Κλινικό Φροντιστήριο: Όταν αντιμετωπίζουμε ασθενείς με σοβαρά νοσήματα. Η άποψη του γιατρού. Ιωάννης Αποστολίδης Αιματολογική Κλινική, ΜΜΜΟ,

Transcript

1 Κλινικό Φροντιστήριο: Όταν αντιμετωπίζουμε ασθενείς με σοβαρά νοσήματα Αναγγελία Πληροφόρηση ρη η για το σοβαρό νόσημα: Η άποψη του γιατρού Ιωάννης Αποστολίδης Αιματολογική Κλινική, ΜΜΜΟ, ΓΝΑ «Ο Ο Ευαγγελισμός»

2 Τι είναι κακά νέα; Ορισμός: Οποιαδήποτε πληροφορία που έχει αρνητικές επιπτώσεις στις προσδοκίες ενός ανθρώπου για το παρόν και το μέλλον του Σοβαρές ανεπιθύμητες επιπτώσεις για τους ασθενείς και τις οικογένειές έ τους

3 Ανακοίνωση κακών νέων: Στόχοι Παροχή ενημέρωσης στον ασθενή και το περιβάλλον του για να καταλάβουν την κατάσταση της υγείας του Υποστήριξη στον ασθενή και την οικογένεια Ελαχιστοποίηση του κινδύνου εμφάνισης αφόρητης χ η η μφ ης φ ρη ης θλίψης - δυστυχίας

4

5 Γιατί είναι δύσκολο για τον γιατρό να ανακοινώσει κακά νέα; Αισθήματα ασθενών κατά την αναγγελία κακών νέων Συγκλονισμός 54% Φόβος 46% Αποδοχή 40% Θλίψη 24% Δεν ανησυχώ 14% Lob J, et al. Aust J Med 1999;4:

6 Γιατί είναι δύσκολο για τον γιατρό να ανακοινώσει κακά νέα; Υπευθυνότητα για τον πόνο που θα προκαλέσει Αντίληψη αποτυχίας Αισθήματα για το νόσημα και τον θάνατο Αγωνία για τον τρόπο που θα αντιδράσει ο ασθενής Αγωνία για τον τρόπο που θα αντιδράσει ο ίδιος Ανεπάρκεια συστηματικής εκπαίδευσης ή προγραμμάτων επικοινωνιακών δεξιοτήτων για τέτοιες καταστάσεις

7 Κυριότερα προβλήματα Αποφυγή Μη ανταπόκριση στις νύξεις του ασθενούς Ακατάλληλο είδος και όγκο πληροφοριών Έλλειψη ενσυναίσθητης απάντησης και υποστήριξης Έλλειψη υποστήριξης στο τέλος της συνάντησης

8 Αλήθειες και ψέματα στην αναγγελία κακών νέων th the truth will set you free, without truth there can be no freedom, Sigmund Freud truth can be dangerous because it deals with the essence of life, Enrico Aitini Και οι δύο προσεγγίσεις οδηγούν στην αποκάλυψη της αλήθειας

9 Πλήρης, εξατομικευμένη, ή μη αποκάλυψη της αλήθειας στην αναγγελία κακών νέων; Παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη Η βαρύτητα της κλινικής κατάστασης Το προσδόκιμο του νοσήματος Ιασιμότητα του νοσήματος Χαρακτήρας Νοητικό επίπεδο και δυνατότητα να αφομοιώσει και διαχειριστεί μια τέτοια συζήτηση Μορφωτικό και πολιτιστικό επίπεδο Θρησκεία Επιθυμίες του ασθενούς

10

11 Επιπτώσεις της μη αποδοτικής επικοινωνίας Αυξημένη συναισθηματική φόρτιση του ασθενούς Ελλιπής κατανόηση του νοσήματος και των θεραπευτικών χειρισμών Συμμόρφωση του ασθενούς Διαπροσωπικές σχέσεις ασθενούς/γιατρού Μειωμένη ικανοποίηση ασθενούς Μειωμένη ικανοποίηση γιατρού

12 Συστατικά για την θετική έκβαση της επικοινωνίας Επικοινωνιακή επάρκεια Ειδικούς χειρισμούς Υπευθυνότητα Γνώσεις

13

14 Τι θέλουν οι ασθενείς Για τους ίδιους: Περισσότερο χρόνο να μιλήσουν και εκφράσουν τα συναισθήματά τους Από τους γιατρούς: Περισσότερες πληροφορίες, φροντίδα, εμπιστοσύνη, ελπίδα Οικείο πρόσωπο

15 Επικοινωνιακές στρατηγικές και τεχνικές Το πρωτόκολλο SPIKES 6-step Setting Perception Invitation Knowledge Emotion Strategy and Summary (SPIKES) protocol Setting (Περιβάλλον) - Μην ξεκινάτε μια σοβαρή συζήτηση σε ακατάλληλο περιβάλλον (π.χ. χ διάδρομο) - Βρείτε έναν ήσυχο δωμάτιο, διασφαλίστε ότι δεν θα σας διακόψουν άλλοι συνάδελφοι ή ασθενείς, απενεργοποιήστε beeper, κινητό τηλέφωνο - Καθίστε κάτω (αν η συζήτηση θα γίνει παρά την κλίνη, τραβήξτε μια καρέκλα ή καθίστε στην άκρη του κρεβατιού) - Η πρώτη εντύπωση μετρά: Υποδεχθείτε τον ασθενή φιλικά και με βλεμματική επαφή - Δείχνετε προσεκτικοί και ήρεμοι - Ρωτήστε τον ασθενή αν θέλει να μιλήσετε ιδιαιτέρως ή αν επιθυμεί την παρουσία συγγενικού ή φιλικού προσώπου Hagerty RB, et al. J Clin Oncol 2004; 22:

16 Επικοινωνιακές στρατηγικές και τεχνικές Το πρωτόκολλο SPIKES Perception (Αντίληψη) - Πριν σας πω, ρωτάω αρχή - Ποια είναι η αντίληψη του ασθενούς για την κατάστασή του (συνήθως γνωρίζει περισσότερα απ ότι νομίζουμε) - Ξεκινήστε με Τι σας έχουν πει μέχρι τώρα; ή Τι καταλαβαίνετε σχετικά με το ιατρικό σας πρόβλημα; - Ακούστε τον ασθενή χωρίς διακοπή - Σημειώστε την γλώσσα και το λεξιλόγιο του ασθενούς και χρησιμοποιήσετε το ίδιο λεξιλόγιο στις απαντήσεις σας (ευθυγράμμιση) - Αξιολογήστε το χάσμα (συχνά χ απροσδόκητα μγ μεγάλο) ) μεταξύ προσδοκιών του ασθενούς και της πραγματικής του ιατρικής κατάστασης - Συχνά ο ασθενής είναι σε άρνηση (μπορεί να διευκολύνει την αφομοίωση της πραγματικότητας), ΜΗΝ αντιπαρατίθεστε στην άρνηση γιατί επιτείνει το άγχος και ενδεχομένως οδηγεί σε ανταγωνιστική σχέση μεταξύ γιατρού - ασθενούς - Η άρνηση μπορεί να αντιμετωπιστεί σε διάστημα μερικών συναντήσεων- συζητήσεων Hagerty RB, et al. J Clin Oncol 2004; 22:

17 Επικοινωνιακές στρατηγικές και τεχνικές Το πρωτόκολλο SPIKES Invitation (Πρόσκληση) - Εξηγούμε στον ασθενή τους στόχους της συνάντησης και ζητούμε την συγκατάθεσή του - Αν και οι περισσότεροι ασθενείς θέλουν να γνωρίζουν λεπτομέρειες σχετικά με την ιατρική τους κατάσταση, δεν μπορούμε να υποθέσουμε ότι αυτή είναι η περίπτωση - Σεβόμαστε το δικαίωμα του ασθενούς να γνωρίζει (ή να μην θέλει να γνωρίζει) - Προτιμάτε να συζητήσουμε όλες τις λεπτομέρειες σχετικά με το νόσημά σας; - Πόσες πληροφορίες θέλετε να σας δώσω σχετικά με το νόσημά σας; - Θέλετε να σας δώσω λεπτομέρειες για το τι συμβαίνει ή προτιμάτε να συζητήσουμε μόνον για τις θεραπείες που προτείνουμε; - Εξατομικευμένη πληροφόρηση: λαμβάνει υπ όψη το ιστορικό του ασθενούς, χαρακτήρα, επίπεδο εκπαίδευσης, επάγγελμα, τρόπο ζωής, θρησκεία, ικανότητα να κατανοήσει τις πληροφορίες που του παρέχουμε Hagerty RB, et al. J Clin Oncol 2004; 22:

18 Επικοινωνιακές στρατηγικές και τεχνικές Το πρωτόκολλο SPIKES Knowledge (Γνώση) - Δώστε μια προειδοποίηση στον ασθενή ( Κε Κε..., λυπάμαι αλλά έχω δυσάρεστα νέα να σας πω ) - Δώστε λίγα δευτερόλεπτα περισσότερα στον ασθενή για να προετοιμαστεί ψυχολογικά για τα κακά νέα - Χρησιμοποιήστε την γλώσσα του ασθενή - Αποφύγετε την τεχνική, επιστημονική γλώσσα - Ακόμη και οι καλά ενημερωμένοι ασθενείς βρίσκουν τους τεχνικούς όρους δύσκολους να κατανοήσουν κατά την διάρκεια μιας τεράστιας συναισθηματικής αναταραχής - Δώστε τις πληροφορίες σε μικρά κομμάτια (ίσως χρειαστεί να επαναλάβετε πολλές φορές την πληροφορία) - Ρωτήστε Βλέπετε τι εννοώ ;, Βγάζετε ζ νόημα από αυτά που λέω ; - Προσαρμόστε τον ρυθμό με τον οποίο παρέχετε πληροφορίες στον ασθενή Hagerty RB, et al. J Clin Oncol 2004; 22:

19

20 Επικοινωνιακές στρατηγικές και τεχνικές Το πρωτόκολλο SPIKES Emotions (Συναισθήματα) - Η ανταπόκριση στα συναισθήματα των ασθενών είναι ίσως ένα από τα πιο δύσκολα σημεία της αναγγελίας κακών νέων - Συχνά, στην προσπάθεια να αντιμετωπίσουμε την δική μας δυσφορία και να ελαφρύνουμε το βάρος των ασθενών είναι δελεαστικό να παρακρατήσουμε πληροφορίες ή να δώσουμε μια πιο αισιόδοξη πρόγνωση απ ότι θα έπρεπε - Είναι πιο χρήσιμο και περισσότερο θεραπευτικό- να αναγνωρίσουμε τα συναισθήματα του ασθενή, και όπως προκύπτουν να τα αντιμετωπίζουμε - Τεχνική: Ενσυναισθητική απάντηση (empathic response) Hagerty RB, et al. J Clin Oncol 2004; 22:

21

22 Επικοινωνιακές στρατηγικές και τεχνικές Το πρωτόκολλο SPIKES Emotions (Συναισθήματα) - Ενσυναίσθηση (ορισμός): ρ μ H γνωστική ικανότητα και συμπεριφορά ρ ενός γιατρού να δύναται να κατανοεί και να συμμερίζεται τα συναισθήματα, τις ανησυχίες και σκέψεις του ασθενής, σαν να ήταν αυτός ο ασθενής, αλλά διατηρώντας όμως την ακεραιότητά του - Ενσυναισθητική απάντηση : -1 ο ΒΗΜΑ: Ακούστε και εντοπίστε το συναίσθημα (θυμός, θλίψη, απογοήτευση, πανικός, άρνηση) Αν δεν είστε βέβαιος για το συναίσθημα, χρησιμοποιήσετε διερευνητική απάντηση ( Πως σας κάνει αυτό να αισθάνεστε; ) -2 ο ΒΗΜΑ: Εντοπίστε την πηγή του συναισθήματος (συνήθως η κακή είδηση) - 3 ο ΒΗΜΑ: Δείξτε στον ασθενή ότι έχετε κάνει σύνδεση μεταξύ των ανωτέρω βημάτων ( Αυτό δεν είναι ότι θέλατε να ακούστε, το ξέρω ή Καταλαβαίνω ότι αυτά που συζητάμε είναι δυσάρεστα )

23 Επικοινωνιακές στρατηγικές και τεχνικές Το πρωτόκολλο SPIKES Strategy t and Summary (Στρατηγική ή και Σύνοψη) ) - Δώστε ένα περίγραμμα των άμεσων θεραπευτικών χειρισμών - Αναφέρετε τις θεραπευτικές επιλογές που υπάρχουν - Ενθαρρύνετε τον ασθενή να συμμετάσχει στη συζήτηση για την λήψη των θεραπευτικών αποφάσεων - Συνοψίστε τις πληροφορίες ρ και δώστε την ευκαιρία και τον χρόνο στον ασθενή να εκφράσει ανησυχίες ή ερωτήσεις - Εκτιμήστε την οικογενειακή/κοινωνική υποστήριξη του ασθενούς και ανάγκες επικοινωνίας με άλλους - Εκτιμήστε την τρέχουσα συναισθηματική κατάσταση - Αποχώρηση με ένα σαφές σχέδιο των επόμενων βημάτων - Ορίστε ένα νέο ραντεβού - Διαθέστε έναν δίαυλο επικοινωνίας - Βεβαιωθείτε ότι ο ασθενής είναι συναισθηματικά αποφορτισμένος πριν αποχωρήσει Hagerty RB, et al. J Clin Oncol 2004; 22:

24 Εκπαιδευτικά προγράμματα εκμάθησης επικοινωνιακών δεξιοτήτων στην αναγγελία κακών νέων

25 Αποτελεσματικότητα εκπαιδευτικών προγραμμάτων εκμάθησης επικοινωνιακών δεξιοτήτων στην αναγγελία κακών νέων στην Ογκολογία Συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση Barth J & Lannen P. Ann Oncol 2011; 22:

26 Αποτελεσματικότητα προγραμμάτων εκμάθησης επικοινωνιακών δεξιοτήτων για Ογκολόγους βάσει προτιμήσεων ασθενών για επικοινωνία όταν αναγγέλλονται κακά νέα Fujimori M, et al. J Clin Oncol 2014; 32:

27

28 Μηνύματα για το σπίτι Η διαδικασία δ της αναγγελίας κακών νέων είναι ένα πεδίο δοκιμασιών για ένα ευρύ φάσμα επαγγελματικών και κοινωνικών μας δεξιοτήτων. Η αναγνώριση των προκλήσεων της αναγγελίας και η δέσμευση στην βελτίωση των επικοινωνιακών μας δεξιοτήτων αποτελεί ένα αναπόσπαστο κομμάτι της συνεχιζόμενης εκπαίδευσής μας Αν ΔΕΝ τα πάμε καλά, οι ασθενείς και το περιβάλλον τους δεν θα μας συγχωρέσουν ποτέ. Αν τα πάμε καλά, οι ασθενείς και το περιβάλλον τους δεν θα μας ξεχάσουν ποτέ.