Ù ÓfiËÛË ÙË ÏÒÛÛ Î È ÙÔ ÔÏÈÙÈÛÌÔ : applefi Ù ÙÈÓÈÎ ÛÙË Á ÚÔÓË πûapple ÓÈÎ ÏÒÛÛ

Transcript

1 Ù ÓfiËÛË ÙË ÏÒÛÛ Î È ÙÔ ÔÏÈÙÈÛÌÔ : applefi Ù ÙÈÓÈÎ ÛÙË Á ÚÔÓË πûapple ÓÈÎ ÏÒÛÛ. ªπ ƒ R. FAY M. RODRIGUEZ π. π Àƒ Á ÂÈÚ ÈÔ ªÂÏ ÙË

2 Copyright 2001 Για την Eλλάδα και όλο τον κόσµο EΛΛHNIKO ANOIKTO ΠANEΠIΣTHMIO Oδός Παπαφλέσσα & Yψηλάντη, Πάτρα Tηλ: (061) , , Φαξ: (061) ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΟΥ Ι ΑΚΤΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Εγχειρίδιο Μελέτης Ακαδηµαϊκή Υπεύθυνη για την επιστηµονική επιµέλεια του υλικού Στέλλα Πριόβολου Συγγραφή Γιώργος Μικρός Richard Fay, Ιουλία-Αθηνά Σπινθουράκη-Κατσίλλη Maria Rodriguez Επιµέλεια Έκδοσης Ξένη Σκαρτσή (Μέρος Α- ) Ήβη Μάρδα (Μέρος Ε) Επιµέλεια στη Μέθοδο της Εκπαίδευσης από Απόσταση Ξένη Σκαρτσή (Μέρος Α- ) Ήβη Μάρδα (Μέρος Ε) Γλωσσική Eπιµέλεια Ξένη Σκαρτσή (Μέρος Α- ) Maria Esperanza Vivaycos Allepuz (Μέρος Ε) Φιλολογικός Έλεγχος Ευαγγελία Αντωνάκη Καλλιτεχνική Επιµέλεια Αλεξάνδρα Αµούργη Ηλεκτρονική Σελιδοποίηση Stéphanie Collet Συντονισµός ανάπτυξης εκπαιδευτικού υλικού και γενική επιµέλεια των εκδόσεων OMA A EKTEΛEΣHΣ EPΓOY EAΠ/ ISBN: Σύµφωνα µε το N. 2121/1993 απαγορεύεται η συνολική ή αποσπασµατική αναδηµοσίευση του βιβλίου αυτού ή η αναπαραγωγή του µε οποιοδήποτε µέσο χωρίς την άδεια του εκδότη.

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή στη Θεµατική Ενότητα...19 Στ. Πριόβολου ΜΕΡΟΣ Α: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 1 Εισαγωγή στη γλωσσική επιστήµη...23 Σκοπός Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα Έννοιες-Κλειδιά Εισαγωγικές Παρατηρήσεις ΕΝΟΤΗΤΑ 1.1 Αντικείµενο της γλωσσολογίας ΕΝΟΤΗΤΑ 1.2 Τι είναι γλώσσα; Ορισµοί της γλώσσας Η διάκριση λόγος-οµιλία Γλωσσικές λειτουργίες ΕΝΟΤΗΤΑ 1.3 Επιστηµονική µεθοδολογία και γλωσσολογία Σύνοψη Απαντήσεις στις ραστηριότητες Βιβλιογραφία Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 2 Η γλώσσα ως κώδικας επικοινωνίας...37 Σκοπός Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα Έννοιες-Κλειδιά Εισαγωγικές Παρατηρήσεις ΕΝΟΤΗΤΑ 2.1 Περιεχόµενο και Μορφή ΕΝΟΤΗΤΑ 2.2 Γλωσσική ιεραρχία ΕΝΟΤΗΤΑ 2.3 Γλωσσικός κώδικας και επικοινωνιακή δοµή ΕΝΟΤΗΤΑ 2.4 Το γλωσσικό σηµείο Χαρακτηριστικά του γλωσσικού σηµείου Λειτουργία του γλωσσικού σηµείου Σύνοψη Απαντήσεις στις Ασκήσεις Αυτοαξιολόγησης Βιβλιογραφία Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 3 Η δοµική υπόσταση της γλώσσας

4 Σκοπός...53 Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα...53 Έννοιες-Κλειδιά...53 Εισαγωγικές Παρατηρήσεις...53 ΕΝΟΤΗΤΑ 3.1 H γλώσσα ως σύστηµα Εισαγωγή Η διάκριση µορφής-ύλης...54 ΕΝΟΤΗΤΑ 3.2 Γλωσσικές σχέσεις Χαρακτηριστικά των γλωσσικών σχέσεων Συνταγµατικές σχέσεις Παραδειγµατικές σχέσεις...59 ΕΝΟΤΗΤΑ 3.3 Συγχρονία και διαχρονία...61 Σύνοψη...66 Απαντήσεις στις Ασκήσεις Αυτοαξιολόγησης...67 Απαντήσεις στις ραστηριότητες...69 Βιβλιογραφία...72 Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη...72 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 4 Φωνητική Φωνολογία...73 Σκοπός...73 Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα...73 Έννοιες-Κλειδιά...73 Εισαγωγικές Παρατηρήσεις...74 ΕΝΟΤΗΤΑ 4.1 Φωνητική Εισαγωγή Μηχανισµός φωνητικής παραγωγής Χαρακτηριστικά άρθρωσης των γλωσσικών ήχων...78 ΕΝΟΤΗΤΑ 4.2 Φωνολογία Η έννοια του φωνήµατος Αλλοφωνική και ελεύθερη κατανοµή Φωνολογικοί νόµοι Σύγχρονες προσεγγίσεις στη φωνολογική θεωρία...84 Σύνοψη...86 Απαντήσεις στις ραστηριότητες...87 Απαντήσεις στις Γενικές Ασκήσεις Αυτοαξιολόγησης...88 Βιβλιογραφία...92 Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη...92 Κ Ε Φ Ά Λ Α Ι Ο 5 Μορφολογική περιγραφή της γλώσσας...95 Σκοπός...95 Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα...95 Έννοιες-Κλειδιά...95 Εισαγωγικές Παρατηρήσεις...95 ΕΝΟΤΗΤΑ 5.1 Κατηγοριοποίηση µορφηµάτων...96 ΕΝΟΤΗΤΑ 5.2 Μόρφηµα, αλλόµορφο, ελεύθερη ποικιλία...99 Σύνοψη

5 Απαντήσεις στις Ασκήσεις Αυτοαξιολόγησης Βιβλιογραφία Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη Κ Ε Φ Ά Λ Α Ι Ο 6 Συντακτική περιγραφή της γλώσσας Σκοπός Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα Έννοιες-Kλειδιά Εισαγωγικές Παρατηρήσεις ΕΝΟΤΗΤΑ 6.1 Η έννοια της πρότασης ΕΝΟΤΗΤΑ 6.2 Ανάλυση σε άµεσα συστατικά Σύνοψη Απαντήσεις στις Ασκήσεις Αυτοαξιολόγησης Βιβλιογραφία Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη Κ Ε Φ Ά Λ Α Ι Ο 7 Η σηµασιολογική µελέτη της γλώσσας Σκοπός Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα Έννοιες-Κλειδιά Εισαγωγικές Παρατηρήσεις ΕΝΟΤΗΤΑ 7.1 Έννοια, νόηµα και σηµασία ΕΝΟΤΗΤΑ 7.2 Είδη νοηµάτων ΕΝΟΤΗΤΑ 7.3 Σηµασιολογική ανάλυση των λέξεων Σύνοψη Απαντήσεις στις ραστηριότητες Απαντήσεις στις Ασκήσεις Αυτοαξιολόγησης Βιβλιογραφία Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη ΜΕΡΟΣ Β: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ Κ Ε Φ Ά Λ Α Ι Ο 8 Εισαγωγή στην κοινωνιογλωσσολογία Σκοπός Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα Έννοιες-Kλειδιά Εισαγωγικές Παρατηρήσεις ΕΝΟΤΗΤΑ 8.1 Εισαγωγή ΕΝΟΤΗΤΑ 8.2 Ποικιλία στη Γλωσσική Κοινότητα ΕΝΟΤΗΤΑ 8.3 Υφολογική διαστρωµάτωση της γλωσσικής ποικιλίας

6 ΕΝΟΤΗΤΑ 8.4 Κοινωνικοί παράγοντες καθορισµού της γλωσσικής ποικιλίας Σύνοψη Απαντήσεις στις ραστηριότητες Βιβλιογραφία Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη Κ Ε Φ Ά Λ Α Ι Ο 9 Κοινωνιολογία της γλώσσας Σκοπός Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα Έννοιες-Κλειδιά Εισαγωγικές Παρατηρήσεις ΕΝΟΤΗΤΑ 9.1 Εθνογραφία της επικοινωνίας ΕΝΟΤΗΤΑ 9.2 Πολυγλωσσικές κοινότητες ιπλογλωσσία Πολυγλωσσία Σύνοψη Απαντήσεις στις Ασκήσεις Αυτοαξιολόγησης Απαντήσεις στις ραστηριότητες Βιβλιογραφία Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη ΜΕΡΟΣ Γ: Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΕ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΓΛΩΣΣΑ: Η ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Κ Ε Φ Ά Λ Α Ι Ο 1 0 R. Fay, Ι.A. Σπινθουράκη-Κατσίλλη Η επικοινωνία σε µια άλλη γλώσσα: Εισαγωγή Σκοπός Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα Έννοιες-Kλειδιά Εισαγωγικές Παρατηρήσεις ΕΝΟΤΗΤΑ 10.1 Πολυγλωσσικές κοινότητες Ακούσια επικοινωνιακά σφάλµατα κατά τη διαπολιτισµική επικοινωνία Πολιτισµικά προσδιορισµένες έννοιες και όροι Οι έννοιες κουλτούρα (culture) και πολιτισµός (Culture) ΕΝΟΤΗΤΑ 10.2 Η διαδικασία της επικοινωνίας σε µια άλλη γλώσσα Το προϊόν: Η γλώσσα-στόχος Η διαδικασία: Η επικοινωνία µέσω της γλώσσας-στόχου ΕΝΟΤΗΤΑ 10.3 Τα υπόλοιπα στοιχεία του τίτλου Άλλη γλώσσα Η επίδραση της Κουλτούρας/πολιτισµού Σύνοψη Απαντήσεις στις ραστηριότητες

7 Βιβλιογραφία Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη Κ Ε Φ Ά Λ Α Ι Ο 1 1 R. Fay, Ι.Α. Σπινθουράκη-Κατσίλλη Εισαγωγή στην Επικοινωνία Σκοπός Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα Έννοιες-Κλειδιά Εισαγωγικές Παρατηρήσεις ΕΝΟΤΗΤΑ 11.1 Κατανόηση και ορισµός της επικοινωνίας ΕΝΟΤΗΤΑ 11.2 Η απόδοση νοήµατος ΕΝΟΤΗΤΑ 11.3 Συµµετοχή, ατοµικότητα, ταυτότητα και πολλαπλότητα Συµµετοχή στην οµάδα (ή στις οµάδες) Ατοµικότητα και κοινότητα Επιδεικνύοντας τη συµµετοχή µας σε µία οµάδα (εµπλοκή) Μειώνοντας τη συµµετοχή µας σε µία οµάδα (ανεξαρτησία) Πολυφωνία ΕΝΟΤΗΤΑ 11.4 Συστήµατα αξιών, ταυτοτικές οµάδες και επικοινωνία Τα συστήµατα αξιών και το άτοµο Οι ταυτοτικές οµάδες και η επικοινωνία ΕΝΟΤΗΤΑ 11.5 Αµφισηµία και Πολιτισµικοί χάρτες ή Σχήµατα Αποδίδοντας νόηµα στις αµφισηµίες Πολιτισµικοί χάρτες (ή Σχήµατα) ιαπολιτισµική Πραγµατολογία Σύνοψη Απαντήσεις στις ραστηριότητες Βιβλιογραφία Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη Κ Ε Φ Ά Λ Α Ι Ο 1 2 R. Fay, Ι.Α. Σπινθουράκη-Κατσίλλη Η επίδραση της κουλτούρας στην επικοινωνία Σκοπός Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα Έννοιες-Kλειδιά Εισαγωγικές Παρατηρήσεις ΕΝΟΤΗΤΑ 12.1 Η πρόκληση της επικοινωνίας σε ένα παγκόσµιο χωριό ΕΝΟΤΗΤΑ 12.2 Ο πολιτισµός είναι επικοινωνία και η επικοινωνία είναι πολιτισµός Η Σιωπηλή Γλώσσα O Hall για την προβληµατική επικοινωνία Ελλήνων-Αµερικανών Μελέτη, κατανόηση και γνώση των πολιτισµών Συστήµατα Πρωταρχικών Μηνυµάτων ΕΝΟΤΗΤΑ 12.3 Επιστρέφοντας στην επικοινωνία ΕΝΟΤΗΤΑ 12.4 Τα χαρακτηριστικά της κουλτούρας Η ανάλυση των Porter και Samovar (1994) Η ανάλυση του O Sullivan (1994) ΕΝΟΤΗΤΑ 12.5 Οι πολιτισµικές διαστάσεις και η µη λεκτική επικοινωνία Πολιτισµοί Υψηλής Περικειµενικότητας και Πολιτισµοί Περιορισµένης Περικειµενικότητας Κιναισθητική (Η γλώσσα του σώµατος Kinesics)

8 Προσωπικός χώρος (Proxemics) Η προσέγγιση του χρόνου (Chronemics) Οι τέσσερις διαστάσεις του Hofstede Άλλες διαστάσεις ΕΝΟΤΗΤΑ 12.6 Η Σκηνή και το Παγόβουνο. Κουλτούρες µεγάλης και µικρής οµάδας Εικόνες του ορατού και του κρυµµένου Επανεξετάζοντας την κουλτούρα: Κουλτούρες µικρής οµάδας Σύνοψη Απαντήσεις στις ραστηριότητες Βιβλιογραφία Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη Κ Ε Φ Ά Λ Α Ι Ο 1 3 R. Fay, Ι.Α. Σπινθουράκη-Κατσίλλη ιαπροσωπική επικοινωνία µεταξύ πολιτισµών Σύνοψη της µέχρι τώρα συζήτησης Σκοπός Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα Έννοιες-Κλειδιά Εισαγωγικές Παρατηρήσεις ΕΝΟΤΗΤΑ 13.1 Κατανόηση της ιαπολιτισµικής Επικοινωνίας: Ορισµένα γενικά ζητήµατα Σχέσεις, Ευγένεια και Αξιοπιστία Πρόθεση και Καταλληλότητα Περικείµενο (ή ο εντοπισµός και τα χαρακτηριστικά της περίστασης επικοινωνίας) ΕΝΟΤΗΤΑ 13.2 ιαπολιτισµική Επικοινωνιακή Επάρκεια ( ΕΕ) Οι γνωστικές πλευρές της ιαπολιτισµικής Επικοινωνίας (Γνωστική επάρκεια) Οι συναισθηµατικές πλευρές της ιαπολιτισµικής Επικοινωνίας (Συναισθηµατική επάρκεια) Αναπτύσσοντας δεξιότητες ιαπολιτισµικής Επικοινωνίας Σύνοψη Απαντήσεις στις ραστηριότητες Βιβλιογραφία Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη ΜΕΡΟΣ : ΟΙ ΛΑΤΙΝΙΚΕΣ ΡΙΖΕΣ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Κ Ε Φ Ά Λ Α Ι Ο 1 4 Οι ρίζες της Ισπανικής και η φωνητική της εξέλιξη Σκοπός Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα Έννοιες-Κλειδιά Εισαγωγικές Παρατηρήσεις ΕΝΟΤΗΤΑ 14.1 Η γλωσσική κατάσταση στην Ισπανία πριν από τα Λατινικά ΕΝΟΤΗΤΑ 14.2 Φωνητικές αλλαγές

9 ΕΝΟΤΗΤΑ 14.3 Φωνήεντα Εισαγωγή Φωνηεντική εξέλιξη σε τονισµένη θέση Τα φωνήεντα σε άτονη θέση ΕΝΟΤΗΤΑ 14.4 Σύµφωνα Σύνοψη Απαντήσεις στις ραστηριότητες Βιβλιογραφία Κ Ε Φ Ά Λ Α Ι Ο 1 5 Μορφοσυντακτική εξέλιξη της Ισπανικής Σκοπός Προσδοκώµενα Αποτελέσµατα Έννοιες-Kλειδιά Εισαγωγικές Παρατηρήσεις ΕΝΟΤΗΤΑ 15.1 Εξελίξεις στη µορφοσύνταξη των γραµµατικών κατηγοριών από τη Λατινική µέχρι την Ισπανική Ουσιαστικό και Επίθετο Αντωνυµία Ρήµα, Επίρρηµα και Αναφορικά στοιχεία ΕΝΟΤΗΤΑ 15.2 Εξελίξεις στο λεξιλόγιο Σύνοψη Απαντήσεις στις Ασκήσεις Αυτοαξιολόγησης Βιβλιογραφία PARTE E: El Mundo del Espa_ol Introducci_n C A P _ T U L O 1 6 La lengua espa_ola en el mundo Objetivo Resultados esperados Términos clave Comentarios introductorios UNIDAD El papel internacional del espa_ol UNIDAD Pa_ses donde el espa_ol es lengua oficial UNIDAD El espa_ol en otros pa_ses del mundo Nativos en pa_ses donde la lengua no es la oficial Hispanohablantes del idioma como lengua extranjera Sinopsis Bibliograf_a Bibliograf_a recomendada Clave de respuestas

10 C A P _ T U L O 1 7 Origen y expansi_n del espa_ol Objetivo Resultados esperados Términos clave Comentarios introductorios UNIDAD La romanizaci_n en la pen_nsula Las lenguas ibéricas prerromances La conquista romana Después de los romanos, los germanos UNIDAD 17.2 La arabizaci_n de la pen_nsula La influencia _rabe Origen y avance progresivo del castellano UNIDAD 17.3 El apogeo de la lengua castellana El castellano se asienta y se impone como lengua espa_ola Comienzo de los estudios sobre la lengua Sinopsis Bibliograf_a Bibliograf_a recomendada Clave de respuestas C A P _ T U L O 1 8 Distribuci_n y uso del espa_ol en América Objetivo Resultados esperados Términos clave Comentarios introductorios UNIDAD El espa_ol en los dos mundos UNIDAD La llegada del espa_ol a América UNIDAD Caracter_sticas del espa_ol americano Evoluci_n de la lengua espa_ola en América Latina Origen de las variedades del espa_ol americano Peculiaridades lingü_sticas del espa_ol americano Sinopsis Bibliograf_a Bibliograf_a recomendada Clave de respuestas C A P _ T U L O 1 9 Las otras lenguas de Espa_a Objetivo Resultados esperados Términos clave Comentarios introductorios UNIDAD La diversidad lingü_stica espa_ola UNIDAD Las otras lenguas nacionales El catal_n El vasco El gallego UNIDAD Implicaciones del multilingüismo espa_ol

11 Sinopsis Bibliograf_a Bibliograf_a recomendada Clave de respuestas C A P _ T U L O 2 0 Variantes del espa_ol actual Objetivo Resultados esperados Términos clave Comentarios introductorios UNIDAD 20.1 Lengua, dialecto y habla UNIDAD 20.2 Variedades regionales del espa_ol Actitud ante la lengua y sus hablas regionales Dialectolog_a del espa_ol UNIDAD 20.3 Variedades sociales de la lengua Sinopsis Bibliograf_a Bibliograf_a recomendada Clave de respuestas C A P _ T U L O 2 1 Desarrollo del espa_ol en la actualidad Objetivo Resultados esperados Términos clave Comentarios introductorios UNIDAD 21.1 Investigaci_n y fomento del espa_ol UNIDAD 21.2 La lengua espa_ola en el s. xx Situaci_n en Espa_a Situaci_n en América UNIDAD 21.3 La lengua en continuo cambio Influencias en la lengua Imaginaci_n, creatividad y regulaci_n idiom_tica Sinopsis Bibliograf_a Bibliograf_a recomendada Clave de respuestas C A P _ T U L O 2 2 Cultura y lengua hisp_nica, inseparables Objetivo Resultados esperados Términos clave Comentarios introductorios UNIDAD 22.1 Acercamiento a la cultura hisp_nica UNIDAD La cultura con letras may_sculas UNIDAD La cultura con letras min_sculas La cultura popular Culturas sociales y profesionales Sinopsis

12 Bibliograf_a Bibliograf_a recomendada Clave de respuestas C A P _ T U L O 2 3 La literatura como transmisora de la lengua Objetivo Resultados esperados Términos clave Comentarios introductorios UNIDAD 23.1 Literatura, lengua y sociedad La literatura en la sociedad Literatura y lengua, relaci_n inseparable UNIDAD 23.2 Espa_ol literario medieval y renacentista Del siglo XI al XV: La Edad Media Espa_ola Siglos XVI y XVII: El Renacimiento y el Barroco UNIDAD 23.3 Espa_ol literario contempor_neo Siglo XVIII: El Neoclasicismo Siglo XIX: el Romanticismo y el Realismo El siglo XX La literatura americana Sinopsis Bibliograf_a Bibliograf_a recomendada Clave de respuestas C A P _ T U L O 2 4 Sociedad y poder en el mundo hisp_nico Objetivo Resultados esperados Términos clave Comentarios introductorios UNIDAD 24.1 Lenguaje y poder en la sociedad UNIDAD 24.2 Lenguaje y poder a nivel internacional UNIDAD Relaciones sociales y lengua El género en el modo de hablar El espa_ol de clases sociales diferentes El poder de las asociaciones sociales Sinopsis Bibliograf_a Bibliograf_a recomendada Clave de respuestas C A P _ T U L O 2 5 Mirando el futuro: difusi_n y fomento del espa_ol Objetivo Resultados esperados Términos clave Comentarios introductorios UNIDAD 25.1 La planificaci_n y ense_anza del espa_ol UNIDAD La transmisi_n de la lengua

13 Literatura y lengua, relaci_n inseparable Los medios de comunicaci_n: prensa, radio y televisi_n Las artes escénicas: el cine y los espect_culos Las nuevas tecnolog_as UNIDAD El ma_ana del espa_ol _un futuro abierto? Problemas a los que se enfrenta la lengua espa_ola Las buenas perspectivas de futuro del espa_ol Sinopsis Bibliograf_a Bibliograf_a recomendada Clave de respuestas