HAPSC ΕΟΠΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΕΥΧΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ ΟΚΙΜΙΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. Η Ελληνική Ο τική

Transcript

1 HAPSC ΕΟΠΕ ΤΕΥΧΟΣ ΜΕΛΕΤΗ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ ΟΚΙΜΙΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ Η Ελληνική Ο τική

2 Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ασφάλεια στη Θάλασσα: Η Ελληνική Οπτική ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΝΕΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ Αθήνα, Νοέμβριος 2014

3 Περιεχόμενα Εισαγωγικό Μήνυμα Προέδρου Ε.Ο.ΝΕ.Π.Ε Πρόλογος... 4 Μέλη Ομάδας Εργασίας για την Έρευνα «Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ασφάλεια στη Θάλασσα: Η Ελληνική Οπτική»... 7 Προτάσεις του Επιστημονικού Ομίλου Νέων Πολιτικών Επιστημόνων (Ε.Ο.ΝΕ.Π.Ε.) για την Ευρωπαϊκή Στρατηγική αφορούσα την Ασφάλεια στη Θάλασσα Εισαγωγή... 9 Στόχοι Κύριο Μέρος Εξωτερική Δράση, Συνεργασία με ΟΗΕ, ΝΑΤΟ & Περιφερειακούς Οργανισμούς 12 Θαλάσσια Σύνορα Παράνομη Μετανάστευση Πειρατεία Διασυνοριακό Έγκλημα Διεθνής Τρομοκρατία Εκμετάλλευση Υδάτινων Πόρων ΟΗΕ και ΕΕ ASEAN και ΕΕ ΝΑΤΟ και ΕΕ Αφρικανική Ένωση και ΕΕ Ευρωπαϊκός Στρατός Επιτήρηση και Κοινό Σύστημα Ανταλλαγής Πληροφοριών Το πρόγραμμα CISE Το πρόγραμμα MARSUR Συμπληρωματικά Προγράμματα Πιλοτικά προγράμματα

4 Ελλείψεις στην ολοκληρωμένη επιτήρηση Προτάσεις για την επιτήρηση Έρευνα και Διάσωση: Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης (ΕΚΣΕΔ) Πηγές πληροφόρησης ΕΚΣΕΔ Σωστικά μέσα ΕΚΣΕΔ Τρόπος ενημέρωσης ΕΚΣΕΔ SAR και Τουρκία Προβλήματα και επιδιώξεις ΕΚΣΕΔ Στρατηγική της ΕΕ και Ελλάδα Προτάσεις Καινοτομία Προτάσεις Εκπαίδευση Συμπεράσματα εκ της μελέτης Βιβλιογραφία

5 Εισαγωγικό Μήνυμα Προέδρου Ε.Ο.ΝΕ.Π.Ε. Το παρόν πόνημα, δημιούργημα της ερευνητικής ομάδας του Ε.Ο.ΝΕ.Π.Ε. αποτελεί πεδίο προβληματισμού και συζήτησης για όλες τις αρμόδιες αρχές καθώς η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Θαλάσσια Ασφάλεια θεωρείται ακόμη υπό εκπόνηση ως προς το Σχέδιο Δράσης που θα τεθεί σε εφαρμογή. Ο Ε.Ο.ΝΕ.Π.Ε. στοχεύει να συνδράμει με όλο του το ερευνητικό δυναμικό τόσο στο εν λόγω πρόγραμμα, όσο και σε άλλα ερευνητικά πεδία που απασχολούν την Ελληνική Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια. Συμεών Π. Σιδηρόπουλος Πολιτικός Επιστήμονας Διεθνολόγος BA, MSc 3

6 Πρόλογος Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Θαλάσσια Ασφάλεια. Πρόκειται για ένα νέο ευρωπαϊκό εγχείρημα που σίγουρα έχει τις ρίζες του σε ένα μακρύ παρελθόν δράσης και σχεδιασμού. Το ανά χείρας πόνημα έχει ως στόχο την ανάλυση των βασικών αξόνων στους οποίους εδράζεται η νέα Στρατηγική, την εξαγωγή συμπερασμάτων και την κατάθεση προτάσεων, καθώς το Σχέδιο Δράσης (Action Plan) βρίσκεται ακόμη στα στάδια εκπόνησης από την Ιταλική Προεδρία. Η εν λόγω εργασία ολοκληρώνεται σε έξι ενότητες. Αρχικά, καταγράφονται οι στόχοι της Στρατηγικής, ενώ ακολουθεί ανάλυση της εξωτερικής δράσης και της συνεργασίας της Ε.Ε με Ο.Η.Ε, ΝΑΤΟ και Περιφερειακούς Οργανισμούς. Σε αυτή την ενότητα γίνεται επίσης αναφορά στα ζητήματα της πειρατείας, της παράνομης μετανάστευσης, του διασυνοριακού εγκλήματος και της διεθνούς τρομοκρατίας, ενώ η εκμετάλλευση των υδάτινων πόρων, συνδέεται επίσης με τη νέα Στρατηγική. Η επιτήρηση και το κοινό σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών, καθώς και το σύνολο των προγραμμάτων (κύρια, συμπληρωματικά και πιλοτικά) που βρίσκονται σε λειτουργία αυτή την περίοδο, αναλύονται στη δεύτερη ενότητα. Καθώς το ζήτημα της έρευνας και διάσωσης είναι ιδιαιτέρως σημαντικό για την Ελλάδα, στην τρίτη ενότητα αναλύεται η λειτουργία του Ενιαίου Κέντρου Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης (Ε.Κ.Σ.Ε.Δ). Ο τρόπος με τον οποίο οι τομείς της έρευνας και της καινοτομίας συνδέονται με τη νέα Στρατηγική, αποτελεί το αντικείμενο της τέταρτης και της πέμπτης ενότητας, ενώ η εργασία ολοκληρώνεται με την καταγραφή συμπερασμάτων και προτάσεων από τη συγγραφική ομάδα του Ε.Ο.ΝΕ.Π.Ε. Σε ένα άκρως ευμετάβλητο γεωπολιτικό περιβάλλον, η Ευρωπαϊκή Ένωση κάνει τα πρώτα της ουσιαστικά βήματα για την κατάδειξη των θαλάσσιων συνόρων της, ως ευρωπαϊκά. Αναφερόμενοι στα νότια θαλάσσια κράσπεδα της Ε.Ε, η ύπαρξη υδρογονανθράκων (με νέα πλέον κοιτάσματα προς εκμετάλλευση σε Ελλάδα και Κύπρο), οι ενεργειακοί αγωγοί που καταλήγουν ή πρόκειται να καταλήξουν στη Μεσόγειο, οι δυνατότητες αλιείας και θαλάσσιου εμπορίου, το ζήτημα της 4

7 παράνομης μετανάστευσης μέσω θαλάσσιων πυλών εισόδου, καθώς και το εξαιρετικά ασταθές και εύφλεκτο περιβάλλον στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, αποτελούν σημαντικούς λόγους για τους οποίους είναι αναγκαία η ύπαρξη και εφαρμογή μίας ολοκληρωμένης Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τη Θαλάσσια Ασφάλεια. Την ίδια στιγμή, η Μεσόγειος, ως σύνδεσμος μεταξύ τριών ηπείρων, παρέχει δυνατότητες στρατηγικών ενεργειών προς αυτές, καταδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο την υψηλή στρατηγική της σημασία. Παράλληλα, τα νερά της Μεσογείου διασχίζονται από βασικές θαλάσσιες οδούς προς τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες της Μέσης Ανατολής, του Περσικού Κόλπου και της Κασπίας Θάλασσας, ενώ η θαλάσσια αρτηρία «Ατλαντικός- Μεσόγειος- Ερυθρά Θάλασσα - Ινδικός Ωκεανός» είναι ζωτικής σημασίας για το σύγχρονο κόσμο. Εντωμεταξύ, μέσα από τη στρατηγική σύμπραξη με την Ε.Ε, οι Ηνωμένες Πολιτείες διασφαλίζουν τα εθνικά στρατηγικά τους συμφέροντα στη Μεσόγειο, στα οποία περιλαμβάνεται, η διασφάλιση της πρόσβασης στα αποθέματα πετρελαίου του Περσικού Κόλπου, η διατήρηση της στρατηγικής πρόσβασης στο Ισραήλ και η καλλιέργεια καλών σχέσεων με τις Αραβικές χώρες. Όλα τα παραπάνω καθιστούν τη δημιουργία και εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τη Θαλάσσια Ασφάλεια, ένα χρήσιμο και αναγκαίο εργαλείο για την Ε.Ε. Το ίδιο συμβαίνει και με την Αρκτική, όπου στις επόμενες δεκαετίες, όπως επισημαίνεται από πλήθος επιστημόνων, μέρος των πάγων δεν θα υπάρχει, καθιστώντας την περιοχή ένα πεδίο που υπόσχεται μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων, αλλά και περιορισμό της απόστασης μεταξύ Ρότερνταμ και Γιοκοχάμα κατά μίλια (αναδεικνύοντας ενδεχομένως την περιοχή ως μία επόμενη ναυτιλιακή λεωφόρο ή έναν παγκόσμιο κόμβο πετρελαίου και φυσικού αερίου). Η Αρκτική περιοχή συνιστά το τελευταίο παγκόσμιο σύνορο και ένα γεωγραφικό πεδίο με τεράστιες και αυξανόμενες επιπτώσεις στα θέματα της γεωστρατηγικής, της οικονομίας, του κλίματος, του περιβάλλοντος και της ασφάλειας. Σημειωτέον, τα αρκτικά κράτη είναι οι Η.Π.Α, ο Καναδάς, η Ρωσία, Η Νορβηγία, η Ισλανδία και η Δανία. Σε αυτά έχουν προστεθεί άλλα δύο (Σουηδία και Φινλανδία), που έχουν εδάφη εντός του Αρκτικού Κύκλου, ενώ η Δανία, που αποτελεί κράτος μέλος της Ε.Ε, έχει ήδη παρουσιάσει επιστημονικά στοιχεία που στηρίζουν τις διεκδικήσεις της σε αρκτικό έδαφος που περιλαμβάνει τον Βόρειο Πόλο. Με την Ισλανδία να αποτελεί κράτος, υπό ένταξη στην Ε.Ε και άλλα τρία 5

8 κράτη - μέλη (Δανία, Σουηδία και Φινλανδία) αυτής, είναι αυτονόητο πως στα επόμενα χρόνια το ζήτημα της εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων, της αλιείας και της διέλευσης εμπορικών και μη πλοίων στην περιοχή, θα απασχολήσει σοβαρά την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία θα κληθεί να εφαρμόσει ένα σχέδιο για την εκμετάλλευση των οικονομικών ευκαιριών, σε τομείς όπως η ναυτιλία, η εξορυκτική βιομηχανία, η παραγωγή ενέργειας και η αλιεία. Ο τρόπος με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση θα καταφέρει να διαχειριστεί αποτελεσματικά και επ ωφελεία της όλα τα προαναφερθέντα ζητήματα, αποτελεί μία πρόκληση και παράλληλα ένα σημαντικό βάρος στους ώμους της. Άποψη του γράφοντος είναι ότι η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Θαλάσσια Ασφάλεια κινείται σε αυτό τον άξονα, εστιάζοντας στην υλοποίηση όλων των στόχων που έχουν τεθεί. Μένει να δούμε το κατά πόσο το νέο αυτό εγχείρημα θα παραμείνει ένα σχέδιο επί χάρτου ή θα λάβει «σάρκα και οστά» μέσα από την εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης για τη Θαλάσσια Ασφάλεια, που βρίσκεται υπό κατάρτιση. Χρήστος Διαμαντόπουλος Δρ. Διεθνών Σχέσεων Παντείου Πανεπιστημίου 6

9 Μέλη Ομάδας Εργασίας για την Έρευνα «Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ασφάλεια στη Θάλασσα: Η Ελληνική Οπτική» Επιστημονική Επιμέλεια Χρήστος Διαμαντόπουλος Συντονιστής Ομάδας Εργασίας Ευάγγελος Μπατιστάτος Ομάδα Εργασίας ΠΑΠΑΕΥΘΥΜΙΟΥ Αργύριος ΜΟΥΣΤΑΦΑ Σοφία ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ Ευαγγελία ΚΑΡΑΜΑΝΟΓΛΟΥ Ελένη ΚΑΨΑΛΗ Κλειώ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΥ Ηλέκτρα ΒΛΑΧΑΒΑ Κων/να ΤΣΟΥΒΑΛΗ Δανάη ΟΠΡΟΓΛΙΔΟΥ Μαρία ΚΟΥΤΣΑΝΤΩΝΗΣ Κων/νος 7

10 Προτάσεις του Επιστημονικού Ομίλου Νέων Πολιτικών Επιστημόνων (Ε.Ο.ΝΕ.Π.Ε.) για την Ευρωπαϊκή Στρατηγική αφορούσα την Ασφάλεια στη Θάλασσα. - Αθήνα, Νοέμβριος

11 Εισαγωγή Με πρωτοβουλία της Προεδρίας της Ελλάδας στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 καταρτίσθηκε μία νέα ευρωπαϊκή Στρατηγική αφορώσα την Ασφάλεια στη Θάλασσα. Πρόκειται για μία Στρατηγική η οποία αποτελεί προτεραιότητα της ιταλικής Προεδρίας, σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση της 8ης Αυγούστου Σκοπός της παρούσας πρότασης του Ε.Ο.Ν.Ε.Π.Ε είναι η ανάλυση της νέας Στρατηγικής και η παρακολούθηση της εξέλιξής της, με γνώμονα την προστασία των ελληνικών συμφερόντων στο ζωτικής σημασίας για τη χώρα μας τομέα της θάλασσας. Η ανάλυση σε πρώτο στάδιο αφορά στους στόχους της νέας ευρωπαϊκής στρατηγικής, όπως και στον τρόπο με τον οποίο δύνανται να ενσωματωθούν σε αυτούς οι ελληνικές θέσεις. Παράλληλα, η ανάλυση στοχεύει στην εξαγωγή συμπερασμάτων και στην ανάλυση τυχόν δυσερμήνευτων σημείων της στρατηγικής, και περαιτέρω σε ειδικές προτάσεις χρήσης για την Ελλάδα των νέων εργαλείων που θα προκύψουν από την εφαρμογή της Στρατηγικής, δια του Σχεδίου Δράσης (Action Plan), το οποίο καταρτίζει η Προεδρία της Ιταλίας κατά το τρέχον εξάμηνο. Δεδομένης της υψηλής σημασίας της θάλασσας για τα κράτη-μέλη (ΚΜ) της Ε.Ε. σε πλείστους τομείς, όπως η οικονομική ανάπτυξη, οι θαλάσσιες μεταφορές, η ενεργειακή ασφάλεια, ο τουρισμός και η εκμετάλλευση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, η Ένωση αναγνωρίζει την επιτακτική ανάγκη για πολυεπίπεδη προστασία των ευρωπαϊκών θαλασσών. Τα θαλάσσια σύνορα αντιπροσωπεύουν το 70% των ευρωπαϊκών συνόρων, ενώ οι μεταφορές επιβατών και πόρων με την ιδιαίτερη σημασία που έχουν για την οικονομική ευημερία των λαών της Ένωσης, πραγματοποιούνται επί το πλείστον δια των θαλασσών. Ως εκ τούτου, τα ΚΜ οφείλουν να υπερασπιστούν στρατηγικά συμφέροντα κατά τον προσδιορισμό και την αντιμετώπιση κινδύνων που σχετίζονται με τη θάλασσα και τη διαχείριση των ευρωπαϊκών θαλάσσιων δομών. Δυνητικές απειλές από αθέμιτες και παράνομες δραστηριότητες πρέπει να αντιμετωπιστούν, έτσι ώστε να δοθεί προβάδισμα στις πολλές δυνατότητες για ανάπτυξη και δημιουργία θέσεων εργασίας που παρέχει η θάλασσα. 9

12 Στόχοι 1 Για την επιτυχία μιας εν καταρτίσει στρατηγικής, σημαντικό ρόλο παίζει ο καθορισμός των στόχων της. Στόχοι οι οποίοι τίθενται σε γενικό ευρωπαϊκό πλαίσιο, αφορούν, όμως, τα ΚΜ σε ειδικό βαθμό αναλόγως της γεωγραφικής τους θέσης, καθώς και της σχέσης τους με το θαλάσσιο χώρο. Καθίσταται συνεπώς σαφές και απαραίτητο, η Ελλάδα, αφενός να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην κατάρτιση και την εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης και αφετέρου να αναδείξει την ταύτιση των γενικών στόχων της Στρατηγικής με τις ιδιαίτερες ανάγκες της στην ελληνική θάλασσα. Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Στρατηγική στοχεύει στα ακόλουθα: i. Να καθιερώσει κοινά θαλάσσια συμφέροντα τα οποία θα υπερασπίζονται από κοινού τα ΚΜ, αντιμετωπίζοντας με αυτό τον τρόπο τις διάφορες απειλές εντός ευρωπαϊκών θαλασσών. Η Ελλάδα οφείλει να αδράξει την ευκαιρία που αναδύεται μέσα από τη Στρατηγική και μέσω συγκεκριμένων πολιτικών πρωτοβουλιών να 1 Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη σύνταξη του κειμένου που αφορά στις γενικές αρχές που διέπουν την Στρατηγική βλέπε Άννα Μπρεδήμα (Εισηγήτρια), Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με Θέμα: Στρατηγική της ΕΕ για την Ασφάλεια στη Θάλασσα, REX/402, Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, Βρυξέλλες, 11 Σεπτεμβρίου Βλέπε επίσης, Πρόταση Ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τη Θαλάσσια Διάσταση της Κοινής Πολιτικής Άμυνας και Ασφάλειας, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 12 Ιουνίου Τελευταία Πρόσβαση 12 Ιανουαρίου 2015, 18:09. Επίσης, Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τη Θαλάσσια Διάσταση της Κοινής Πολιτικής Άμυνας και Ασφάλειας, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 12 Σεπτεμβρίου Τελευταία Πρόσβαση 12 Ιανουαρίου 2015, 19:27. Επίσης, For an open and secure global maritime domain: elements for a European Union maritime security strategy, European Commission, Joint Communication to the European Parliament and the Council, Brussels, Τελευταία Πρόσβαση 21 Σεπτεμβρίου 2014, 21:23. 10

13 καταστήσει την προστασία των ελληνικών θαλασσών ευρωπαϊκή υπόθεση. Με τη βέλτιστη συνεργασία μεταξύ των αρχών και φορέων, ελληνικών και ευρωπαϊκών, είναι εφικτό να επιτευχθεί η αντιμετώπιση των απειλών, καθώς και η επέκταση της πρόληψής τους. Η ενισχυμένη ανταλλαγή πληροφοριών, επιχειρησιακών σχεδίων και οι μέθοδοι διεξαγωγής επιχειρήσεων, ένας τομέας στον οποίο η Ελλάδα πρωτοστατεί, θα επιφέρει εδραίωση της σταθερότητας και ειρήνης στις θαλάσσιες περιοχές, μέσω ολοκληρωμένων δράσεων και προγραμμάτων της Ε.Ε., στα οποία η Ελλάδα δεν μπορεί πάρα να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. ii. Να θεσμοθετήσει καλύτερο και διαρκή συντονισμό μεταξύ των ΚΜ και των αρχών τους, ώστε να επιτευχθεί η υλοποίηση προγραμμάτων και μακροπολιτικών για την ανάπτυξη περιφερειακών δομών. Οι κρατικές Αρχές και φορείς, τα περιφερειακά όργανα και τα μέλη της Κοινωνίας των Πολιτών θα βρίσκονται σε διαρκή συνεργασία και με τη χρήση των εργαλείων της Στρατηγικής θα επιτυγχάνουν οικονομική ευημερία και ανάπτυξη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η καθιέρωση της πρώτης θαλάσσιας μακροπεριφέρειας Αδριατικής Ιονίου Πελάγους (η οποία επιβεβαιώθηκε από το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της 29/09/14) στην οποία θα αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες των οριζόντιων και τομεακών πολιτικών της Ε.Ε., ώστε να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα και ελκυστικότητα της περιοχής, με γνώμονα πάντοτε την ασφάλεια στη χρήση της θάλασσας. 11

14 Κύριο Μέρος Εξωτερική Δράση, Συνεργασία με ΟΗΕ, ΝΑΤΟ & Περιφερειακούς Οργανισμούς Παρακάτω παρουσιάζονται τα στρατηγικά συμφέροντα της ΕΕ και οι απειλές που αντιμετωπίζει στον τομέα της θάλασσας. Ειδικότερα: Θαλάσσια Σύνορα Στην περιοχή της Μεσογείου η πλειοψηφία των συμφωνιών για την οριοθέτηση θαλάσσιων συνόρων πραγματοποιήθηκαν με βάση την αρχή της ίσης απόστασης με ή χωρίς ειδικές περιστάσεις. Η παρουσία νησιών λήφθηκε υπόψη τις περισσότερες φορές αποδίδοντας τους πλήρη ή μερική επήρεια. Η Ελλάδα έχει προχωρήσει στο παρελθόν στη σύναψη συμφωνιών για οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών με την Αλβανία και την Ιταλία. Ωστόσο, η συμφωνία με την Αλβανία κρίθηκε αντισυνταγματική από το Αλβανικό Συνταγματικό Δικαστήριο και έτσι δεν κυρώθηκε από την αλβανική πλευρά. Με την Ιταλία οριοθετήθηκε η υφαλοκρηπίδα με τη χρήση της αρχής της μέσης γραμμής, με κάποιες εξαιρέσεις. Η πρακτική αυτή θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και για την οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ των δύο κρατών. Με την Λιβύη, την Αίγυπτο, την Τουρκία και την Κύπρο, η ελληνική πλευρά δεν έχει προχωρήσει ακόμη στην οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών, καθώς έχουν προκύψει περιπλοκές επί του θέματος. 2 Η Ελλάδα και η Κύπρος στις 13/10/2014 υπέγραψαν διμερή Συμφωνία Έρευνας και Διάσωσης και συζητήθηκε το θέμα της συνεργασίας των δύο χωρών σε ευρωπαϊκό και περιφερειακό επίπεδο για 2 Χρήστος Λ. Ροζάκης, Η Aποκλειστική Oικονομική Zώνη και το Διεθνές Δίκαιο (Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 2013),

15 διεθνή ζητήματα, καθώς και για την τριμερή συνεργασία Ελλάδας Κύπρου Αιγύπτου. 3 Η ύπαρξη ευρωπαϊκών και όχι εθνικών θαλάσσιων ζωνών μπορεί να ευνοήσει όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η Ελλάδα μπορεί να αποκομίσει ιδιαίτερα οφέλη από μια τέτοια ρύθμιση, καθώς θα μπορέσει να ισχυροποιήσει τη θέση της απέναντι στην Τουρκία στα θέματα που αφορούν τη διευθέτηση των θαλάσσιων ζωνών μεταξύ των δύο κρατών. Στην περίπτωση της Ελλάδας, μια τέτοια εξέλιξη θα είναι ευνοϊκή, καθώς δεν θα χρειαστεί να διευθετήσει περαιτέρω ζώνες με την Ιταλία, δεδομένου ότι θα έχουν πλέον κοινά θαλάσσια σύνορα. Παράνομη Μετανάστευση Η ΕΕ προσπαθεί να ελέγξει την παράνομη μετανάστευση με τη λειτουργία της FRONTEX, αλλά και συμφωνιών σε ευρωπαϊκό πλαίσιο, όπως το Δουβλίνο 2. Η FRONTEX συντονίζει την επιχειρησιακή συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών στον τομέα της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων, δρα επικουρικά στην εκπαίδευση των εθνικών συνοριακών φυλάκων των κρατών μελών, μεταξύ άλλων με την καθιέρωση κοινών προδιαγραφών εκπαίδευσης, πραγματοποιεί αναλύσεις κινδύνου, παρακολουθεί τις εξελίξεις των ερευνών σχετικά με τον έλεγχο και την επιτήρηση των εξωτερικών συνόρων, επικουρεί τα κράτη μέλη σε περιπτώσεις που απαιτείται αυξημένη τεχνική και επιχειρησιακή συνδρομή στα εξωτερικά σύνορα και παρέχει στα κράτη-μέλη την αναγκαία στήριξη για την οργάνωση κοινών επιχειρήσεων επαναπατρισμού. Στην Ελλάδα η FRONTEX βοηθά στον έλεγχο της 3 Δηλώσεις Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης και ΥΠΕΞ Ευ. Βενιζέλου και ΥΠΕΞ Κυπριακής Δημοκρατίας Ι. Κασουλίδη μετά τη συνάντησή τους (Αθήνα, ), Επίσημος Δικτυακός Τόπος Ελληνικoύ Υπουργείου Εξωτερικών, Tελευταία πρόσβαση 18 Δεκεμβρίου :35. 13

16 παράνομης μετανάστευσης αλλά και στην περίθαλψη των εισερχόμενων μεταναστών. 4 Η Ελλάδα μπορεί να ελέγξει την παράνομη μετανάστευση από τη θάλασσα με την κήρυξη μιας συνορεύουσας ζώνης. Ένα παράκτιο κράτος, για σκοπούς συγκομιδής πληροφοριών στο πλαίσιο της εθνικής και διεθνούς ασφάλειας και για να αντιμετωπίσει έγκαιρα τη διεθνή τρομοκρατία θα μπορούσε να κηρύξει μια συνορεύουσα ζώνη, στην οποία θα ασκεί περιορισμένα αστυνομικά και διοικητικά καθήκοντα για λόγους εθνικής ασφάλειας. Τα καθήκοντα αυτά αφορούν: στον έλεγχο της παράνομης μετανάστευσης: εάν το πλοίο βρίσκεται στη συνορεύουσα ζώνη το παράκτιο κράτος δεν είναι υποχρεωμένο να δεχθεί τους παράνομους μετανάστες στο έδαφός του και μπορεί να του απαγορεύσει την είσοδο στη αιγιαλίτιδα ζώνη. στη δημόσια υγεία στη δημοσιονομική νομοθεσία Η συνορεύουσα ζώνη αποτελεί κομμάτι της ανοιχτής θάλασσας εάν δεν υπάρχει ΑΟΖ. Το παράκτιο κράτος δικαιούται να λάβει μέτρα στη συνορεύουσα ζώνη αναλόγως με το εάν πρόκειται για περίπτωση πρόληψης ή καταστολής παραβιάσεων της παράκτιας νομοθεσίας. Εάν ένα πλοίο εισέρχεται στη συνορεύουσα ζώνη και κατευθύνεται προς την αιγιαλίτιδα, το παράκτιο κράτος έχει το δικαίωμα να το προειδοποιήσει, να διακόψει την πορεία του και να προβεί σε έλεγχο και έρευνα του πλοίου στη θάλασσα. Με αυτό τον τρόπο το παράκτιο κράτος μπορεί να συλλέγει πληροφορίες προλαμβάνοντας τις πιθανές απειλές. 5 4 Frontex: Mission and task, Επίσημος Δικτυακός Τόπος FRONTEX Tελευταία Πρόσβαση 15 Δεκεμβρίου 2014, 09:01. 5 Κρατερός Ιωάννου και Αναστασία Στρατή, Δίκαιο της Θάλασσας (Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη, 2013),

17 Πειρατεία Η πειρατεία αποτελεί μία ιδιαίτερα σημαντική απειλή στις θάλασσες. Συναντάται σε μεγάλο βαθμό στον Ινδικό Ωκεανό και στον Κόλπο του Άντεν (Σομαλία). Πρόκειται για περιοχές που συνδέονται με το ευρωπαϊκό εμπόριο και τη γενικότερη ευρωπαϊκή ναυσιπλοΐα καθώς αποτελούν το πέρασμα από την Μεσόγειο προς το νότιο ημισφαίριο του πλανήτη (μέσω της Ερυθράς Θάλασσας) και συνδέουν την Ευρώπη με την Ασία και την Αφρική. Η επιχείρηση EUNAVFOR Somalia 6 ή αλλιώς επιχείρηση ATALANTA, ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2008 στην θαλάσσια περιοχή της Σομαλίας με σκοπό την καταστολή της πειρατείας. Σε αυτή, τα κράτη μέλη συμμετέχουν δια της αποστολής πολεμικών πλοίων στην περιοχή για την προστασία των εμπορικών τους πλοίων αρχικά, αλλά και συνδρομή σε πλοία άλλης σημαίας. Η Ελλάδα έχει συμβάλλει ενεργά σε αυτή την επιχείρηση, κυρίως μέσα από τη δράση του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Κάτι ανάλογο με την περίπτωση της Σομαλίας μπορεί να προκύψει και σε άλλα αναπτυσσόμενα μέρη του πλανήτη όπου πολλά εμπορικά πλοία διασχίζουν τις θάλασσες τους. Ο κόλπος του Ομάν για παράδειγμα στο μέλλον ενδέχεται να αποτελέσει προπύργιο των πειρατών και κατά συνέπεια, μια ακόμη περιοχή υψίστου κίνδυνου (HRA) για τα πλοία. Κύριο μέλημα της Ε.Ε. είναι να διασφαλίσει τη διέλευση των πλοίων που μεταφέρουν εμπορεύματα ζωτικής σημασίας, τα οποία κινδυνεύουν από την πειρατεία και την ένοπλη ληστεία. H επιχείρηση ATALANTA, σηματοδότησε μια σημαντική αρχή στην συνεργασία των ευρωπαϊκών κρατών στην προστασία της ασφάλειας στην θάλασσα. Αυτή η μεγάλη ευρωπαϊκή ναυτική συνεργασία που επιχείρησε την καταστολή της πειρατείας μπορεί κατ επέκταση να μελετηθεί ως επιτυχία της ευρωπαϊκής ένωσης να δρα ανεξάρτητα από άλλους αμυντικούς οργανισμούς. 6 Who Contributes to Operation Atalanta?, European Union External Action, Mission. Τελευταία Πρόσβαση 15 Νοεμβρίου 2014, 14:43. 15

18 Συνεπώς, μια λύση για αυτές τις περιοχές, είναι η δημιουργία μιας σταθερής δύναμης ναυτικής ασφάλειας, η οποία θα δρα διαρκώς περιπολώντας τις περιοχές υψίστου κίνδυνου (HRA). Είναι επομένως απαραίτητο να εντατικοποιηθούν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και να διευρυνθούν, με σκοπό την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, και σε άλλα μέρη του πλανήτη όπου δρουν δια θαλάσσης ευρωπαίοι πολίτες. Το παραπάνω μπορεί να επιτευχθεί με το συντονισμό και την οργάνωση των επιχειρήσεων αυτών από μια στρατιωτική δύναμη (ναυτική και αεροπορική) η οποία θα αποτελεί μέρος ενός ευρωπαϊκού στρατού που θα λειτουργεί με την συμμέτοχη και την συνεργασία εθνικών στρατών των κρατών μέλλων. Η συνεργασία αυτή μπορεί να επιφέρει πολύ θετικά αποτελέσματα, καθώς θα αποτελεί την κορωνίδα στη μάχη για την καταστολή της πειρατείας. Μέχρι και σήμερα την ασφάλεια των εμπορικών πλοίων την έχουν αναλάβει υπηρεσίες ασφάλειας από ένοπλους ιδιώτες φρουρούς. Κατά συνέπεια, κρίνεται απαραίτητος ο συντονισμός για τη συγκρότηση τής παραπάνω δύναμης, η οποία θα είναι ανεξάρτητη ιδιωτικών φορέων και θα στοχεύει στην πλήρη κάλυψη των εμπορικών πλοίων. Με αυτό τον τρόπο οι ναυτιλιακές εταιρείες δεν θα είναι υποχρεωμένες να μισθώνουν ιδιωτικούς φορείς παροχής υπηρεσιών καθώς η ευρωπαϊκή δύναμη θα τους προσφέρει δωρεάν ασφάλεια από την πειρατεία. 7 Διασυνοριακό Έγκλημα Το παράνομο εμπόριο ανθρώπων, όπλων και ναρκωτικών αποτελεί μία από τις κυριότερες απειλές που αντιμετωπίζει η Ε.Ε. καθώς δρα εις βάρος, τόσο της ευρωπαϊκής οικονομίας, όσο και της κοινωνίας των κρατών-μελών. Οι παραπάνω απειλές, ως επί των πλείστων, έχουν εφαλτήριο τη θάλασσα. Η Ε.Ε. κρίνει απαραίτητη την καταστολή του οργανωμένου εγκλήματος με σκοπό την ασφάλεια 7 Robert M. Shelala, Maritime Security in Middle East and North Africa:A Strategic Assessment (CSIS: Washington DC, 2006),

19 των πολιτών της (πρόγραμμα Στοκχόλμης 8 ). Την ίδια στιγμή, η Ε.Ε. διαθέτει τη μεγαλύτερη θαλάσσια έκταση παγκοσμίως, όπως αποδεικνύουν τα λιμάνια της, άρα καθίσταται ακόμα πιο εύκολη η πρόσβαση των όσων δραστηριοποιούνται εγκληματικά στην θάλασσα με τη χρήση των λιμένων αυτών, ως πύλες εισόδου στην ηπειρωτική Ευρώπη. Κατά συνέπεια, η πάταξη τού προερχόμενου από τη θάλασσα, οργανωμένου εγκλήματος καθίσταται επιτακτική ανάγκη για τους αμυντικούς θεσμούς της ΕΕ. Για την εμπορία ανθρώπων η Ε.Ε. καθόρισε δράσεις με στόχο την προστασία ευπαθών ομάδων (γυναίκες και παιδιά ) που συνήθως είναι οι τα πρώτα θύματα της παράνομης πράξης (Οδηγία 2011/36/EE του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 5ης Απριλίου 2011 για την πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και για την προστασία των θυμάτων της). Η ΕΕ έχει στόχο να συμβάλλει στην καταπολέμηση της παγκόσμιας παράνομης διακίνησης όπλων και να βελτιώσει τις ρυθμίσεις που αφορούν στο εμπόριο όπλων. Αναφορικά με το παραπάνω θέμα, υπάρχει σχετική νομοθεσία που ρυθμίζει το εμπόριο όπλων («Απόφαση του Συμβουλίου, της 14ης Ιουνίου 2010, για τις δραστηριότητες της ΕΕ προς υποστήριξη της συνθήκης για το εμπόριο όπλων, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την ασφάλεια») όπως επίσης και σχέδιο για την πρόληψη και αποτροπή του εμπορίου όπλων μαζικής καταστροφής. Η απόφαση αυτή προέρχεται από την αναγνώριση της απειλής που αποτελούν τα όπλα μαζικής καταστροφής και οι φορείς τους όπως οι βαλλιστικοί πύραυλοι, κατά της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας. Επισημαίνεται ότι η απόκτηση όπλων μαζικής καταστροφής ή παρόμοιων εξοπλισμών από τρομοκράτες, αποτελεί μια επιπλέον απειλή που μπορεί να ξεφύγει από κάθε έλεγχο. 9 Όσον αφόρα τα ναρκωτικά, η δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης επικεντρώνεται στην καταπολέμηση του εμπορίου και κυρίως στη μείωση της προσφοράς και της 8 Area of Justice, Freedom and Security, Επίσημος Δικτυακός Τόπος Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, Τελευταία Πρόσβαση, 10 Οκτωβρίου Ευρωπαϊκή Νομοθεσία για το Εμπόριο Όπλων, Επίσημος Δικτυακός Τόπος Ευρωπαϊκής Ένωσης. ps0012_el.htm Τελευταία πρόσβαση 10 Δεκεμβρίου 2014, 09:11. 17

20 ζήτησης. Η ευρωπαϊκή δράση συνδυάζει την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και ένα υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας. Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας είναι υπεύθυνο για την ενημέρωση, πρόληψη και προστασία της ευρωπαϊκής κοινωνίας από τα ναρκωτικά. Η διεθνής συνεργασία όμως είναι εξίσου απαραίτητη για την καταπολέμηση των ναρκωτικών. Για αυτό τον λόγο και η ΕΕ συνεργάζεται με τον ΟΗΕ στην αντιμετώπιση του εν λόγω ζητήματος. 10 Η εντατικότερη διακρατική συνεργασία μπορεί να συμβάλλει στον έλεγχο του παράνομου εμπορίου όπλων, ναρκωτικών και ανθρώπων. Τα κράτη της Ε.Ε. μέσω της σύσφιξης των δεσμών και της διατομεακής τους συνεργασίας (αστυνομικές, λιμενικές και δικαστικές αρχές των κρατών μελών) μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο της διασποράς παράνομων όπλων, ναρκωτικών και να αποτρέψουν την εμπορία ανθρώπων. Το παραπάνω μπορεί να καταστεί εφικτό, μέσα από εντατικότερους ελέγχους των συνόρων και με την επιβολή αυστηρότερων μέτρων για το εμπόριο όπλων και για την παράνομη διακίνηση των ναρκωτικών. Διεθνής Τρομοκρατία Η τρομοκρατία αποτελεί μία μάστιγα που απειλεί άμεσα τους πολίτες της ΕΕ. Το παγκόσμιο αυτό φαινόμενο επηρεάζει κυρίως δυτικού τύπου κράτη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα πρόσφατα γεγονότα με το τρομοκρατικό χτύπημα στην εφημερίδα Charlie Hebdo, στο Παρίσι. Η ΕΕ θεώρει επιτακτική ανάγκη την προστασία των κρατών μελών της από την τρομοκρατία. Η πρόληψη, η προστασία, η δίωξη και η αντίδραση, αποτελούν τους τέσσερις πυλώνες της συνολικής ευρωπαϊκής προσέγγισης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εργάζεται σκληρά για την πρόληψη και καταστολή των τρομοκρατικών ενεργειών καθώς και για την προστασία των υποδομών και των πολιτών. Η Europol και η Eurojust 10 Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας, Επίσημος Δικτυακός Τόπος Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τελευταία πρόσβαση 10 Δεκεμβρίου 2014, 11:22. 18

21 διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Επισημαίνεται ότι, η συνεργασία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), των κρατών μελών, των χωρών εταίρων και των διεθνών οργανισμών, παραμένει θεμελιώδης και βοηθά στην πρόληψη των εστιών τρομοκρατίας και στην ενημέρωση των κρατών. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της 6ης Νοεμβρίου 2007 με τίτλο «Ενίσχυση της καταπολέμησης της τρομοκρατίας», η παρεμπόδιση της βίαιης ριζοσπαστικοποίησης και της πρόσβασης των τρομοκρατών στους οικονομικούς τους πόρους, η προστασία των ζωτικής σημασίας υποδομών και ασφάλεια των αστικών συγκοινωνιών, η βελτίωση των ανταλλαγών πληροφοριών και του εντοπισμού των απειλών, η αντίδραση στις πυρηνικές, ακτινολογικές, βιολογικές και χημικές απειλές (ΧΒΑΠ), η παροχή στήριξης στα θύματα, η ενθάρρυνση της τεχνολογικής έρευνας και ανάπτυξης, αποτελούν τους κύριους πυλώνες πάνω στους οποίους πρέπει τα κράτη της ΕΕ να κινηθούν έτσι ώστε να καταπολεμήσουν την τρομοκρατία. 11 Η ενίσχυση της ασφάλειας στην θάλασσα μπορεί να διευκολύνει στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, δεδομένης της μεγάλης έκτασης των ευρωπαϊκών θαλασσών και της γειτνίασης με κράτη που δύνανται να φιλοξενούν τρομοκρατικούς πυρήνες και να αποτελέσουν προπύργια για την εξόρμηση αυτών. Η μάχη που δίνουν τα κράτη της Μέσης Ανατολής με το τρομοκρατικό κράτος ISIS πρέπει να συνδυαστεί με την ενίσχυση της άμυνας και της περιφρούρησης της Ανατολικής Μεσογείου. Στόχος είναι η δημιουργία ενός «τείχους» που δεν θα επιτρέπει τη διείσδυση τρομοκρατών, τουλάχιστον δια θαλάσσης, στα ευρωπαϊκά κράτη. Η συνεργασία των ευρωπαϊκών κρατών στην ασφάλεια των θαλασσών, μπορεί να βοηθήσει στην επίτευξη του παραπάνω στόχου. 11 Ενίσχυση της Καταπολέμησης της Τρομοκρατίας, Επίσημος Δικτυακός Τόπος Ευρωπαϊκής Ένωσης. tm Τελευταία Πρόσβαση 10 Δεκεμβρίου 2014, 13:35. 19

22 Εκμετάλλευση Υδάτινων Πόρων Η εκμετάλλευση των υδατίνων πόρων πρέπει να ελέγχεται ώστε να προλαμβάνονται τυχόν απειλές για το περιβάλλον και τους πολίτες. Η Ε.Ε. έχει τεράστιο υποθαλάσσιο αλλά και θαλάσσιο πλούτο. Η στρατηγική της ασφάλειας στην θάλασσα έχει στόχο την καταπολέμηση της παράνομης εκμετάλλευσης υποθαλάσσιων πόρων (υδρογονάνθρακες) αλλά και των θαλάσσιων πόρων (αλιεία). Στην ΑΟΖ της Κύπρου βρέθηκαν μεγάλα κοιτάσμα υδρογονανθράκων. Η εκμετάλλευση τους μπορεί να αποδειχθεί θετική και κερδοφόρα τόσο για την Κύπρο όσο και για την Ελλάδα, καθώς θα μειώσει την ανάγκη αγοράς πετρελαίου εξαιτίας της αντικατάστασης του με φυσικό αέριο. Παράλληλα, όμως, οι αθέμιτοι τρόποι εκμετάλλευσης και η αλόγιστη εξόρυξη μπορεί να επιφέρουν προβλήματα, όπως η δημιουργία βιομεμβράνων στην επιφάνεια της θάλασσας, η αύξηση των ποσοτήτων H2S και η δημιουργία στο βυθό θρυμμάτων, που θα παραχθούν κατά τη διαδικασία της εξόρυξης. Επιπρόσθετα, η προστασία των περιοχών στις οποίες έχουν εντοπιστεί ποσότητες υδρογονανθράκων, συνδέεται άμεσα με την άμυνα-ασφάλεια στη θάλασσα, καθώς είναι πολλοί εκείνοι που εποφθαλμιούν και ενδεχομένως θα προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν πρώτοι και παράνομα αυτήν την πολύτιμη πηγή πλούτου. Επί του συγκεκριμένου θέματος, η Αίγυπτος εξέφρασε τη στήριξή της προς την Ελλάδα και την Κύπρο, μέσα από τη συμφωνία των τριών κρατών, που εκτός των θεμάτων ασφάλειας στην θάλασσα, περιελάμβανε και την προστασία των υδρογονανθράκων. 12 Όσον αφορά στην αλιεία, η παράνομη εκμετάλλευση της απασχολεί τους περιβαλλοντολόγους εδώ και πολλά χρόνια. Καθώς τα ιχθυαποθέματα μειώνονται και η τεχνολογία προοδεύει, η αλιεία επεκτάθηκε γρήγορα και ανεξέλεγκτα σε μεγαλύτερα βάθη, με αποτέλεσμα να επηρεάζονται αρνητικά τα μοναδικά οικοσυστήματα και είδη των βαθέων υδάτων. Η ανεξέλεγκτη αλιεία μπορεί 12 Κωνσταντίνος Χατζηστάσου, Η Περιβαλλοντική Πτυχή της Αξιοποίησης Κοιτασμάτων Υδρογονανθράκων, Εφημερίδα «Πολίτης», Κυριακή, 23 Οκτωβρίου 2011, Τελευταία Πρόσβαση 20 Δεκεμβρίου 2014, 19:35. 20

23 μακροπρόθεσμα να επιφέρει αρνητικά αποτελέσματα στην βιοποικιλότητα των ελληνικών θαλασσών (UNEP, 2006), ενώ οι συνήθεις πρακτικές αλιείας (βλ. τράτες βυθού) έχουν πολλάκις χαρακτηριστεί ιδιαίτερα βλαπτικές για το οικοσύστημα. 13 Ένα γεγονός που έθεσε σε τεράστιο κίνδυνο την προστασία του θαλάσσιου και υποθαλάσσιου περιβάλλοντος ήταν η καταστροφή των 800 μετρικών τόνων χημικών όπλων της Σύριας η οποία είχε προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί με τη μέθοδο της υδρόλυσης, εν πλω, πάνω στο πλοίο του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού "MV Cape Ray", στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κρήτης, Μάλτας και Λιβύης. Υπήρχαν πολλοί φόβοι ότι θα δημιουργηθούν και θα μείνουν υπολείμματα και απόβλητα από την καταστροφή τους, με άμεσο τον κίνδυνο τόσο του περιβάλλοντος όσο και της υγείας των ανθρώπων και των ζωών. Ο διεθνής Οργανισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) έσπευσε να διαβεβαιώσει ότι ο παραπάνω κίνδυνος δεν υφίσταται και ότι ο συγκεκριμένος τρόπος καταστροφής χημικών όπλων είναι συνηθισμένος. Μπορεί όμως ένα κράτος να επαναπαυθεί υπό αυτές τις συνθήκες, όταν ο χημικός κίνδυνος παραμονεύει στην γειτονία του; Είναι αναγκαίο λοιπόν να παρθούν μέτρα με σκοπό την προστασία του θαλάσσιου και υποθαλάσσιου περιβάλλοντος από τα απόβλητα πολέμου, είτε χημικά είτε άλλου είδους, αλλά και την απαγόρευση της υδρόλυσης και του ενταφιασμού τους στην Μεσόγειο διότι υπάρχει κίνδυνος στο μέλλον να τεθεί σε κίνδυνο η ανθρώπινη υγεία. 14 Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι ήδη υπάρχουσες συνεργασίες της Ε.Ε. με διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς. 13 Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αλιείας, Επίσημος Δικτυακός Τόπος Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης Και Τροφίμων. Τελευταία Πρόσβαση 23 Δεκεμβρίου 2014, 22: Γιάννης Παλαιολόγος Αλήθειες και Ψέματα για τα Χημικά της Συρίας, Καθημερινή, 29 Απριλίου Τελευταία Πρόσβαση 21 Δεκεμβρίου 2014, 11:45. 21

24 ΟΗΕ και ΕΕ Η Ε.Ε ενώ έχει αφήσει το στίγμα της στον ΟΗΕ με την προώθηση του Πρωτοκόλλου του Κιότο, την προετοιμασία της Διεθνούς Διάσκεψης για τη Χρηματοδότηση της Ανάπτυξης και την ίδρυση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, σε άλλες περιπτώσεις όπου είναι αναγκαίο να προωθηθούν ευρωπαϊκές αξίες αλλά και ευρωπαϊκά αιτήματα, κρατά μια ουδέτερη στάση. Ακόμη και στα ζητήματα που αφορούν την ΚΕΠΠΑ εξακολουθεί να υπάρχει διχασμός στις ψηφοφορίες και έλλειψη ενιαίας γραμμής. Είναι κατά συνέπεια απαραίτητο η Ε.Ε. να λάβει πιο ενεργό ρόλο και πρωτοβουλίες στον ΟΗΕ και να στοχεύσει στην εντατικοποίηση της μεταξύ τους συνεργασίας. Ο ΟΗΕ και η Ε.Ε. μέχρι και σήμερα συνεργάζονται πάνω στους τοµείς της αειφόρου ανάπτυξης, της µείωσης της φτώχιας, της ασφάλειας και της ειρήνης. Οι σχέσεις τους (όπως παρουσιάζει και η Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο της 10ης Σεπτεμβρίου 2003 «Ευρωπαϊκή Ένωση και Ηνωμένα Έθνη: η επιλογή της πολυμερούς προσέγγισης»), πρέπει να εντατικοποιηθούν ώστε πιο αποτελεσματικά πλέον να προλαμβάνονται πιθανές κρίσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Ε.Ε., είναι πάντοτε επιμελής στις υποχρεώσεις της απέναντι στο διεθνές σύστημα, ενώ στα προγράμματά της που αφορούν στην εξωτερική πολιτική, ενσωματώνει συγκεκριμένους στόχους. Ένας εκ των στόχων είναι αυτός της βιώσιμης ανάπτυξης, της βοήθειας στο εμπόριο και της προώθησης προτύπων αξιοπρεπούς εργασίας. Επιπλέον στόχος είναι και η καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Όσον αφόρα στη διακίνηση ναρκωτικών και το οργανωμένο έγκλημα, η Ε.Ε. συνεργάζεται με τον ΟΗΕ ώστε να αντιμετωπιστούν οι δυνητικές απειλές, τόσο περιφερειακά, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι εργασίες των οργάνων του ΟΗΕ για την καταπολέμηση του διακρατικού οργανωμένου εγκλήματος και της διακίνησης ναρκωτικών - UNDCP (United Nations International Drug Control Programme), UNCND (United Nations Commission on Narcotic Drugs), UNODC (United Nations Office on Drugs and Crime) - έχουν υποστηριχτεί από την Ε.Ε., η οποία έχει συμμετάσχει ενεργά σε διαπραγματεύσεις των Η.Ε κατά του οργανωμένου εγκλήματος και των τριών 22

25 πρωτοκόλλων που αφορούν στη λαθρομετανάστευση, την εµπορία προσώπων και το παράνομο εμπόριο όπλων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει λάβει συγκεκριμένα μέτρα για την εγκαθίδρυση στρατηγικών εταιρικών σχέσεων με τους οργανισμούς, τα ταμεία και τα προγράμματα του ΟΗΕ (UNAFP) στους τομείς της ανάπτυξης και των ανθρωπιστικών υποθέσεων. Παράλληλα, η Υπηρεσία Ανθρωπιστικής Βοήθειας της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ECHO) έχει αναπτύξει διαλόγους στρατηγικού προγραμματισμού σε ανθρωπιστικές υποθέσεις προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η χρηματοδότηση από την ECHO των δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται από τα Η.Ε επικεντρώνεται σε δραστηριότητες όπου τα Η.Ε διαθέτουν αποδεδειγμένη πείρα ή συγκριτικό πλεονέκτημα. Η Ε.Ε και ο ΟΗΕ είναι απαραίτητο να µεριµνούν σε περιπτώσεις πρόληψης συγκρούσεων και διαχείρισης καταστάσεων κρίσης ή καταστάσεων που έπονται των κρίσεων, και να αλληλοσυμπληρώνουν ενδεχομένως τους πόρους τους. Όσον αφορά στην παροχή βοήθειας, όπου καθίσταται αναγκαίο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο ΟΗΕ έχουν ήδη λάβει τα πρώτα μέτρα για τον καλύτερο συγχρονισμό των δραστηριοτήτων τους για την πρόληψη των συγκρούσεων. 15 Στα πλαίσια της ΚΕΠΠΑ έχει ιδρυθεί η EUFOR, ένα στρατιωτικό σώμα, η οποία αποτελείται από δυνάμεις των κρατών μελών και δρά άμεσα όταν υπάρξει ανάγκη. Ωστόσο η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού στρατού (συνεργασία των κρατών μελών της Ε.Ε.) ικανού να διαχειρίζεται θέματα ασφάλειας και άμυνας, δίνει την δυνατότητα στον ΟΗΕ να χρησιμοποίει και να καλεί αυτήν την δύναμη σε επιχειρήσεις υπό την αιγίδα του. Σε πολλές επιχειρήσεις ο ΟΗΕ ζητά από κράτη μέλη του στήριξη μέσα από την αποστολή στρατευμάτων σε εμπόλεμες περιοχές. Πλέον, θα έχει τη στήριξη όλων των ευρωπαϊκών κρατών που θα συμμετάσχουν στον ευρωπαϊκό στρατό. Ως εκ τούτου, ο ΟΗΕ, στη βάση του κάλου και 15 Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Ηνωμένα Έθνη: Η Επιλογή του Πολυμερισμού, Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Βρυξέλλες, 10 Σεπτεμβρίου Επίσημος Δικτυακός Τόπος Ευρωπαϊκής Ένωσης Τελευταία Πρόσβαση 17 Δεκεμβρίου 2014, 18:00. 23

26 συνεργάσιμου εταίρου, θα είναι υποχρεωμένος να στηρίζει την Ε.Ε. σε κάθε εγχείρημα προάσπισης της ειρήνης, άμυνας και ασφάλειας, καθώς θα μπορεί μέσα από τις αποφάσεις του να προωθεί τα αιτήματα της Ε.Ε. σε παγκόσμιο επίπεδο. Με λίγα λόγια, κάθε περιφερειακό ζήτημα θα αποτελεί αυτόματα και εν δυνάμει παγκόσμιο ζήτημα σημασίας και θα λαμβάνει προτεραιότητα στην επίλυση του. Και όλα αυτά καθώς η Ε.Ε. θα συνδράμει ολοκληρωτικά, δυναμικά και γρήγορα στην εύρυθμη λειτουργία του ΟΗΕ. Επομένως, αυτή η προαναφερθείσα συνεργασία συμβάλει στους σκοπούς της παρούσας στρατηγικής ασφάλειας της θάλασσας, καθώς έχοντας την υποστήριξη των Η.Ε. το έργο θα διευκολυνθεί και θα ενισχυθεί, αποτελώντας έναν πιο εφικτό και υλοποιήσιμο στόχο. ASEAN και ΕΕ Οι σχέσεις ASEAN (Association of Southeast Asian Nations) και E.E. ξεκίνησαν το 1980 με στόχο την προαγωγή της ευημερίας, της συνεργασίας και της ειρήνης, τόσο στα επιμέρους κράτη μέλη της ένωσης, όσο και σε παγκόσμια κλίμακα. Στην παρούσα φάση (μετά το Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 15ης Ιανουαρίου 2014 σχετικά µε το µέλλον των σχέσεων ΕΕ-ASEAN (2013/2148(INI), η συνεργασία επεκτείνεται περά από τους οικονομικούς τομείς (εμπόριο και συναλλαγματικές σχέσεις) και στην προάσπιση της ειρήνης και της σταθερότητας στις περιοχές ενδιαφέροντος. Δεδομένου ότι η Ε.Ε. και ο ASEAN υιοθετούν μια κοινή ανησυχία για τις διενέξεις κυριαρχικών δικαιωμάτων στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας και δείχνουν σημαντικό ενδιαφέρον για τη διατήρηση της ειρήνης, της σταθερότητας και το σεβασμό του διεθνούς δικαίου της θάλασσας, κατά προέκταση μπορούν να υιοθετηθούν και από τον ASEAN οι ανησυχίες για την διατήρηση της ειρήνης και της ασφάλειας στις θάλασσες τις Ε.Ε. Επίσης, η Ε.Ε. σύμφωνα με την Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων, θα ήθελε να αποτελεί από εδώ και στο εξής έναν ενεργό πολιτικό εταίρο του ASEAN στην αναζήτηση μη στρατιωτικών λύσεων και διευθετήσεων αναφορικά με την ασφάλεια των συνόρων με σκοπό να ενισχυθεί η ειρήνη και η περιφερειακή σταθερότητα. Αυτή η σχέση που θα συμβάλει στη μείωση των περιφερειακών εντάσεων αλλά και στη διατήρηση της ασφάλειας των θαλασσών της Ε.Ε. θα συνεπάγεται ταχύτερους μηχανισμούς επίλυσης διαφορών. Ήδη, η Ε.Ε. σε συνεργασία με τον ASEAN έχουν καταβάλει προσπάθειες για τη θέσπιση μέτρων πάταξης της πειρατείας που παρεμποδίζει το ασφαλές εμπόριο 24

27 μεταξύ των δυο περιφερειακών οργανισμών (Συμφωνία Περιφερειακής Συνεργασίας για την Καταπολέμηση της Πειρατείας και της Ένοπλης Ληστείας Πλοίων στην Ασία (ReCAAP). Παράλληλα, επεκτείνεται και η διαπεριφερειακή τους συνεργασία και στην διαχείριση πόρων (θαλάσσιων και υποθαλάσσιων). 16 ΝΑΤΟ και ΕΕ Η Ε.Ε αποτελεί έναν ιδιαίτερα σημαντικό εταίρο του ΝΑΤΟ, ενώ στα πλαίσια των συμφωνιών ESDP και Berlin Plus συνεργάζεται με τη Συμμαχία σε τομείς όπως η ασφάλεια και η διατήρηση της διεθνούς ειρήνης. Στη συμφωνία ESDP (European Security and Defence Policy) το 2002 αλλά και αργότερα στην Berlin Plus ορίσθηκε ότι το ΝΑΤΟ θα ενισχύσει την προσπάθεια της ΕΕ στον τομέα της ασφάλειας για την αντιμετώπιση πιθανών κρίσεων σε ευρωπαϊκό έδαφος. Η ΕΕ θα είναι ικανή να έχει ηγετικό ρόλο σε αποστολές όπου το ΝΑΤΟ δε συμμετέχει εξ ολοκλήρου. Επιπροσθέτως, στοχεύεται η περαιτέρω ενδυνάμωση της ΕΕ με στόχο να αποτελεί έναν ισχυρό εταίρο που θα λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής ισχύος της Συμμαχίας. 17 Το 2010 στη διάσκεψη του ΝΑΤΟ στη Βαρσοβία συζητήθηκε ο επαναπροσδιορισμός του ρόλου του ΝΑΤΟ και της ΕΕ αλλά και της συνεργασίας τους στον τομέα της ασφάλειας στη θάλασσα, ενώ όπως έχει αναφερθεί, η συνεργασία στο ζήτημα της αντιμετώπισης του φαινομένου της πειρατείας είναι ήδη στενή. 16 European Commission and ASEAN, Επίσημος Δικτυακός Τόπος Ευρωπαϊκής Ένωσης , 19:04. Τελευταία Πρόσβαση 19 Δεκεμβρίου 17 NATO-EU: A Strategic Partnership, North Atlantic Treaty Organization, 4 th December Επίσημος Δικτυακός Τόπος ΝΑΤΟ Tελευταία Πρόσβαση 8 Δεκεμβρίου 2014, 15: Adrian Pop, NATO και Ευρωπαϊκή Ένωση: Συνεργασία και Ασφάλεια, Δελτίο ΝΑΤΟ, Καλοκαίρι Επίσημος Δικτυακός Τόπος ΝΑΤΟ Τελευταία Πρόσβαση 29 Νοεμβρίου 2014, 21:54. 25

28 Αφρικανική Ένωση και ΕΕ Το 2007 η Ε.Ε. και η Αφρικανική Ένωση προχώρησαν στη σύσταση της Συνεργασίας της Ε.Ε. με την Αφρική που έχει ως στόχο να ενδυναμώσει τις σχέσεις των δύο εταίρων και να ενισχύσει τους δεσμούς συνεργασίας τους σε όλους τους τομείς. Μέχρι τώρα έχουν συνεργαστεί σε τομείς όπως η διεθνής ασφάλεια και ειρήνη, η ενέργεια κλπ. Η παράνομη μετανάστευση από την Αφρική στην ΕΕ σύμφωνα με αυτή τη συνεργασία θα μειωθεί, καθώς στοχεύει στην ομαλή και νόμιμη μετανάστευση ατόμων μεταξύ ΕΕ και Αφρικής. Παράλληλα, στοχεύεται να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες μεταξύ των δύο εταίρων ώστε να γίνουν κατανοητά τα αίτια της παράνομης μετανάστευσης και να αντιμετωπιστούν με επιτυχία. Η ενίσχυση της ισότητας στον εργασιακό τομέα, αλλά και η διαφορετική αντιμετώπιση των μεταναστών, ώστε αυτοί να απορροφώνται πιο ομαλά στις κοινωνίες, κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Με αυτό τον τρόπο, η παράνομη μετανάστευση από την Αφρική θα μειωθεί και μελλοντικά θα εξαλειφθεί. Μια τέτοια εξέλιξη θα επιτρέψει στα κράτη μέλη της ΕΕ να επικεντρωθούν σε άλλες περιοχές που αντιμετωπίζουν ανάλογα προβλήματα. 20 Η Αφρικανική Ένωση, τον Ιανουάριο του 2014, υιοθέτησε την 2050 AIM Strategy (2050 Africa s Integrated Maritime Strategy). Σε αυτό το κείμενο συμπεριλαμβάνονται οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και πολιτικές διαστάσεις που αφορούν σε όλα τα ζητήματα για την ασφάλεια στη θάλασσα. Στόχος της στρατηγικής αυτής είναι να ενισχυθεί περισσότερο η δημιουργία 19 Maritime Security: NATO and EU Roles and Co-ordination, NATO Parliamentary Assembly.Επίσημος Δικτυακός Τόπος ΝΑΤΟ Tελευταία Πρόσβαση 9 Δεκεμβρίου 2014, 17: Areas of Cooperation, Africa-EU Partnership. Επίσημος Δικτυακός Τόπος Africa EU Partnership Tελευταία Πρόσβαση 19 Δεκεμβρίου 2014, 18:56. 26

29 πλούτου από τους ωκεανούς, τις θάλασσες και τις εσωτερικές υδάτινες οδούς της Αφρικής με την ανάπτυξη μιας ακμάζουσας θαλάσσιας οικονομίας και την πλήρη αξιοποίηση των θαλάσσιων πόρων της περιοχής με περιβαλλοντικά βιώσιμο τρόπο. 21 Ευρωπαϊκός Στρατός Η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού στρατού που θα ξεπερνούσε τον εθνικό στρατιωτικό έλεγχο ήταν μια ιδέα του Γάλλου προέδρου της Εθνοσυνέλευσης, Ρενέ Πλεβέν το Το σχέδιο της ΕΑΚ ετέθη στην Εθνοσυνέλευση της Γαλλίας για επικύρωση στις 30 Αυγούστου 1954, και απέτυχε να συγκεντρώσει το απαραίτητο ποσοστό με ψήφους 264 υπέρ και 319 κατά. Η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας (ΕΑΚ) θα περιελάμβανε τη Δυτική Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, το Βέλγιο, την Ολλανδία και το Λουξεμβούργο. Όμως οι φόβοι για τον επανεξοπλισμό των Γερμανών και την ενδυνάμωση του γερμανικού μιλιταρισμού σε συνδυασμό με τον φόβο της αποδυνάμωσης της γαλλικής κυριαρχίας (εκχωρώντας κυριαρχικά δικαιώματα άμυνας στην ΕΑΚ) οδήγησε το σχέδιο αυτό σε ναυάγιο το Στην Ευρώπη εκείνη την περίοδο υπήρχε η ανάγκη για εντατικοποίηση της συνεργασίας στην εξωτερική πολιτική (περά από την αμυντική συνεργασία με το ΝΑΤΟ.) Έτσι, αυτές οι προσπάθειες για τη συνεργασία των κρατών μελών οδήγησε στην δημιουργία της ΚΕΠΠΑ. Από την άλλη, η ιδέα σύμπραξης στρατιωτικών μονάδων και ειδικών σωμάτων των εθνικών κρατών-μελών της Ε.Ε. έχει ήδη ξεκινήσει από παλιά. Σχήματα συνεργασίας, όπως Finabel 22, Eurocorps 23, Euromarfor 24 κ.ά. έχουν 21 African Union, 2050 Africa s Integrated Maritime Strategy, AU, Version 1.0, 2012, 3-32.Επίσημος Δικτυακός Τόπος Αφρικανικής Ένωσης. Τελευταία Πρόσβαση 17Δεκεμβρίου 2014, 19: Για περισσότερες πληροφορίες βλέπε τον επίσημο δικτυακό τόπο του European Land Forces Interoperability Center - Finabel / ELFIC 23 Για περισσότερες πληροφορίες βλέπε τον επίσημο δικτυακό τόπο του Eurocorps. 27

30 ομοιάσει στην ιδέα γέννησης ενός ευρωπαϊκού στρατιωτικού σώματος. Ωστόσο, η ανάγκη δημιουργίας ευρωπαϊκών ενόπλων δυνάμεων, όπως ήδη από τον Ιούνιο του 2012 είχε καταδείξει ο αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Rainer Wieland, οι οποίες πρέπει να συγκροτηθούν μέσα από την ενσωμάτωση των εθνικών στρατευμάτων, δεν έχει πραγματοποιηθεί, ενώ θα μπορούσε να αποτελέσει τον παράγοντα εκείνο ασφάλειας με τη μεγαλύτερη αποδοτικότητα στην Ε.Ε. Αρχικά, υπογραμμίζουμε την ανάγκη για δημιουργία ενός ευρωπαϊκού στρατού, ο οποίος θα αποτελείται από δυνάμεις των εθνικών ενόπλων δυνάμεων των κρατών μελών. Η δύναμη αυτή θα αποτελείται από μόνιμα μέλη που θα υπηρετούν σ αυτήν ανεξάρτητα από τα κράτη μέλη από τα οποία προέρχονται. Ο στρατός αυτός βασιζόμενος στο τρίπτυχο πρόληψη αποτροπή καταπολέμηση θα συμβάλλει στην άμυνα και στη διαχείριση κρίσεων στις ευρωπαϊκές θάλασσες και κατ επέκταση στην ΕΕ γενικότερα. Θα είναι υπεύθυνος για τη φύλαξη των θαλάσσιων συνόρων, την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης, την καταπολέμηση της πειρατείας και του διασυνοριακού εγκλήματος (λαθρεμπόριο όπλων, παράνομη διακίνηση ναρκωτικών, παράνομη εμπορία ανθρώπων) και την πρόληψη και αντιμετώπιση της διεθνούς τρομοκρατίας. Για να πραγματωθεί και να λειτουργήσει αυτό το εγχείρημα είναι απαραίτητη η χρηματοδότηση του, τόσο από την ΕΕ όσο και από τα κράτη μελή ξεχωριστά. Η πρόταση αυτή τίθεται κυρίως για τους εξής λόγους: Ένας στρατός της ΕΕ θα σημαίνει μείωση του κόστους διατήρησης μεγάλων σχηματισμών για τη διασφάλιση των συνόρων του κάθε κράτους. Επίσης, θα δημιουργηθεί ενιαία αγορά για τα εξοπλιστικά προγράμματα, γεγονός που θα οδηγεί στην ελαχιστοποίηση των αμυντικών δαπανών για κάθε κράτος μέλος. Μια τέτοια πρόταση λόγω του μεγάλου κόστους εφαρμογής της παρατηρούμε ότι πρέπει να πραγματοποιηθεί σταδιακά με την οικονομική συμβολή της ΕΕ και των κρατών μελών. 24 Για περισσότερες πληροφορίες βλέπε τον επίσημο δικτυακό τόπο της EUROMARFOR. 28

31 1. Σε πρώτη φάση υπογραμμίζουμε την ανάγκη να ενισχυθούν οι ένοπλες δυνάμεις της ήδη υπάρχουσας EURΟΜΑRFOR, στην οποία αυτή τη στιγμή συμμετέχουν η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία. Παράλληλα, επισημαίνεται η ανάγκη διεύρυνσης της παραπάνω δύναμης. 2. Σε δεύτερη φάση προτείνουμε η ΕΕ να χρησιμοποιήσει πολεμικούς εξοπλισμούς των κρατών μελών (πλοία, αεροσκάφη, υποβρύχια κλπ), τα οποία θα περιπολούν στα θαλάσσια σύνορά της, κυρίως στη λεκάνη της Μεσογείου, όπου και θα αντιμετωπίζονται όλες οι πιθανές απειλές. Οι δραστηριότητες αυτές θα στελεχώνονται εκ περιτροπής ανά 6 μήνες από στελέχη των ενόπλων δυνάμεων των κρατών μελών έτσι ώστε όλα τα κράτη μέλη να έχουν λόγο μέσω της αρχηγίας και της συμμετοχής τους σε αυτή την δύναμη - εγχείρημα. 29

32 Επιτήρηση και Κοινό Σύστημα Ανταλλαγής Πληροφοριών Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν έχει συσταθεί κάποιο ενιαίο δίκτυο ανταλλαγής πληροφοριών. Αντιθέτως, οι πληροφορίες περιορίζονταν στα εθνικά δίκτυα, ενώ δεν είχε γίνει λόγος για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού δικτύου πληροφοριών σχετικά με τη θάλασσα. Ωστόσο, πρόσφατα ξεκίνησαν οι διαδικασίες, στο πλαίσιο της ασφάλειας των θαλασσών, για τη δημιουργία προγραμμάτων ανταλλαγής πληροφοριών και επιτήρησης, τα οποία θα προφυλλάσουν και θα διατηρούν την ασφάλεια. Το πρόγραμμα CISE Η Ευρωπαϊκή Ένωση, και συγκεκριμένα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμπεριέλαβε στο πρόγραμμα «Ολοκληρωμένη θαλάσσια πολιτική» τη δημιουργία και ανάπτυξη ενός κοινού περιβάλλοντος ανταλλαγής πληροφοριών (CISE) 25. Το παραπάνω αφορά στην ύπαρξη ενός δικτύου ανταλλαγής πληροφοριών από τις αρχές θαλάσσιας επιτήρησης των Ακτοφυλακών, καθώς και του Λιμενικού Σώματος σχετικά με ενέργειες στη θάλασσα, όπως η αλιεία. Με τη δημιουργία του CISE, τόσο οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών, όσο και οι υπηρεσίες της Επιτροπής, έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες που θα διευκολύνουν την ασφάλεια, την επιτήρηση αλλά και την αποτροπή παράνομων ενεργειών ή απειλών στη θάλασσα. Το CISE θα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος στη θαλάσσια επιτήρηση και ασφάλεια. Τα κράτη μέλη της ΕΕ θα συνεχίσουν να ασκούν δραστηριότητες επιτήρησης στη θάλασσα. Ωστόσο, διάφορες αρχές επιτήρησης σε όλη την Ευρώπη δεν διαθέτουν επαρκή πρόσβαση σε πληροφορίες άλλων κρατών. Χρησιμοποιώντας τεχνολογίες αιχμής, το CISE θα συγκεντρώνει τα υφιστάμενα συστήματα και δίκτυα επιτήρησης και θα εξασφαλίζει τη διαλειτουργικότητα των συστημάτων. Επομένως το CISE δεν 25 EUB2, Maritime Surveillance: Common Information Sharing Environment (CISE) and its Contribution to Maritime Security, EU Business, 9 July Tελευταία Πρόσβαση 19 Δεκεμβρίου 2014, 17:08. 30

33 επιχειρεί να αφανίσει την προϋπάρχουσα επιτήρηση του εκάστοτε κράτους μέλους αλλά να συνδέσει τα ήδη υπάρχοντα συστήματα ώστε να υπάρχει καλύτερη επικοινωνία και πιο άμεση ανταπόκριση σε προβλήματα που ενδεχομένως θα κάνουν την εμφάνισή τους. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα παρόλα αυτά θα δοκιμαστεί ευρέως από το φθινόπωρο του 2014, με το προκείμενο πρόγραμμα της Ε.Ε για την ασφάλεια στη θάλασσα. Συγκεκριμένα, γίνεται λόγος και για επικείμενη συμμετοχή τρίτων χωρών στο πρόγραμμα εφόσον το επιθυμούν, γεγονός το οποίο θα βοηθούσε σε περαιτέρω συλλογή πληροφοριών. Οι πληροφορίες αυτές δεν δημοσιοποιούνται, ενώ θα γίνονται γνωστές μόνο σε συγκεκριμένες αρχές. Αυτό σημαίνει πως το CISE αποτελεί ένα κλειστό δίκτυο πληροφοριών, όπου θα υπάρχει η πρόληψη και ο έλεγχος της προστασίας ανταλλαγής πληροφοριών από τους εκάστοτε φορείς. 26 Το πρόγραμμα MARSUR Το πρόγραμμα Θαλάσσιας Επιτήρησης της ΕΕ (PT MARSUR) σχετίζεται με την ικανότητα επίτευξης συνεχούς γνώσης των δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα στο θαλάσσιο τομέα με στόχο την υποστήριξη της διαδικασίας για έγκαιρη λήψη απόφασης. Ξεκίνησε το 2006 και προχώρησε στη φάση επίδειξης στα τέλη του Στόχος είναι να αποδειχθεί στην πράξη η αξία του νέου αυτού ολοκληρωμένου δικτύου. Τα κράτη-μέλη που συμμετείχαν αρχικά ήταν η Κύπρος, η Ελλάδα, η Γερμανία, η Ισπανία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Λιθουανία, η Ολλανδία, η Πολωνία, η Πορτογαλία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Στη συνέχεια εντάχθηκαν στην κοινότητα η Βουλγαρία, η Λεττονία και η Νορβηγία, υπογράφοντας την τεχνική διευθέτηση της «ζωντανής φάσης» του προγράμματος. 26 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Θαλάσσια Eπιτήρηση: Eνώνοντας τις Δυνάμεις μας με τα Κράτη Μέλη για Ασφαλέστερες Θάλασσες και Ωκεανούς, Δελτίο Τύπου, Βρυξέλλες, 8 Ιουλίου Επίσημος Δικτυακός Τόπος Ευρωπαϊκής Ένωσης Τελευταία Πρόσβαση 22 Δεκεμβρίου 2014, 19:20. 31