Ευχαριστούμε το Υπουργείο Εξωτερικών που, από την πρώτη στιγμή, έθεσε την προσπάθειά μας υπό την αιγίδα του.

Transcript

1 1

2 2 Η Καπα Research και το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Harvard παρουσιάζουν την πολυθεματική έρευνα που πραγματοποίησαν στις κοινότητες του Ελληνισμού (διασπορά, Κύπρος, ελληνική επικράτεια). Η έρευνα διεξήχθη σε παγκόσμια κλίμακα σε ένα δείγμα ατόμων. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε όλους εκείνους που διέθεσαν το χρόνο τους για να απαντήσουν σε ένα ερωτηματολόγιο τέτοιας έκτασης. Ευχαριστούμε το Υπουργείο Εξωτερικών που, από την πρώτη στιγμή, έθεσε την προσπάθειά μας υπό την αιγίδα του. Ευχαριστούμε την ΕΡΤ η οποία υποστήριξε επικοινωνιακά το εγχείρημα συμβάλλοντας έτσι στη γνωστοποίηση της προσπάθειας και στην ευαισθητοποίηση των Ελλήνων. Τέλος, ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στη συμβολή των χορηγών, της Εθνικής Τράπεζας και του ΟΤΕ, οι οποίοι διέθεσαν την υποδομή τους για την πραγματοποίηση έρευνας.

3 3 Επωνυμία Εταιρείας Χορηγοί Σκοπός δημοσκόπησης Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά δείγματος Μέγεθος δείγματος/ γεωγραφική κάλυψη Χρονικό διάστημα συλλογής στοιχείων Μέθοδος δειγματοληψίας Μέθοδος συλλογής στοιχείων ΗΚΑΠΑRESEARCH Βασ. Σοφίας 7 α, 10674, Αθήνα info@kapa-research.com ΚΑΠΑ RESEARCH A.E. σε συνεργασία με το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Harvard ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΟΤΕ ΕΡΤ Έρευνα στον Ελληνισμό υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εξωτερικών Τρεις κοινότητες του Ελληνισμού: Διασπορά- Κύπρος- Ελληνική επικράτεια άτομα : Έλληνες της διασποράς, Έλληνες της Κύπρου και Έλληνες της επικράτειας Τυχαία δειγματοληψία Η συλλογή των στοιχείων έγινε τηλεφωνικά και με ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο Είναι μέλος της ESOMAR καιτουσεδεακαιτηρείτους κανόνες δεοντολογίας για τη διεξαγωγή και δημοσιοποίηση ερευνών κοινής γνώμης.

4 4 Ενότητες Σελίδα Ο χρόνος και τα αίτια της μετανάστευσης 5 Η δομή της οικογένειας 12 Η ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά σχολεία 14 Οι σχέσεις με την Εκκλησία 22 Επαγγελματική δραστηριότητα και οικονομικά στοιχεία 29 Στοιχεία ταυτότητας 48 Η ένταξη στη χώρα διαμονής 61 Οι σχέσεις με το Ελληνικό κράτος 77 Τα ελληνικά ΜΜΕ 88 Οι σχέσεις με την Ελλάδα 103 Η Ελλάδα στο διεθνές περιβάλλον 114 Τα «εθνικά θέματα» 128 Η εικόνα του διεθνούς περιβάλλοντος 142

5 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α Ο χρόνος και τα αίτια της μετανάστευσης

6 6 Ο χρόνος και τα αίτια της μετανάστευσης «Ο όρος ελληνισμός δεν έχει μόνο αφηρημένη έννοια, έχει και συγκεκριμένο νόημα το οποίο αντιστοιχεί στη φράση «το σύνολο των Ελλήνων»»1 Ωστόσο, ο ελληνισμός ως κοινότητα διασποράς δεν είναι ομοιογενής. Οι μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις αφορούν στο χρόνο και στα αίτια της μετανάστευσης διαμορφώνοντας, παράλληλα, δύο κοινότητες απόδημων : η πρώτη εντοπίζεται στις ΗΠΑ, τον Καναδά, τη Γερμανία, την Αυστραλία και τις χώρες της Αφρικής και αντιστοιχεί στην «παραδοσιακή» εικόνα της ελληνικής μεταναστευτικής κοινότητας, δηλαδή εγκαταστάθηκε στις χώρες αυτές κατά τις δεκαετίες του 60 και του 70 με βασικό κίνητρο την αναζήτηση μιας καλύτερης τύχης. Ηδεύτερη κοινότητα διαμορφώθηκε κυρίως κατά τη δεκαετία του 90 στις χώρες της ΕΕ (εκτός Γερμανίας) για λόγους ενίσχυσης των σπουδών και της επαγγελματικής σταδιοδρομίας αξιοποιώντας τις δυνατότητες που προσέφερε η συνθήκη του Μάαστριχτ για ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων, αγαθών, υπηρεσιών και ανθρώπων εντός της ΕΕ.

7 7 Έτσι λοιπόν το 50% των ελληνικών οικογενειών στη Γερμανία και πάνω από το 55% των ελληνικών οικογενειών στις ΗΠΑ και τον Καναδά είναι μετανάστες δεύτερης γενιάς (ή και παραπάνω). Αντίθετα, το 60% του ελληνικού μεταναστευτικού πληθυσμού στις χώρες της ΕΕ (εκτός της Γερμανίας) είναι μετανάστες πρώτης γενιάς. Η διάκριση του ελληνισμού σε δύο κοινότητες αποτυπώνεται και στην υπηκοότητα : οι ερωτώμενοι που ζουν στις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Αυστραλία και την Αφρική έχουν διπλή υπηκοότητα σε ποσοστό μεγαλύτερο από τους Έλληνες που ζουν στη Γερμανία ή τις άλλες χώρες τις ΕΕ. Μπορούμε επίσης να υποθέσουμε ότι η απόκτηση διπλής υπηκοότητας είναι (και) μια συνέπεια της απόστασης : όσο πιο μακριά βρίσκεται η χώρα υποδοχής τόσο περισσότερο δυσχεραίνει η δυνατότητα επαναπατρισμού γεγονός που οδηγεί σε μια εγκατάσταση με μονιμότερα χαρακτηριστικά. 1. SVORONOS Nicolas, Histoire de la Grèce moderne, Paris, PUF, Que Sais-je?, 578, 4e édition, 1980, σελ. 5 (ελεύθερη μετάφραση).

8 Πότε εγκατασταθήκατε, εσείς ή η οικογένεια σας στη χώρα που μένετε σήμερα; ΠΕΡΙΟΧΗ ΗΠΑ/ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ/ ΑΛΛΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΚΑΝΑΔΑΣ ΑΦΡΙΚΗ ΧΩΡΑ ΕΕ Μετά το ,2 10,3 6,3 29,3 Την δεκαετία του 90 15,5 28,3 10,5 30,7 Tην δεκαετία του 80 20,5 17,5 6,3 15,9 Tην δεκαετία του 70 20,1 20,2 25,3 12,2 Tην δεκαετία του 60 23,4 22,4 31,6 6,5 Tην δεκαετία του 50 5,9 0,9 12,6 2,3 Πριν το ,3 0,4 7,4 2,3 ΔΓ/ΔΑ 1,0 0,9 8

9 Θα χαρακτηρίζατε την οικογένειά σας ως μια ελληνική οικογένεια: ΠΕΡΙΟΧΗ ΗΠΑ/ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ/ ΑΛΛΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΚΑΝΑΔΑΣ ΑΦΡΙΚΗ ΧΩΡΑ ΕΕ 1ης γενιάς 44,5 49,5 61,5 61,6 2ης γενιάς 30,2 30,9 30,2 12,8 3ης γενιάς 11,1 5,9 3,1 3,1 4ης γενιάς 7,3 1,4 1,0 0,6 Πάνω από 4 γενιές 5,6 7,7 3,1 13,1 ΔΓ/ΔΑ 1,3 4,5 1,0 8,8 9

10 Η υπηκοότητα σας είναι: ΠΕΡΙΟΧΗ ΗΠΑ/ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ/ ΑΛΛΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΚΑΝΑΔΑΣ ΑΦΡΙΚΗ ΧΩΡΑ ΕΕ Μόνο Ελληνική 21,5 80,2 17,7 58,5 Μόνο της χώρας που μένετε σήμερα 7,9 1,4 9,4 1,1 Διπλή (ελληνική και χώρα διαμονής) 69,6 17,6 68,8 38,4 Άλλη 0,7 0,9 4,2 1,4 ΔΓ/ΔΑ 0,3 0,6 10

11 Για ποιον/ποιους από τους παρακάτω λόγους, εσείς ή η οικογένειά σας, φύγατε από την Ελλάδα; (πολλαπλή απάντηση) ΠΕΡΙΟΧΗ ΗΠΑ/ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ/ ΑΛΛΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΚΑΝΑΔΑΣ ΑΦΡΙΚΗ ΧΩΡΑ ΕΕ Για να βρω μια καλύτερη τύχη 39,7 41,5 51,5 25,7 Για να ενισχύσω τις σπουδές μου 21,0 36,1 11,1 47,9 Για να ενισχύσω την καριέρα μου 26,9 18,3 11,1 40,1 Λόγω φτώχειας στην Ελλάδα 19,7 37,5 37,4 12,7 Από περιέργεια να ανακαλύψω νέους τόπους και τρόπους ζωής 16,1 13,4 14,1 22,0 Λόγω της πολιτικής κατάστασης στην Ελλάδα 12,5 9,4 11,1 13,6 Για να βρω την οικογένειά μου (γονείς, σύντροφος, παιδιά,) 7,2 11,6 11,1 7,3 Άλλο 1,0 1,3 1,0 2,3 11

12 12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β Η δομή της οικογένειας

13 13 Η δομή της οικογένειας Στις κοινότητες των Ελλήνων της διασποράς παρατηρείται μια έντονη τάση ενδογαμίας δηλαδή ο/η σύντροφός τους είναι Έλληνας/Ελληνίδα. Η τάση αυτή είναι πιο έντονη στις «παραδοσιακές» μεταναστευτικές κοινότητες (ΗΠΑ-Καναδάς, Αυστραλία-Αφρική, Γερμανία) από ότι στις «μετά- Μάαστριχτ» κοινότητες όπου το ποσοστό των γάμων με άτομα εθνικότητας της χώρας υποδοχής είναι κατά αναλογία μεγαλύτερο. Παράλληλα, η πλειοψηφία των ερωτώμενων δηλώνει ότι θα επιθυμούσε να παντρευτούν τα παιδιά Έλληνα / Ελληνίδα. Η μορφή της ελληνικής οικογένειας της διασποράς αντιστοιχεί στη μορφή της πυρηνικής οικογένειας της Ελλάδας και τηςκύπρου, έχει δηλαδή την «κλασική» τετραμελή δομή.

14 14 Η ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά σχολεία Η ελληνική γλώσσα αποτελεί έναν σημαντικό φορέα επικοινωνίας και συνεκτικότητας της ελληνικής κοινότητας. Το γεγονός αυτό εξηγεί την καλή γνώση των ελληνικών από τους ίδιους τους απόδημους και τα παιδιά τους, αλλά και την καθημερινή χρήση της γλώσσας (κυρίως στο σπίτι). Ωστόσο, η ζωή στη χώρα υποδοχής τούς έχει εξοικειώσει σε τέτοιο βαθμό με τη γλώσσα που ομιλείται εκεί ώστε να αισθάνονται το ίδιο άνετα και να έχουν την ίδια εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και με τις δύο γλώσσες. Θέλοντας να ενισχύσουν την ένταξη των παιδιών στην κοινωνία υποδοχής, οι Έλληνες της διασποράς στέλνουν τα παιδιά τους στα σχολεία της χώρας υποδοχής. Είναι μικρότερο το ποσοστό όσων γράφουν τα παιδιά τους σε δίγλωσσο σχολείο (όπου η μια γλώσσα είναι τα ελληνικά) και ακόμη μικρότερο το ποσοστό εκείνων που στέλνουν τα παιδιά τους σε σχολείο της χώρας υποδοχής και μετά στο ελληνικό σχολείο. Σημαντικό ρόλο στην εγγραφή των παιδιών στο σχολείο της χώρας υποδοχής παίζει ο χαμηλός βαθμός αποτελεσματικότητας του ελληνόφωνου συστήματος εκπαίδευσης σε όλες τις κοινότητες της διασποράς. Τα βασικότερα προβλήματα της ελληνόφωνης εκπαίδευσης είναι η έλλειψη μιας σύγχρονης και συντονισμένης εκπαιδευτικής πολιτικής από την πλευρά της ελληνικής πολιτείας, η έλλειψηήηχαμηλήκατάρτισητωνεκπαιδευτικών, αλλάκαιοχαλαρόςβαθμόςεντατικοποίησης της ελληνόφωνης εκπαίδευσης.

15 Ο-η σύζυγός σας είναι: ΠΕΡΙΟΧΗ ΗΠΑ/ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ/ ΑΛΛΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΚΑΝΑΔΑΣ ΑΦΡΙΚΗ ΧΩΡΑ ΕΕ Έλληνας- Ελληνίδα 46,1 48,4 60,6 27,4 Εθνικότητας της χώρας που μένετε σήμερα 25,8 20,2 13,8 29,6 Άλλης εθνικότητας 12,3 8,1 8,5 10,8 Δεν είμαι παντρεμένος 15,8 23,3 17,0 32,2 15

16 Τα παιδιά σας θα θέλατε να παντρευτούν: Έναν Έλληνα- Ελληνίδα Κάποιον/Κάποια που κατάγεται από τη χώρα που μένετε σήμερα; ΗΠΑ/ ΚΑΝΑΔΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ/ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΑΦΡΙΚΗ ΑΛΛΗ ΧΩΡΑ ΕΕ 69,6 62,4 73,6 35,9 6,0 2,8 6,6 5,8 Κάποιον/ Κάποια άλλης εθνικότητας 1,7 3,3 1,1 7,0 ΔΓ/ΔΑ 22,7 31,5 18,7 51,3 16

17 Τα παιδιά σας μιλούν τα ελληνικά: Δεν έχω παιδιά 32,3% ΔΓ/ΔΑ 1,1% Πολύ καλά 27,2% Καθόλου 3,2% Οχι και τόσο καλά 15,2% Αρκετά καλά 21,0% 17

18 Γενικά, αισθάνεστε πιο άνετα και μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον εαυτό σας, όταν μιλάτε τα ελληνικά ή τη γλώσσα της χώρας διαμονής; Ελληνικά 38,6 Τη Γλώσσα της χώρας διαμονής 12,2 Και με τις δύο γλώσσες το ίδιο 48,8 ΔΓ/ΔΑ 0,

19 Και σε ότι αφορά στα παιδιά σας έχουν φοιτήσει, φοιτούν ή θα θέλατε να φοιτήσουν: Σε σχολείο της χώρας διαμονής 32,4 Σε δίγλωσσο σχολείο (μια γλώσσα είναι τα ελληνικά) Σε σχολείο της χώρας διαμονής και μετά στο ελληνικό σχολείο 21,9 24,4 Σε ελληνικό σχολείο 9,0 Δεν με απασχολεί το θέμα 7,9 ΔΓ/ΔΑ 4,

20 Σεγενικέςγραμμέςαπόόσοξέρετε, θαλέγατεότιτοελληνόφωνοσύστημα εκπαίδευσης στη χώρα διαμονής είναι αποτελεσματικό; ΔΓ/ΔΑ 16,6% Ναι 7,5% Μάλλον ναι 24,9% Όχι 20,4% Μάλλον όχι 30,6% 20

21 Καιποιακατάτηγνώμησαςείναιτακυριότεραπροβλήματαπου αντιμετωπίζει η ελληνόφωνη εκπαίδευση στη χώρα διαμονής; (πολλαπλή απάντηση) Αδιαφορία από την πλευρά του επίσημου ελληνικού Κράτους Χαμηλή κατάρτιση δασκάλων Ολιγόωρο εκπαιδευτικό πρόγραμμα (δεύτερο σχολείο) Έλλειψη δασκάλων Χαμηλό ενδιαφέρον για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και παιδείας Έλλειψη κτιρίων Μικρός αριθμός μαθητών Έλλειψη βιβλίων και άλλου εκπαιδευτικού υλικού 24,5 23,5 22,9 22,7 31,5 30,6 32,9 38,1 Ξεπερασμένα βιβλία Άλλο 15,3 17,

22 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ Οι σχέσεις με την Εκκλησία

23 23 ΟισχέσειςμετηνΕκκλησία Σε γενικές γραμμές, ο κυπριακός ελληνισμός φαίνεται να είναι πιο συνδεδεμένος με την ορθόδοξη εκκλησία από ότι οι άλλες δύο κοινότητες της διασποράς και της επικράτειας. Κατά συνέπεια, ο ρόλος της ορθοδοξίας στον προσδιορισμό της ταυτότητας των Κυπρίων είναι μεγαλύτερος από εκείνον στους Έλληνες της διασποράς και της επικράτειας. Οι Έλληνες της διασποράς αποτιμούν θετικά το ρόλο της ορθόδοξης εκκλησίας τόσο στην πόλη τους όσο και γενικότερα στη χώρα διαμονής τους. Κατά την άποψή τους, ηκυριότερησυμβολήτης εκκλησίας στη ζωή τους ήταν η ενίσχυση της πίστης τους, η διαφύλαξη της ταυτότητάς τους, αλλά και η κοινωνικοποίηση που τους προσέφερε μέσα από τη συναναστροφή με άλλους Έλληνες.

24 Η ορθοδοξία, σε ποιόν βαθμό θα λέγατε ότι προσδιορίζει τη δική σας ταυτότητα; Καθόλου 14,2% Πολύ 32,3% Λίγο 22,8% Αρκετά 30,7% ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΥΠΡΟΥ 24

25 Η ορθοδοξία, σε ποιόν βαθμό θα λέγατε ότι προσδιορίζει τη δική σας ταυτότητα; Καθόλου 19,9% ΔΓ/ΔΑ 0,9% Πολύ 26,9% Λίγο 26,6% Αρκετά 25,7% 25

26 Η ορθοδοξία, σε ποιόν βαθμό θα λέγατε ότι προσδιορίζει τη δική σας ταυτότητα; Καθόλου 20,4% ΔΓ/ΔΑ 0,3% Πολύ 20,5% Λίγο 25,8% Αρκετά 33,0% ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ 26

27 Και πως θα κρίνατε το έργο της ελληνορθόδοξης εκκλησίας: Στην περιοχή/πόλη διαμονής σας Στη χώρα διαμονής συνολικά ΔΓ/ΔΑ 20,2% Θετικά 21,9% ΔΓ/ΔΑ 21,0% Θετικά 21,6% Αρνητικά 10,5% Αρνητικά 8,6% Μάλλον αρνητικά 10,6% Μάλλον θετικά 36,8% Μάλλον αρνητικά 10,5% Μάλλον θετικά 38,3% 27

28 Σε ποιους από τους παρακάτω τομείς πιστεύετε ότι η Εκκλησία είχε θετικό ρόλο στη ζωή των Ελλήνων της χώρας διαμονής; (πολλαπλή απάντηση) Στην ενίσχυση της ελληνορθόδοξης πίστης τους 40,6 Η Εκκλησία ήταν ο χώρος συνάντησης και κοινωνικής συναναστροφής των ελλήνων 33,8 Στην διατήρηση της ελληνικής τους ταυτότητας 32,9 Στη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας τους 19,3 Στην ενότητά των Ελλήνων της χώρας διαμονής 11,8 Στην ενίσχυση των φτωχότερων 4,0 Στην εγκατάσταση των Ελλήνων μεταναστών στη χώρα διαμονής 2,

29 29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ Επαγγελματική δραστηριότητα και οικονομικά στοιχεία

30 30 Επαγγελματική δραστηριότητα και οικονομικά στοιχεία Τα στοιχεία της έρευνας για την επαγγελματική δραστηριότητα και την οικονομική κατάσταση των αποδήμων επιβεβαιώνουν τον οικονομικό χαρακτήρα της ελληνικής μετανάστευσης. Το μεγαλύτερο ποσοστό των Ελλήνων της διασποράς ανήκει στον ενεργό πληθυσμό και δραστηριοποιείται στον ιδιωτικό τομέα. Στην επαγγελματική τους πορεία είτε δεν είχαν βοήθεια από κανέναν είτε υποστηρίχθηκαν από την οικογένειά τους. Έχουν αναπτύξει μεγαλύτερη επαγγελματική συνείδηση και κουλτούρα από τους Έλληνες που ζουν στον ελλαδικό χώρο, αλλά και από τους Κύπριους. Σε γενικές γραμμές, οι Έλληνες της διασποράς είναι πιο αισιόδοξοι για την οικονομική τους κατάσταση από τους Κύπριους και τους Έλληνες που ζουν στον ελλαδικό χώρο : δηλώνουν ικανοποιημένοι από το εισόδημά τους το οποίο τους επιτρέπει να αποταμιεύουν και πιστεύουν ότι η οικονομική κατάσταση του νοικοκυριού τους θα βελτιωθεί τα επόμενα χρόνια. Έχουν περιουσιακά στοιχεία στην Ελλάδα τα οποία σκοπεύουν να αξιοποιήσουν μελλοντικά, ενώ τα τελευταία 5 χρόνια έχουν κάνει κάποιες επενδύσεις στη χώρα διαμονής (αγορά ακινήτου, γης κλπ). Η χώραδιαμονής, εξάλλου, παραμένει ως ο ιδανικότερος τόπος επενδύσεων έναντι της Ελλάδας εξαιτίας της γραφειοκρατίας του Ελληνικού κράτους. Τέλος, το γεγονός ότι η πλειοψηφία των ερωτώμενων δεν έχει στείλει χρήματα σε συγγενείς στην Ελλάδα κατά τα τελευταία πέντε χρόνια μας επιτρέπει να εξάγουμε έμμεσα το συμπέρασμα για βελτίωση της οικονομικής και κοινωνικής ζωής στην Ελλάδα σε σχέση με τα χρόνια της έντασης του μεταναστευτικού ρεύματος.

31 Θα αναφερθούμε τώρα στην εργασία σας. Εσείς εργάζεστε; Όχι 34,9% ΔΓ/ΔΑ 0,4% Ναι 64,7% 31

32 Εργάζεστε: Βάση: Όσοι εργάζονται ΔΓ/ΔΑ 6,1% Σε κάποιον φορέα κρατικής-δημόσιας υπηρεσίας 26,1% Σε κάποια ιδιωτική επιχείρηση 67,8% 32

33 Στην επαγγελματική σας πορεία στη χώρα που μένετε σήμερα, θα λέγατε ότι σας βοήθησε περισσότερο: Η οικογένειά σας 31,9 Το Κράτος (χώρα διαμονής) Η φίλοι σας 9,8 9,0 Η ελληνική κοινότητα (σύλλογοι, φορείς κ.λ.π.) Η ελληνική ορθόδοξη εκκλησία Το ελληνικό Κράτος 1,4 1,3 0,6 Δεν είχατε βοήθεια από κανέναν 39,9 Άλλο ΔΓ/ΔΑ 2,4 3,

34 Θα σας διαβάσω κάποια χαρακτηριστικά που περιγράφουν τους ανθρώπους της εργασίας και θα ήθελα να μου πείτε εάν ταιριάζουν στους Έλληνες. ΟιΈλληνεςεπαγγελματίεςτηςχώραςδιαμονής: Ναι+Μάλλον ναι Μάλλον όχι+όχι ΔΓ/ΔΑ Είναι εργατικοί 91,5 5,4 3,1 Πληρώνουν τους φόρους 78,2 13,4 8,4 Μαθαίνουν γρήγορα τις νέες τεχνολογίες 71,7 20,0 8,3 Προσαρμόζονται εύκολα στις αλλαγές της αγοράς 71,5 18,5 10,0 Είναι πειθαρχημένοι-οργανωμένοι στη δουλειά τους 70,1 23,5 6,4 Έχουν υψηλή μόρφωση-εξειδίκευση 63,9 31,5 4,6 Μπορεί να τους εμπιστευθεί κανείς στις οικονομικές συναλλαγές Σκέφτονται το επιχειρηματικό όφελος (secure more longterm business) και όχι το γρήγορο -εύκολο κέρδος (quick buck) Είναι καινοτόμοι (σχεδιάζουν νέα προϊόντα, υπηρεσίες, μεθόδους εργασίας κ.λ.π.) 63,2 27,2 9,6 54,8 32,3 12,9 54,1 36,6 9,3 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 34

35 Θα σας διαβάσω κάποια χαρακτηριστικά που περιγράφουν τους ανθρώπους της εργασίας και θα ήθελα να μου πείτε εάν ταιριάζουν στους Έλληνες. Οι Έλληνες επαγγελματίες: Ναι+Μάλλον ναι Μάλλον όχι+όχι ΔΓ/ΔΑ Είναι εργατικοί 74,6 25,2 0,2 Μαθαίνουν γρήγορα τις νέες τεχνολογίες 60,4 39,1 0,5 Έχουν υψηλή μόρφωση-εξειδίκευση Μπορεί να τους εμπιστευθεί κανείς στις οικονομικές συναλλαγές Προσαρμόζονται εύκολα στις αλλαγές της αγοράς 50,9 48,6 0,5 50,4 48,0 1,6 48,6 50,3 1,1 Είναι καινοτόμοι (σχεδιάζουν νέα προϊόντα, υπηρεσίες, μεθόδους εργασίας κ.λ.π.) 40,0 59,1 0,9 Πληρώνουν τους φόρους Είναι πειθαρχημένοι-οργανωμένοι στη δουλειά τους Σκέφτονται το επιχειρηματικό όφελος (secure more long-term business) και όχι το γρήγορο -εύκολο 32,4 66,8 0,8 20,7 78,5 0,8 17,4 80,9 1,7 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ 35

36 Θα σας διαβάσω κάποια χαρακτηριστικά που περιγράφουν τους ανθρώπους της εργασίας και θα ήθελα να μου πείτε εάν ταιριάζουν στους Έλληνες. Οι Έλληνες επαγγελματίες: Ναι+Μάλλον ναι Μάλλον όχι+όχι ΔΓ/ΔΑ Οι Έλληνες επαγγελματίες : Είναι εργατικοί 80,8 18,4 0,8 Έχουν υψηλή μόρφωση-εξειδίκευση 80,0 20,0 Μαθαίνουν γρήγορα τις νέες τεχνολογίες 65,8 30,8 3,4 Προσαρμόζονται εύκολα στις αλλαγές της αγοράς Μπορεί να τους εμπιστευθεί κανείς στις οικονομικές συναλλαγές 55,6 41,3 3,1 54,4 41,6 4,0 Πληρώνουν τους φόρους 54,0 41,1 4,9 Είναι καινοτόμοι (σχεδιάζουν νέα προϊόντα, υπηρεσίες, μεθόδους εργασίας κ.λ.π.) Σκέφτονται το επιχειρηματικό όφελος (secure more long-term business) και όχι το γρήγορο -εύκολο κέρδος Είναι πειθαρχημένοι-οργανωμένοι στη δουλειά τους 48,8 50,4 0,8 36,0 61,6 2,4 31,2 65,6 3,2 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΥΠΡΟΥ 36

37 Ποια από τις παρακάτω φράσεις θα λέγατε ότι περιγράφει καλύτερα την οικονομική σας κατάσταση; Το εισόδημά σας φτάνει για να ζείτε καλά και περισσεύει και για να αποταμιεύετε 57,9 Το εισόδημά σας φτάνει για όλα όσα είναι αναγκαία 31,3 Το εισόδημά σας φτάνει μόνο για τα απαραίτητα 7,8 Το εισόδημά σας δεν φτάνει ούτε για τα απαραίτητα 1,1 ΔΓ/ΔΑ 1,

38 Ποια από τις παρακάτω φράσεις θα λέγατε ότι περιγράφει καλύτερα την οικονομική σας κατάσταση; Το εισόδημά σας φτάνει για όλα όσα είναι αναγκαία 56,7 Το εισόδημά σας φτάνει για να ζείτε καλά και περισσεύει και για να αποταμιεύετε 26,8 Το εισόδημά σας φτάνει μόνο για τα απαραίτητα 13,4 Το εισόδημά σας δεν φτάνει ούτε για τα απαραίτητα 3,1 ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΥΠΡΟΥ

39 Ποια από τις παρακάτω φράσεις θα λέγατε ότι περιγράφει καλύτερα την οικονομική σας κατάσταση; Το εισόδημά σας φτάνει για όλα όσα είναι αναγκαία 48,4 Το εισόδημά σας φτάνει για να ζείτε καλά και περισσεύει και για να αποταμιεύετε 25,0 Το εισόδημά σας φτάνει μόνο για τα απαραίτητα 20,2 Το εισόδημά σας δεν φτάνει ούτε για τα απαραίτητα 5,9 ΔΓ/ΔΑ 0,5 ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ

40 Στα επόμενα χρόνια πιστεύετε ότι η κατάσταση του νοικοκυριού σας: Θα χειροτερέψει 7,5% ΔΓ/ΔΑ 4,0% Θα παραμείνει στα ίδια επίπεδα 30,8% Θα βελτιωθεί 57,7% 40

41 Στα επόμενα χρόνια πιστεύετε ότι η κατάσταση του νοικοκυριού σας: Θα χειροτερέψει 15,0% ΔΓ/ΔΑ 2,4% Θα βελτιωθεί 47,2% Θα παραμείνει στα ίδια επίπεδα 35,4% ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΥΠΡΟΥ 41

42 Στα επόμενα χρόνια πιστεύετε ότι η κατάσταση του νοικοκυριού σας: Θα χειροτερέψει 27,5% ΔΓ/ΔΑ 1,6% Θα βελτιωθεί 38,0% Θα παραμείνει στα ίδια επίπεδα 32,9% ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ 42

43 Έχετε περιουσία στην Ελλάδα; Ακίνητη περιουσία 67,2 Χρηματική 4,5 Επιχείρηση ή συμμετοχή σε επιχείρηση 0,7 Όχι 23,9 ΔΓ/ΔΑ 3,

44 Σκοπεύετε να την αξιοποιήσετε (και) στο μέλλον ; ΔΓ/ΔΑ 19,0% Ναι 48,6% Όχι 32,4% 44

45 Σκέπτεστε στο μέλλον να επενδύσετε τα χρήματα σας: ΔΓ/ΔΑ 28,3% Στην Ελλάδα 27,0% Στη χώρα διαμονής 44,7% 45

46 Για ποιους από τους παρακάτω λόγους δεν θα επενδύατε τα χρήματά σας στην Ελλάδα; (πολλαπλή απάντηση) Δεν θέλετε να αντιμετωπίσετε την ελληνική γραφειοκρατία 49,2 Αισθάνεστε μεγαλύτερη ασφάλεια εάν έχετε τα χρήματα σας στη χώρα που ζείτε σήμερα Δεν γνωρίζετε το χώρο και τις ευκαιρίες επένδυσης στην Ελλάδα Δεν έχετε πολλά χρήματα Είσαστε μακριά για να έχετε τον έλεγχο των επενδύσεων σας Δεν πιστεύετε ότι στην Ελλάδα υπάρχουν αξιόλογες οικονομικές προοπτικές 19,7 18,1 16,9 16,6 14,5 Άλλο 5,

47 Τα τελευταία πέντε χρόνια στείλατε χρήματα στην Ελλάδα; Ναι, για να ενισχύσετε την οικογένειά σας 25,0 Ναι, για να αγοράσετε κάποιο ακίνητο ή γη 13,2 Ναι, για να επενδύσετε σε μετοχές, αμοιβαία κεφάλαια κ.λ.π. Ναι, για να ανοίξετε ή να συμμετάσχετε σε μια επιχείρηση 1,6 4,8 Όχι 47,4 Άλλο ΔΓ/ΔΑ 3,7 4,

48 48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε Στοιχεία ταυτότητας

49 49 Στοιχεία ταυτότητας Η ταυτότητα των Ελλήνων της διασποράς συγκροτείται μέσα από την επικοινωνία με τις άλλες εθνότητες στη χώρα διαμονής και όχι με τον απομονωτισμό (γι αυτό και δηλώνουν ότι συναναστρέφονται όλα τα άτομα ανεξαρτήτως εθνικότητας). Με άλλα λόγια, στην καθημερινή τους επαφή με τους μη-έλληνες, οι απόδημοι τονίζουν τα στοιχεία εκείνα που τους διακρίνουν ως συγκροτημένη κοινότητα, όπως η ελληνική γλώσσα, ηιστορία, ο πολιτισμός και η παράδοση. Αυτός ο μηχανισμός εξηγεί τον αυτο-προσδιορισμό τους ως Έλληνες, την πεποίθηση ότι πατρίδα τους είναι η Ελλάδα (παρά τα χρόνια που έχουν περάσει από την αναχώρησή τους από την Ελλάδα ή ακόμη παρά το γεγονός ότι έχουν γεννηθεί στη χώρα υποδοχής), αλλά και το ιδιαίτερα αυξημένο αίσθημα της εθνικής υπερηφάνειας. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός ότι σχεδόν οι οχτώ στους δέκα ερωτώμενους θα υποστήριζαν την εθνική ομάδα της Ελλάδας σε κάποιον αγώνα με την εθνική ομάδα της χώρας στην οποία ζουν. Η διαφύλαξη της ελληνικής ταυτότητας τόσο των ίδιων των ερωτώμενων όσο και των παιδιών τους, πέρα από τη συναισθηματική διάσταση, έχει και «χρηστικό» περιεχόμενο διότι τους επιτρέπει νανιώθουνπιοκοντάστηνπατρίδαπαρόλοπουζουνμακριά. Αν και η ανησυχία για μια ενδεχόμενη απώλεια της ταυτότητας είναι ιδιαίτερα έντονη, εντούτοις, οι Έλληνες της διασποράς θεωρούν ότι, σήμερα, είναι πιο εύκολο για μια μειονότητα να διατηρήσει την ιδιαίτερη ταυτότητά της, γεγονός που παραπέμπει στις δυνατότητες που προσφέρουν τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας και μεταφοράς.

50 Θαλέγατεότικάνετεπαρέαπερισσότερο: Κάνετε παρέα με όλους ανεξαρτήτως εθνικότητας 52,1 Με Έλληνες 31,4 Με άτομα εθνικότητας της χώρας διαμονής 12,6 Με άτομα άλλης εθνικότητας 2,8 ΔΓ/ΔΑ 1,

51 Από την εμπειρία σας, τι από τα παρακάτω θεωρείτε σημαντικό για να μπορέσει να διατηρήσει κανείς την ελληνική του ταυτότητα στη χώρα διαμονής: (πολλαπλή απάντηση) Να μιλάει ελληνικά 81,5 Να γνωρίζει την ιστορία και τον πολιτισμό της Ελλάδας 62,1 Να γνωρίζει τις ελληνικές παραδόσεις 26,6 Να έχει σχέσεις- συναλλαγές με την Ελλάδα 21,5 Να ακολουθεί την ορθόδοξη πίστη 20,0 Να παρακολουθεί τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης (πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα στην Ελλάδα) Να παρακολουθεί τη σύγχρονη πολιτιστική ελληνική δημιουργία (μουσική, κινηματογράφος, λογοτεχνία κ.λ.π) 15,0 14,

52 Εσείς προσωπικά θεωρείτε τον εαυτό σας: Έλληνα 45,4 Πρώτα Έλληνα και μετά πολίτη της χώρας διαμονής* 32,9 Εξίσου Έλληνα και πολίτη της χώρας χώρας διαμονής* 18,0 Πρώτα πολίτη της χώρας διαμονής* 2,7 Μόνο πολίτη της χώρας διαμονής 0,3 ΔΓ/ΔΑ 0,7 * (π.χ. Αμερικανό/Γερμανό/Καναδό/Αυστραλό κ.λπ.)

53 Τελικά, για εσάς η Ελλάδα είναι: Η πατρίδα σας 77,3 Η δεύτερη πατρίδα σας Ο τόπος καταγωγής των προγόνων σας 7,1 11,3 Μια ιδέα 3,1 Κάτι αδιάφορο 0,5 ΔΓ/ΔΑ 0,

54 Θα σας διαβάσω κάποιες φράσεις και θα ήθελα να μου πείτε ποια σας εκφράζει περισσότερο; Είμαι περήφανος-η που είμαι Έλληνας-ίδα 68,0 Είμαι περήφανος που είμαι (ελληνοαμερικανός/ελληνοαυστραλός 16,1 Η εθνική ταυτότητα δεν είναι σημαντική για μένα 12,4 Είμαι περήφανος που έχω την εθνικότητα της χώρας διαμονής 1,3 ΔΓ/ΔΑ 2,

55 Θα λέγατε ότι προσπαθείτε να διατηρήσετε την ελληνική σας ταυτότητα; Λίγο 5,9% Καθόλου 3,1% ΔΓ/ΔΑ 1,0% Αρκετά 25,4% Πολύ 64,6% 55

56 Σε έναν αγώνα ποδοσφαίρου ή μπάσκετ ή οποιουδήποτε άλλου αθλήματος μεταξύ της εθνικής ομάδας (της χώρας διαμονής) και της Εθνικής Ελλάδος ποια ομάδα θα υποστηρίζατε: Την εθνική Ελλάδος 78,1 Την εθνική ομάδα της (χώρας διαμονής) 3,1 Θα προβληματιζόμουν σοβαρά 7,4 Μου είναι αδιάφορο 10,2 ΔΓ/ΔΑ 1,

57 Και σε ότι αφορά στα παιδιά σας, θα θέλατε να διατηρήσουν την ελληνική ταυτότητα; Λίγο 5,1% Καθόλου 1,0% ΔΓ/ΔΑ 4,3% Αρκετά 21,9% Πολύ 67,7% 57

58 Για ποιον λόγο πιστεύετε ότι οι Έλληνες της διασποράς προσπαθούν να διατηρήσουν την ελληνική τους ταυτότητα; Για να νιώθουν πιο κοντά στην πατρίδα τους παρόλο που ζουν μακριά 79,9 Για να ασκούν πίεση στη χώρα διαμονής προς όφελος της Ελλάδα Για να πετυχαίνουν ευκολότερα τους προσωπικούς ή τους ομαδικούς στόχους στη χώρα διαμονής Για να ασκούν πίεση στην Ελλάδα προς όφελος τους 0,9 6,0 5,6 ΔΓ/ΔΑ 7,

59 Πολλοί υποστηρίζουν ότι σιγά-σιγά οι Έλληνες της χώρας που ζείτε σήμερα χάνουν την ελληνική τους ταυτότητα και σε μερικές δεκαετίες δεν θα αισθάνονται πια Έλληνες. Εσείςσυμφωνείτεμετηνάποψηαυτήν; Όχι, διαφωνώ απόλυτα 11,2% ΔΓ/ΔΑ 2,5% Ναι, συμφωνώ απόλυτα 19,2% Μάλλον διαφωνώ 22,4% Μάλλον συμφωνώ 44,7% 59

60 Σε σχέση με το παρελθόν, θα λέγατε ότι σήμερα το να διατηρήσει μια μειονότητα την ιδιαίτερη ταυτότητά της είναι: Δεν υπάρχει διαφορά 12,6% ΔΓ/ΔΑ 5,6% Πιο εύκολο 45,7% Πιο δύσκολο 36,1% 60

61 61 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ Η ένταξη στη χώρα διαμονής

62 62 Η ένταξη στη χώρα διαμονής Η διαδρομή των νέο-αφιχθέντων μεταναστών στη χώρα υποδοχής ξεκινά από τον ανταγωνισμό προς τους αυτόχθονες όπου το αίσθημα του αποκλεισμού είναι έντονο. Εξελίσσεται σταδιακά σε προσαρμογή και ένταξη και, στο τελικό της στάδιο, καταλήγει στην αφομοίωση από την κοινωνία υποδοχής. Η σταδιακή ένταξη ως την αφομοίωση συνθέτει τη διαχρονική εικόνα της ελληνικής διασποράς. Η ενσωμάτωση των Ελλήνων στις κοινωνίες υποδοχής δεν θα ήταν εφικτή χωρίς την ύπαρξη συγκεκριμένης μεταναστευτικής πολιτικής από την πλευρά του επίσημου κράτους η οποία απέτρεψε τα έντονα ρατσιστικά σύνδρομα και μετέτρεψε τους μεταναστευτικούς πληθυσμούς σε κύριο μοχλό ανάπτυξης : η πλειοψηφία των ερωτώμενων εκτιμά ότι η επίσημη πολιτική του Κράτους υποδοχής αποσκοπούσε στην ένταξή τους προσφέροντας ως κίνητρα τη σχετικά εύκολη απόκτηση της υπηκοότητας, τις καλές επαγγελματικές προοπτικές και τις καλές ευκαιρίες μόρφωσης των παιδιών.

63 63 Από την άλλη πλευρά, οι ίδιοι οι Έλληνες της διασποράς αποδίδουν την επιτυχή τους ένταξη στην κοινωνία υποδοχής στον ρεαλισμό που επέδειξαν εξαρχής όπως ο υψηλός βαθμός προσαρμοστικότητας, η τάση για μόρφωση, η κουλτούρα και το επιχειρηματικό πνεύμα. Οι απόψεις τους δηλαδή απέχουν κατά πολύ από το στερεότυπο του «ελληνικού δαιμονίου» το οποίο αναπτύχθηκε στον Ελλαδικό χώρο ίσως και ως αντίδοτο στο συλλογικό τραυματισμό της μετανάστευσης. Ο υψηλός βαθμός ενσωμάτωσης των Ελλήνων στις χώρες διαμονής αποδεικνύεται και έμμεσα από το χαμηλό ποσοστό οργάνωσης σε ελληνικούς συλλόγους και φορείς. Οι ίδιοι οι ερωτώμενοι εκτιμούν ότι, σήμερα, οι Έλληνες είναι λιγότερο οργανωμένοι από ότι στο παρελθόν πιθανότατα διότι έχουν εκλείψει οι λόγοι που καθιστούσαν αναγκαία την αλληλοϋποστήριξη. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός ότι το βασικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές οργανώσεις σήμερα είναι η αδιαφορία της νέας γενιάς. Σε γενικές γραμμές, οι κοινότητες των αποδήμων παρουσιάζουν έναν υψηλό βαθμό αυτονομίας τόσο από το κράτος υποδοχής όσο και από το ελληνικό κράτος γεγονός που μαρτυρά ότι η ελληνική διασπορά αποτελεί σήμερα μια από τις ωριμότερες κοινότητες διασποράς.

64 Εάν το 1 αντιστοιχεί στον Αποκλεισμό, το 5 στην Ένταξη και το 10 Αφομοίωση που θα τοποθετούσατε τον εαυτό σας πριν από μερικά χρόνια; Αποκλεισμός 2 1,6 2,6 3 4 Ένταξη Αφομοίωση ΔΓ/ΔΑ 5,3 7,4 7,1 8,6 7,1 4,2 9,0 5,0 42,

65 Εάν το 1 αντιστοιχεί στον Αποκλεισμό, το 5 στην Ένταξη και το 10 Αφομοίωση που θα τοποθετούσατε τον εαυτό σας πριν από μερικά χρόνια; ΠΕΡΙΟΧΗ ΗΠΑ/ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ/ ΑΛΛΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΚΑΝΑΔΑΣ ΑΦΡΙΚΗ ΧΩΡΑ ΕΕ Αποκλεισμός 1,0 2,3 2,2 0,9 2 3,8 2,8 2,2 0,9 3 4,1 5,6 6,5 6,4 4 5,2 7,9 8,7 9,6 Ένταξη 46,4 41,1 50,0 38,9 6 5,2 7,0 7,6 9,4 7 8,6 11,2 3,3 9,6 8 7,2 7,9 7,6 6,7 9 2,7 5,6 6,5 4,7 Αφομοίωση 11,7 4,2 1,1 8,5 ΔΓ/ΔΑ 4,1 4,2 4,3 4,4 65

66 Καιπουτοποθετείτεμεβάσητηνίδιακλίμακα τον εαυτό σας και την οικογένειά σας σήμερα; Αποκλεισμός 2 3 1,1 1,3 2,0 4 4,8 Ένταξη ,2 10,8 10,3 7,8 34,5 Αφομοίωση 13,6 ΔΓ/ΔΑ 4,

67 Καιπουτοποθετείτεμεβάσητηνίδιακλίμακα τον εαυτό σας και την οικογένειά σας σήμερα; ΠΕΡΙΟΧΗ ΗΠΑ/ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ/ ΑΛΛΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΚΑΝΑΔΑΣ ΑΦΡΙΚΗ ΧΩΡΑ ΕΕ Αποκλεισμός 0,7 1,4 1,1 0,6 2 1,7 1,9 3,3 3 2,4 1,9 1,1 2,1 4 4,8 4,2 8,7 4,1 Ένταξη 37,1 38,5 35,9 31,1 6 7,9 8,5 12,0 10,3 7 11,3 10,8 8,7 11,1 8 9,6 9,4 8,7 13,2 9 4,1 10,8 7,6 10,0 Αφομοίωση 15,1 9,4 7,6 13,5 ΔΓ/ΔΑ 5,2 3,3 5,4 4,1 67

68 Ποια ήταν η πολιτική που εφάρμοσε το επίσημο Κράτος της χώρας διαμονής για όσους έχουν ελληνική καταγωγή: Προσπάθησε να τους εντάξει στην κοινωνία της χώρας διαμονής 53,9 Προσπάθησε να σας αφομοιώσει αλλοιώνοντας ή εξαφανίζοντας την ιδιαίτερη ταυτότητά σας 6,1 Τίποτα από τα παραπάνω 30,8 ΔΓ/ΔΑ 9,

69 Με τι είδους κίνητρα προσπάθησε να τους εντάξει-αφομοιώσει; (πολλαπλή απάντηση) Προσέφερε την υπηκοότητα της χώρας διαμονής σχετικά εύκολα Προσέφερε καλές επαγγελματικές προοπτικές 33,5 33,3 Προσέφερε καλές ευκαιρίες μόρφωσης των παιδιών Προσέφερε καλή κοινωνική ασφάλιση 21,4 28,2 Προσέφερε καλές συνθήκες απόκτησης και αξιοποίησης της περιουσίας Προσέφερε καλές συντάξεις 11,4 20,7 Ενίσχυσε τους γάμους με άτομα εθνικότητας της χώρας διαμονής Προσέφερε φορολογικές ελαφρύνσεις 3,1 5,1 Άλλο 26,

70 Ποιο ή ποια από τα παρακάτω στοιχεία θεωρείτε ότι συνέβαλαν θετικά στην πορεία των Ελλήνων μεταναστών στη χώρα διαμονής; (πολλαπλή απάντηση) Η προσαρμοστικότητά τους στην κοινωνία της (χώρας διαμονής) Η τάση τους για μόρφωση Ο πολιτισμός, η κουλτούρα τους Το επιχειρηματικό- εμπορικό τους πνεύμα 43,4 41,0 40,8 39,2 Η εξυπνάδα- πονηριά τους 30,8 Η σωστή διαχείριση των οικονομικών τους Η ορθόδοξη πίστη τους Η γνώση πολλών γλωσσών 11,5 10,5 13,

71 ..συνέχεια Ποιο ή ποια από τα παρακάτω στοιχεία θεωρείτε ότι συνέβαλαν θετικά στην πορεία των Ελλήνων μεταναστών στη χώρα διαμονής; (πολλαπλή απάντηση) Η προσπάθειά τους για το κοινό καλό και συμφέρον της κοινωνίας της (χώρας διαμονής) 8,3 Ο πατριωτισμός τους για την Ελλάδα Η οργάνωση της κοινότητάς τους Το πολιτικό τους ένστικτο 2,4 5,2 4,2 Η ύπαρξη και οι σχέσεις με το ελληνικό Κράτος Η εμπιστοσύνη τους στον ιερέα της κοινότητας, η εμπιστοσύνη στην τοπική εκκλησία Ο πατριωτισμός τους για τη (χώρα διαμονής) 1,3 1,0 0,

72 Συμμετέχετε σε κάποιον οργανωμένο ελληνικό φορέα στη χώρα διαμονής; Ναι, στην ελληνική κοινότητα της πόλης 19,3 Ναι, σε κάποιον εθνικοτοπικό σύλλογο ( π.χ. κρήτες, ηπειρώτες κ.λπ.) 9,7 Ναι, σε κάποιον σύλλογο της ορθόδοξης εκκλησίας ή Ναι, σε πρωτοβουλίες της Ορθόδοξης Εκκλησίας (φιλόπτωχο, ενοριακά συμβούλια κ.α.) Ναι, σε κάποιο ελληνικό πολιτικό κόμμα (που δραστηριοποιείται στη χώρα διαμον ής) Ναι, σε κάποιον ελληνικό επαγγελματικό σύλλογο Ναι, σε Σύλλογο Φιλίας (μέλη και πολίτες της χώρας που ανήκει) Ναι, σε κάποιον ελληνικό φοιτητικό σύλλογο Άλλο 5,7 3,3 2,6 2,4 1,8 3,8 Όχι, δεν συμμετέχω σε κάποιον οργανωμένο ελληνικό φορέα 49,1 ΔΓ/ΔΑ 2,

73 Σε σχέση με το παρελθόν, θα λέγατε ότι οι Έλληνες της χώρας διαμονής είναι σήμερα: ΔΓ/ΔΑ 14,5% Περισσότερο οργανωμένοι 28,8% Δεν υπάρχ ει κάποια διαφορά 19,4% Λιγότερο οργανωμένοι 37,3% 73

74 Κατά τη γνώμη σας, ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι οργανώσεις των Ελλήνων στη χώρα διαμονής; (πολλαπλή απάντηση) Η νέα γενιά δεν ενδιαφέρεται για τις ελληνικές οργανώσεις 24,6 Έχουν μεγάλο ανταγωνισμό μεταξύ τους και δεν συνεργάζονται Δεν έχουν πολλά μέλη 22,1 21,8 Είναι διαιρεμένες λόγω των κομμάτων Η ηγεσία τους δεν νοιάζεται για το κοινό καλό των Ελλήνων, αλλά για το προσωπικό της συμφέρον 21,2 20,6 Δεν βοηθούνται αρκετά από το Ελληνικό κράτος 17,4 Δεν έχουν αρκετά χρήματα 13,8 Δεν βοηθούνται αρκετά από το Κράτος υποδοχής 2,

75 Θα λέγατε ότι οι ελληνικές οργανώσεις είναι αυτόνομες ή εξαρτημένες και επηρεαζόμενες από το κράτος της χώρας διαμονής; ΔΓ/ΔΑ 17,0% Αυτόνομες 38,7% Εξαρτημένες 3,6% Μάλλον εξαρτημένες 10,9% Μάλλον αυτόνομες 29,8% 75

76 Θα λέγατε ότι, οι ελληνικές οργανώσεις στη χώρα διαμονής είναι αυτόνομες ή εξαρτημένες από το Ελληνικό κράτος; ΔΓ/ΔΑ 18,5% Αυτόνομες 26,2% Εξαρτημένες 7,1% Μάλλον εξαρτημένες 15,4% Μάλλον αυτόνομες 32,8% 76

77 77 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η Οι σχέσεις με το ελληνικό κράτος

78 78 Οισχέσειςμετοελληνικόκράτος Η σχέση των Ελλήνων της διασποράς με το ελληνικό κράτος είναι καταρχήν άνιση: έχουν προσφέρει τη βοήθειά τους στην ελληνική πολιτεία (στην ανάπτυξη-οικονομία, στις διεθνείς συνεργασίες, σταεθνικάθέματα) ηοποία, όχι μόνο δεν τους έχει βοηθήσει, αλλά τους θυμάται μόνο όταν τους έχει ανάγκη, άποψη την οποία συμμερίζονται και οι Έλληνες της Κύπρου και του Ελλαδικού χώρου. Σήμερα προσδοκούν από το ελληνικό κράτος καλύτερη εκπαίδευση για τα παιδιά τους και οικονομικές-νομικές διευκολύνσεις προκειμένου να επενδύσουν στην Ελλάδα. Η εκχώρηση δικαιώματος ψήφου στους απόδημους είναι ένα μέτρο που τυγχάνει της ευρείας αποδοχής τους : οι περισσότεροι από τους 8 στους 10 δηλώνουν ότι θα κινούσαν τις διαδικασίες που απαιτούνται ώστε να ψηφίζουν στις εθνικές εκλογές. Οι περισσότεροι, εξάλλου, θεωρούν ότι το πολιτειακό δικαίωμα θα ενώσει τους Έλληνες, αλλά και θα αλλάξει την ισορροπία των δυνάμεων των ελληνικών κομμάτων στην Ελλάδα. Οι φορείς που αξιολογούνται θετικά στην ενίσχυση των Ελλήνων της διασποράς είναικατάκύριο λόγο τα ΜΜΕ και έπονται οι πρεσβείες και τα προξενεία και η ορθόδοξη εκκλησία τηςελλάδας. Τα ελληνικά κόμματα καταλαμβάνουν την τελευταία θέση στον κατάλογο ιεράρχησης. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εμπειρία των Ελλήνων της διασποράς απέχει κατά πολύ από την εκτιμούμενη άποψη των Κυπρίων και των Ελλήνων της επικράτειας ως προς το βασικό φορέα ενίσχυσης του απόδημου ελληνισμού : για τους Κύπριους ο φορέας αυτός είναι η ορθόδοξη εκκλησία της Ελλάδας, γιατουςέλληνεςτηςεπικράτειας, οι πρεσβείες και τα προξενεία.

79 Πιστεύετε ότι οι Έλληνες της χώρας που ζείτε σήμερα έχουν βοηθήσει την Ελλάδα; Πολύ+Αρκετά Λίγο+Καθόλου ΔΓ/ΔΑ Σε θέματα της οικονομίας και της ανάπτυξής της 59,4 28,4 12,2 Στις διεθνείς της συνεργασίες 46,4 37,4 16,2 Σε θέματα της εξωτερικής της πολιτικής 44,4 41,1 14,5 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 79

80 Αντίστροφα, πιστεύετεότιηελλάδαέχειβοηθήσει τουςέλληνεςτηςχώραςπουζείτεσήμερα; ΔΓ/ΔΑ 7,9% Πολύ 1,9% Αρκετά 8,2% Καθόλου 41,6% Λίγο 40,4% 80

81 Θα σας διαβάσω κάποιες φράσεις που περιγράφουν τη στάση της Ελληνικής Πολιτείας απέναντι στους Έλληνες της διασποράς και θα ήθελα να μου πείτε αν συμφωνείτε ή διαφωνείτε: Συμφωνώ+Μάλλον συμφωνώ Μάλλον διαφωνώ+διαφωνώ ΔΓ/ΔΑ Η Ελληνική Πολιτεία θυμάται τους Έλληνες της διασποράς μόνο όποτε τους έχει ανάγκη 80,9 12,5 6,6 Η Ελληνική Πολιτεία έχει ξεχάσει τους Έλληνες της διασποράς Η Ελληνική Πολιτεία προσπαθεί να ελέγξει τις ελληνικές κοινότητες της διασποράς 58,8 34,3 30,4 50,0 19,6 6,9 Η Ελληνική Πολιτεία έχει ολοκληρωμένη και ξεκάθαρη πολιτική για τους Έλληνες της διασποράς Η Ελληνική Πολιτεία προστατεύει και ενισχύει τους Έλληνες της διασποράς στις χώρες διαμονής τους Η Ελληνική Πολιτεία αξιοποιεί το δυναμικό και την εμπειρία των Ελλήνων της διασποράς Η Ελληνική Πολιτεία προσφέρει ουσιαστικά κίνητρα στους Έλληνες της διασποράς για να επιστρέψουν στην πατρίδα 20,8 71,0 8,2 17,6 74,9 7,5 11,8 81,1 7,1 6,9 85,7 7,4 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 81

82 Θα σας διαβάσω κάποιες φράσεις που περιγράφουν τη στάση της Ελληνικής Πολιτείας απέναντι στους Έλληνες της διασποράς και θα ήθελα να μου πείτε αν συμφωνείτε ή διαφωνείτε: Συμφωνώ+Μάλλον συμφωνώ Μάλλον διαφωνώ+διαφωνώ ΔΓ/ΔΑ Η Ελληνική Πολιτεία θυμάται τους Έλληνες της διασποράς μόνο όποτε τους έχει ανάγκη 74,6 11,1 14,3 Η Ελληνική Πολιτεία έχει ξεχάσει τους Έλληνες της διασποράς 49,6 36,8 13,6 Η Ελληνική Πολιτεία αξιοποιεί το δυναμικό και την εμπειρία των Ελλήνων της διασποράς Η Ελληνική Πολιτεία έχει ολοκληρωμένη και ξεκάθαρη πολιτική για τους Έλληνες της διασποράς Η Ελληνική Πολιτεία προστατεύει και ενισχύει τους Έλληνες της διασποράς στις χώρες διαμονής τους Η Ελληνική Πολιτεία προσπαθεί να ελέγξει τις ελληνικές κοινότητες της διασποράς Η Ελληνική Πολιτεία προσφέρει ουσιαστικά κίνητρα στους Έλληνες της διασποράς για να επιστρέψουν στην πατρίδα 21,1 62,6 16,3 19,4 63,7 16,9 16,1 65,3 18,6 15,3 58,1 26,6 7,3 73,4 19,3 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΥΠΡΟΥ 82

83 Θα σας διαβάσω κάποιες φράσεις που περιγράφουν τη στάση της Ελληνικής Πολιτείας απέναντι στους Έλληνες της διασποράς και θα ήθελα να μου πείτε αν συμφωνείτε ή διαφωνείτε: Συμφωνώ+Μάλλον συμφωνώ Μάλλον διαφωνώ+διαφωνώ ΔΓ/ΔΑ Η Ελληνική Πολιτεία θυμάται τους Έλληνες της διασποράς μόνο όποτε τους έχει ανάγκη 88,9 7,8 3,3 Η Ελληνική Πολιτεία έχει ξεχάσει τους Έλληνες της διασποράς 70,5 24,1 5,4 Η Ελληνική Πολιτεία προσπαθεί να ελέγξει τις ελληνικές κοινότητες της διασποράς Η Ελληνική Πολιτεία έχει ολοκληρωμένη και ξεκάθαρη πολιτική για τους Έλληνες της διασποράς Η Ελληνική Πολιτεία προστατεύει και ενισχύει τους Έλληνες της διασποράς στις χώρες διαμονής τους Η Ελληνική Πολιτεία αξιοποιεί το δυναμικό και την εμπειρία των Ελλήνων της διασποράς Η Ελληνική Πολιτεία προσφέρει ουσιαστικά κίνητρα στους Έλληνες της διασποράς για να επιστρέψουν στην πατρίδα 35,8 50,4 13,8 20,0 73,1 6,9 16,9 74,7 8,4 10,6 84,7 4,7 6,7 86,7 6,6 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ 83

84 Εσείς προσωπικά τι προσδοκάτε από το ελληνικό Κράτος; (πολλαπλή απάντηση) Καλύτερη εκπαίδευση για τα παιδιά των Ελλήνων της διασποράς Οικονομικές και νομικές διευκολύνσεις στις επενδυτικές δραστηριότητες των Ελλήνων της Δικαίωμα ψήφου στις εθνικές εκλογές 39,5 44,6 60,5 Περισσότερη ενημέρωση και εκδηλώσεις για τον πολιτισμό Ελαστικότερη στρατολογία Μεγαλύτερη ευκολία στην είσοδο των ελληνικής καταγωγής φοιτητών στα ελληνικά πανεπιστήμια Μεγαλύτερη ευκολία στην απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας Τίποτα από τα παραπάνω Άλλο 1,8 4,3 13,4 22,4 21,1 27,

85 Εσείς προσωπικά, θα κινούσατε τις διαδικασίες που απαιτούνται προκειμένου να ψηφίσετε στις εκλογές για την Ελληνική Βουλή; Ναι & Μάλλον ναι Μάλλον όχι & Όχι ΔΓ/ΔΑ ΑΜΕΡΙΚΗ/ΚΑΝΑΔΑΣ 82,4 17,6 0,0 ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ 81,0 17,1 1,9 ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ 80,0 18,8 1,2 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 85

86 Πιστεύετε ότι το δικαίωμα ψήφου της ελληνικής διασποράς στις εκλογές για την ελληνική Βουλή είναι ένα μέτρο που: Θα ενώσει τους Έλληνες Θα διχάσει τους Έλληνες Ούτε το ένα ούτε το άλλο ΔΓ/ΔΑ ΑΜΕΡΙΚΗ/ΚΑΝΑΔΑΣ 52,9 11,1 35,1 0,9 ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ 41,0 9,4 48,2 1,4 ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ 49,4 12,0 34,9 3,7 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 86

87 Κατά την άποψή σας, η ψήφος των Ελλήνων της διασποράς θα επηρεάσει τους συσχετισμούς και τις δυνάμεις των κομμάτων στην Ελλάδα; Μάλλον, όχι 19,6% Σίγουρα, όχι 4,7% ΔΓ/ΔΑ 6,6% Σίγουρα, ναι 36,3% Μάλλον, ναι 32,8% 87

88 88 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ Τα ελληνικά ΜΜΕ

89 89 Τα ελληνικά ΜΜΕ Η κύρια πηγή ενημέρωσης των Ελλήνων της διασποράς είναι η τηλεόραση. Η ακροαματικότητα των ελληνικών δορυφορικών καναλιών είναι τακτική, ενώ προτιμάται η δορυφορική ΕΡΤ η οποία παρουσιάζει υψηλούς ποιοτικούς δείκτες. Ωστόσο, θα ήθελαν περισσότερη ενημέρωση για θέματα που τους αφορούν. Οι δυνατότητες της ΕΡΤ μεγιστοποιούνται εάν ληφθεί υπόψη ότι η πλειοψηφία των αποδήμων δεν είναι ικανοποιημένη από την ποιότητα της ενημέρωσης που προσφέρουν τα ελληνικά ΜΜΕ στην χώρα διαμονής. Τέλος, τοδιαδίκτυοείναιέναάλλομέσοτοοποίοθαπρέπεινααξιοποιηθείγιατηνενίσχυση των Ελλήνων της διασποράς, οι οποίοι το χρησιμοποιούν κάθε μέρα για αναζήτηση πληροφοριών, επικοινωνία με άλλους χρήστες και για δραστηριότητες σχετικές με την εργασία τους.

90 Πώς αξιολογείτε το ρόλο των ελληνικών φορέων στην ενίσχυση των Ελλήνων της χώρας διαμονής; Πολύ+Αρκετά σημαντικός Ελάχιστα+Καθόλου σημαντικός ΔΓ/ΔΑ Μέσα Ενημέρωσης της Ελλάδας* Πρεσβείες- προξενεία της Ελλάδας Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδας Ελληνικά πολιτιστικά ιδρύματα Ελληνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα Έλληνες χορηγοί Οικουμενικό Πατριαρχείο Ελληνικές εταιρίες- επιχειρήσεις Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού Ελληνικές τράπεζες Ελληνικά κόμματα 65,8 27,0 7,2 63,7 29,3 7,0 57,0 34,2 8,8 52,8 35,7 11,5 51,3 37,8 10,9 43,6 41,2 15,2 43,5 42,3 14,2 42,3 44,6 13,1 40,7 36,9 22,4 39,9 37,5 22,6 33,0 55,3 11,7 15,6 71,7 12,7 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 90

91 Από πού ενημερώνεστε κυρίως; Από την τηλεόραση 47,1 Από το internet 35,4 Από τις εφημερίδεςπεριοδικά 7,2 Από το ραδιόφωνο 1,5 Από φίλουςσυγγενείς 1,0 ΔΓ/ΔΑ 7,

92 Πόσο συχνά παρακολουθείτε τα ελληνικά δορυφορικά κανάλια; ΗΠΑ/ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ/ ΑΛΛΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΑΛΛΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΚΑΝΑΔΑΣ ΑΦΡΙΚΗ ΧΩΡΑ ΕΕ Κάθε μέρα 51,4 45,4 47,8 37,4 63,4 45,9 Σχεδόν κάθε μέρα 14,2 19,4 23,9 20,5 18,3 18,6 3-5 φορές την εβδομάδα 5,3 9,3 15,2 7,4 7,0 7,9 1-2 φορές την εβδομάδα 5,3 9,7 6,5 8,9 2,8 7,4 Πιο σπάνια 14,5 14,4 5,4 17,2 5,6 13,9 ΔΓ/ΔΑ 9,2 1,9 1,1 8,6 2,8 6,2 92

93 Ποια ελληνικά δορυφορικά κανάλια παρακολουθείτε; (πολλαπλή απάντηση) Βάση: Όσοι παρακολουθούν Ελληνικά δορυφορικά κανάλια (το 70% του δείγματος) ERT - SAT (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΑ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ) 70,9 ANTENNA SATELLITE / PACIFIC (ANT1) 27,7 MEGA COSMOS 17,1 ALPHA TV 12,2 STAR CHANNEL 8,3 Άλλο 6,

94 Ποια είναι η εντύπωσή σας για την ΕΡΤ; Δεν έχω πολύ καλή εντύπωση για την ΕΡΤ 7,5 Μ.Ο. 4,73 2 4,9 3 8,9 4 16,9 5 19,1 6 14,8 Έχω πολύ καλή εντύπωση για την ΕΡΤ 19,9 ΔΓ/ΔΑ 8,

95 Ποιες από τις παρακάτω εκπομπές της ΕΡΤ σας αρέσουν περισσότερο; (πολλαπλή απάντηση) Τα κεντρικά δελτία ειδήσεων 64,6 Οι πρωϊνές ενημερωτικές εκπομπές Οι αθλητικές εκπομπές Οι ψυχαγωγικές εκπομπές Οι εκπομπές λόγου- τραπεζιού / συζήτησης 29,8 26,5 24,0 22,6 Οι σατιρικές εκπομπών Τα τηλεπαιχνίδια Οι εκπομπές life style Τα reality shows 11,2 6,9 5,4 1,

96 Θα ήθελα να μου πείτε πόσο συμφωνείτε ότι εκφράζει την ενημερωτική ζώνη της ΕΡΤ η παρακάτω φράση: Εμπιστεύομαι την ΕΡΤ για την ενημέρωση 1 (διαφωνώ απόλυτα) 2 4,2 5,6 Μ.Ο. 5,46 3 5,2 4 10,9 5 13,6 6 23,9 7 (συμφωνώ απολύτα) 31,0 ΔΓ/ΔΑ 5,

97 Σκεπτόμενος όλα τα ελληνικά κανάλια, εάν αύριο θα μπορέσατε να πιάνετε μόνο ένα κανάλι, ποιο θα επιλέγατε; NET 32,5 MEGA 18,4 ET 1 12,8 ANTENNA 9,4 ET 3 ALPHA 3,2 4,1 STAR ALTER 0,9 0,9 ΆΛΛΟ 3,5 Κανένα ΔΓ/ΔΑ 6,7 7,

98 Γενικά, πόσο ικανοποιημένος είστε από την ποιότητα της ενημέρωσης που σας προσφέρουν τα ελληνικά μέσα της χώρας διαμονής; ΔΓ/ΔΑ 23,3% Πολύ ικανοποιημένος 3,5% Αρκετά ικανοποιημένος 23,6% Καθόλου ικανοποιημένος 25,7% Ελάχιστα ικανοποιημένος 23,9% 98

99 Ποια πιστεύετε ότι είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης της χώρας διαμονής; (πολλαπλή απάντηση) Έλλειψη επαγγελματιών δημοσιογράφων 30,1 Έλλειψη χρημάτων Απουσία ελληνικής πολιτείας αναφορικά με την ενημέρωση των δημοσιογράφων της (χώρας διαμονής) Ξεπερασμένες αντιλήψεις ως προς το ρόλο και το περιεχόμενο της ενημέρωσης 22,4 21,1 24,3 Έλλειψη αντικειμενικής ενημέρωσης Αδυναμία έγκαιρης ενημέρωσης 14,5 17,1 Έλλειψη πηγών πληροφόρησης 10,2 Κανένα 2,

100 Πόσο συχνά χρησιμοποιείτε το Internet; Kάθε μέρα 85,4 Σχεδόν κάθε μέρα 10,5 1-2 φορές την εβδομάδα 2,3 Πιο σπάνια 1,3 Βάση: Όσοι είναι χρήστες του Internet (το 30% του δείγματος) ΔΓ/ΔΑ 0,

101 Πόσο συχνά επισκέπτεστε ελληνικά sites στο Internet; Κάθε μέρα 56,0 Σχεδόν κάθε μέρα 19,3 1-2 φορές την εβδομάδα 13,2 Πιο σπάνια 9,3 Βάση: Όσοι είναι χρήστες του Internet (το 30% του δείγματος) ΔΓ/ΔΑ 2,

102 Για ποιους λόγους και πόσο συχνά χρησιμοποιείτε το Internet; Βάση: Όσοι είναι χρήστες του Internet Αναζήτηση πληροφοριών (Μηχανές Αναζήτησης - Θεματικοί Κατάλογοι) Επικοινωνία με άλλους χρήστες ( - Chat - Forums - Instant Messenger κλπ) Δραστηριότητες σχετικές με την εργασία μου Ενημέρωση για θέματα επικαιρότητας της χώρας διαμονής από ξενόγλωσσα sites. (Πολιτική - Οικονομία - Αθλητισμός κλπ) Ενημέρωση για θέματα επικαιρότητας της Ελλάδας από ελληνικά sites. Ταξίδια Αγορά / Έρευνα για την αγορά προϊόντων & υπηρεσιών Download (software, μουσική κλπ) Υγεία Κινηματογράφος - Θέατρο Βραδινή έξοδος - Φαγητό - Νυχτερινή διασκέδαση - Συναυλίες κλπ Αυτοκίνητο Blogging (διατήρηση/επίσκεψη Βlog) On line games Στοίχημα, τυχερά παιχνίδια Συχνά Περιστασιακά Ποτέ 91,9 7,3 0,8 79,8 15,9 4,3 72,8 22,0 5,2 64,4 29,2 6,4 62,9 29,7 7,4 55,0 39,5 5,5 41,8 42,2 16,0 37,8 42,6 19,6 29,1 53,1 17,8 25,5 55,8 18,7 25,3 51,8 22,9 19,7 40,6 39,7 11,8 28,5 59,7 9,6 20,7 69,7 4,3 9,3 86, % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

103 103 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι Οι σχέσεις με την Ελλάδα

104 104 ΟισχέσειςμετηνΕλλάδα Οι Έλληνες της διασποράς επισκέπτονται τακτικά την Ελλάδα (περισσότερο από πέντε φορές τα τελευταία 10 χρόνια) για να δουν τους συγγενείς τους και να κάνουν τουρισμό, αλλά και να επισκεφθούν τον τόπο καταγωγής των γονιών τους. ΗεντύπωσήτουςγιατηνΕλλάδαείναισε γενικές γραμμές θετική, ωστόσο δεν απουσιάζει η κριτική για τους Έλληνες του ελλαδικού χώρου οι οποίοι, αν και έχουν προοδεύσει τα τελευταία χρόνια, ρίχνουν την ευθύνη για τα προβλήματά τους στους ξένους αντί να κοιτάξουν πώς θα βελτιωθούν οι ίδιοι και τα περιμένουν όλα από το κράτος. Τηνίδιαάλλωστεεικόναγιατους«Ελλαδίτες» έχουν και οι Κύπριοι. Οι Έλληνες της διασποράς δηλώνουν ότι θα μπορούσαν να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους στην Ελλάδα υπό την προϋπόθεση ότι θα έβρισκαν μια θέση απασχόλησης αντίστοιχη με αυτήν πουκατέχουνστη χώρα διαμονής ή εάν μπορούσαν να συνδυάσουν καλύτερα την επαγγελματική με την προσωπικήκοινωνική τους ζωή. Η έλλειψη αυτών των προϋποθέσεων πιθανώς τους έκανε να σκεφθούν κάποια στιγμή τον επαναπατρισμό, όχι όμως σοβαρά.

105 Θα σας κάνω κάποιες ερωτήσεις για τις επαφές που έχετε με την Ελλάδα. Έχετε επισκεφτεί την Ελλάδα τα τελευταία 10 χρόνια; Ναι, 1-2 φορές 10,2 Ναι, 3-5 φορές 14,2 Πάνω από 5 φορές 73,6 Όχι, δεν την έχω επισκεφτεί τα τελευταία 10 χρόνια Όχι δεν την έχω επισκεφτεί ποτέ 1,4 0,2 ΔΓ/ΔΑ 0,

106 ΚυρίωςγιαποιολόγοεπισκεφθήκατετηνΕλλάδα; Βάση: Όσοι έχουν επισκεφθεί την Ελλάδα τα τελευταία 10 χρόνια Για να δω συγγενείς μου 84,1 Για τουρισμό 50,2 Για δουλειές 16,2 Στα πλαίσια ενός προγράμματος φιλοξενίας 0,8 Για άλλο λόγο 5,

107 Επισκέπτεστε τον τόπο καταγωγής των γονιών σας: ΗΠΑ/ ΚΑΝΑΔΑΣ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ/ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΑΦΡΙΚΗ ΑΛΛΗ ΧΩΡΑ ΕΕ 1-2 φορές το χρόνο 35,0 69,2 15,2 74,5 Κάθε 2-3 χρόνια 32,9 18,7 35,9 11,3 Κάθε 4-5 χρόνια 15,0 5,1 22,8 3,6 Κάθε 6-10 χρόνια 4,9 3,3 15,2 2,7 Έχετε να τον επισκεφθείτε πάνω από 10 ΠΕΡΙΟΧΗ 7,0 1,4 6,5 3,9 Δεν τον έχετε επισκεφθεί ποτέ 3,1 1,9 1,1 3,0 ΔΓ/ΔΑ 2,1 0,5 3,3 1,2 107

108 Η εντύπωση που σχηματίσατε ήταν: Βάση: Όσοι έχουν επισκεφθεί την Ελλάδα τα τελευταία 10 χρόνια Αρνητική 8,2% ΔΓ/ΔΑ 2,0% Θετική 26,7% Μάλλον αρνητική 20,4% Μάλλον θετική 42,7% 108

109 Θα σας διαβάσω μερικές απόψεις για τους Έλληνες που ζουν στην Ελλάδα και θα ήθελα να μου πείτε αν συμφωνείτε ή διαφωνείτε: Συμφωνώ+Μάλλον συμφωνώ Μάλλον διαφωνώ+διαφωνώ ΔΓ/ΔΑ Οι Έλληνες ρίχνουν την ευθύνη για τα προβλήματά τους συνέχεια με τους ξένους, αντί να κοιτάξουν πως θα βελτιωθούν οι ίδιοι 80,6 16,3 3,1 Ο Έλληνας τα περιμένει όλα από το κράτος 76,5 21,2 2,3 Οι Έλληνες έχουν κάνει μεγάλη πρόοδο τα τελευταία 20 χρόνια Αντί να κοιτάει ο καθένας να κάνει καλά τη δουλειά του κοιτάει «πως θα φάει τον άλλον, πως θα του βγάλει το μάτι» Οι Έλληνες ζουν καλά 75,9 21,8 2,3 75,3 22,2 2,5 68,0 30,2 1,8 Οι Έλληνες είναι ένας λαός που ξεχωρίζει ακόμη για τον πολιτισμό και την ευφυΐα του 63,7 33,4 2,9 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 109

110 Θα σας διαβάσω μερικές απόψεις για τους Έλληνες που ζουν στην Ελλάδα και θα ήθελα να μου πείτε αν συμφωνείτε ή διαφωνείτε : Συμφωνώ+Μάλλον συμφωνώ Μάλλον διαφωνώ+διαφωνώ ΔΓ/ΔΑ Οι Έλληνες ρίχνουν την ευθύνη για τα προβλήματά τους συνέχεια στους ξένους, αντί να κοιτάξουν πως θα βελτιωθούν οι ίδιοι Οι Έλληνες έχουν κάνει μεγάλη πρόοδο τα τελευταία 20 χρόνια Αντί να κοιτάει ο καθένας να κάνει καλά τη δουλειά του κοιτάει «πως θα φάει τον άλλον, πως θα του βγάλει το μάτι» Ο Έλληνας τα περιμένει όλα από το κράτος 87,1 10,5 2,4 78,0 18,1 3,9 74,8 20,3 4,9 74,4 20,0 5,6 Οι Έλληνες ζουν καλά 72,8 24,8 2,4 Οι Έλληνες είναι ένας λαός που ξεχωρίζει ακόμη για τον πολιτισμό και την ευφυΐα του 68,3 28,6 3,1 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΥΠΡΟΥ 110

111 Θα μπορούσατε να ζήσετε στην Ελλάδα; Όχι 9,1% ΔΓ/ΔΑ 1,7% Ναι 33,5% Μάλλον όχι 20,8% Μάλλον ναι 34,9% 111

112 Υπό ποιες συνθήκες θα σκεφτόσασταν να εγκατασταθείτε στην Ελλάδα; Εάν βρίσκατε μια θέση απασχόλησης αντίστοιχη με εκείνη που κατέχετε στη χώρα διαμονής Εάν μπορούσατε να συνδυάσετε καλύτερα την επαγγελματική με την οικογενειακή ή την κοινωνική σας ζωή 31,5 34,4 Εάν βγαίνατε στη σύνταξη 18,4 Δεν θα σκεφτόσασταν να εγκατασταθείτε στην Ελλάδα 10,5 ΔΓ/ΔΑ 5,

113 Σκεφτήκατε κάποια ή κάποιες φορές να τα αφήσετε όλα και να εγκατασταθείτε στην Ελλάδα; Ναι, το σκέφτηκα σοβαρά αρκετές φορές 25,1 Ναι το σκέπτομαι σοβαρά ακόμη 25,3 Το σκέφτηκα αλλά όχι σοβαρά 31,6 Δεν το σκέφτηκα ποτέ 16,4 ΔΓ/ΔΑ 1,

114 114 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Κ Η Ελλάδα στο διεθνές περιβάλλον

115 115 Η Ελλάδα στο διεθνές περιβάλλον Η εκτίμηση των Ελλήνων της διασποράς είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχει ενισχυθεί η διεθνής θέση της Ελλάδας, άποψη με την οποία συμφωνούν και οι Κύπριοι, αλλά σε μικρότερο ποσοστό, και οι Έλληνες στην επικράτεια σε ακόμη μικρότερο ποσοστό. Δύο είναι τα βασικά γεγονότα που συνέβαλαν στη μεταβολή αυτή : η συμμετοχή της Ελλάδας στον σκληρό πυρήνα της Ε.Ε. και οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας. Ωστόσο, είναι έντονη η απαίτηση για θεσμοθέτηση μιας «εθνικής εξωτερικής πολιτικής» με τη συναίνεση της κυβέρνησης και των κομμάτων της αντιπολίτευσης, η οποία θα ρίχνει το βάρος στην πορεία της χώρας μέσα στην ΕΕ. Με τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής συμφωνούν τόσο οι Έλληνες που είναι εγκατεστημένοι στις ΗΠΑ όσο και οι Έλληνες της επικράτειας. Όπως είναι λογικό, οι Κύπριοι προτάσσουν την επίλυση του κυπριακού ως τη βασικότερη προτεραιότητα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Εξετάζοντας συνολικά τη θέση της Ελλάδας στον κόσμο και οι τρεις κοινότητες τωνελλήνων απαιτούν μια δυναμική στάση στην εξωτερική πολιτική που απέχει από το στερεότυπο της μικρής και αδύναμης χώρας : ηελλάδα, εκτιμούν, μπορεί να μην είναι μια οικονομική - πολιτική δύναμη, αλλά είναι δυνατό να αναδειχθεί σε μια «ηθική» δύναμη που θα επηρεάζει σημαντικά τις διεθνείς εξελίξεις.

116 Και σε ότι αφορά στην παρουσία της Ελλάδας στον κόσμο, θεωρείτε ότι τα τελευταία χρόνια έχει ενισχυθεί η διεθνής της θέση και το κύρος της; Καθόλου 8,3% ΔΓ/ΔΑ 1,7% Πολύ 24,0% Λίγο 30,8% Αρκετά 35,2% 116

117 Και σε ότι αφορά στην παρουσία της Ελλάδας στον κόσμο, θεωρείτε ότι τα τελευταία χρόνια έχει ενισχυθεί η διεθνής της θέση και το κύρος της; Καθόλου 11,0% Πολύ 14,2% Λίγο 31,5% Αρκετά 43,3% ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΥΠΡΟΥ 117

118 Και σε ότι αφορά στην παρουσία της Ελλάδας στον κόσμο, θεωρείτε ότι τα τελευταία χρόνια έχει ενισχυθεί η διεθνής της θέση και το κύρος της; Καθόλου 16,5% Πολύ 8,4% Λίγο 33,1% Αρκετά 42,0% ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ 118