Μεταπτυχιακά Μαθήµατα Φαρµακοποιών. Πρώτος Κύκλος: Παθήσεις Αναπνευστικού. Μάθηµα 1

Transcript

1 Φαρµακευτικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης Μεταπτυχιακά Μαθήµατα Φαρµακοποιών Πρώτος Κύκλος: Παθήσεις Αναπνευστικού Μάθηµα 1 ΑΝΑΤΟΜΙΑ & ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΧΑΠ - ΑΣΘΜΑΤΟΣ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΔΡ. ΗΡΑΚΛΗΣ ΤΙΤΟΠΟΥΛΟΣ, MD, PhD, ΕΙΔΙΚΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΟ ΔΙΑΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Οι σηµειώσεις του µαθήµατος επιµελήθηκαν από τη φαρµακοποιό Σιδηροπούλου Άννα, µέλος ΔΣ ΦΣΘ

2 1. Ανατοµία του αναπνευστικού συστήµατος Ανώτερο αναπνευστικό σύστηµα: µύτη, στόµα, φάρυγγας Κατώτερο αναπνευστικό σύστηµα: η τραχεία, οι πνεύµονες! Πνεύµονες και υπεζωκότας Οι πνεύµονες βρίσκονται µέσα στο θώρακα και προστατεύονται από τις πλευρές Κάθε πνεύµονας περικλείεται από τον υπεζωκότα Ο υπεζωκότας αποτελείται από το σπλαχνικό πέταλο που καλύπτει τους πνεύµονες, και το τοιχωµατικό πέταλο, που καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια του θώρακα Ο δεξιός πνεύµονας αποτελείται από τρεις λοβούς Ο αριστερός πνεύµονας, λόγω του χώρου που καταλαµβάνει η καρδιά, είναι ελαφρώς µικρότερος και διαιρείται σε δύο λοβούς! Βρογχικό δένδρο Το βρογχικό δέντρο είναι το σύστηµα των αεραγωγών µέσω των οποίων µεταφέρεται ο αέρας στους πνεύµονες Καθώς εισέρχονται όλο και πιο βαθειά στους πνεύµονες, οι αεραγωγοί διαιρούνται σε όλο πιο µικρούς κλάδους που µοιάζουν µε τα κλαδιά ενός δένδρου Η τραχεία αποτελεί τον µεγαλύτερο αεραγωγό του αναπνευστικού συστήµατος και διαιρείται στους κύριους βρόγχους, τον δεξιό και τον αριστερό Οι κύριοι βρόγχοι εισέρχονται πιο βαθειά στους πνεύµονες και διαιρούνται περαιτέρω σχηµατίζοντας µικρότερους βρόγχους και τα βρογχιόλια. Τα βρογχιόλια διακλαδίζονται σε πολύ µικρότερους κλάδους οι οποίοι ονοµάζονται κυψελιδικοί πόροι και περιβάλλονται από πολυάριθµους κυψελιδικούς σάκους. Η κύρια λειτουργία τους είναι το φιλτράρισµα, η θέρµανση και η εφύγρανση του αέρα και η µεταφορά του στους πνεύµονες.

3 ! Κυψελίδες Κάθε κυψελιδικός σάκος περιλαµβάνει κυψελίδες στις οποίες καταλήγει κάθε αεραγωγός και είναι το µέρος όπου γίνεται η ανταλλαγή των αερίων Ο κάθε κυψελιδικός σάκος και το περιεχόµενό του είναι γνωστό ως λοβίδιο Οι κυψελίδες αποτελούν εξαιρετικά εξειδικευµένα συστήµατα ώστε µέσω αυτών να γίνεται η ανταλλαγή των αερίων Τα τοιχώµατά τους έχουν το πάχος ενός µόνο κυττάρου και εφάπτονται του αιµοφόρου αγγείου ώστε να επιτρέπεται η ταχεία µεταφορά των αερίων Το τοίχωµα των κυψελίδων περιέχει ελαστικό ιστό που επιτρέπει τη διάτασή τους κατά την εισπνοή και την ταχεία επαναφορά στην εκπνοή για την αποτελεσµατική αποµάκρυνση του αέρα Κάθε πνεύµονας περιλαµβάνει περίπου 300 εκατοµµύρια κυψελίδες, διαθέτοντας έτσι µία τεράστια επιφάνεια για τη διάχυση των αερίων-περίπου 70 m 2 Η ανταλλαγή των αερίων ανάµεσα στον αέρα και την κυκλοφορία του αίµατος λαµβάνει χώρα στις κυψελίδες! Αναπνευστικοί µύες Το διάφραγµα αποτελεί έναν µεγάλο πλατύ µυ που βρίσκεται στη βάση του θωρακικού κλωβού Οι µεσοπλεύριοι µύες ανάµεσα από τις πλευρές Το διάφραγµα και οι µεσοπλεύριοι µύες είναι οι βασικοί αναπνευστικοί µύες Όλοι οι άλλοι µύες από κοιλιά, τράχηλο ή/και ώµους που µετέχουν στην αναπνοή είναι οι επικουρικοί αναπνευστικοί µύες

4 ! Πνευµονική κυκλοφορία Οι πνεύµονες λαµβάνουν την αιµατική παροχή από το δεξιό τµήµα της καρδιάς µέσω της πνευµονικής αρτηρίας η οποία διακλαδίζεται στα πνευµονικά αρτηριόλια Το αίµα που φτάνει τους πνεύµονες είναι χαµηλό σε οξυγόνο και υψηλής συγκέντρωσης σε διοξείδιο του άνθρακα Στα πνευµονικά τριχοειδή, το διοξείδιο του άνθρακα του αίµατος ανταλλάσσεται µε το οξυγόνο του αέρα των κυψελίδων Το οξυγονωµένο αίµα επιστρέφει στο αριστερό τµήµα της καρδιάς µε τις πνευµονικές φλέβες Το οξυγονωµένο αίµα εξωθείται από το αριστερό τµήµα της καρδιάς στη συστηµατική κυκλοφορία σε ολόκληρο το σώµα όπου το οξυγόνο προσλαµβάνεται από τους ιστούς και οι οποίοι µε τη σειρά τους αποδίδουν το διοξείδιο του άνθρακα Το χαµηλής περιεκτικότητας σε οξυγόνο αίµα επιστρέφει στο δεξιό τµήµα της καρδιάς και ο κύκλος επαναλαµβάνεται.! Δοµή των φυσιολογικών αεραγωγών Τόσο η τραχεία όσο και οι µεγάλοι βρόγχοι έχουν τοιχώµατα ελαστικά και διατάσιµα Αποτελούνται από χόνδρους ώστε να αποφεύγεται η σύµπτωσή τους κατά την εισπνοή και µύες οι οποίοι µπορούν να προκαλούν έκπτυξη και σύσπαση των αεραγωγών Στο εσωτερικό του πνεύµονα οι βρόγχοι διακλαδίζονται σε µικρότερης διαµέτρου αγωγούς, τα βρογχιόλια Αυτοί οι µικρότεροι κλάδοι επίσης περιέχουν µύες, αλλά δεν διαθέτουν χόνδρους Τα µικρότερα βρογχιόλια έχουν διάµετρο µικρότερη από 1 mm και συνδέονται απευθείας µε τις κυψελίδες Καθώς ελαττώνονται οι χόνδροι, αυξάνεται η αναλογία των λείων µυών.

5 ! Οι λείες µυικές ίνες Η συστολή των λείων µυικών ινών των αεραγωγών προκαλεί στένωση των αεραγωγών Η χάλαση των λείων µυικών ινών οδηγεί σε διάταση των αεραγωγών! Αναπνευστικό επιθήλιο Οι αεραγωγοί καλύπτονται εσωτερικά από το αναπνευστικό επιθήλιο, µία µονή στοιβάδα επιθηλιακών κυττάρων Δύο είναι οι κύριοι τύποι κυττάρων του αναπνευστικού επιθηλίου: " τα κροσσωτά κύτταρα " τα καλυκοειδή κύτταρα! Κροσσωτά κύτταρα Τα κροσσωτά κύτταρα βρίσκονται κυρίως στην τραχεία και τους βρόγχους και διαθέτουν µικροσκοπικούς κροσσούς, σαν βούρτσες, στην επιφάνειά τους Οι κροσσοί ωθούν τη βλέννη η οποία περιέχει µακροφάγα, θραύσµατα κυττάρων, σωµατίδια που έχουν εισέλθει µε την εισπνοή και βακτήρια από τους αεραγωγούς προς το λάρυγγα Η ελαττωµένη βλεννοκροσσωτή µεταφορά αποτελεί γνωστή µακροχρόνια συνέπεια του καπνίσµατος και συµβάλλει στην εµφάνιση συνεχών λοιµώξεων! Καλυκοειδή κύτταρα Η βλέννη παράγεται από ειδικά επιθηλιακά κύτταρα, τα καλυκοειδή κύτταρα

6 Τα καλυκοειδή κύτταρα εκκρίνουν βλεννίνη η οποία στο νερό διαλύεται και σχηµατίζεται η βλέννη Η παραγωγή της βλέννης από τα καλυκοειδή κύτταρα αποτελεί προστατευτικό µηχανισµό του αναπνευστικού 2. Φυσιολογία αναπνευστικού συστήµατος! Εισπνοή Ο πνευµονικός αερισµός επιτυγχάνεται µε την εισπνοή και την εκπνοή του αέρα ανάµεσα στις κυψελίδες και την ατµόσφαιρα Για να εισέλθει ο αέρας στους πνεύµονες κατά την εισπνοή, η πίεση εντός των πνευµόνων θα πρέπει να είναι χαµηλότερη από αυτή της ατµόσφαιρας. Αυτό επιτυγχάνεται µε την αύξηση του όγκου των πνευµόνων Το διάφραγµα συσπάται και επιπεδώνεται, µετακινείται προς τα κάτω και προκαλεί την αύξηση του όγκου της θωρακικής κοιλότητας Οι µεσοπλεύριοι µύες συσπώνται και εκπτύσσουν τον θωρακικό κλωβό Η προκαλούµενη αύξηση του πνευµονικού όγκου οδηγεί σε πτώση της ενδοπνευµονικής πίεσης σε επίπεδα ελαφρώς χαµηλότερα από αυτά της ατµόσφαιρας Αν το σώµα χρειάζεται περισσότερο οξυγόνο, θα πρέπει να αυξηθεί ο όγκος της κάθε εισπνοής Αυτό επιτυγχάνεται µερικώς από τη χάλαση των λείων µυών του τοιχώµατος των βρογχιολίων η οποία προκαλεί αύξηση της διαµέτρου τους και ελάττωση της αντίστασης στη ροή του αέρα Η χρήση των επικουρικών αναπνευστικών µυών µπορεί να υπερκεράσει την αντίσταση στους αεραγωγούς

7 ! Εκπνοή Στο τέλος της εισπνοής το διάφραγµα και οι µεσοπλεύριοι µύες χαλαρώνουν Με τη χάλαση του διαφράγµατος και των µεσοπλεύριων µυών, οι ελαστικές ίνες επανέρχονται σαν τεντωµένο ελατήριο και προκαλούν την αποβολή του αέρα από τους πνεύµονες το γεγονός αυτό προκαλεί την έξοδο του αέρα χωρίς µεγάλη προσπάθεια.! Ανταλλαγή αερίων Η ανταλλαγή του οξυγόνου και του διοξειδίου του άνθρακα γίνεται στις κυψελίδες Το αίµα στα πνευµονικά τριχοειδή περιέχει λίγο οξυγόνο και περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα επειδή έχει απελευθερώσει το οξυγόνο του στους ιστούς και έχει παραλάβει το διοξείδιο του άνθρακα Η διαφορά στη συγκέντρωση των αερίων ανάµεσα στις κυψελίδες και τα τριχοειδή δηµιουργεί µία κλίση διάχυσης, η οποία επιτρέπει στο οξυγόνο να περάσει από τις κυψελίδες στα τριχοειδή και στο διοξείδιο του άνθρακα να µεταφερθεί από τα τριχοειδή στις κυψελίδες Αφού γίνει η ανταλλαγή των αερίων, το οξυγονωµένο αίµα επιστρέφει στην καρδιά µέσω της πνευµονικής κυκλοφορίας ώστε να διανεµηθεί στο υπόλοιπο σώµα Το διοξείδιο του άνθρακα αποβάλλεται από τους πνεύµονες µε την εκπνοή! Έλεγχος της αναπνοής Η αναπνοή γενικά αποτελεί ακούσια διεργασία και ρυθµίζεται από το Αυτόνοµο Νευρικό Σύστηµα (ΑΝΣ) το οποίο ελέγχεται από το στέλεχος του εγκεφάλου

8 ! Το ΑΝΣ ελέγχει τις ακούσιες λειτουργίες του σώµατος όπως τη καρδιακή συχνότητα, την αρτηριακή πίεση και την αναπνοή! Ειδικοί αισθητικοί νευρώνες που ονοµάζονται χηµειοϋποδοχείς είναι πολύ ευαίσθητοι στις µεταβολές των επιπέδων του διοξειδίου του άνθρακα και του οξυγόνου στο αίµα! Μία οµάδα νευρώνων στο στέλεχος του εγκεφάλου, το οποίο ονοµάζεται αναπνευστικό κέντρο, κυβερνά τα νευρικά ερεθίσµατα που αποστέλλονται στους αναπνευστικούς µύες! Οι αναπνευστικοί µύες συσπώνται λόγω νευρικών ερεθισµάτων που αποστέλλονται από το αναπνευστικό κέντρο και χαλαρώνουν µε την απουσία αυτών των ερεθισµάτων! Το µέγεθος του θώρακα (και κατ επέκταση ο όγκος των πνευµόνων) µεταβάλλεται µε τη λειτουργία των αναπνευστικών µυών οι οποίοι συσπώνται ως απόκριση σε νευρικά ερεθίσµατα που προέρχονται από τον εγκέφαλο, και χαλαρώνουν όταν παύουν αυτά τα ερεθίσµατα! Εκτός από τον έλεγχο του ρυθµού και του βάθους της αναπνοής, το ΑΝΣ ρυθµίζει και τη διάµετρο των αεραγωγών! Αυτό επιτυγχάνεται µέσω ρύθµισης του τόνου των λείων µυϊκών ινών των βρογχιολίων που βρίσκονται στο τοίχωµα των αεραγωγών! Όταν οι λείοι µύες είναι χαλαροί, οι αεραγωγοί είναι διατεταµένοι! Όταν οι λείοι µύες συσπώνται, η διάµετρος των αεραγωγών ελαττώνεται! Αυτόνοµο νευρικό σύστηµα Οι λείες µυϊκές ίνες ανταποκρίνονται σε ερεθίσµατα που αποστέλλονται από το ΑΝΣ, το οποίο είναι δυνατό να διακριθεί σε δύο λειτουργικά σκέλη: Το συµπαθητικό νευρικό σύστηµα, το οποίο προετοιµάζει το σώµα για δράση απελευθερώνοντας αδρεναλίνη

9 Το παρασυµπαθητικό νευρικό σύστηµα, το οποίο σχετίζεται περισσότερο µε την ανάπαυση και τη χαλάρωση.! Παρασυµπαθητικό νευρικό σύστηµα Το Αυτόνοµο Νευρικό Σύστηµα ρυθµίζει λειτουργίες οι οποίες δεν υπόκεινται στον εκούσιο έλεγχο Το παρασυµπαθητικό νευρικό σύστηµα χαρακτηρίζεται από εξειδικευµένη ρύθµιση και ελέγχει τις λειτουργίες της αναπνοής, της καρδιάς, του γαστρεντερικού και της ουροδόχου κύστης Η ακετυλοχολίνη αποτελεί τον κύριο νευροδιαβιβαστή των νευρώνων του παρασυµπαθητικού η οποία δρα στους χολινεργικούς υποδοχείς Ένα νευρικό ερέθισµα προκαλεί την απελευθέρωση της ακετυλοχολίνης από τα παρασυµπαθητικά νεύρα Στους αεραγωγούς, η διέγερση των χολινεργικών υποδοχέων από την ακετυλοχολίνη προκαλεί συστολή των λείων µυών των βρόγχων και σύσπαση των αεραγωγών.! Μουσκαρινικοί υποδοχείς στο αναπνευστικό σύστηµα Το παρασυµπαθητικό νευρικό σύστηµα ασκεί τη δράση του µέσω των χολινεργικών µουσκαρινικών υποδοχέων Οι µουσκαρινικοί υποδοχείς αποτελούν τύπο των χολινεργικών υποδοχέων οι οποίοι διεγείρονται από την ακετυλοχολίνη Οι µουσκαρινικοί υποδοχείς απαντώνται στους λείους µύες όλων των αεραγωγών Είναι γνωστοί πέντε υπότυποι των µουσκαρινικών υποδοχέων (Μ1 - Μ5) Τρεις από αυτούς έχουν ταυτοποιηθεί στους αεραγωγούς και τους πνεύµονες του ανθρώπου: Μ1, Μ2 και Μ3

10 Οι µουσκαρινικοί υποδοχείς εντοπίζονται σε αρκετούς ιστούς και όργανα όπως το γαστρεντερικό σύστηµα, η καρδιά, οι οφθαλµοί και ο εγκέφαλος.! Συµπαθητικό νευρικό σύστηµα Το συµπαθητικό νευρικό σύστηµα λειτουργεί υπό συνθήκες στρες και προετοιµάζει το σώµα για δράση o αύξηση της καρδιακής συχνότητας o διαστολή της κόρης των οφθαλµών o αύξηση της παροχής αίµατος στους µύες o διαστολή των αεραγωγών Οι νευροδιαβιβαστές που απελευθερώνονται από τους νευρώνες του συµπαθητικού νευρικού συστήµατος είναι η αδρεναλίνη και η νοραδρεναλίνη Αυτοί αλληλεπιδρούν µε άλλα κύτταρα σε ειδικούς υποδοχείς οι οποίοι είναι γνωστοί ως αδρενεργικοί υποδοχείς Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι αδρενεργικών υποδοχέων: οι άλφα (α) και οι βήτα (β) υποδοχείς o Οι β-αδρενεργικοί υποδοχείς που έχουν ιδιαίτερη σηµασία για το αναπνευστικό σύστηµα διακρίνονται περαιτέρω σε τρεις υποτύπους: # β1 υποδοχείς, απαντώνται κυρίως στον καρδιακό µυ # β2 υποδοχείς, εντοπίζονται κυρίως στους λείους µύες των βρόγχων # β3 υποδοχείς, βρίσκονται κυρίως στο λιπώδη ιστό. Το συµπαθητικό νευρικό σύστηµα ελέγχει τη διάµετρο των αεραγωγών µέσω των β2 υποδοχέων. Η διέγερση αυτών των υποδοχέων από την αδρεναλίνη ή τη νοραδρεναλίνη προκαλεί χάλαση των λείων µυϊκών ινών των βρόγχων µε αποτέλεσµα τη διάταση των αεραγωγών (βρογχοδιαστολή).

11 3) Χρόνια Αποφρακτική Πνευµονοπάθεια! ΧΑΠ-Ορισµός Η χρόνια αποφρακτική πνευµονοπάθεια (ΧΑΠ), είναι µία συχνή νόσος η οποία: είναι δυνατό να προληφθεί και να αντιµετωπιστεί, χαρακτηρίζεται από επίµονο περιορισµό στον αερισµό ο οποίος είναι συνήθως προοδευτικός και σχετίζεται µε αυξηµένη χρόνια φλεγµονώδη απόκριση των αεραγωγών και των πνευµόνων, σε επιβλαβή σωµατίδια και αέρια Το κάπνισµα θεωρείται ο κυρίαρχος παράγοντας για την εκδήλωση ΧΑΠ και αποτελεί την αιτία της ΧΑΠ σε πάνω από το 90% των ασθενών. Περίπου το 25% των καπνιστών διαγιγνώσκεται µε ΧΑΠ και το 2005 το κάπνισµα υπολογίζονταν ότι ευθύνονταν για το 75% τουλάχιστον των θανάτων λόγω ΧΑΠ. Μεταξύ ατόµων µε το ίδιο ιστορικό καπνιστικής συνήθειας, δε θα αναπτύξουν όλοι ΧΑΠ, λόγω διαφορών στη γενετική προδιάθεση προς τη νόσο ή στο χρονικό διάστηµα που ζουν, εφόσον όσο µεγαλύτερο το προσδόκιµο ζωής, τόσο µεγαλύτερη είναι η έκθεση σε παράγοντες κινδύνου.! ΧΑΠ και συνοδά νοσήµατα $ Οι ασθενείς µε ΧΑΠ συχνά πάσχουν από συνοδά νοσήµατα, µε σηµαντική επιβάρυνση στην ποιότητα ζωής και την επιβίωση. $ Συνοδές παθολογικές καταστάσεις, όπως ισχαιµική καρδιακή νόσος, καρδιακή ανεπάρκεια, οστεοπόρωση, αναιµία, ΣΔ, µεταβολικό σύνδροµο και κατάθλιψη.

12 ! Παθοφυσιολογία ΧΑΠ Φλεγµονή των αεραγωγών o Στη ΧΑΠ υπάρχει χρόνια φλεγµονή στους αεραγωγούς, στο πνευµονικό παρέγχυµα και στα αιµοφόρα αγγεία που παρέχουν αίµα σε αυτούς. Η φλεγµονή των αεραγωγών αποτελεί ενισχυµένη αντίδραση στη χρόνια έκθεση σε ερεθιστικές εισπνεόµενες ουσίες, κυρίως στον καπνό του τσιγάρου. o Ο ακριβής υποκείµενος µηχανισµός της ενίσχυσης της φλεγµονής δεν έχει γίνει πλήρως κατανοητός, αλλά πιστεύεται ότι καθορίζεται γενετικά. Φλεγµονώδη κύτταρα στη ΧΑΠ o Υπάρχουν διάφοροι τύποι φλεγµονωδών κυττάρων τα οποία απελευθερώνουν διαµεσολαβητές της φλεγµονής o Στα πτύελα και στο κυψελιδικό υγρό των ασθενών µε ΧΑΠ έχει ανιχνευθεί αυξηµένος αριθµός ενεργοποιηµένων ουδετεροφίλων Τα ουδετερόφιλα στη ΧΑΠ o Παράγονται στον µυελό των οστών o Διάρκεια ζωής 6 ηµέρες o Εισέρχονται στους ιστούς (όπου τα καλούν οι χυµοκίνες)-χηµειοτακτική δράση o Σκοτώνουν τα µικρόβια (ενδοκυττάρια) o Ρυθµίζουν τη φλεγµονή Αυξηµένος αριθµός µακροφάγων ανιχνεύεται τόσο στους µεγάλους όσο και στους µικρούς αεραγωγούς και εντός των κυψελίδων. o Ενορχηστρώνουν τη χρόνια φλεγµονή, αυξάνουν τη χηµειοταξία των µονοκυττάρων o Παράγουν πρωτεάσες µε αποτέλεσµα καταστροφή των κυψελιδικών διασυνδέσεων o Η ελαττωµατική ικανότητα φαγοκυττάρωσης των µικροβίων αυξάνει τον µικροβιακό αποικισµό o Αντίσταση στα στεροειδή o Μείωση της έκφρασης HDAC στα µακροφάγα στη ΧΑΠ

13 Τα ηωσινόφιλα είναι αυξηµένα στους αεραγωγούς ασθενών µε σταθερή ΧΑΠ αλλά και κατά τη διάρκεια των παροξύνσεων αυτής Έχει επίσης αναφερθεί η παρουσία υψηλότερων επιπέδων κυτταροτοξικών Τ-λεµφοκυττάρων (CD8) σε ολόκληρη την έκταση των πνευµόνων, καθώς περισσότερα φυσικά κύτταρα φονείς.! Έχουν κυτταροτοξική δράση! Καταστρέφουν το πνευµονικό παρέγχυµα! Συσχετίζονται µε την πρόοδο της νόσου! Ο ρόλος του οξειδωτικού stress Οξειδωτικοί παράγοντες όπως αέριοι ρύποι ή ο καπνός του τσιγάρου από το εξωτερικό περιβάλλον, καθώς και ενδογενείς οξειδωτικοί παράγοντες όπως αυτοί που παράγονται από τα ουδετερόφιλα και τα µακροφάγα, είναι δυνατό να προκαλέσουν ιστική βλάβη των πνευµόνων. Υπό φυσιολογικές συνθήκες υπάρχει ισορροπία ανάµεσα στους οξειδωτικούς και στην παρουσία αντιοξειδωτικών παραγόντων όµως µία µετατόπιση προς την πλευρά των οξειδωτικών (οξειδωτικό στρες) είναι δυνατό να ενεργοποιήσει διαδικασίες οι οποίες ξεκινούν τη φλεγµονή. Δείκτες οξειδωτικού στρες (υπεροξείδιο του υδρογόνου) έχουν ανιχνευτεί στην αναπνοή, τα πτύελα και τη συστηµατική κυκλοφορία ασθενών µε ΧΑΠ.! Παθοφυσιολογία ΧΑΠ % Υπερέκκριση βλέννης % Ελάττωση της διαµέτρου των αεραγωγών % Πνευµονική υπέρταση

14 4) Άσθµα! Ορισµός του Άσθµατος Το άσθµα είναι µια χρόνια φλεγµονώδης διαταραχή των αεραγωγών Συµµετέχουν πολλά κύτταρα και κυτταρικοί παράγοντες Η χρόνια φλεγµονή οδηγεί σε αύξηση της βρογχικής υπεραντιδραστικότητας µε υποτροπιάζοντα επεισόδια συριγµού, δύσπνοιας και βήχα κυρίως τις νυχτερινές ή πρώτες πρωινές ώρες Εκτενής, µεταβλητός και συχνά αναστρέψιµος περιορισµός της ροής του αέρα! Παράγοντες Κινδύνου για Άσθµα Από τον οργανισµό: δηµιουργούν προδιάθεση ή προστατεύουν από την ανάπτυξη άσθµατος

15 Από το περιβάλλον: Επηρεάζουν την πιθανότητα εκδήλωσης της νόσου σε προδιατεθειµένα άτοµα, προκαλούν εξάρσεις της νόσου ή/και την επιµονή των συµπτωµάτων ΧΑΠ ΚΑΙ ΑΣΘΜΑ Έχει ιδιαίτερη σηµασία η διάκριση της ΧΑΠ από το άσθµα. Και οι δύο παθήσεις σχετίζονται µε χρόνια φλεγµονή των αναπνευστικών οδών Παρόλο που υπάρχει κάποιου βαθµού αλληλοεπικάλυψη ανάµεσα στη ΧΑΠ και το άσθµα, το άσθµα έχει διαφορετικές παθογενετικές οδούς και χαρακτηριστικές ιδιαιτερότητες Για να τεθεί µε ακρίβεια η διάγνωση της ΧΑΠ θα πρέπει πάντα να αποκλείεται η πιθανότητα του άσθµατος.! Ασθµατικοί ενήλικες παρουσιάζουν δώδεκα φορές µεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης ΧΑΠ, συγκριτικά µε µη ασθµατικούς! Το άσθµα όµως, αποτελεί ξεχωριστή νοσολογική κατάσταση και οι ασθενείς αυτοί δεν θα πρέπει να διαγιγνώσκονται ως ασθενείς µε ΧΑΠ. Διαφορές ΧΑΠ-Άσθµατος

16 Σύνδροµο αλληλοεπικάλυψης άσθµατος-χαπ (ACOS) Μερικές φορές το άσθµα και η ΧΑΠ είναι δυνατό να συνυπάρχουν στον ίδιο ασθενή ή η µία νόσος να εµφανίζεται µέσα στα πλαίσια της άλλης. Ο όρος «σύνδροµο αλληλοεπικάλυψης άσθµατος-χαπ» (Asthma COPD Overlap Syndrome, ACOS) αναφέρεται στους ασθενείς οι οποίοι εµφανίζουν χαρακτηριστικά που µπορεί να είναι κοινά στη ΧΑΠ και το άσθµα