6 ο - ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Transcript

1 6 ο - ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Θέμα: Οι άγιες εικόνες, έκφραση της πίστης Σχολείο: Περιφερειακό Λύκειο Αγίου Χαραλάμπους, Έμπα (κεφ.18) Τάξη: Α Λυκείου Καθηγητής:Νικόλαος Καραμπάς Π.Μ.Π.: Α Σκοπός: Να αντιληφθούν οι μαθητές τη μεγάλη σημασία που έχουν οι άγιες εικόνες, για τη ζωή της Εκκλησίας. Β Στόχοι: Οι μαθητές: 1. Να γνωρίσουν ότι την «Κυριακή της Ορθοδοξίας», γιορτάζουμε τη νίκη της Ορθοδοξίας κατά των εικονομάχων και την αναστήλωση των εικόνων, 2. Να κατανοήσουν ότι οι εικόνες έχουν τη δύναμη να ανάγουν τον πιστό στο πρωτότυπο, στο εικονιζόμενο πρόσωπο, 3. Να πληροφορηθούν για τα θέματα τεχνοτροπίας των εικόνων και 4. Να συνειδητοποιήσουν τη σημασία των εικόνων στην Ορθόδοξη Παράδοση και στην προσωπική ζωή των πιστών. Γ Πορεία: α. Αξιολόγηση του προηγούμενου μαθήματος (ερωτήσεις). β. Ως αφόρμηση για το νέο μάθημα χρησιμοποιώ την εικόνα της Κυριακής της Ορθοδοξίας: «Η αναστήλωσις των αγίων εικόνων» σε διαφάνεια και στη συνέχεια διαβάζω το απολυτίκιο της εορτής «Την άχραντον εικόνα σου...» γ. Στη συνέχεια ρωτώ τους μαθητές γιατί ονομάζουμε την πρώτη Κυριακή των Νηστειών Κυριακή της Ορθοδοξίας, τι σημαίνει Αναστήλωση των Εικόνων και τι γίνεται στους Ναούς εκείνη την ημέρα; Αφού οι μαθητές εκφράσουν τις απόψεις τους, συμπληρώνουμε τα στοιχεία που τυχόν δε θα αναφερθούν. (Νίκη της Ορθοδοξίας κατά «μιας σύνοψις» όλων των αιρέσεων περί του προσώπου του Ιησού Χριστού, Αναστήλωση των Εικόνων είναι η επαναφορά των Αγίων Εικόνων στη θέση τους μέσα στο Ναό τέμπλο εικονοστάσι στύλοι τοίχοι, στους Ναούς εκείνη την ημέρα γίνεται λιτάνευση περιφορά των Αγίων Εικόνων και διαβάζεται το «Συνοδικό της Ορθοδοξίας», που είναι μια ωραία διακήρυξη της πίστης μας διαβάζουμε το απόσπασμα από το Συνοδικό της Ζ Οικουμενικής Συνόδου, δεύτερο κείμενο του βιβλίου. Οι εικόνες στη Θεία Λατρεία είναι απαραίτητες γιατί παριστάνουν τα πρόσωπα της ουράνιας Εκκλησίας. «Είναι τα βιβλία των αγραμμάτων» κατά τον Άγιο Ιωάννη Δαμασκηνό, γιατί η εικόνα μας υπενθυμίζει τον Άγιο που εικονίζει θυμόμαστε τη ζωή του και ακολουθούμε τα βήματά του για να γίνουμε και εμείς άγιοι (εικόνες Αγίων σε διαφάνειες).

2 δ. Ιστορικό της πολεμικής κατά των εικόνων (εικονομαχία) Ζητώ από τους μαθητές να αναφέρουν ότι θυμούνται από την περσινή ύλη για την εικονομαχία, πότε έγινε, τα αίτια που την προκάλεσαν και τους πρωταγωνιστές. (Έγινε σε δύο φάσεις: (Α`φάση μ.Χ.) και (Β`φάση μ.Χ.) οι Ίσαυροι και ειδηκά ο Λέων ο Γ ο «Σαρακηνόφρων» υποστήριξαν ότι οι εικόνες δεν έχουν θέση στη λατρεία, γιατί ο Χριστός ως Θεός δε ζωγραφίζεται Η θεότητα είναι αθέατη και συνεπώς απερίγραπτη. Επίσης οι εικόνες της Θεοτόκου και των Αγίων είναι απαράδεκτες είναι γήινες δε δείχνουν την αγιότητα και την ουράνια δόξα συνεπώς δε διαφέρουν από τα είδωλα και πρέπει να καταστραφούν). Τα αίτια που προκάλεσαν την εικονομαχία ήταν: 1. Οι ανεικονικές αντιλήψεις του ιουδαϊσμού και του ισλαμισμού επηρέασαν τους αιρετικούς και αρκετά μέλη της Εκκλησίας. 2. Η καταγωγή των εικονομάχων αυτοκρατόρων από τη Συρία (Ίσαυροι) συνέβαλλε στο να επηρεαστούν από ανεικονικές αντιλήψεις. 3. Οι υπερβολές, η άγνοια, η δεισιδαιμονία (θρησκευτικές δοξασίες που δε βασίζονται σε αποδεκτά στοιχεία, π.χ. μερικοί χριστιανοί απέδιδαν δύναμη στα υλικά των εικόνων, το ξύλο ή το χρώμα). 4. Η αντιμοναχική πολιτική των εικονομάχων αυτοκρατόρων (ήθελαν τους μοναχούς να υπηρετούν στο στρατό γιατί υποστήριζαν τις εικόνες- σκότωσαν πολλούς έκαψαν μοναστήρια σκότωσαν τον Πατριάρχη Κων/νο το 767μ.Χ. συγκάλεσαν το 754μ.Χ. στην Ιέρεια, σύνοδο που υιοθέτησε τις εικονομαχικές απόψεις τους). ε. Η βαθύτερη έννοια της εικόνας Η θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας Ορθόδοξοι αγιογράφοι: Δε ζωγραφίζουμε ούτε τη Θεία αλλά ούτε και την ανθρώπινη φύση του Χριστού. Αναπαριστάνουμε το σαρκωμένο Λόγο και με τον τρόπο αυτό προσκυνούμε το πρόσωπό του, στο οποίο οι δύο φύσεις του Χριστού είναι αχώριστα ενωμένες. Το Ιησούς Χριστός δηλώνει την ανθρωπότητα και «Ο Ων» δηλώνει τη θεότητα δηλαδή ο Ιησούς Χριστός είναι Θεάνθρωπος, διαβάζουμε το κείμενο του Αγίου Ιωάννη Δαμασκηνού από το βιβλίο σελ. 101, (εικόνα του Αγίου Ιωάννη Δαμασκηνού σε διαφάνεια). Άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός: Εικονίζουμε το Θεό διότι έγινε ορατός κατά τη σάρκα και επικοινώνησε με τους ανθρώπους εικονίζω το βλεπόμενο πρόσωπο του Θεού. Άγιος Θεόδωρος Στουδίτης: Οι εικόνες της Παναγίας και των Αγίων εξηγούνται γιατί ο Κύριος σαρκώθηκε από την Παναγία, που είναι η Μητέρα του. Οι Άγιοι είναι φίλοι του, που έχυσαν το αίμα τους γι` αυτόν και οι εικόνες τους ακτινοβολούν την εικόνα του Χριστού. Οι εικόνες δεν είναι φωτογραφίες, δεν είναι η φυσική απεικόνιση των προσώπων που εικονίζονται. Τα πρόσωπα φανερώνουν μια μυστική πραγματικότητα, τη δόξα του ουρανού. Τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά είναι μεταμορφωμένα γιατί το εικονιζόμενο πρόσωπο μετέχει στη Θεία Χάρη, γι` αυτό και οι εικόνες θαυματουργούν, (εικόνες του Χριστού, της Παναγίας, Αγίων και Προφητών σε διαφάνειες). Όταν προσκυνούμε τις Άγιες εικόνες, η τιμή απευθύνεται στο πρωτότυπο και όχι στο υλικό κατασκευής. Το εικονιζόμενο είναι υπαρκτό, σε αντίθεση με το είδωλο (φανταστικό) πρόσωπο. Η ύλη αγιάζεται και παίρνει ενέργεια με τη χάρη του Θεού, όπως ο Σταυρός του Χριστού, το νερό του αγιασμού. Γι` αυτό και οι εικόνες είναι σεβαστές και τιμώνται.

3 ς. Πως αντέδρασε η Εκκλησία απέναντι στους εικονομάχους; 1. Η αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία το 787 συγκάλεσε τη Ζ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια και με πρωτοστάτη τον Πατριάρχη Ταράσιο, ακυρώθηκαν οι αποφάσεις τις εικονομαχικής συνόδου (754 μ.χ. Ιέρεια) και συντάχθηκε το Συνοδικό της Ζ Οικουμενικής Συνόδου. 2. Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα συγκάλεσε την Τοπική Σύνοδο το (843 μ.χ. Αναστήλωση των εικόνων Κυριακή της Ορθοδοξίας) στην Κων/πολη όπου επανέφερε τις αποφάσεις τις Ζ Οικουμενικής Συνόδου που καταργήθηκαν από το Λέοντα Ε τον Αρμένιοτο 815. ζ. Η εικόνα στην Ορθόδοξη παράδοση Αρχικά οι παραστάσεις ήταν απλές άτεχνες συμβολικές (Ιχθύς παγώνι - αμπέλι). Μετά ιστορούν τη ζωή του Κυρίου, της Θεοτόκου, των Αγίων και εκφράζουν τις αλήθειες της Εκκλησίας. Μέσα 13 ου αιώνα μέσα 15 ου αιώνα, έφτασε στην πιο ψηλή της ακμή η αγιογραφία στην Κων/πολη. Σχολές τεχνοτροπίας αγιογραφίας: 1. Μακεδωνική σχολή (Θεσσαλονίκη) Μανουήλ Πανσέλινος ζωηρά χρώματα φυσικές κινήσεις ζωγραφίζεται η ένταση της ψυχής και ο πνευματικός κόσμος (αντιπροσωπευτικές εικόνες του Μανουήλ Πανσέληνου σε διαφάνειες). 2. Κρητική σχολή ξεκίνησε από την Κων/πολη και διαμορφώθηκε στην Κρήτη το 16 ο αιώνα με κυριότερο εκπρόσωπο το Θεοφάνη τον Κρητικό παραδοσιακή ασκητικά πρόσωπα συγκρατιμένα αυστηρά υποβλητικά και ευγενικά (αντιπροσωπευτικές εικόνες του Κρητικού Θεοφάνη σε διαφάνειες). Μετά το 16 ο αιώνα οι αγιογράφοι επηρεάστηκαν από τη Δύση και ξέχασαν τη Βυζαντινή Παράδοση η οποία επανήλθε με κάποιους έξοχους αγιογράφους όπως ο Φώτης Κόντογλου. Οι εικόνες είναι ένας αδαπάνητος πνευματικός θησαυρός της Εκκλησίας. Μόνο στο Σινά, οι φορητές βυζαντινές εικόνες (6 ου 15 ου αιώνα) είναι πολύ περισσότερες από όσες υπάρχουν σ` όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Στη μονή Βατοπεδίου (Άγιο Όρος) καταμετρήθηκαν πρόσφατα πάνω από τρεις χιλιάδες εικόνες, αρχαίες και νεότερες. Αλλά και σε πολλά μέρη της Ελλάδας και της Κύπρου υπάρχουν Ναοί με αξιόλογες εικόνες και μάλιστα θαυματουργές. Είναι η Θεία Χάρη που ενεργεί τα Θαύματα. Η Θεία Χάρη που είχαν οι Άγιοι στη ζωή τους, που υπάρχει στα Άγια λείψανά τους και στις Άγιες Εικόνες τους. Αλλά και όταν η χάρη δε θαυματουργεί εξωτερικά, φανερώνεται στην ψυχή του πιστού την παρηγορεί και την ειρηνεύει. Μέθοδος Διδασκαλίας:Επαγωγική, διαλογική Εποπτικά Μέσα:Διαφάνειες, εικόνες Του Χριστού, της Παναγίας, των Προφητών και των Αποστόλων. Δ Αξιολόγηση: Γιατί στη βυζαντινή εικόνα τα πρόσωπα, το τοπίο και τα κτίρια, δεν είναι μια φυσική απεικόνιση της πραγματικότητας; Τι δείχνει αυτό;

4 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Όνομα:... ΚΕΦ. 18. Οι άγιες εικόνες, έκφραση της πίστης 1.Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Α. Η εικονομαχία α. Τελείωσε με την Ζ Οικουμενική Σύνοδο. β. Άρχισε επί Λέοντα Ε του Αρμένιου. γ. Κράτησε πάνω από εκατό χρόνια. Β. Τα αίτια της εικονομαχίας ήταν α. Κοινωνικά και πολιτικά. β. Πνευματικά και θρησκευτικά γ. Κοινωνικά, πολιτικά, πνευματικά και θρησκευτικά Γ. Την Κυριακή της Ορθοδοξίας γιορτάζουμε α. Τη νίκη κατά του αρειανισμού β. Τη νίκη κατά του νεστοριανισμού γ. Τη νίκη της Εκκλησίας κατά των αιρέσεων Δ. Η αναστήλωση των εικόνων έγινε το α β γ Ε. Στην εικόνα του Χριστού α. Ζωγραφίζουμε τη θεία και την ανθρώπινη φύση. β. Αναπαριστάνουμε τον σαρκωμένο Λόγο. γ. Εικονίζεται Ο Υιός και Λόγος Του Θεού. 2.Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Α με εκείνα που ταιριάζουν στη στήλη Β. Α 1. Μακεδωνική σχολή 2. Κρητική σχολή 3. Ειρήνη η Αθηναία 4. Ίσαυροι 5. Θεοδώρα Β α. Αναστήλωση των εικόνων β. εικονομάχοι γ. Προσκύνηση εικόνων δ. Ζ Οικουμενική Σύνοδος ε. Περιφορά εικόνων ς.μανουήλ Πανσέληνος ζ. Θεοφάνης ο Κρης

5 3. Σημειώστε δίπλα από κάθε πρόταση ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ α.η ορθόδοξη ζωγραφική είναι διακοσμητική τέχνη... β. Οι άγιες εικόνες παριστάνουν τα πρόσωπα της ουράνιας Εκκλησίας... γ. Την Κυριακή της Ορθοδοξίας γιορτάζουμε την αναστήλωση των εικόνων... δ. Στη βυζαντινή αγιογραφία δεν ισχύουν οι φυσικές αναλογίες... ε. Οι ανεικονικές αντιλήψεις του Ιουδαϊσμού και του Ισλαμισμού επηρέασαν τους Ισαύρους και τους εικονομάχους.... στ.οι ορθόδοξοι έλεγαν ότι εικονογραφείται η ανθρώπινη φύση του Χριστού Να συμπληρώσετε τα κενά του παρακάτω κειμένου βάζοντας στην κατάλληλη θέση τις λέξεις: Άγιος, πραγματικότητα, εικόνες, πρωτότυπο, πρόσωπο, απεικονίσεις, εικόνα, στοιχεία, απεικόνιση, πρόσωπα, παρατηρούμε, βαθμό. Οι... δεν είναι σαν τις φωτογραφίες. Δεν είναι η φυσική...των προσώπων που εικονίζονται. Γι` αυτό... ότι για τον ίδιο...ή για το Χριστό υπάρχουν διαφορετικές.... Μπορεί να υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά..., που δείχνουν κάθε φορά σε κάποιο... για ποιο εικονιζόμενο...πρόκειται, όμως τα... δεν είναι φυσικά, αλλά μεταμορφωμένα. Δείχνουν την κρυφή...,τη δόξα του ουρανού. Γι` αυτό μια... μπορεί να μοιάζει με το... αλλά και διαφέρει από αυτό. 5.Να βάλετε στη σωστή σειρά τις παρακάτω προτάσεις. α. Ο Ιωάννης Δαμασκηνός υπερασπίστηκε τις εικόνες... β. Γιορτάζεται η Κυριακή της Ορθοδοξίας... γ. Συνήλθε η Ζ` Οικουμενική Σύνοδος... δ. Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα αναστήλωσε τις εικόνες... ε. Η αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία συγκάλεσε τη Ζ Οικουμενική Σύνοδο... ς`.οι εικονομάχοι αμφισβήτησαν την προσκύνηση των εικόνων... ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20