ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΜΦΥΛΗΣ ΒΙΑΣ ΕΘΝΙΚΉ ΕΚΘΕΣΉ ΓΙΑ ΤΉΝ ΕΛΛΑΔΑ

Transcript

1 ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΜΦΥΛΗΣ ΒΙΑΣ ΕΘΝΙΚΉ ΕΚΘΕΣΉ ΓΙΑ ΤΉΝ ΕΛΛΑΔΑ Συγχρηματοδοτήθηκε από το Πρόγραμμα ΔΑΦΝΗ ΙΙΙ της Ευρωπαϊκής Ένωσης

2 ΣΥΜΒΟΛΉ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΩΝ ΣΤΉΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΉΣΉ ΤΉΣ ΕΜΦΥΛΉΣ ΒΙΑΣ Έκθεση για την Ελλάδα Η εθνική έκθεση για την Ελλάδα με τίτλο «Συμβολή των Επιχειρήσεων στην Καταπολέμηση της Έμφυλης Βίας» εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου CARVE από τους Δημήτρη Μιχαρικόπουλο και Έλενα Ταβλάκη (Κοινωνική Λογοδοσία), ενώ στην έρευνα συμμετείχαν επίσης οι Γιάννης Κουρής, Λιανά Ζαμάνη και Άντα Παπασταμέλου (Ελληνικό Δικτύο Εταιρικής Κοινωνικής Eυθύνης). Το έργο, με τίτλο «Εταιρείες κατά της Έμφυλης Βίας CARVE» στοχεύει να αυξήσει την ενημέρωση και να αποτρέψει την έμφυλη βία που διαπράττεται κατά των γυναικών, μέσω μιας ολοκληρωμένης Ευρωπαϊκής ενημερωτικής εκστρατείας, που αφορά τις επιχειρήσεις. Το έργο CARVE υλοποιήθηκε στο Βέλγιο, στη Βουλγαρία, στη Γαλλία, στην Ελλάδα και στην Ισπανία από κοινοπραξία οκτώ εταίρων με σκοπό να αντιμετωπισθεί η έμφυλη βία, σπάζοντας το στερεότυπα της (μη) αντιμετώπισης του προβλήματος στους χώρους εργασίας.

3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. Εισαγωγή ΣΕΛ Η αντιμετώπιση του φαινομένου της ενδοοικογενειακής ΣΕΛ. 7 βίας κατά των γυναικών στην Ελλάδα. 2.1 Στοιχεία για την ενδοοικογενειακή βία κατά των γυναικών ΣΕΛ. 8 στην Ελλάδα 2.2 Πολιτικές & Πρωτοβουλίες για Πρόληψη και Καταπολέμηση ΣΕΛ. 10 της Βίας Κατά των Γυναικών 2.3 Το θεσμικό πλαίσιο για την ενδοοικογενειακή βία ΣΕΛ. 12 και τη βία κατά των γυναικών 2.4 Πολιτικές που στοχεύουν στην προώθηση της συμμετοχής ΣΕΛ. 14 των επιχειρήσεων στην πρόληψη της βίας κατά των γυναικών και στην προστασία και επανένταξη των θυμάτων 2.5 Φορείς που δραστηριοποιούνται στην αντιμετώπιση της βίας ΣΕΛ. 15 κατά των γυναικών 3. Επιχειρήσεις και ενδοοικογενειακή βία κατά των γυναικών ΣΕΛ Πως αντιλαμβάνονται το θέμα της βίας κατά των γυναικών ΣΕΛ. 18 οι επιχειρήσεις και ποιο ρόλο θεωρούν ότι έχουν στην αντιμετώπιση του. 3.2 Δράσεις και πολιτικές των επιχειρήσεων για την αντιμετώπιση ΣΕΛ. 19 της βίας κατά των γυναικών και την ανακούφιση των θυμάτων. 3.3 Εμπόδια και όρια στη δραστηριοποίηση των επιχειρήσεων ΣΕΛ. 21 για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών 4. Καλές πρακτικές καταπολέμησης της βίας κατά των γυναικών ΣΕΛ. 23 με τη συνδρομή επιχειρήσεων 5. Συμπεράσματα και συστάσεις ΣΕΛ. 31 3

4 1 Εισαγωγή Η παρούσα έκθεση εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «CARVE Επιχειρήσεις ενάντια στη βία κατά των γυναικών» και στόχο έχει να παρουσιάσει το ρόλο και το βαθμό εμπλοκής των επιχειρήσεων στην Ελλάδα στην καταπολέμηση του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας λόγω φύλου. Η ανάλυση βασίζεται στο υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο και στις αντίστοιχες πολιτικές καταπολέμησης και πρόληψης της βίας κατά των γυναικών, που εφαρμόζονται στην Ελλάδα, καθώς και στις πρακτικές, που έχουν υιοθετηθεί όχι μόνο σε επίπεδο κρατικής πολιτικής, αλλά και ευρύτερα από άλλους συμμετόχους. Το έργο CARVE, που συγχρηματοδοτήθηκε από το Πρόγραμμα DAPHNE III της ΕΕ, επιδιώκει να διευρύνει την ευαισθητοποίηση για το πρόβλημα της βίας κατά των γυναικών και ιδιαίτερα της ενδοοικογενειακής βίας, μέσω της ενεργοποίησης των επιχειρήσεων και της ανάληψης σχετικής δράσης στους χώρους εργασίας. Στο πλαίσιο των δράσεων του CARVE, μελετήθηκαν οι πολιτικές, αλλά και οι πρακτικές για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, που αφορούν τις επιχειρήσεις στο Βέλγιο, στη Βουλγαρία, στη Γαλλία, στην Ελλάδα και στην Ισπανία και αναπτύχθηκε ένας αντίστοιχος οδηγός για επιχειρήσεις, ο οποίος βασίζεται στις καλές πρακτικές, που αποτυπώθηκαν μέσω συνεντεύξεων με εκπροσώπους επιχειρήσεων και άλλων ενδιαφερομένων μερών στις πέντε αυτές χώρες. Η προσέγγιση της ενδοοικογενειακής βίας κατά των γυναικών ως ζητήματος που αφορά τις επιχειρήσεις ως εργοδότες, αλλά και ως εταιρικούς πολίτες, στηρίζεται στην παραδοχή ότι οι επιτυχημένες επιχειρήσεις δημιουργούν, με τη λειτουργία τους, τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους, αξία, όχι μόνο για τους μετόχους τους, αλλά και για τις κοινωνίες στις οποίες δραστηριοποιούνται. 4

5 Η ένταση του φαινομένου της βίας κατά των γυναικών, καθώς και οι πολύ σοβαρές επιπτώσεις, που αυτό επιφέρει σε επίπεδο κοινωνικής συνοχής, αλλά και σε επίπεδο οικονομικού αντικτύπου, αναδεικνύουν και την ευρύτερη ευθύνη των επιχειρήσεων να συμβάλλουν τόσο στην πρόληψη της βίας λόγω φύλου, όσο και στην προστασία των θυμάτων, που συνήθως αποτελούν τμήμα του ανθρώπινου δυναμικού τους. Παρ όλο που η ενδοοικογενειακή βία αφορά κυρίως την ιδιωτική ζωή μιας εργαζόμενης, ο ρόλος των επιχειρήσεων μπορεί να είναι καθοριστικός, είτε σε επίπεδο ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, είτε σε επίπεδο διάγνωσης του προβλήματος και υποστήριξης των γυναικών εργαζομένων τους που πέφτουν θύματα βίας. Στην παρούσα έκθεση παρουσιάζεται, κατ αρχήν συνοπτικά, η έκταση του φαινομένου στην Ελλάδα, αλλά και οι σχετικές πολιτικές που προωθούνται τα τελευταία χρόνια για την καταπολέμησή του, επισημαίνοντας και τα αντίστοιχα σημεία ή κενά, που αφορούν ιδιαίτερα το ρόλο των επιχειρήσεων. Στη συνέχεια η έκθεση παρουσιάζει τα επιμέρους πεδία, στα οποία θα μπορούσαν να δραστηριοποιηθούν οι επιχειρήσεις, συμβάλλοντας, έτσι, με τις πολιτικές τους εταιρικής υπευθυνότητας, στην καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και εστιάζοντας σε σχετικές πρωτοβουλίες και στις απαντήσεις, που οι ίδιες οι επιχειρήσεις έδωσαν, για το θέμα, σε σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε. Στο τελευταίο τμήμα παρουσιάζονται τα συμπεράσματα της έκθεσης, που στόχο έχει να κινητοποιήσει το ενδιαφέρον των ελληνικών επιχειρήσεων, ώστε να συμμετάσχουν ενεργά στις προσπάθειες για ευαισθητοποίηση και καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας κατά των γυναικών. 5

6 6

7 2 Ή αντιμετώπιση του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας κατά των γυναικών στην Ελλάδα. Η βία κατά των γυναικών και ειδικότερα η ενδοοικογενειακή, είναι παγκόσμιο φαινόμενο, που εκτός από παραβίση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συνιστά και έγκλημα με ιδιαίτερα ευρύ αντίκτυπο, που δεν επηρεάζει μόνο τα θύματα και τις οικογένειές τους, αλλά επιπρόσθετα έχει πολύ σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις, ενώ σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας αποτελεί πρόβλημα δημόσιας υγείας που έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας. Σε επίπεδο επιχειρήσεων ο αντίκτυπος αυτός γίνεται είτε άμεσα αντιληπτός, ως πρόβλημα που αφορά τις εργαζόμενές τους, είτε και έμμεσα, ως ένα ιδιαίτερα οξύ κοινωνικό ζήτημα, που πλήττει την ισότητα των φύλων και τα ανθρώπινα δικαιώματα και συνεπώς υποβαθμίζει την κοινωνική συνοχή και το κοινωνικό κεφάλαιο των χωρών ή περιοχών, όπου δραστηριοποιούνται οι επιχειρήσεις. Σύμφωνα με τους ορισμούς, που έχουν υιοθετηθεί διεθνώς, η ενδοικογενειακή βία κατά των γυναικών συνίσταται σε οποιαδήποτε βίαιη ενέργεια, που έχει ως αιτία το φύλο και λαμβάνει χώρα εντός του οικογενειακού, ή οικιακού περιβάλλοντος και διαπράτεται από πρώην ή τωρινούς συντρόφους, ενώ μπορεί να πάρει τη μορφή είτε σωματικής, είτε συναισθηματικής, είτε σεξουαλικής, είτε οικονομικής βίας και στην πράξη λειτουργεί ως μηχανισμός καθυπόταξης των γυναικών. Ο σχετικός Ελληνικός νόμος (Ν. 3500/2006) επίσης συμπεριλαμβάνει στις παράνομες πράξεις που διώκονται ποινικά, ως ενδοοικογενειακή βία, κάθε μορφή βίας, μη κάνοντας ουδεμία διάκριση μεταξύ απειλών, εξυβρίσεων, προσβολών της γενετήσιας ελευθερίας ή άλλων προσβολών της προσωπικότητας. Η βία κατά των γυναικών αποτελεί έκφανση της σχέσης εξουσίας των ανδρών εις βάρος των γυναικών και εμφανίζεται με πολλές παραλλαγές και σε διαφορετικές διαστάσεις. Στη διάσταση της που σχετίζεται με τη βία εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος ή της σχέσης μεταξύ συντρόφων και συγκατοίκων, η βία μπορεί να είναι σωματική, λεκτική, ψυχολογική, συναισθηματική, ή να έχει τη μορφή σεξουαλικού εξαναγκασμού ή παραμέλησης και εμφανίζεται σε όλες τις κοινωνικοοικονομικές τάξεις, ανεξαρτήτως μορφωτικού, επαγγελματικού ή κοινωνικού επιπέδου. Εκτός από τις πιο συνήθεις μορφές φυσικής, ψυχολογικής ή οικονομικής βίας μεταξύ συντρόφων, η βία μπορεί να εκφράζεται ακόμη και με παρενόχληση, μέσω επίμονης παρακολούθησης ή ακόμα και μέσω του διαδικτύου και των κοινωνικών μέσων δικτύωσης, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις (π.χ. πληθυσμοί που ακολουθούν τη μουσουλμανική σαρία) μπορεί να λάβει και θεσμικά χαρακτηριστικά. 7

8 2.1 Στοιχεία για την ενδοοικογενειακή βία κατά των γυναικών στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα δεν έχουν διεξαχθεί πολλές έρευνες για τη βία κατά των γυναικών (4) και ειδικότερα την ενδοοικογενειακή βία, με αποτέλεσμα τα διαθέσιμα ποσοτικά στοιχεία να είναι σχετικά περιορισμένα και να βασίζονται κυρίως στα στατιστικά, που συγκεντρώνονται από τις κλήσεις προς τις δομές προστασίας των θυμάτων γυναικών βίας και σε διεθνείς έρευνες που διεξήχθησαν σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Σύμφωνα με τη Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων μια στις τρεις γυναίκες θα πέσει κάποια στιγμή θύμα σωματικής, ψυχολογικής ή σεξουαλικής βίας από το σύντροφο της, ενώ το 20% περίπου των γυναικών θα πέσουν θύμα βιασμού ή απόπειρας βιασμού. Η έκταση του φαινομένου καταδεικνύεται και σε αντίστοιχη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, που διεξήχθη το 2010 (5), σύμφωνα με την οποία το 34% των ερωτώμενων στην Ελλάδα, δήλωσαν ότι γνωρίζουν μια γυναίκα στο οικογενειακό ή φιλικό τους περιβάλλον, που έχει υπάρξει θύμα ενδοοικογενειακής βίας, ενώ το 31% γνωρίζουν κάποιο θύτη ενδοοικογενειακής βίας. Πιο αναλυτικά είναι τα στοιχεία που προέρχονται από την έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που δημοσιεύτηκε το 2014 (6) και βασίστηκε σε συνεντεύξεις με ευρύ δείγμα γυναικών (42.000) σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Σύμφωνα με την έρευνα αυτή το 25% των γυναικών στην Ελλάδα έχουν υποστεί σωματική ή σεξουαλική βία μετά την ηλικία των 15 ετών από νυν ή από τέως σύντροφό τους ή από άλλο πρόσωπο, ενώ το μέσο ποσοστό για τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ είναι 33%. Το 19% των ερωτώμενων έχει υποστεί βία από το σύντροφό (τέως ή νυν), ενώ το 10% από μη συντρόφους. Ειδικότερα στο 10% των Ελληνίδων (8% ο αντίστοιχος μ.ό. στην ΕΕ) θύτης ήταν ο νυν σύντροφος και στο 17% ο τέως σύντροφος (26% στην ΕΕ-28). Σε ότι αφορά τη σωματική ή σεξουαλική βία, το 6% των γυναικών στην Ελλάδα (4% στην ΕΕ-28) δήλωσε ότι έχει υποστεί τέτοια κακοποίηση τους τελευταίους 12 μήνες πριν τη διενέργεια της έρευνας, ποσοστό που αναλύεται περαιτέρω σε 5% σε περιπτώσεις με θύτη νυν σύντροφο και 3% σε περιπτώσεις όπου ο θύτης ήταν τέως σύντροφος. Χαρακτηριστικό για την ύπαρξη στερεοτύπων, αλλά και του ψυχολογικού βάρους των θυμάτων βίας, είναι ότι μόλις το 14% των γυναικών θυμάτων βίας στην Ελλάδα (20% στην ΕΕ-28), δήλωσαν ότι το πιο σοβαρό περιστατικό βίας εναντίον τους από σύντροφό τους γνωστοποιήθηκε στην αστυνομία. Το αντίστοιχο ποσοστό για καταγγελίες περιστατικών βίας από μη συντρόφους ήταν επίσης σχετικά χαμηλό (17%). Τα κρούσματα άσκησης ψυχολογικής βίας μέσω απειλών, εκφοβισμού (bullying), συναισθηματικής κακοποίησης εμφανίζονται πιο δεδομένα στην ίδια έρευνα, όπου το 33% των γυναικών από Ελλάδα του δείγματος (43% στην ΕΕ 28) δηλώνει ότι έχουν υποστεί ψυχολογική κακοποίηση από σύντροφο τους, που αναλύεται σε 21% από νυν σύντροφό τους και 30% από τέως σύντροφο. (4) Στην Ελλάδα έχει διεξαχθεί μόνο μια επιδημιολογική έρευνα για την ενδοοικογενειακή βία το 2003 (Β. Αρτινοπούλου, Ι. Φαρσεδάκης, ό.π.) (5) (6) 8

9 Το 12% των γυναικών στην Ελλάδα δηλώνουν ότι έχουν υπάρξει θύμα επίμονης παρενοχλητικής παρακολούθησης (stalking) μετά την ηλικία των 15 ετών, αλλά μόνο το 8% έχουν καταγγείλει τα περιστατικά στις αστυνομικές αρχές. Τα αντίστοιχα μέσα ποσοστά στην ΕΕ 28 είναι 18% και 26%, στοιχείο που υπογραμμίζει επίσης το φόβο και την ευρεία ατιμωρησία των αντίστοιχων εγκλημάτων κατά της αξιοπρέπειας των γυναικών. Οι νέες μορφές ψυχολογικής βίας όπως η «κυβερνοπαρενόχληση» (cyberharassment) παρουσιάζουν επίσης ενδιαφέρον, λόγω της διεύρυνσης της χρήσης μέσων διαδικτυακής επικοινωνίας και κοινωνικής δικτύωσης. Σύμφωνα με την έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 8% των γυναικών στην Ελλάδα δήλωσαν ότι έχουν υποστεί παρενόχληση μέσω του διαδικτύου. Η ίδια έρευνα επιβεβαιώνει, επίσης, ότι η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί τη συνηθέστερη μορφή έμφυλης βίας και στην Ελλάδα, καθώς το 43% των ερωτώμενων (55% στην ΕΕ-28) δήλωσαν, ότι έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση, ενώ το 15% δήλωσε ότι κάτι τέτοιο έχει συμβεί τουλάχιστον μια φορά τους τελευταίους 12 μήνες πριν τη διεξαγωγή της έρευνας. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι μεταξύ των γυναικών αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης το ποσοστό όσων δηλώνουν θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης ανέρχεται σε 60%. Σύμφωνα με την έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, στην Ελλάδα το 93% θεωρούν ότι η οικογενειακή βία είναι απαράδεκτη και πρέπει να τιμωρείται πάντοτε διά νόμου, ποσοστό σχετικά υψηλότερο από όλα τα υπόλοιπα κράτη μέλη (84% στην ΕΕ -28) και μόνο 5% θεωρούν ότι δεν πρέπει πάντα να τιμωρείται. Από τα στοιχεία που συλλέγονται από τις γυναίκες που απευθύνονται τηλεφωνικώς στη γραμμή βοήθειας «SOS 15900» προκύπτουν επίσης κάποια συμπεράσματα σχετικά με τα χαρακτηριστικά των γυναικών θυμάτων βίας, που δείχνουν ότι το φαινόμενο πλήττει όλες τις γυναίκες, ανεξαρτήτως κοινωνικού, εκπαιδευτικού ή οικονομικού επιπέδου ή οικογενειακής κατάστασης. Έτσι το 48% των γυναικών, που προσφεύγουν στην τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης, είναι έγγαμες, 53% είναι ηλικίας ετών, το 71% Ελληνίδες και το 27% είναι γυναίκες μέτριας και καλής οικονομικής κατάστασης. Από τα ίδια στοιχεία προκύπτει, ότι σε ποσοστό που κυμαίνεται μεταξύ 28% και 31%, οι γυναίκες αυτές εργάζονται (και από αυτές περίπου το 12% είναι αυτοαπασχολούμενες), ενώ περίπου το 33% είναι άνεργες. Το στοιχείο αυτό καταδεικνύει, ότι τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας είναι στο μεγαλύτερο ποσοστό τους οικονομικά ενεργές και συνεπώς είναι πάρα πολύ πιθανό στις περισσότερες επιχειρήσεις, που απασχολούν προσωπικό, να υπάρχουν μεταξύ τους και εργαζόμενες, οι οποίες έχουν υποστεί κακοποίηση στο οικογενειακό τους περιβάλλον ή στο σπίτι τους. Πάντως σε καμία από τις προαναφερόμενες αναλύσεις, ή σε άλλη παρόμοια έρευνα, δεν υπάρχουν στοιχεία αναφορικά με τον αντίκτυπο στο χώρο εργασίας της κακοποίησης, που υφίστανται τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας. (7) Περισσότερα και αναλυτικότερα στοιχεία υπάρχουν στα δελτία τύπου της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων

10 2.2 Πολιτικές & Πρωτοβουλίες για Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας Κατά των Γυναικών. Σε συνέχεια της σύστασης του Συμβουλίου της Ευρώπης του 2002 για την προστασία των γυναικών από τη βία (8), αλλά και των σχετικών ανακοινώσεων και πρωτοβουλιών της ΕΕ (9), σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν στην Ελλάδα εξειδικευμένα προγράμματα για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, τα οποία συμπεριέλαβαν πληθώρα σχετικών δράσεων, οι οποίες συγχρηματοδοτήθηκαν από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ. Ειδικότερα την περίοδο στο πλαίσιο του άξονα δράσης των Εθνικών Προτεραιοτήτων Πολιτικής για την Ισότητα των Φύλων, η Γενική Γραμματεία Ισότητας υλοποίησε μια σειρά από δράσεις που στόχευαν στην καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και στην υποστήριξη των θυμάτων. Οι σχετικές δράσεις περιελάμβαναν την προώθηση ενός νέου νομοθετικού πλαισίου για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, την τεκμηρίωση των σχετικών πολιτικών μέσω ερευνών και μελετών για το φαινόμενο της έμφυλης βίας, τη συστηματική ενημέρωση και εκπαίδευση των εμπλεκομένων στην υποστήριξη των γυναικών θυμάτων βίας, την πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση για το θέμα της κοινής γνώμης και την ανάπτυξη και λειτουργία των πρώτων δομών και υπηρεσιών φιλοξενίας και υποστήριξης κακοποιημένων γυναικών. Το 2010 ξεκίνησε η υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου τετραετούς σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση του φαινομένου, το οποίο συγχρηματοδοτήθηκε επίσης από την ΕΕ στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ. Το «Εθνικό Πρόγραμμα για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών » ήταν τμήμα της εθνικής πολιτικής για την προώθηση της ισότητας των φύλων και εκτός από την ενδοοικογενειακή βία αφορούσε όλες τις μορφές έμφυλης βίας, όπως τη σεξουαλική παρενόχληση και την εμπορία γυναικών (8) Συμβούλιο της Ευρώπης, «The Protection of Women Against Violence. Σύσταση Rec(2002) of the Committee of Ministers to Member States on the Protection of Women Against Violence», Υιοθετήθηκε στις 30 Απριλίου

11 με στόχο τη σεξουαλική εκμετάλλευση (trafficking). Το συγκεκριμένο σχέδιο έδωσε έμφαση στη δημιουργία και ανάπτυξη δομών σε όλη τη χώρα για την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών. Σε συνεργασία με οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οποίοι ανέπτυξαν δομές σε τοπικό επίπεδο, δημιουργήθηκε ένα ολοκληρωμένο δίκτυο 61 δομών συμβουλευτικής και φιλοξενίας γυναικών θυμάτων βίας, από τις οποίες οι 21 είναι ξενώνες φιλοξενίας κακοποιημένων γυναικών. Μέσα από τη λειτουργία των συμβουλευτικών κέντρων οργανώθηκε η παροχή στα θύματα ψυχοκοινωνικής στήριξης, νομικής υποστήριξης, συμβουλευτικής απασχόλησης & επιχειρηματικότητας, καθώς και συμβουλευτικής σεξουαλικής / αναπαραγωγικής υγείας. Παράλληλα, λειτούργησε σε διαρκή βάση (24/365) η τηλεφωνική γραμμή SOS και η ηλεκτρονική διεύθυνση sos15900@isotita.gr, που παρέχουν ψυχολογική υποστήριξη και καθοδήγηση σε κακοποιημένες γυναίκες. Παράλληλα, σε συνεργασία και με Δικηγορικούς Συλλόγους οργανώθηκε η παροχή δωρεάν νομικής βοήθειας σε γυναίκες θύματα βίας, ενώ αναπτύχθηκαν μια σειρά από κατάλληλα εργαλεία για την εκπαίδευση και ενημέρωση των στελεχών των δομών υποστήριξης των θυμάτων. Τέλος, σε επίπεδο ευαισθητοποίησης σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν ενημερωτικές καμπάνιες, που περιέλαβαν και επικοινωνία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, εκπαιδευτικές δράσεις και ενέργειες δικτύωσης και ενημέρωσης φορέων, που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών. Παρά το γεγονός ότι τα συγκεκριμένα σχέδια δράσης καλύψανε ένα αρκετά μεγάλο εύρος παρεμβάσεων και εμπλεκομένων φορέων, με την εξαίρεση ίσως του θέματος της σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας, δεν περιείχαν κάποιες δράσεις που να αφορούν ή να εντάσσουν ειδικότερα τις επιχειρήσεις στην προσπάθεια αντιμετώπισης του φαινομένου της έμφυλης βίας. (9) Commission s Strategy for Equality between Women and Men

12 2.3 Το θεσμικό πλαίσιο για την ενδοοικογενειακή βία και τη βία κατά των γυναικών Η νομική αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας στην Ελλάδα καλύπτεται από ένα πλέγμα γενικών διατάξεων του Ποινικού Κώδικα και του Συντάγματος και ειδικότερων νομοθετημάτων, τα οποία έχουν θεσπιστεί μετά το 2000, ακολουθώντας τις διεθνείς τάσεις, που απέκτησαν και θεσμικό υπόβαθρο μετά τη δεκαετία του 1990 για την αναγνώριση των δικαιωμάτων της γυναίκας και την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών, ως εγκλήματος που πλήττει ανθρώπινα δικαιώματα. Σε συνταγματικό επίπεδο η ισότητα των φύλων κατοχυρώνεται ρητά στο άρθρο 4 παρ. 2 του Συντάγματος, το οποίο αφενός επιβάλλει την παροχή ίσων ευκαιριών και στα δύο φύλα και αφετέρου απαγορεύει τις διακρίσεις σε δικαιώματα και υποχρεώσεις. Επιπλέον το άρθρο 2 του Συντάγματος επιτάσσει ως πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας την προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ενώ το άρθρο 21 παρ. 1 θέτει την προστασία της οικογένειας υπό την προστασία του κράτους. Από το συνδυασμό αυτών των διατάξεων προκύπτει, ότι η άσκηση βίας κατά των γυναικών και ειδικότερα η ενδοοικογενειακή βία αντίκειται στο Σύνταγμα, καθώς θίγει θεμελιώδες δικαίωμα της γυναίκας, υποβαθμίζει τη θέση της στην οικογένεια και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς της και διευρύνει τις ανισότητες μεταξύ των φύλων. Ωστόσο, ο Νόμος 3500 του 2006 ρύθμισε, με πιο συγκεκριμένο και αυστηρό τρόπο, τη βία εντός της οικογένειας, απαγορεύοντας κατ αρχήν κάθε μορφή άσκησης βίας μεταξύ μελών της οικογένειας, θεωρώντας ως βία όχι μόνο τις σωματικές βλάβες (ελαφρές ή επικίνδυνες), αλλά και τις απειλές που προκαλούν τρόμο ή ανησυχία ή απομόνωση του θύματος, ή προσβολή της αξιοπρέπειας, ενώ τιμωρείται και ο βιασμός μέσα στο γάμο, όπως και η προσβολή της αξιοπρέπειας της γυναίκας με λόγια ή πράξεις που ανάγονται στη γενετήσια ζωή. Επίσης οι διατάξεις του Ν. 3500/2006 προστατεύουν και τους τέως συζύγους και τους μόνιμους συντρόφους με τα τέκνα τους, εφόσον αυτά συνοικούν μαζί τους. Η δίωξη μάλιστα για τα αδικήματα αυτά γίνεται αυτεπαγγέλτως από τις αρμόδιες δικαστικές αρχές, χωρίς να απαιτείται έγκληση του θύματος. 12

13 Μια καινοτομία για το Ελληνικό ποινικό δίκαιο, που εισήχθη με το Νόμο αυτό είναι η διαδικασία της ποινικής διαμεσολάβησης, ως εναλλακτική της ποινικής δίωξης στις περιπτώσεις, όπου ο δράστης δεχθεί να παρακολουθήσει ειδικό συμβουλευτικό θεραπευτικό πρόγραμμα και να αναλάβει δεσμεύσεις για τη μη επανάληψη των πράξεων του και για την αποκατάσταση των συνεπειών των πράξεων του και το θύμα συναινέσει στη διαδικασία αυτή. Επίσης, ο Νόμος για την ενδοοικογενειακή βία περιέχει διατάξεις για την υλική και ηθική υποστήριξη των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας από τις αρμόδιες αρχές, και τις κοινωνικές υπηρεσίες σε εθνικό και σε τοπικό επίπεδο, ενώ επιτάσσει στις αρχές που επιλαμβάνονται υποθέσεων ενδοοικογενειακής βίας, την τήρηση εχεμύθειας ως προς τα περιστατικά και τα στοιχεία των θυμάτων. Σημειώνεται, ότι στο Νόμο δεν υπάρχει σχετική πρόβλεψη για την υποχρέωση υποστήριξης των θυμάτων στο χώρο εργασίας τους ή από τους εργοδότες τους. Με το νόμο 3488 /2006 «Εφαρμογή της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης», ενσωματώθηκε στο Ελληνικό δίκαιο η Οδηγία 73/2002, όπως αυτή αντικαταστάθηκε από την Οδηγία 54/2006 της ΕΕ και αντιμετωπίστηκε για πρώτη φορά ολοκληρωμένα στο ποινικό δίκαιο το ζήτημα της σεξουαλικής παρενόχλησης, καθιερώνοντας ευθύνη των εργοδοτών και αποζημίωση των θυμάτων παρενόχλησης για την ηθική τους βλάβη. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η πρόβλεψη του νόμου για την αντιστροφή τους βάρους της απόδειξης, δηλαδή, για το ότι ο εργοδότης είναι αυτός που πρέπει να αποδείξει, ότι δεν συνέβη παρενόχληση έπειτα από σχετική καταγγελία. Επίσης με το νόμο 3386/2005 «Είσοδος, διαμονή και κοινωνική ένταξη υπηκόων τρίτων χωρών στην ελληνική επικράτεια» προβλέφθηκε η δυνατότητα παραχώρησης αυτοτελούς προσωρινής άδειας διαμονής θυμάτων οικογενειακής βίας υπηκόων τρίτων χωρών, που διαφορετικά θα ήταν απολύτως εξαρτημένα ως προς την παραμονή τους στη χώρα (και άρα απροστάτευτα) από την άδεια που είχε αρχικώς δοθεί συνήθως στο σύζυγο, ο οποίος μπορεί να είναι και ο θύτης σε αντίστοιχες περιπτώσεις. Πέρα πάντως από τα ειδικά αυτά νομοθετήματα, που τιμωρούν διάφορες μορφές βίας με θύματα γυναίκες, με την προϋπόθεση πάντα ότι τα περιστατικά αυτά θα καταγγέλλονται ή θα γνωστοποιούνται στις αρχές, η βία κατά των γυναικών εμπίπτει ως έγκλημα και στις γενικές διατάξεις του Ποινικού Κώδικα, που αφορούν τα εγκλήματα κατά της Γενετήσιας Ελευθερίας και τα εγκλήματα Οικονομικής Εκμετάλλευση της Γενετήσιας Ζωής. 13

14 2.4 Πολιτικές που στοχεύουν στην προώθηση της συμμετοχής των επιχειρήσεων στην πρόληψη της βίας κατά των γυναικών και στην προστασία και επανένταξη των θυμάτων. Μέχρι σήμερα δεν έχουν σχεδιαστεί ή εφαρμοστεί στην Ελλάδα παρεμβάσεις, που στοχεύουν ειδικά στην δραστηριοποίηση των επιχειρήσεων για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών. Γενικώς, τόσο από την πλευρά της πολιτείας, όσο και από την πλευρά των ίδιων των επιχειρήσεων το ζήτημα αυτό, με την εξαίρεση ίσως της σεξουαλικής παρενόχλησης στους χώρους εργασίας, θεωρείται ότι δεν εμπίπτει στα πεδία ενασχόλησης των επιχειρήσεων ως οικονομικών παραγόντων και ως εταιρικών πολιτών. Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων η πρόληψη και η καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών στην Ελλάδα αποτελεί αντικείμενο, κυρίως, κρατικών παρεμβάσεων και δράσης μη κυβερνητικών οργανώσεων και κοινωνικών κινημάτων. Εξαίρεση, στα παραπάνω αποτελεί η προώθηση συνεργασίας της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων με το Ελληνικό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (Δίκτυο ΕΚΕ), μέσω της υπογραφής δύο κατά σειρά Πρωτοκόλλων Συνεργασίας. Το πρώτο συνήφθη το Φεβρουάριο του 2006 και το δεύτερο, τριετούς διάρκειας, στις 31 Μαρτίου Με τις πρωτοβουλίες αυτές επιδιώκονταν η άρση των στερεοτύπων για το φύλο και τους έμφυλους κοινωνικούς ρόλους, έτσι ώστε μέσω της εμπέδωσης ισότητας ευκαιριών μεταξύ ανδρών και γυναικών, αρχής δηλαδή που αποτελεί σημαντικό παραγωγικό συντελεστή, να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και να τονωθεί η απασχόληση και η βιώσιμη ανάπτυξη. Μέσω της πρωτοβουλίας αυτής το Ελληνικό Δίκτυο ΕΚΕ δεσμεύτηκε στην προώθηση δράσεων ευαισθητοποίησης των επιχειρήσεων μελών του, οι οποίες συμβάλλουν στην εφαρμογή της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών στο χώρο εργασίας. Στις σχετικές δράσεις, που περιλαμβάνονταν στο Πρωτόκολλο Συνεργασίας, αναφέρονταν και η πρόληψη και καταπολέμηση της σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας, αλλά και η ευνοϊκή αντιμετώπιση αδειών διακοπής της σταδιοδρομίας, καθώς και η οργάνωση προγραμμάτων επανένταξης στην επιχείρηση μετά από μακρά απουσία, που κάποιες φορές αποτελούν αναγκαία μέτρα και για την υποστήριξη και επανένταξη κακοποιημένων γυναικών. Τέλος, στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ότι στην Εθνική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας του 1993 αναφέρθηκε για πρώτη φορά το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης, ως ζήτημα στο οποίο συνδικάτα και εργοδοτικές οργανώσεις δεσμεύτηκαν από κοινού να δείξουν μηδενική ανοχή, ενώ αντίστοιχη πρόβλεψη υπήρξε και σε επόμενες συλλογικές συμβάσεις εργασίας, χωρίς όμως μέχρι σήμερα να έχουν γνωστοποιηθεί κάποιες ειδικές δράσεις, οι οποίες να έχουν έμπρακτα εκφράσει αυτή τη δέσμευση. 14

15 2.5 Φορείς που δραστηριοποιούνται στη αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών. Τον κύριο ρόλο στην προώθηση παρεμβάσεων καταπολέμησης της ενδοοικογενειακής βίας και της βίας κατά των γυναικών στην Ελλάδα, έχει κυρίως το Κράτος μέσω της πολιτικής που εφαρμόζεται από τη Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων, η οποία υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης. Η Γενική Γραμματεία έχει την επιτελική ευθύνη για το σχεδιασμό των σχετικών προγραμμάτων και την προώθηση και το συντονισμό νομοθετικών παρεμβάσεων για το θέμα της βίας κατά των γυναικών, μέσω και άλλων αρμόδιων υπηρεσιών που εμπλέκονται είτε άμεσα (π.χ. Ελληνική Αστυνομία, Υπουργείο Δικαιοσύνης, Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης), είτε έμμεσα στην εφαρμογή των σχετικών μέτρων καταπολέμησης της βίας κατά των γυναικών. Σε επίπεδο τεκμηρίωσης και παροχής ενημέρωσης, συμβολή στην εφαρμογή των σχετικών πολιτικών έχει το Κέντρο Ερευνών Θεμάτων Ισότητας, ενώ τα τελευταία χρόνια ένα σημαντικό τμήμα των πολιτικών αυτών και ιδιαίτερα των παρεμβάσεων για την υποστήριξη των κακοποιημένων γυναικών υλοποιείται μέσω των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι οποίοι λειτουργούν δομές συμβουλευτικής και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και ξενώνες φιλοξενίας γυναικών θυμάτων βίας. Τέλος, σημαντικό ρόλο στην υλοποίηση σχετικών δράσεων διαδραματίζουν μια σειρά μη κυβερνητικές οργανώσεις (σύλλογοι γυναικών, σωματεία, φεμινιστικές πρωτοβουλίες, δίκτυα, γυναικεία τμήματα συνδικαλιστικών οργανώσεων και επιστημονικοί φορείς) που έχουν πρωτοστατήσει σε σχετικές καμπάνιες ευαισθητοποίησης και οι οποίες υλοποιούν, με επιτυχία, συναφείς δράσεις που χρηματοδοτούνται από εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους. Ενδεικτικά αναφέρονται το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας, η οργάνωση W.I.N. Hellas, η οργάνωση ΔΙΟΤΙΜΑ Κέντρο Γυναικείων Μελετών και η Φεμινιστική Πρωτοβουλία για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών. Ορισμένες από τις επιχειρήσεις μέλη του Ελληνικού Δικτύου ΕΚΕ έχουν συνεργαστεί και έχουν ενισχύσει τις δράσεις καταπολέμησης της βίας κατά γυναικών, που υλοποιούνται από φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης και μη κυβερνητικές οργανώσεις. 15

16 16

17 3 Επιχειρήσεις και ενδοοικογενειακή βία κατά των γυναικών. Στο παρόν τμήμα της έκθεσης παρουσιάζονται τα πορίσματα από την έρευνα που διενεργήθηκε το 2015 σε μεγάλες κυρίως επιχειρήσεις, μέλη του Ελληνικού Δικτύου για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, καταγράφοντας τις απόψεις τους για τη βία κατά των γυναικών, αλλά και τις σχετικές πρωτοβουλίες τους και τους τρόπους με τους οποίους, είτε αντιμετωπίζουν οι ίδιες το θέμα σε επίπεδο επιχείρησης, είτε συμβάλλουν σε προσπάθειες άλλων φορέων. Θα πρέπει να σημειωθεί εντούτοις, ότι η πλειονότητα των επιχειρήσεων στις οποίες απευθυνθήκαμε για να απαντήσουν στο ερωτηματολόγιο της έρευνας, εξέφρασαν απροθυμία, σημειώνοντας, ότι το συγκεκριμένο θέμα δεν αφορά τη δραστηριότητα τους και τις πολιτικές διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού τους και εταιρικής υπευθυνότητας. Το στοιχείο αυτό είναι ενδεικτικό της κρατούσας σήμερα άποψης μεταξύ των στελεχών επιχειρήσεων, ότι η ενδοοικογενειακή βία ακόμη κι εάν πράγματι αποτελεί υπαρκτό πρόβλημα, δεν εμπίπτει στα πεδία εκείνα, που η επιχείρηση μπορεί να έχει ένα ουσιαστικό κοινωνικό αντίκτυπο, αναβαθμίζοντας ταυτόχρονα το ανθρώπινο δυναμικό της και βελτιώνοντας γενικά την επίδοση της σε ό,τι αφορά την παραγωγικότητά του. 17

18 3.1 Πως αντιλαμβάνονται το θέμα της βίας κατά των γυναικών οι επιχειρήσεις και ποιο ρόλο θεωρούν ότι έχουν στην αντιμετώπιση του. Οι εκπρόσωποι των επιχειρήσεων, που συμμετείχαν στην έρευνα αντιλαμβάνονται με εννοιολογικά ορθό και ευρύ τρόπο τη βία κατά των γυναικών και αναγνωρίζουν ότι αυτή αφορά όλες τις μορφές της (σωματική, λεκτική, ψυχολογική κλπ.), όπως ασκείται σε διάφορα περιβάλλοντα εντός και εκτός του εργασιακού χώρου. Οι επιχειρήσεις σημειώνουν ότι το θέμα της βίας αφορά τις εταιρικές πολιτικές ισότητας των φύλων, τις οποίες εφαρμόζουν και στις οποίες δίνουν ιδιαίτερη έμφαση σε ότι αφορά τη μη ύπαρξη διακρίσεων στην πρόσληψη και εξέλιξη των εργαζομένων. Επίσης, οι συμμετέχοντες στην έρευνα σημείωσαν και τη συνάρτηση του θέματος με τις εταιρικές αξίες, που, ούτως ή άλλως, καθορίζουν την εταιρική υπευθυνότητα και το βαθμό στον οποίον οι ίδιες οι επιχειρήσεις αντιλαμβάνονται το ρόλο τους ως εταιρικοί πολίτες, συνεισφέροντας στην επίτευξη θετικής αλλαγής σε κρίσιμα κοινωνικοοικονομικά θέματα, όπως αυτό της έμφυλης βίας. Αναφέρθηκε όμως από εκπρόσωπο μεγάλης επιχείρησης, ότι η εμπλοκή των επιχειρήσεων δεν υπαγορεύεται από κάποιου είδους νόρμα, καθώς η βία κατά των γυναικών καταπατά θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, οπότε για μια επιχείρηση που λειτουργεί αρμονικά με τον κοινωνικό της περίγυρο, είναι αυτονόητη υποχρέωσή της, η ενασχόληση με το θέμα αυτό. Στην έρευνα καταγράφηκε η συνειδητοποίηση από πλευράς επιχειρήσεων ότι το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών παρουσιάζει σημαντική έξαρση τα τελευταία χρόνια και ότι αφορά σημαντικά τμήματα του πληθυσμού, ενώ επισημάνθηκε και η επιρροή που μπορεί να έχει το φαινόμενο αυτό και στο πεδίο των εργασιακών δικαιωμάτων και συνθηκών. Κάποιοι από τους ερωτώμενους θεωρούν ότι η συμβολή των επιχειρήσεων στην αντιμετώπιση του φαινομένου, μπορεί να είναι κυρίως έμμεση, μέσω συμμετοχής των επιχειρήσεων σε πρωτοβουλίες και δράσεις, που αναλαμβάνονται από φορείς, οι οποίοι κατά κύριο λόγο ασχολούνται με συναφή θέματα και λιγότερο μέσω άμεσων ενεργειών, που εστιάζουν στο εσωτερικό της επιχείρησης. Είναι γεγονός, ότι όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενα τμήματα της έκθεσης ούτε το συναφές θεσμικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, αλλά ούτε και τα αντίστοιχα προγράμματα και πολιτικές, που έχουν προωθηθεί τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, συμπεριλαμβάνουν ή ενσωματώνουν τις επιχειρήσεις στο πεδίο εφαρμογής τους. Το γεγονός αυτό έχει αντίκτυπο και στην αντίληψη των επιχειρήσεων για το ρόλο τους στην αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού, καθώς συνήθως δεν εκλαμβάνεται ως εγκληματική πράξη με σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις, ακόμη και στο επίπεδο του χώρου εργασίας, που απαιτεί ενεργητικές πολιτικές πρόληψης και υποστήριξης των θυμάτων εργαζομένων. Για τις περισσότερες επιχειρήσεις, που συμμετείχαν στην έρευνα, ο ρόλος τους στα θέματα καταπολέμησης της βίας κατά των γυναικών, εκλαμβάνεται ως επικουρικός ή συμπληρωματικός, δικαιολογώντας μάλιστα αυτή τη στάση τους, λόγω της εκλαμβανόμενης αδυναμίας πιο ενεργούς παρέμβασής τους σε περιστατικά που εμπίπτουν στον προσωπικό - οικογενειακό βίο των εργαζομένων τους. 18

19 3.2 Δράσεις και πολιτικές των επιχειρήσεων για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών και την ανακούφιση των θυμάτων. Οι περισσότερες από τις επιχειρήσεις που συμμετείχαν στην έρευνα, αλλά και από όσες προσεγγίστηκαν αρχικώς και αρνήθηκαν να συμμετάσχουν, δεν είχαν να επιδείξουν συστηματική ενασχόληση, ή πρωτοβουλίες ειδικά επικεντρωμένες στην πρόληψη της ενδοοικογενειακής βίας και στην υποστήριξη των θυμάτων. Σε επόμενο τμήμα της έκθεσης παρουσιάζονται αναλυτικά οι πιο χαρακτηριστικές καλές πρακτικές Ελληνικών επιχειρήσεων για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών. Ωστόσο, σε γενικές γραμμές οι δράσεις που καταγράφηκαν μέσω της έρευνας χωρίζονται σε δυο κατηγορίες: A. Σε αυτές που αναπτύσσονται εντός του εργασιακού περιβάλλοντος. B. Σε όσες σχετίζονται με τη προώθηση ή τη συμβολή των επιχειρήσεων στην υλοποίηση δράσεων ευρύτερου βεληνεκούς, που αφορούν γενικότερα την αντιμετώπιση του φαινομένου της βίας κατά των γυναικών. Οι περιπτώσεις της πρώτης κατηγορίας είναι σαφώς λιγότερες και ένας από τους λόγους που αναφέρθηκαν ως αιτία για αυτήν την υστέρηση, είναι ο μη εντοπισμός περιστατικών ή θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας κατά των γυναικών από τους εργοδότες. Παρ όλα αυτά οι συμμετέχοντες στην έρευνα θεωρούν ότι κάθε επιχείρηση θα μπορούσε να αναλάβει θετική δράση ανάλογου περιεχομένου. Εκτός από τις πρωτοβουλίες γενικότερης υποστήριξης των γυναικών εργαζομένων στην κατεύθυνση συμφιλίωσης εργασιακού και προσωπικού βίου και της απαγόρευσης οποιωνδήποτε διακρίσεων στη βάση του φύλου, που προωθούνται από αρκετές επιχειρήσεις, σε κάποιες από αυτές καταγράφονται και ρητές αναφορές στο θέμα της βίας στους σχετικούς εσωτερικούς κανονισμούς ή κώδικες δεοντολογίας. Ειδικότερα, αναφέρθηκαν περιπτώσεις όπου η βία κατά των γυναικών καταδικάζεται ρητώς σε εσωτερικά κείμενα όπως οι «οδηγοί ηθικής επιχειρηματικής συμπεριφοράς», οι «οδηγίες για το σεβασμό στον εργασιακό χώρο» και οι κώδικες δεοντολογίας. Η αναφορά πάντως στους εσωτερικούς κώδικες συνηθέστερα σχετίζεται με τη σεξουαλική βία και τις διαδικασίες καταγγελίας και διερεύνησης τέτοιων περιστατικών με θύματα εργαζόμενες της επιχείρησης. Τέλος, καταγράφηκε η περίπτωση επιχείρησης που έχει θεσπίσει στο εσωτερικό της διαδικασία και διαμορφωμένο σύστημα εμπιστευτικής αναφοράς (whistle blowing) σε στελέχη της Γενικής Διεύθυνσης Νομικών και Εταιρικών θεμάτων, περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης ή βίας κατά γυναικών εργαζομένων, ώστε να διασφαλιστεί με αυτόν τον τρόπο η εχεμύθεια και η προστασία της εργαζόμενης, που προβαίνει σε καταγγελία. 19

20 Σε μια τουλάχιστον περίπτωση αναφέρθηκε η δυνατότητα των επιχειρήσεων να ενημερώνουν το προσωπικό τους, μέσω στοχευμένης επικοινωνίας και σε συνεργασία, ενδεχομένως, με οργανώσεις που ασχολούνται με το θέμα της βίας κατά των γυναικών, προτρέποντας επίσης τα θύματα που εργάζονται σε αυτές να απευθυνθούν για βοήθεια σε ειδικές για το σκοπό αυτό δομές. Επίσης, σε ότι αφορά την υποστήριξη των θυμάτων βίας, αναφέρθηκε η δυνατότητα των επιχειρήσεων να κάνουν θετικές διακρίσεις υπέρ τους, στην περίπτωση προσλήψεων, προσφέροντας θέσεις εργασίας και συμβάλλοντας έτσι στην κοινωνική επανένταξη των κακοποιημένων γυναικών, ενώ καταγράφηκε και μια επιχείρηση, η οποία έχει βοηθήσει με αυτόν τον τρόπο γυναίκες θύματα traicking. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αντίστοιχη νομική υποχρέωση υπάρχει στην Ελλάδα για τις πολύ μεγάλες επιχειρήσεις και για συγκεκριμένες ομάδες κοινωνικά αποκλεισμένων ή μειονεκτούντων ατόμων, όπως τα άτομα με αναπηρία, ωστόσο στη σχετική νομοθεσία για τη βία κατά των γυναικών δεν έχει εισαχθεί μέχρι σήμερα κάποια αντίστοιχη διάταξη, οπότε το ζήτημα εναπόκειται αποκλειστικά στην ευαισθησία και κοινωνική ευθύνη των εργοδοτών. Από άλλη επιχείρηση αναφέρθηκε η λειτουργία κοινωνικής υπηρεσίας εντός της επιχείρησης, που μεταξύ άλλων συνδράμει με εξειδικευμένη συμβουλευτική υποστήριξη εργαζόμενες θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Στη δεύτερη κατηγορία δράσεων καταγράφηκαν ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες που αφορούσαν κυρίως συνεργασίες, τις οποίες ανέπτυξαν συγκεκριμένες επιχειρήσεις με φορείς που ασχολούνται συστηματικά με την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, με σκοπό να διαδώσουν όσο το δυνατόν ευρύτερα το μήνυμα για καταδίκη της μορφής αυτής βίας και για να υποστηρίξουν με υλικά και άλλα μέσα δομές και πρωτοβουλίες υποστήριξης γυναικών θυμάτων βίας. Στο πλαίσιο αυτό, αναφέρθηκαν καμπάνιες, που συνδέθηκαν ακόμα και με τη μάρκα ή τα προϊόντα της επιχείρησης, ενημερώνοντας και προσελκύοντας και τους πελάτες της στην καταδίκη της βίας κατά των γυναικών. Επίσης υλοποιήθηκαν καμπάνιες για ειδικά ακροατήρια, όπως οι νέοι και οι μαθητές και υποστηρίχθηκε η συγκέντρωση χρημάτων από το κοινό για να διατεθούν στον αγώνα για την εξάλειψη διαφόρων μορφών έμφυλης βίας. Τέλος, στο πλαίσιο πρωτοβουλιών κοινωνικής δράσης και ενίσχυσης του τοπικού κοινωνικού κεφαλαίου των περιοχών που δραστηριοποιείται, άλλη επιχείρηση προχώρησε στην οικονομική και υλική ενίσχυση δομών και προγραμμάτων υποστήριξης κακοποιημένων γυναικών, που λειτουργούν από οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και κοινωνικούς φορείς της περιοχής. 20

21 3.3 Εμπόδια και όρια στη δραστηριοποίηση των επιχειρήσεων για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών. Το σημαντικότερο εμπόδιο για την άμεση, εντός του εργασιακού χώρου, ενασχόληση των επιχειρήσεων με την ενδοοικογενειακή βία, που σημειώθηκε από τους συμμετέχοντες στην έρευνα, σχετίζεται με την ευαίσθητη, για την προσωπική ζωή της εργαζόμενης, διάσταση του προβλήματος και το δισταγμό που υπάρχει, από πλευράς των επιχειρήσεων, να εμπλακούν σε ζητήματα που ανάγονται στην ιδιωτική σφαίρα. Όπως επισημάνθηκε, από τους ερωτώμενους, είναι συχνά δύσκολο τα ίδια τα θύματα να παραδεχθούν ανοικτά ή να κοινοποιήσουν σε εργοδότες και συναδέλφους την βία που έχουν υποστεί από κάποιο σύντροφό τους ή άλλο μέλος του περιβάλλοντός τους. Ωστόσο, αναγνωρίζεται ότι αποτελεί μια ιδιαίτερη πρόκληση για τις επιχειρήσεις να μπορέσουν εντός του εργασιακού περιβάλλοντος, να επικοινωνήσουν με τις εργαζόμενες και εργαζόμενούς τους για παρόμοια περιστατικά. Εκτός από το φόβο των θυμάτων, ορισμένοι εκπρόσωποι επιχειρήσεων, δήλωσαν ότι κατά κανόνα παρεμποδίζεται η άμεση εμπλοκή τους σε αντίστοιχα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, με την ιδιότητα του εργοδότη, επειδή αφενός δεν γνωρίζουν τις «προσωπικές υποθέσεις» των εργαζομένων και αφετέρου, ακόμη και εάν τις γνώριζαν, δεν έχουν το δικαίωμα να εμπλέκονται σε αυτές. Αναφέρθηκε μάλιστα, ότι εφόσον αναφερθεί κάποιο παρόμοιο περιστατικό η ασφαλής νομικά λύση είναι η παραπομπή του θύματος στις αρμόδιες αστυνομικές και λοιπές δημόσιες αρχές. Αναγνωρίζουν επίσης, ότι δυνατότητα εμπλοκής τους υπάρχει μόνο εάν το περιστατικό γνωστοποιηθεί στον εργοδότη με πρωτοβουλία του ίδιου του θύματος. Στις περιπτώσεις αυτές γίνεται δεκτό ότι η επιχείρηση μπορεί είτε άμεσα να συνδράμει (συμβουλευτικά ή και οικονομικά εάν χρειάζεται) την εργαζόμενη, είτε έμμεσα να την καθοδηγήσει, ώστε αυτή να απευθυνθεί σε φορείς και ειδικούς για το χειρισμό ανάλογων περιστατικών. Από μια επιχείρηση αναφέρθηκε ως εμπόδιο για την ενασχόληση στον εργασιακό χώρο με τα θέματα βίας κατά των γυναικών, η απουσία τμημάτων Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης ή κοινωνικών υπηρεσιών εντός της επιχείρησης, καθώς κατά τεκμήριο μόνο οι αντίστοιχες δομές έχουν τη γνώση ή τη διαθεσιμότητα να παρέμβουν με αποτελεσματικότητα σε τέτοιες περιπτώσεις. Άλλη επιχείρηση η οποία επίσης έχει επιδείξει σχετική δραστηριότητα επεσήμανε ότι η άγνοια για τις επιπτώσεις της ενδοοικογενειακής βίας κατά των γυναικών στο επίπεδο των χώρων εργασίας και της παραγωγικότητας των εργαζομένων καθιστά δύσκολη ή εντελώς συμπτωματική την ανάληψη στοχευμένης δράσης για το θέμα από πλευράς επιχειρήσεων. Επίσης, ειδική αναφορά έγινε στην τρέχουσα δυσχερή οικονομική κατάσταση, που, για αρκετές επιχειρήσεις, συνεπάγεται και μείωση των διαθέσιμων πόρων, τους οποίους μπορούν να διαθέσουν για κοινωνικές δράσεις, καμπάνιες ευαισθητοποίησης και άλλες αντίστοιχες δράσεις, που θα μπορούσαν να συμβάλλουν θετικά στην αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών. 21

22 22

23 4 Καλές πρακτικές καταπολέμησης της βίας κατά των γυναικών με τη συνδρομή επιχειρήσεων. Στο τμήμα αυτό της έκθεσης παρουσιάζονται πρωτοβουλίες Ελληνικών επιχειρήσεων για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, που αποτυπώθηκαν στο πλαίσιο της έρευνας και χαρακτηρίζονται ως καλές πρακτικές, με την έννοια της συνάφειας με το θέμα, της δυνατότητάς τους να αναπαραχθούν ή να υιοθετηθούν και από άλλες επιχειρήσεις και του θετικού αντικτύπου που είχαν στην καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και των συνεπειών της. Εντοπισμός και υποστήριξη εργαζομένων θυμάτων βίας. Ευαισθητοποίηση πελατών, συνεργατών και της ευρύτερης κοινωνίας για τη βία κατά των γυναικών. Κοινωνική συνεισφορά και ανάπτυξη συνεργασιών για τη φιλοξενία και υποστήριξη κακοποιημένων γυναικών. 23

24 Εντοπισμός και υποστήριξη εργαζομένων θυμάτων βίας. Η εταιρεία ΑΒ Βασιλόπουλος, που διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα δίκτυα καταστημάτων super markets στη χώρα και απασχολεί περίπου εργαζόμενους, ήταν αφενός από τις επιχειρήσεις που δήλωσε στην έρευνα ότι έχει εντοπίσει περιστατικά κακοποιημένων γυναικών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας μεταξύ του προσωπικού της και αφετέρου παρέχει σε αυτές τις εργαζόμενες εξειδικευμένη καθοδήγηση και υποστήριξη. Η επιχείρηση διαθέτει κατ αρχήν οργανωμένη κοινωνική υπηρεσία, στελεχωμένη από εξειδικευμένα στελέχη (κοινωνική λειτουργό και ψυχολόγο), που μπορεί να επιληφθεί και να χειριστεί κατάλληλα με παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης και καθοδήγησης περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Σε ότι αφορά τη διάγνωση του φαινομένου και των εργαζομένων που αντιμετωπίζουν παρόμοιο πρόβλημα, η εταιρεία ανέφερε ότι η Κοινωνική της Υπηρεσία επιλαμβάνεται, είτε όταν οι ίδιες οι εργαζόμενες αναζητούν βοήθεια σε αυτήν, είτε όταν υπάρχουν χαρακτηριστικές ενδείξεις για την ύπαρξη τέτοιων κρουσμάτων. Ως χαρακτηριστικές ενδείξεις αναφέρθηκαν οι εμφανείς σωματικές κακώσεις σε συνδυασμό με απουσίες από την εργασία και την τάση αποξένωσης των εργαζομένων αυτών και γενικότερα η επιβαρυμένη ψυχολογική κατάσταση. Επίσης, η εταιρεία λειτουργεί μια 24ώρη Τηλεφωνική Γραμμή Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης, μέσω της οποίας όλοι οι εργαζόμενοι μπορούν να αναζητήσουν συνδρομή από επαγγελματίες για προσωπικά θέματα που αντιμετωπίζουν. 24

25 Η εταιρεία ΑΒ Βασιλόπουλος δεν έχει αναπτύξει μεν κάποιο σύστημα υποστήριξης ειδικά για τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας, όμως η Κοινωνική της Υπηρεσία αποτελεί δομή που χειρίζεται με επαγγελματισμό και αποτελεσματικότητα αντίστοιχα περιστατικά, στα οποία θύματα είναι εργαζόμενες της εταιρείας. Επίσης, στα σχετικά έγγραφα και κανονισμούς εσωτερικής λειτουργίας («Οδηγός Ηθικής Επιχειρηματικής Συμπεριφοράς») και στα κεφάλαια που αφορούν τους εργαζόμενους - συνεργάτες υπάρχουν ρητές αναφορές και δεσμεύσεις για τη μη ανοχή βίας στον εργασιακό χώρο και την παροχή ενός ασφαλούς περιβάλλοντος εργασίας στους εργαζόμενους. Στον Οδηγό αυτόν συνίσταται, εάν παρατηρηθεί βίαιη ή απειλητική συμπεριφορά εκ μέρους οποιουδήποτε στον εργασιακό χώρο, να ειδοποιείται άμεσα κάποιος προϊστάμενος ή ένα μέλος της διοίκησης. Επίσης, σημειώνεται ότι εάν παρατηρηθεί ή υποπέσει στην αντίληψη κάποιου εργαζόμενου οποιαδήποτε βίαιη ή απειλητική συμπεριφορά, που συνιστά επαπειλούμενο κίνδυνο σωματικής βλάβης προς οποιοδήποτε πρόσωπο, να ενημερώνονται άμεσα οι αρμόδιες αρχές και η Εταιρεία δεσμεύεται να ερευνήσει άμεσα όλους τους αναφερόμενους ισχυρισμούς βίας ρο και να λάβει τη δέουσα δράση σύμφωνα με την εταιρική πολιτική. Στο ίδιο κείμενο ορίζεται ότι «η Εταιρεία δεν θα ανεχτεί οποιαδήποτε λεκτική ή σωματική συμπεριφορά από οποιοδήποτε Συνεργάτη ή οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο, που διαταράσσει ή παρεμποδίζει την εκτέλεση των εργασιών οποιουδήποτε συνεργάτη ή η οποία δημιουργεί ένα εκφοβιστικό, προσβλητικό ή εχθρικό εργασιακό περιβάλλον», καταδικάζοντας ρητά και τη βία στον εργασιακό χώρο. Επίσης, ειδικά για τη σεξουαλική παρενόχληση αναφέρεται στον Οδηγό ότι «Οι ανεπιθύμητες σεξουαλικές προτάσεις, η παρενόχληση και η ανάρμοστη προσωπική συμπεριφορά απαγορεύονται. Αυτό περιλαμβάνει την παρενόχληση βάσει νομίμως προστατευόμενων χαρακτηριστικών ενός προσώπου. Η παρενόχληση μπορεί να είναι λεκτική, μη-λεκτική ή σωματική συμπεριφορά και δύναται να λάβει πολλές μορφές, συμπεριλαμβανομένης οποιασδήποτε προσβλητικής, εκφοβιστικής, υποτιμητικής, απειλητικής ή ενοχλητικής συμπεριφοράς ή η οποία δημιουργεί ένα δυσάρεστο ή εχθρικό περιβάλλον. Να θυμάστε πάντα ότι η παρενόχληση, σεξουαλική ή όχι, καθορίζεται από τις ενέργειές σας και πως αυτές θα επηρεάσουν άλλα άτομα, ανεξάρτητα από τις προθέσεις σας». 25

26 Ευαισθητοποίηση πελατών, συνεργατών και της ευρύτερης κοινωνίας για τη βία κατά των γυναικών Η εταιρεία The Body Shop είναι μια εταιρία με διεθνή παρουσία, που δραστηριοποιείται στον κλάδο των καλλυντικών με σημαντική δράση σε θέματα Εταιρικής Ευθύνης και προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Από το 1994 η εταιρεία δραστηριοποιήθηκε στη συγκέντρωση χρημάτων για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών, καθώς και στην ενημέρωση της κοινής γνώμης για τη βία στο σπίτι. Από το 2004, περισσότερα από 4 εκατομμύρια έχουν διατεθεί σε συνεργάτες σε τοπικό επίπεδο, χρηματοδοτώντας την πρόληψη, τη στήριξη και την προστασία κακοποιημένων γυναικών και παιδιών. Σε διεθνές επίπεδο χαρακτηριστικές επιτυχίες της εκστρατείας αυτής ήταν η διοργάνωση πορείας διαμαρτυρίας και η συγκέντρωση υπογραφών καταδίκης της ενδοοικογενειακής βίας στη Σεούλ της Νότιας Κορέας. Η κινητοποίηση αυτή είχε ως αποτέλεσμα τη δέσμευση της τοπικής κυβέρνησης να αυξήσει τα κονδύλια για τη δημιουργία καταφυγίων για τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας και για την επένδυση σε σχετικά επιμορφωτικά προγράμματα για την αστυνομία. Σε άλλες χώρες υποστηρίχθηκαν δράσεις ευαισθητοποίησης στις τάξεις των σχολείων και δημιουργήθηκε ιστοσελίδα, η οποία ενημερώνει τα παιδιά για το θέμα της βίας στο σπίτι. 26

27 Το 2003 η εταιρεία ξεκίνησε μία παγκόσμια εκστρατεία, σε συνεργασία με το τηλεοπτικό κανάλι MTV, με σκοπό την ενημέρωση του κοινού και τη συγκέντρωση χρημάτων για τα θύματα της ενδοοικογενειακή βίας. Η εκστρατεία αυτή είχε τίτλο Stop Violence In The Home και μεταξύ των χωρών που υλοποιήθηκε ήταν και η Ελλάδα. Έτσι τον Οκτώβριο του 2004, η εταιρεία The Body Shop σε συνεργασία με το Δίκτυο Γυναικών Ευρώπης διεξήγαγαν από κοινού αυτήν την εκστρατεία με στόχο την ενημέρωση την Ελληνικής κοινής γνώμης για το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας και την συγκέντρωση χρημάτων. Μέσω της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας συγκεντρώθηκε στην Ελλάδα το ποσό των , το οποίο διατέθηκε για την κοινωνική υποστήριξη θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας και τη δημιουργία ενός ξενώνα περίθαλψης κακοποιημένων γυναικών. Στο ίδιο πλαίσιο το Σεπτέμβριο του 2009, η εταιρεία ξεκίνησε μία ιδιαίτερη εκστρατεία με τίτλο «Stop Sex Trafficking of Children and Young People», που υλοποιήθηκε σε πολλές χώρες σε συνεργασία με τον οργανισμό ECPAT International και τοπικές μη κυβερνητικές οργανώσεις. Σε κάθε κατάστημα της The Body Shop σε ολόκληρο τον κόσμο ζητήθηκε από πελάτες, φίλους και τις οικογένειές τους να πάρουν θέση για το θέμα, ενώ παράλληλα ενημερώθηκε η κοινή γνώμη, συγκεντρώθηκαν χρήματα και υπογραφές σε σχετικές διακηρύξεις και πραγματοποιήθηκαν πορείες σε διάφορες πόλεις. Ως αποτέλεσμα αυτής της καμπάνιας 20 χώρες δεσμεύτηκαν να προστατεύσουν τα παιδιά από την εμπορία για σεξουαλικούς σκοπούς, ενώ συγκεντρώθηκαν υπογραφές πολιτών σε κείμενο που καλεί τις κυβερνήσεις να ενημερώσουν το κοινό για το θέμα της εμπορίας ανθρώπων και να αναλάβουν δράση προσφέροντας προστασία και εξειδικευμένες υπηρεσίες υποστήριξης σε παιδιά και νέους θύματα της εμπορίας ανθρώπων για σεξουαλικούς σκοπούς. Οι υπογραφές αυτές παρουσιάστηκαν στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών, καθιστώντας αυτήν την εκστρατεία ως μια από τις μεγαλύτερες για το θέμα που έχουν διεξαχθεί ποτέ. 27

28 Κοινωνική συνεισφορά και ανάπτυξη συνεργασιών για τη φιλοξενία και υποστήριξη κακοποιημένων γυναικών. Ο Όμιλος FOURLIS αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους εμπορικούς ομίλους διαρκών καταναλωτικών αγαθών στην Ελλάδα, που δραστηριοποιείται στη λιανική πώληση ειδών οικιακού εξοπλισμού και επίπλων (καταστήματα ΙΚΕΑ) και στη λιανική πώληση αθλητικών ειδών (καταστήματα INTERSPORT, THE ATHLETE S FOOT). Το 2013 η εταιρεία σε συνεργασία με το Δήμο Θεσσαλονίκης ανέλαβε τον πλήρη εξοπλισμό και τη διαμόρφωση του ξενώνα φιλοξενίας γυναικών θυμάτων βίας και των παιδιών τους στη Θεσσαλονίκη. 28

29 Στο πλαίσιο αυτό τα καταστήματα ΙΚΕΑ και η Fourlis Trade, προσέφεραν αφενός όλα τα είδη επίπλωσης και εξοπλισμού του ξενώνα, ενώ έμπειροι διακοσμητές του καταστήματος της ΙΚΕΑ στη Θεσσαλονίκη ανέλαβαν το σχεδιασμό των χώρων του ξενώνα, μεταμορφώνοντας τον σε μια φιλόξενη γωνιά για τη φιλοξενία, ανάρρωση και φροντίδα κακοποιημένων γυναικών και των παιδιών τους. Η πρωτοβουλία αυτή που ήταν άμεσα συνδεδεμένη και με τα προϊόντα που εμπορεύεται η εταιρεία, είχε στόχο την ανακούφιση και περίθαλψη θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας στην περιοχή της Θεσσαλονίκης και συνέβαλε αποφασιστικά τόσο στην αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τις κακοποιημένες γυναίκες και στη δημιουργία αναβαθμισμένων συνθηκών περίθαλψης και κοινωνικής τους επανένταξης, όσο και στη διάδοση του μηνύματος για την ανάγκη υποστήριξης των θυμάτων βίας κατά των γυναικών. 29

30 30

31 5 Συμπεράσματα και συστάσεις. Η βία κατά των γυναικών και η ενδοοικογενειακή βία ειδικότερα, παρά το γεγονός ότι αγγίζει μεγάλο μέρος του πληθυσμού και παρά το ότι έχει σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο και επηρεάζει την παραγωγικότητα των γυναικών εργαζομένων, προσεγγίζεται, σε γενικές γραμμές, από τις επιχειρήσεις με σχετική επιφυλακτικότητα, που οφείλεται κυρίως στην ευρέως διαδεδομένη αντίληψη, ότι αγγίζει θέματα ευαίσθητα, τα οποία αφορούν τον ιδιωτικό βίο των εργαζομένων τους και τα οποία η επιχείρηση είτε δεν μπορεί να γνωρίζει, είτε δεν της επιτρέπεται να παρέμβει. Επίσης, παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχουν προωθηθεί ειδικές νομοθετικές ρυθμίσεις, αλλά και σχετικά προγράμματα για την αντιμετώπιση του φαινομένου σε επίπεδο πρόληψης, αλλά και στήριξης των θυμάτων, οι επιχειρήσεις δεν έχουν συμπεριληφθεί στους παράγοντες εκείνους, οι οποίοι έχουν τον οποιοδήποτε ρόλο στην υλοποίηση των πολιτικών αυτών, με την εξαίρεση ίσως του ζητήματος της σεξουαλικής παρενόχλησης στους χώρους εργασίας, όπου εξ αντικειμένου τις αφορά άμεσα ως εργοδότες. Έτσι, το ζήτημα της ενδοοικογενειακής βίας έχει αντιμετωπιστεί ως σημαντική προτεραιότητα από περιορισμένο σχετικά αριθμό επιχειρήσεων, οι οποίες έχουν συνεισφέρει στην αντιμετώπιση του τόσο στο micro επίπεδο της εσωτερικής τους λειτουργίας, όσο και ευρύτερα, με τη στήριξη πρωτοβουλιών για κοινωνική ευαισθητοποίηση και υποστήριξη γενικότερα των κακοποιημένων γυναικών. Στη συνέχεια παρουσιάζονται ορισμένες προτάσεις κυρίως προς τους αρμόδιους φορείς σχεδιασμού πολιτικών για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας, οι οποίες προέκυψαν από την ανάλυση των δεδομένων και πληροφοριών που συγκεντρώθηκαν στο πλαίσιο της έρευνας και η εφαρμογή των οποίων μπορεί να συνδράμει στην ενίσχυση του ρόλου των επιχειρήσεων στην προσπάθεια καταπολέμησης της βίας κατά των γυναικών. 31