόλοιπα υποστηρικτικά δίκτυα της ποιότητας ζωής, στις πραγματοποιημένες πυκνότητες/σδ σε συσχέτιση με το θεσμικό πλαίσιο δόμησης. ε) την αξιολόγηση δεδομένων, προβλημάτων, προοπτικών. Συγκεντρώνονται σε συνθετική μορφή τα βασικά δεδομένα και προβλήματα τόσο του φυσικού όσο και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Η συνθετική αξιολόγηση περιλαμβάνει την αξιολόγηση αναπτυξιακών δυνατοτήτων και προοπτικών του Δήμου, την αξιολόγηση δεδομένων χωροταξικού / περιβαλλοντικού χαρακτήρα, την αξιολόγηση θεμάτων και προβλημάτων πολεοδομικού επιπέδου. 17

19 στ) την προκαταρκτική πρόταση ή εναλλακτικές προτάσεις. Εδώ αναπτύσσονται τα βασικά στοιχεία του σεναρίου ή των εναλλακτικών σεναρίων ρύθμισης του χώρου στη διοικητική περιφέρεια του νέου Δήμου. Το δεύτερο στάδιο περιλαμβάνει την πρόταση, δηλαδή: α) το δομικό σχέδιο χωρικής οργάνωσης του ΟΤΑ. Αναφέρονται τα βασικά προγραμματικά μεγέθη σε επίπεδο Δήμου και οικισμών όπως προέκυψαν μετά από συνεκτίμηση του προγραμματικού πλαισίου, των ενδογενών δυνατοτήτων που σχετίζονται με την παραγωγική βάση και του ανθρώπινους πόρους, τις σχέσεις εργασίας / κατοικίας κ.λπ. οι σχέσεις των οικισμών και οι ρόλοι τους στο οικιστικό δίκτυο, καθώς και βασικές αρχές οργάνωσης του αστικού, του περιαστικού ή/και αγροτικού χώρου, με ιδιαίτερη έμφαση και εξειδίκευση για τυχόν παράκτιες ή ορεινές περιοχές ή περιοχές με αξιόλογους / παραδοσιακούς οικισμούς, εάν αυτές αποτελούν σημαντικό τμήμα ή και το σύνολο της περιοχής μελέτης. β) την οργάνωση χρήσεων γης και προστασία περιβάλλοντος του ΟΤΑ. Παρουσιάζει τις χωρικές ρυθμίσεις σε όλη τη διοικητική περιφέρεια του Δήμου, οι οποίες περιλαμβάνουν τον καθορισμό των περιοχών ειδικής προστασίας καθώς και περιοχών περιορισμού ή ελέγχου της δόμησης, τις περιοχές οικιστικής ανάπτυξης (ήδη θεσμοθετημένων ή προς πολεοδόμηση) και τις ζώνες παραγωγικών δραστηριοτήτων. γ) τη γενική πολεοδομική οργάνωση και ρύθμιση των οικισμών και των λοιπών πολεοδομούμενων περιοχών. Περιέχει τις κατευθύνσεις και τα προγραμματικά μεγέθη της πολεοδομικής αναβάθμισης των ήδη θεσμοθετημένων οικιστικών υποδοχέων ή της πολεοδομικής οργάνωσης των νέων προς πολεοδόμηση περιοχών, με τον γενικό στόχο της βελτίωσης της ποιότητας ζωής στις πόλεις και τους οικισμούς ΦΕΚ 209/ , Αριθ. 9572/1845, Τεχνικές προδιαγραφές μελετών Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων (Γ.Π.Σ.) και Σχεδίων Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) και αμοιβές μηχανικών για την εκπόνηση μελετών. 18

20 1.4.4 Οι συνέπειες της ψήφισης ενός ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ Το εγκεκριμένο ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ δημοσιεύεται σε ΦΕΚ στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης το οποίο περιλαμβάνει το κείμενο του ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ και τους χάρτες που το συνοδεύουν. Από την ημέρα δημοσίευσής του ισχύουν όλες οι διατάξεις του. Στις διατάξεις αυτές περιγράφονται οι νέες συνθήκες ανάπτυξης του χώρου στον οποίο αναφέρεται το ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ για χρονικό ορίζοντα 5 20 ετών. Η νέα δομή και οργάνωση του χώρου προκύπτει μέσα από την οριοθέτηση περιοχών ειδικής προστασίας, έλεγχου και περιορισμού δόμησης, ζωνών παραγωγικών δραστηριοτήτων, επεκτάσεων οικισμών εκτός σχεδίου περιοχών, ΠΕΡΠΟ κ.λπ. Οι περιοχές αυτές αποκτούν αυτό το χαρακτήρα με τη δημοσίευση του ΦΕΚ. Για αυτές καθορίζονται όροι και περιορισμοί δόμησης στις διατάξεις του ΦΕΚ, λαμβάνονται μέτρα και προβλέπονται έργα που πρέπει να γίνουν προκειμένου να λειτουργήσουν σύμφωνα με τον σκοπό για τον οποίο οριοθετήθηκαν. Εάν δεν απαιτούνται περαιτέρω διαδικασίες για την λειτουργική ανάπτυξη των περιοχών αυτών, οι νέες συνθήκες που προβλέπονται για αυτές ισχύουν αμέσως. Διαφορετικά προβλέπονται οι διαδικασίες και το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την τελική λειτουργική τους ανάπτυξη. Ωστόσο, επειδή σε κάποιες περιπτώσεις δεν είναι εκ των πραγμάτων δυνατόν να γίνουν άμεσες αλλαγές στις περιοχές αυτές, είναι δυνατόν να προβλέπονται μεταβατικές διατάξεις, παρεκκλίσεις ή εξαιρέσεις σε επιμέρους όρους ανάπτυξης κάθε περιοχής Οι οικισμοί και τα πολεοδομικά τους καθεστώτα Ένας οικισμός μπορεί να ανήκει στις παρακάτω κατηγορίες με βάση το θεσμικό καθεστώς που τον διέπει: 1. Οικισμοί άνω των κατοίκων Αφορά στους οικισμούς της χώρας οι οποίοι κατά την εκάστοτε τελευταία απογραφή έχουν πληθυσμό άνω των κατοίκων. Για την ένταξη σε σχέδιο ή επέκταση ορίων οικισμών άνω των καταρτίζεται γενικό πολεοδομικό σχέδιο. 19

21 2. Οικισμοί μέχρι 2000 κατοίκους Αφορά στους οικισμούς της χώρας οι οποίοι κατά την εκάστοτε τελευταία απογραφή έχουν πληθυσμό μέχρι και κατοίκους. Η οριοθέτηση των οικισμών αυτών οι οποίοι έχουν δημιουργηθεί μέχρι την ισχύ του νόμου 1337/1983 έχει γίνει με τις διατάξεις του προεδρικού διατάγματος της 24.4/ ΦΕΚ 181 Δ. Από την ισχύ του νόμου 1337/1983 και μέχρι την ισχύ του νόμου 2508/1997, τα όρια των οικισμών αυτών έχουν καθοριστεί με απόφαση νομάρχη που έχει δημοσιευτεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Από την ισχύ του νόμου 2508/ 1997, για τους ήδη οριοθετημένους οικισμούς δεν είναι επιτρεπτή η περαιτέρω διεύρυνση των ορίων τους με νέα διοικητική πράξη. Μπορούν να πολεοδομηθούν και να επεκταθούν μόνο υπό την ύπαρξη εγκεκριμένου ΣΧΟΟΑΠ. 3. Προϋφιστάμενοι του 1923 Είναι οι οικισμοί που στερούνται εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου και η δόμηση για αυτούς ορίζεται από το Π.Δ /ΦΕΚ 138/Δ/81. Τα όρια των οικισμών που προϋπάρχουν της μπορεί να καθορίζονται με απόφαση του οικείου νομάρχη, ενώ αν πρόκειται για οικισμούς μέχρι ακολουθούνται οι ισχύουσες διατάξεις κατοίκους Περιοχές επεκτάσεων Περιοχές επεκτάσεων εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων ή οικισμών προϋφιστάμενων του 1923 ή οικισμών μεταγενέστερων του 1923 που στερούνται εγκεκριμένου σχεδίου, καλούνται οι προς πολεοδόμηση περιοχές που προορίζονται για την κάλυψη των μελλοντικών οικιστικών κυρίως αναγκών των πόλεων και οικισμών αυτών. Ο ορισμός επεκτάσεων και κατ' επέκταση η πολεοδόμηση των περιοχών αυτών, αποτελεί απόφαση του σχεδιασμού όταν καθίσταται απολύτως αναγκαία 12 Ανδρέας Ρωμαλιάδης, Αθήνα 2000, Ανάλυση Πολεοδομικής Νομοθεσίας Τόμος Ζ, Αγρονόμος & Τοπογράφος Μηχανικός. 20

22 προϋπόθεση ανάπτυξης της πόλης ή του οικισμού εν όψει κυρίως της δημογραφικής εξέλιξης, της ανάπτυξης οικιστικών και παραγωγικών δραστηριοτήτων και γενικότερα ποιοτικότερων πολεοδομικών συνθηκών και βασίζεται στην αρχή διατήρησης της γης ως πολύτιμου πόρου για τις επόμενες γενιές. Για την πολεοδόμηση μιας περιοχής επέκτασης απαιτείται εγκεκριμένο ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ και εκπόνηση πολεοδομικής μελέτης που εναρμονίζεται με τις κατευθύνσεις του. Οι ιδιοκτησίες που περιλαμβάνονται σε περιοχές που πολεοδομούνται για πρώτη φορά υποχρεούνται να συμμετάσχουν σε εισφορά σε γη για τη δημιουργία των απαραίτητων κοινόχρηστων χώρων και κοινωφελών χρήσεων και σε εισφορά σε χρήμα για την αντιμετώπιση της δαπάνης για την κατασκευή κοινόχρηστων πολεοδομικών έργων Τα βασικά κριτήρια επέκτασης πολεοδόμησης των υφιστάμενων οικιστικών υποδοχέων Η βασική αρχή που διέπει τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό σύμφωνα με τον Ν. 2508/97 είναι η αρχή της αειφόρου ανάπτυξης, που ορίζεται ως «ανάπτυξη που καλύπτει τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες». Τα κριτήρια λοιπόν με βάση τα οποία προτείνονται επεκτάσεις, δηλαδή νέα πολεοδομημένη γη, υπακούν στην αρχή αυτή και αφορούν την κάλυψη των αναγκών του παρόντος (την 10ετία έως 20ετία που είναι ο ορίζοντας των μελετών ΓΠΣ ή ΣΧΟΟΑΠ) χωρίς να διακινδυνεύουν την αλόγιστη σπατάλη περιβαλλοντικών, οικονομικών ή κοινωνικών πόρων. Οι βασικές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στις μελέτες ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ για την εκτίμηση των αναγκών δημιουργίας νέας πολεοδομημένης γης έχουν τόσο ποσοτικό όσο και ποιοτικό χαρακτήρα, και παρουσιάζονται εδώ επιγραμματικά: 1. Έλεγχος χωρητικότητας υφιστάμενων θεσμοθετημένων οικιστικών υποδοχέων: Σύμφωνα με την Υ.Α /2004 (ΦΕΚ 285/ Δ/ ) 21

23 υπολογίζεται σε αριθμό κατοίκων η χωρητικότητα κάθε θεσμοθετημένου οικιστικού υποδοχέα, που αποτελεί συνάρτηση του μέσου ισχύοντος συντελεστή δόμησης, της έκτασης του υποδοχέα, σταθεροτύπων για κατοικία και κοινωνική τεχνική υποδομή, και του συντελεστή κορεσμού λ. Ακολούθως ελέγχεται η επάρκεια των υποδοχέων σε σχέση με τον μελλοντικό πληθυσμό (10ετίας έως 20ετίας). 2. Ρυθμοί οικοδομικής δραστηριότητας: Από στοιχεία οικοδομικών αδειών που διατίθενται από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία (ΕΣΥΕ) αναλύεται το εύρος και ο ρυθμός της οικοδομικής δραστηριότητας. 3. Εκτίμηση αμέσων ή εμμέσων συνεπειών από μεγάλα έργα υποδομής (π.χ. γέφυρα Ρίου Αντιρρίου) ή γενικά παράγοντες τέτοιας εμβέλειας που μπορούν να επηρεάσουν τη χωρική ανάπτυξη της περιοχής μελέτης (π.χ. διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων). 4. Έλεγχος γεωλογικής καταλληλότητας: Ελέγχονται οι εντός σχεδίου ή εντός ορίων οικισμών εκτάσεις ως προς την γεωλογική τους καταλληλότητα για πολεοδόμηση. 5. Έλεγχος χωροταξικής καταλληλότητας: Εφόσον κάποιος υποδοχέας έχει ανάγκη επέκτασης (σύμφωνα με τα παραπάνω) ελέγχεται η περιοχή πέριξ των ορίων του για να διαπιστωθεί κατά πόσον σε περίπτωση επέκτασης θίγονται σημαντικοί περιβαλλοντικοί ή πολιτιστικοί πόροι (π.χ. αρδευόμενη γεωργική γη, προστατευόμενη περιοχή φυσικού περιβάλλοντος, κηρυγμένα μνημεία ή αρχαιολογικοί χώροι, κ.λπ.) Περιοχές Ειδικά Ρυθμιζόμενης Πολεοδόμησης (ΠΕΡΠΟ) Οι ΠΕΡΠΟ (Περιοχές Ειδικά Ρυθμιζόμενης Πολεοδόμησης) είναι περιοχές εκτός σχεδίου και εκτός οικισμών που ορίζονται μέσω των ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ και δύνανται να πολεοδομηθούν με ιδιωτική πρωτοβουλία, για την κάλυψη οικιστικών 13 ΦΕΚ 285/ , Αριθ , Έγκριση πολεοδομικών σταθεροτύπων (standards) και ανώτατα όρια πυκνοτήτων που εφαρμόζονται κατά την εκπόνηση των γενικών πολεοδομικών σχεδίων, των σχεδίων χωρικής και οικιστικής οργάνωσης «ανοιχτής πόλης» και των πολεοδομικών μελετών. 22

24 κυρίως αναγκών, αλλά και αναγκών παραγωγικών τομέων. Για να οριστεί μια έκταση ως ΠΕΡΠΟ πρέπει να πληροί κάποια βασικά κριτήρια, πέραν της ανάγκης προσφοράς πολεοδομημένου χώρου για την κάλυψη οικιστικών ή άλλων αναγκών, και ειδικότερα: Να βρίσκεται εκτός σχεδίου πόλης και εκτός ορίων οικισμών (προ του 1923 ή κάτω των κατοίκων) Να ανήκει κατά κυριότητα σε ένα ή σε περισσότερα εξ αδιαιρέτου φυσικά ή νομικά πρόσωπα, ιδιωτικού ή δημοσίου δικαίου Να περιλαμβάνεται στα όρια εγκεκριμένου ΓΠΣ ή ΣΧΟΟΑΠ του Ν.2508/97 Να είναι ενιαία, να έχει επιφάνεια τουλάχιστον 50 στρέμματα και να μπορεί να αποτελέσει μία τουλάχιστον πολεοδομική ενότητα. Η έκταση που διακόπτεται από υφιστάμενες εγκεκριμένες οδούς (εθνικές, επαρχιακές, δημοτικές, κοινοτικές) δεν θεωρείται ενιαία. Η επιφάνεια υφιστάμενων μη εγκεκριμένων οδών, καθώς και εκτάσεων που απαγορεύεται βάσει της νομοθεσίας να πολεοδομηθούν (π.χ. ρέματα, δασικές εκτάσεις, αρχαιολογικοί χώροι) δεν περιλαμβάνεται στη συνολική επιφάνεια της ΠΕΡΠΟ (οι εκτάσεις αυτές παραμένουν εκτός σχεδίου). Για τον καθορισμό ΠΕΡΠΟ, θα πρέπει προ της έγκρισης του σχετικού ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ να έχουν εγκριθεί από τον Υπουργό ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. γενικές κατευθύνσεις ειδικά ρυθμιζόμενης πολεοδομικής δραστηριότητας που θα καλύπτουν τουλάχιστον την περιφέρεια ενός Νομού ή Νομ. Διαμερίσματος Αθανάσιος Αραβαντινός, Αθήνα 2007, Πολεοδομικός Σχεδιασμός για μία βιώσιμη ανάπτυξη του αστικού χώρου, Ομοτ. Καθηγητής Ε.Μ. Πολυτεχνείου. 23

25 1.4.9 Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων (ΠΟΑΠΔ) Ως ΠΟΑΠΔ, σύμφωνα με το άρθρο 10 του Ν.2742/1999 (ΦΕΚ 207/Α/ ), χαρακτηρίζονται θαλάσσιες ή και χερσαίες εκτάσεις που είναι πρόσφορες για την ανάπτυξη παραγωγικών ή επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του πρωτογενή, δευτερογενή ή τριτογενή τομέα, καθώς και πειραματικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Οι περιοχές αυτές μπορεί να εξειδικεύονται ανά κλάδο ή παραγωγικό τομέα και να διακρίνονται σε περιοχές αποκλειστικής χρήσης ή περιοχές κύριας χρήσης (όπου επιτρέπονται υπό όρους και άλλες δραστηριότητες). Ο χαρακτηρισμός και η οριοθέτηση ΠΟΑΠΔ σε περιοχές που καλύπτονται από ΓΠΣ ή ΣΧΟΟΑΠ πρέπει να γίνεται σε ζώνες που προορίζονται για την ανάπτυξη παραγωγικών δραστηριοτήτων σύμφωνα με τα σχέδια αυτά. Οι περιοχές αυτές χαρακτηρίζονται και οριοθετούνται σύμφωνα με αίτηση φορέα οποιασδήποτε νομικής μορφής, στον οποίο μπορεί να συμμετέχουν φυσικά ή νομικά πρόσωπα του ιδιωτικού τομέα, νομικά πρόσωπα του ευρύτερου δημοσίου τομέα, καθώς και ενώσεις, κοινοπραξίες κ.λπ. Η εδαφική έκταση της προς οριοθέτηση και χαρακτηρισμό ΠΟΑΠΔ πρέπει να ανήκει στην κυριότητα του εν λόγω φορέα ή να του έχει παραχωρηθεί με μακροχρόνια μίσθωση, και μπορεί να πολεοδομηθεί με πρωτοβουλία του εν λόγω φορέα Περιοχές Ειδικής Προστασίας (ΠΕΠ) Οι Περιοχές Ειδικής Προστασίας αποτελούν το είδος των περιοχών που θεσπίζεται στο πλαίσιο ενός ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ προκειμένου μέσω ειδικών περιορισμών και όρων δόμησης να διασφαλίζεται η προστασία του περιβάλλοντος και η διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής, αρχιτεκτονικής και ιστορικής κληρονομιάς. 15 ΦΕΚ 1772/Β/ , Αριθ , Καθορισμός δικαιολογητικών, διαδικασίας και προϋποθέσεων χωροθέτησης Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων (Π.Ο.Α.Π.Δ.) για την ανάπτυξη παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του Τριτογενούς Τομέα καθώς και δραστηριοτήτων ή επιχειρηματικών πρωτοβουλιών πειραματικού χαρακτήρα. 24

26 Τέτοιες περιοχές μπορούν να είναι περιοχές Natura, τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, μνημεία της φύσης, υγρότοποι / υδροβιότοποι, δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις, αρδευόμενη γεωργική γη, υποθαλάσσιες περιοχές ιδιαίτερης οικολογικής σημασίας, τοπία και κορυφογραμμές, διαδρομές και μονοπάτια φυσιολατρικής και πολιτιστικής αξίας κ.λπ. Επιπλέον, μπορούν να είναι αρχαιολογικοί χώροι κηρυγμένοι και μη, ιστορικά μνημεία νεότερα και βυζαντινά, αξιόλογα αρχιτεκτονικά σύνολα και συνδυασμοί φυσικών και πολιτιστικών στοιχείων του χώρου. Στην ουσία ο ρόλος των ΠΕΠ είναι να ενισχυθεί το καθεστώς προστασίας αυτών των στοιχείων σε συνδυασμό με τις ειδικότερες μελέτες που διεξάγονται για αυτά ή το ειδικότερο θεσμικό πλαίσιο που τα διέπει ώστε όχι μόνο να διατηρήσουν την υπόσταση και το χαρακτήρα τους έναντι αρνητικών πιέσεων ανάπτυξης αλλά και για να καθίσταται δυνατή η βιώσιμη αξιοποίηση τους Περιοχές Ελέγχου και Περιορισμού Δόμησης (ΠΕΠΔ) Οι Περιοχές Ελέγχου και Περιορισμού της Δόμησης είναι περιοχές που θεσπίζονται μέσω των ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ προκειμένου να περιοριστεί και να ρυθμιστεί η εκτός σχεδίου δόμηση σε περιοχές που αντιμετωπίζουν πιέσεις από ασύμβατες χρήσεις γης ή την ένταση της οικοδομικής δραστηριότητας. Οι ΠΕΠΔ αποτελούν ένα από τα διαθέσιμα μέσα του χωροταξικού πολεοδομικού σχεδιασμού που συμβάλλει στην ισόρροπη οικιστική ανάπτυξη αστικού, περιαστικού και αγροτικού χώρου μέσω των όρων και περιορισμών δόμησης που θέτει για περιοχές εκτός σχεδίου πόλεων και ορίων οικισμών. Ο ρόλος των ΠΕΠΔ δύναται να είναι τόσο η διατήρηση του χαρακτήρα της εν λόγω περιοχής μέσω της θέσπισης συγκεκριμένων χρήσεων γης, όσο και ο έλεγχος της εκτός σχεδίου δόμησης με την υιοθέτηση αντίστοιχων όρων και περιορισμών. 25

27 Ανάλυση μελέτης γεωλογικής καταλληλότητας. Η σύνταξη μελέτης γεωλογικής καταλληλότητας απαιτείται για την πολεοδόμηση των περιοχών Α' και Β' κατοικίας, οικισμών κάτω των κατοίκων, αναθεώρηση σχεδίων πόλεων και οικισμών, ειδικών πολεοδομικών χρήσεων, (όπως βιομηχανικά, βιοτεχνικά και τεχνολογικά πάρκα), οικοδομικών συνεταιρισμών, πολεοδόμησης περιοχών σύμφωνα με το ν.1947/1991 και ΠΕΡΠΟ και περιοχών ολοκληρωμένης τουριστικής ανάπτυξης και ζωνών τουρισμού αναψυχή. Σκοπός της γεωλογικής μελέτης είναι ο καθορισμός της γεωλογικής καταλληλότητας περιοχών στις οποίες εκπονείται πολεοδομική μελέτη για τη διασφάλιση του δομημένου περιβάλλοντος από φυσικούς κινδύνους ή κινδύνους προερχόμενους από ανθρώπινες επεμβάσεις και δραστηριότητες. Αντικείμενο της μελέτης αποτελεί: ο εντοπισμός και διαχωρισμός από απόψεως εδαφικών συνθηκών, περιοχών ως κατάλληλων, ακατάλληλων και κατάλληλων υπό προϋποθέσεις για δόμηση η σαφής περιγραφή των προϋποθέσεων ή και των αναγκαίων μέτρων βελτίωσης των εδαφών ή άλλων μέτρων προστασίας που απαιτούνται ούτως ώστε στις κατάλληλες υπό προϋποθέσεις περιοχές να καταστεί δυνατή η οικοδόμηση η κατ' αρχήν εκτίμηση του κόστους λήψης των τυχόν μέτρων προστασίας σε σχέση προς την κλίμακα του κάθε έργου η υποβολή προτάσεων για το είδος των περαιτέρω μελετών και ερευνών που απαιτούνται για την αποσαφήνιση της γεωλογικής καταλληλότητας των προς πολεοδόμηση περιοχών στο βαθμό που τα στοιχεία της μελέτης γεωλογικής καταλληλότητας δεν επαρκούν ή για τον αποχαρακτηρισμό ακαταλλήλων για δόμηση περιοχών. Η εξεταζόμενη περιοχή καθορίζεται ύστερα από την οριοθέτηση του χώρου που θα ερευνηθεί και που η έκτασή του δεν επιτρέπεται να είναι μικρότερη από την προς πολεοδόμηση περιοχή. Οι επί τόπου παρατηρήσεις θα αφορούν ευρύτερη 26

28 ζώνη, η έκταση της οποίας εξαρτάται από το βαθμό που οι γεωλογικές συνθήκες της ζώνης αυτής επηρεάζουν άμεσα την προς πολεοδόμηση περιοχή. Το τεύχος της μελέτης γεωλογικής καταλληλότητας που θα εκδοθεί πρέπει απαραιτήτως να περιλαμβάνει: Τεχνικογεωλογική έκθεση και πιο συγκεκριμένα στοιχεία που αφορούν τη γεωμορφολογία, τη γεωλογία, την υδρολογία και υδρογεωλογία, τη σεισμικότητα και την εδαφική σεισμική επικινδυνότητα, την τεχνικογεωλογική συμπεριφορά των γεωλογικών σχηματισμών, τη γεωλογική καταλληλότητα και τις τελικές προτάσεις που θα πρέπει να είναι επαρκώς τεκμηριωμένες. Χάρτες πληροφόρησης και γεωλογικής καταλληλότητας Σχέδια και Φωτογραφίες που κρίνονται απαραίτητα από τον μελετητή για την πληρέστερη τεκμηρίωση της μελέτης ΦΕΚ 723/Β/ , Αριθ /3696, Έγκριση προδιαγραφών για την εκπόνηση μελετών γεωλογικής καταλληλότητας στις προς πολεοδόμηση περιοχές. 27

29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 2.1 Ανάλυση Απαιτήσεων Έχοντας υπόψη, τη νομοθεσία και όσα αναλύθηκαν στο προηγούμενο κεφάλαιο, η παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή αφορά τη δημιουργία μίας βάσης δεδομένων, η οποία να ενσωματώνει όσο το δυνατόν περισσότερα στοιχεία, κυρίως ποσοτικά, με σκοπό την εισαγωγή και εύκολη πρόσβαση στα δεδομένα που είναι διαθέσιμα, ώστε ο χρήστης μελετητής να μπορεί εύκολα να αξιολογήσει την αναγκαιότητα αλλά και τον τρόπο, τόπο και χρόνο επέκτασης των οικισμών. Στο στάδιο αυτό περιλαμβάνονται οι εργασίες συλλογής και επεξεργασίας των στοιχείων που συνθέτουν τη σημερινή κατάσταση στην εκάστοτε περιοχή μελέτης. Στη παρούσα μεταπτυχιακή, ως περιοχή μελέτης θα χρησιμοποιηθεί η ευρύτερη περιοχή της πόλης της Μυτιλήνης. Μετά από ανάλυση των υπαρχόντων δεδομένων, κρίθηκαν τα παρακάτω δεδομένα ως απαραίτητα, για τη δημιουργία της συγκεκριμένης βάσης δεδομένων που πραγματεύεται η παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή και αναλύονται παρακάτω: Γεωγραφικές λειτουργικές ή διοικητικές ενότητες (π.χ. Νομοί, δήμοι, οικισμοί) που αποτελούν την περιοχή μελέτης. Οι πίνακες που δημιουργούνται στην βάση δεδομένων είναι ΝΟΜΟΣ, ΔΗΜΟΣ, ΟΙΚΙΣΤΙΚΟΣ ΥΠΟΔΟΧΕΑΣ. Δημογραφικά χαρακτηριστικά αναφερόμενα στις κατά το δυνατόν μικρότερες γεωγραφικές ή οργανικές ή διοικητικές ενότητες. Ο πίνακας που δημιουργείται είναι ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ. Διαχρονικά οικονομικά στοιχεία αναφερόμενα στον ρυθμό της οικοδομικής δραστηριότητας, όπως επίσης και στην οικοδομική δραστηριότητα πέριξ κάθε οικισμού. Αυτά τα στοιχεία περιλαμβάνονται στους πίνακες ΡΥΘΜΟΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ, ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΠΕΡΙΞ ΟΙΚΙΣΜΟΥ. Έργα υποδομής τα οποία αποτελούν είτε πόλο έλξης για την επέκταση των οικισμών, είτε περιορίζουν και ενίοτε απαγορεύουν τη δόμηση πέριξ αυτών. 28

30 Περιλαμβάνει τους πίνακες ΟΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ, ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟΥ, ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕΣΩΝ ΜΑΖΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ, ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ, ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ, ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ, ΠΕΡΙΟΧΕΣ Χ.Α.Δ.Α.. Φυσικά δεδομένα τα οποία αναφέρονται σε τρεις ενότητες της φύσης: α) το έδαφος, β) το υπέδαφος, γ) την ατμόσφαιρα. Οι πίνακες που έχουν δημιουργηθεί και περιλαμβάνουν αυτά τα στοιχεία είναι ΥΔΡΟΓΡΑΦΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ, ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ. Γενικές και ειδικές χρήσεις γης, οι οποίες ορίζονται είτε από υφιστάμενα διατάγματα που διέπουν την περιοχή μελέτης, είτε από υφιστάμενα Γ.Π.Σ. που ορίζουν τις ειδικές χρήσεις και τον έλεγχο και περιορισμό δόμησης. Στην περιοχή μελέτης που μελετά η παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή υφίσταται Γ.Π.Σ. με ορισμένες χρήσεις, οι οποίες λαμβάνονται υπόψη σε πίνακες στη βάση δεδομένων. Αυτοί οι πίνακες που δημιουργούνται είναι ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ, ΠΕΡΙΟΧΕΣ NATURA ΒΙΟΤΟΠΟΙ, ΔΑΣΙΚΗ ΕΚΤΑΣΗ, ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΓΗ ΥΨΗΛΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ, ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΑΝΑΨΥΧΗΣ, ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ, ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ (ΒΙ.ΠΕ.), ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΔΟΜΗΣΗΣ (Π.Ε.Π.Δ.). Μετά από έρευνα και συγκερασμό όλων των δεδομένων που αναλύθηκαν στο κεφάλαιο 2, οι παραπάνω πίνακες, που συντελούν τη βάση δεδομένων, αποτελούν στοιχεία που επηρεάζουν την επέκταση των οικισμών είτε απαγορεύοντας τη δόμηση, είτε δίνοντας κίνητρα για δόμηση άρα και επέκταση οικισμών προς μία κατεύθυνση. 29

31 2.2 Εννοιολογικός Σχεδιασμός Ο εννοιολογικός σχεδιασμός είναι μία γραφική γλώσσα για την οπτική παράσταση, τη διαμόρφωση προδιαγραφών και την τεκμηρίωση συστημάτων που βασίζονται σε λογισμικό. Ουσιαστικά αποτελεί εργαλείο σχεδιασμού συστημάτων λογισμικού. Το παρακάτω σχέδιο είναι μία απλοποιημένη παράσταση της πραγματικότητας, ώστε να μπορέσουμε να καταλάβουμε το σύστημα που αναπτύσσουμε. Σχήμα Διάγραμμα εννοιολογικού σχεδιασμού 1 ΝΟΜΟΣ Κωδικός Όνομα Γεωμετρία * * * ΟΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ Κωδικός Ονομασία οδού Γεωμετρία Τύπος ΔΗΜΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ Κωδικός 1 * Κωδικός 1 * Όνομα Έτος Γεωμετρία 1 Μόνιμος * πληθυσμός * * 1 ΟΙΚΙΣΤΙΚΟΣ ΥΠΟΔΟΧΕΑΣ * * Κωδικός Όνομα Γεωμετρία Χαρακτηρισμός * ΡΥΘΜΟΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Κωδικός έτος ρυθμός 1 * ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΠΕΡΙΞ ΟΙΚΙΣΜΟΥ Κωδικός γεωμετρία έτος κατηγορία χρήσης 30

32 Για τον καθορισμό των περιοχών επεκτάσεων των οικισμών, είναι πολύ σημαντικό να καθοριστούν οι περιοχές με έλεγχο και περιορισμό δόμησης. Σχήμα Διάγραμμα εννοιολογικού σχεδιασμού ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟΥ Γεωμετρία ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ * ΠΕΡΙΟΧΕΣ NATURA ΒΙΟΤΟΠΟΙ Γεωμετρία Γεωμετρία Χαρακτηρισμός Χαρακτηρισμός ΦΕΚ * ΦΕΚ * ΔΑΣΙΚΗ ΕΚΤΑΣΗ Γεωμετρία Χαρακτηρισμός ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Γεωμετρία * * ΔΗΜΟΣ Κωδικός 1 Όνομα Γεωμετρία ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΓΗ ΥΨΗΛΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ Γεωμετρία ΦΕΚ Χαρακτηρισμός * ΠΕΡΙΟΧΕΣ Μ.Μ.Μ. Γεωμετρία * ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΑΝΑΨΥΧΗΣ Γεωμετρία ΦΕΚ * ΠΕΡΙΟΧΕΣ Χ.Α.Δ.Α. Γεωμετρία * ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Γεωμετρία * ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Γεωμετρία ΦΕΚ Χαρακτηρισμός * ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Γεωμετρία ΦΕΚ 31

33 Σχήμα Διάγραμμα εννοιολογικού σχεδιασμού ΠΡΟΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΗΣΗ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Γεωμετρία Ονομασία * ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΒΙ.ΠΕ. Γεωμετρία ΦΕΚ Χαρακτηρισμός * ΠΕΡΙΟΧΕΣ Π.Ε.Π.Δ. Γεωμετρία ΦΕΚ * 1 1 ΔΗΜΟΣ 1 Κωδικός Όνομα 1 Γεωμετρία 1 1 * ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ Γεωμετρία Χαρακτηρισμός * ΥΔΡΟΓΡΑΦΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ Ονομασία Γεωμετρία Χαρακτηρισμός * ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑΣ ΟΙΚΙΣΜΩΝ Γεωμετρία Χαρακτηρισμός ΦΕΚ 32