Copyright: Κυρατζής Νικόλαος Ευριπίδης, Eκδόσεις Zήτη, Μάρτιος 2005, Θεσσαλονίκη
|
|
- Λαμία Αποστόλου
- 7 χρόνια πριν
- Προβολές:
Transcript
1
2 2 Kάθε γνήσιο αντίτυπο φέρει την υπογραφή του συγγραφέα ISBN Copyright: Κυρατζής Νικόλαος Ευριπίδης, Eκδόσεις Zήτη, Μάρτιος 2005, Θεσσαλονίκη Tο παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του Eλληνικού νόμου (N.2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Aπαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής άδειας του εκδότη και συγγραφέα κατά οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή (ηλεκτρονική, μηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου. Φωτοστοιχειοθεσία Eκτύπωση Bιβλιοπωλείο Π. ZHTH & Σια OE 18ο χλμ Θεσ/νίκης-Περαίας T.Θ Περαία Θεσσαλονίκης T.K Tηλ.: (5 γραμ.) - Fax: mail: info@ziti.gr Aρμενοπούλου Θεσσαλονίκη Tηλ , Fax mail: sals@ziti.gr
3 3 Πρόλογος Το βιβλίο αυτό αποτελεί εξέλιξη των σηµειώσεων που γράφτηκαν για τη διδασκαλία του µαθήµατος της Ηλεκτροχηµείας στους σπουδαστές Ηλεκτρολογίας του Α Εξαµήνου του ΤΕΙ. Μακεδονίας. Η πρόκληση στη συγγραφή ενός τέτοιου βιβλίου έγκειται στο ότι προορίζεται σε πρωτοετείς φοιτητές που δεν θα εκπαιδευθούν στις «κλασσικές» µεθόδους της Φυσικοχηµείας. Η Ηλεκτροχηµεία, βέβαια, σύµφωνα µε την σύγχρονη θεώρησή της ως επιστήµης που µελετά τα φαινόµενα µεταφοράς φορτίου δια µέσου διεπιφανειών, άπτεται πολλών επιστη- µονικών πεδίων εκτός της Χηµείας, όπως της Φυσικής, Βιολογίας, Επιστήµης των Υλικών κλπ. Η πιο προφανής εφαρµογή ηλεκτροχηµικών µεθόδων σχετικών µε την Ηλεκτρολογία, βρίσκεται βέβαια στο πεδίο της ενεργειακής µετατροπής όπου η ηλεκτροχηµική παραγωγή ενέργειας µε βάση τις κυψέλες καυσίµου αποτελεί σήµερα την πιο πρακτική λύση στα προβλήµατα της ενεργειακής απόδοσης και µόλυνσης του περιβάλλοντος. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερα τµήµατα Ηλεκτρολογίας αναµορφώνουν το πρόγραµµά τους προς γνωστικές περιοχές τεχνολογιών αιχµής όπως παραγωγή ηµιαγωγών και υπεραγωγών και άλλων υλικών µε εξαιρετικές ιδιότητες. Οι µελλοντικοί Ηλεκτρολόγοι αναµένεται να εµπλακούν και να συνεισφέρουν µαζί µε άλλες ειδικότητες στα παραπάνω γνωστικά πεδία. Τέλος, πολλοί βασικοί βιολογικοί µηχανισµοί έχει δειχθεί ότι βασίζονται σε ηλεκτροχηµικές αντιδράσεις και είναι ενδιαφέρον ότι αρκετά τµήµατα Ηλεκτρολογίας έχουν ενσωµατώσει στο πρόγραµµά τους κυρίως σε µεταπτυχιακό ή ανώτερο προπτυχιακό επίπεδο µαθήµατα ποσοτικής φυσιολογίας όπου οι ηλεκτρικές ιδιότητες ιστών ή κυττάρων καθορίζουν τις σχεδιαστικές παραµέτρους βιοιατρικών συσκευών. Ο σκοπός του παρόντος βιβλίου είναι να εισαγάγει του πρωτοετείς φοιτητές στις βασικές έννοιες των παραπάνω επιστηµονικών περιοχών αναπτύσσοντας τον επιστηµονικό τρόπο σκέψης. Έτσι έµφαση δίνεται στην κατανόηση των βασικών εννοιών που είναι απαραίτητες για περαιτέρω εξειδίκευση των σπουδαστών σε εφαρµοσµένες ηλεκτροχηµικές διεργασίες.
4 4 Εισαγωγή στην Ηλεκτροχηµεία Για το σκοπό αυτό στηρίχθηκα κυρίως στην ανάπτυξη που ακολουθείται σε δύο αγαπηµένα µου βιβλία που διδάχθηκα σε προπτυχιακό και µεταπτυχιακό επίπεδο αντίστοιχα: «Φυσικοχηµεία» του Ν. Κατσάνου και «Μodrn Elctrochmistry 1» των J. O M. Bockris και A.K.N. Rddy. Για την καλύτερη εµπέδωση των εννοιών και την αποφυγή αποµνηµόνευσης δίνεται έµφαση στη λύση ασκήσεων που παρατίθενται στο τέλος κατά οµάδες που αντιστοιχούν σε διάφορα κεφάλαια ή θεµατικές ενότητες. Το βιβλίο προαπαιτεί βασικές γνώσεις ολοκληρωτικού λογισµού ενώ συγχρόνως εισαγάγει τα βασικά ενεργειακά θερµοδυναµικά µεγέθη. Θα µπορούσε να φανεί χρήσιµο και να διαβασθεί ίσως πιο άνετα και από σπουδαστές µεγαλύτερων ετών τεχνολογικών σχολών που επιδιώκουν µια εισαγωγή στις ηλεκτροχηµικές µεθόδους. Θα ήθελα να ευχαριστήσω του φοιτητές του Τµήµατος Ηλεκτρολογίας του ΤΕΙ. Μακεδονίας για τις άπειρες συζητήσεις και προβληµατισµούς σχετικά µε το περιεχόµενο του βιβλίου. Επί πλέον, δεδοµένου του µεγάλου ενδιαφέροντος που εκδηλώθηκε κατά τη διεξαγωγή του µαθήµατος για θέµατα Ηλεκτροχηµείας θα ήταν ευχής έργο µε τη νέα αναµόρφωση σπουδών του τµήµατος η προσθήκη ενός εξειδικευµένου µαθήµατος ή/και ερευνητικού τοµέα σε θέµατα ηλεκτροχη- µικής µετατροπής ενέργειας ή υλικών µε εξειδικευµένες ηλεκτροχηµικές ιδιότητες. Κοζάνη, 2005 Ν.Ε.Κυρατζής
5 5 Περιεχόμενα 1 o Κεφάλαιο: Εισαγωγή 1.1 Το περιεχόµενο της Ηλεκτροχηµείας Παραδείγµατα Η σχέση της Ηλεκτροχηµείας µε άλλες επιστήµες Συµπέρασµα o Κεφάλαιο: ιαλύµατα Ηλεκτρολυτών 2.1 Κλασσική θεωρία ηλεκτρολυτικής διάστασης κατά Arrhnious Ιονισµός οξέων και βάσεων Υδρόλυση αλάτων Άλας από ισχυρό οξύ και ασθενή βάση Άλας από ασθενές οξύ και ισχυρή βάση Άλατα από ασθενή βάση και ασθενές οξύ Ρυθµιστικά διαλύµατα (buffr solutions) είκτες υσδιάλυτοι ηλεκτρολύτες Συντελεστής ενεργότητας o Κεφάλαιο: Αγωγιµότητα Ηλεκτρολυτικών ιαλυµάτων 3.1 Γενικά Ο νόµος του Ohm στα ηλεκτρολυτικά διαλύµατα Μοριακή και ισοδύναµη αγωγιµότητα Μεταβολή της ισοδύναµης αγωγιµότητας µε τη συγκέντρωση Ο νόµος του Kohlrausch Ο νόµος του Kohlrausch για την ανεξάρτητη κίνηση των ιόντων Μια απλή εικόνα της ιοντικής µετατόπισης σε ατοµιστικό επίπεδο Ειδική και Ισοδύναµη αγωγιµότητα συναρτήσει της ιονικής ευκινησίας Η σχέση µεταξύ της απόλυτης ευκινησίας και του συντελεστή διάχυσης (σχέση του Einstin)... 67
6 6 Εισαγωγή στην Ηλεκτροχηµεία 3.10 ύναµη τριβών σε ιόντα διαλύµατος Η σχέση Stoks - Einstin Η εξίσωση των Nrnst - Einstin Αλληλεξάρτηση των ιοντικών κινήσεων Η περίπτωση των ασθενών ηλεκτρολυτών o Κεφάλαιο: Ηλεκτροχηµικές ράσεις στις ιαφασικές Περιοχές και υναµικά Ηλεκτροδίων 4.1 Ηλεκτρισµένες ιεπιφάνειες Ηλεκτροχηµικοί αντιδραστήρες Οι νόµοι του Faraday ιάβρωση των µετάλλων Ηλεκτρική διπλοστοιβάδα Η δοµή της ηλεκτρικής διπλοστοιβάδας Μεταβολή του δυναµικού κατά το πλάτος της διπλοστοιβάδας υναµικά ηλεκτροδίων και ηλεκτροχηµικών στοιχείων Μέτρηση της µεταβολής του δυναµικού των ηλεκτροδίων Παραδείγµατα πολώσιµου και µη πολώσιµου ηλεκτροδίου Σχετικά δυναµικά ηλεκτροδίων o Κεφάλαιο: Ηλεκτροχηµική Ισορροπία 5.1 Κινητική ανάλυση της Ηλεκτροχηµικής Ισορροπίας υναµικά ισορροπίας Μέτρηση των δυναµικών ισορροπίας Είδη δυναµικών ισορροπίας Θερµοδυναµική ανάλυση του δυναµικού ισορροπίας Το ηλεκτροχηµικό δυναµικό Σχέση δυναµικού ισορροπίας και G της αντίδρασης Παραδείγµατα Μεταβολή του δυναµικού ισορροπίας µε τη θερµοκρασία o Κεφάλαιο: Επίδραση της Ενεργότητας των Ουσιών στα υναµικά Οξειδοαναγωγής 6.1 Η εξίσωση του Nrnst Η σηµασία του κανονικού δυναµικού Το τυπικό δυναµικό Προσδιορισµός του ph των διαλυµάτων
7 Περιεχόµενα 7 7 o Κεφάλαιο: Η εξίσωση του Nrnst για Ηλεκτρόδια Μεταλλοϊόντων 7.1 Ηλεκτρόδια πρώτου είδους Ηλεκτρόδια δευτέρου είδους o Κεφάλαιο: υναµικά Donnan 8.1 υναµικά Donnan Το ηλεκτρόδιο υάλου o Κεφάλαιο: Είδη Ηλεκτροχηµικών Στοιχείων 9.1 Χηµικά γαλβανικά στοιχεία χωρίς δυναµικό διάχυσης Χηµικά γαλβανικά στοιχεία µε δυναµικό διάχυσης Γαλβανικά στοιχεία συγκέντρωσης Βιβλιογραφία Ασκήσεις Ευρετήριο όρων
8 9 1 ο Κεφάλαιο ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Ηλεκτροχηµεία γεννήθηκε απο το πάντρεµα Βιοχηµείας και Ηλεκτρισµού όταν το 1791 ο Luigi Galvani παρατήρησε την σύσπαση των µυών των κάτω άκρων ενός βατράχου όταν κατά τύχη ένας απο τους συνεργάτες του άγγιξε µε το νυστέρι του το κατάλληλο νεύρο δηµιουργώντας βραχυκύκλωµα από µια ηλεκτρική µηχανή που βρισκόταν εκεί κοντά. Εννιά χρόνια αργότερα ο συµπατριώτης του Volta έγραφε προς την Βασιλική Επιστηµονική Κοινότητα στο Λονδίνο τα εξής: Εάν χρησιµοποιήσουµε µια χάρτινη µεµβράνη µεταξύ µιας πλάκας ασηµένιας και µιας από ψευδάργυρο και κατόπιν βυθίσουµε το όλο σύστηµα σε αλµυρό νερό, θα παρατηρήσουµε τη διέλευση ηλεκτρικού ρεύµατος. Αυτή τη συσκευή που είναι παρόµοια µε το φυσικό ηλεκτρισµό του χελιού θα ήθελα να ονοµάσω Τεχνητό Ηλεκτρικό Όργανο. Από τότε βέβαια η Ηλεκτροχηµεία έχει αναπτυχθεί πολύ ιδίως τα τελευταία πενήντα χρόνια και είναι η βασική επιστήµη στην οποία θα στηριχθούµε στο µέλλον για να ξεφύγουµε από την ενεργειακή εξάρτησή µας από το πετρέλαιο ή άλλες ορυκτές πρώτες ύλες βασισµένες στον άνθρακα. Ήδη από το 2002 η πολιτεία της Καλιφόρνιας έχει επιβάλλει τον περιορισµό των πωλήσεων ρυπαντικών αυτοκινήτων µε σχεδιάγραµµα την απόλυτη εξάλειψή τους ως το Όλα τα συµβατικά αυτοκίνητα ως τότε θα πρέπει να αντικατασταθούν µε αυτοκίνητα µηδενικών εκποµπών (zro mission vhicls) που θα κινούνται µε ενέργεια παραγόµενη ηλεκτροχηµικά. Στην ιστορική αναδροµή µας θα πρέπει να σταθούµε επίσης στην µεγάλη ανακάλυψη του Michal Faraday στο Λονδίνο το 1834 της σχέσης που υπάρχει µεταξύ της καταναλωµένης ποσότητας ηλεκτρισµού και της αποτιθέµενης µάζας µετάλλου σε στερεά µορφή από τα αόρατα σωµατίδια που υπάρχουν στο ηλε-
9 10 Κεφάλαιο 1 κτρολυτικό διάλυµα. Από τότε έχουµε προχωρήσει σήµερα στην παρασκευή σχεδόν οποιουδήποτε µετάλλου από τα ιόντα του σε διάλυµα µε τη µέθοδο της ηλεκτροαπόθεσης (lctroforming) σε οτιδήποτε σχήµα µπορεί να φαντασθεί κανείς. Ακόµη η παραγωγή λεπτών υµένων ηµιαγωγών (πάχους της τάξης µεγέθους του νανοµέτρου, 1 nm = 10 9 m) βασίζεται στην ίδια τεχνική. Η αντίστροφη διεργασία της ηλεκτροαπόθεσης είναι η ηλεκτροδιάλυση (lctrodissolution) η οποία χρησιµοποιείται στην µορφοποίηση µεταλλικών εξαρτηµάτων αυτοκινήτων από την Rolls Royc. Το 1923 οι Dby και Hückl δηµοσίευσαν την πρώτη αξιόπιστη θεωρία για τις ιδιότητες των διαλυµάτων ιοντικών αγωγών. Αυτή αποτέλεσε τη βάση για σύγχρονες εξελίξεις στην περιοχή αυτή. Έτσι σήµερα µιλάµε για χλωροαργιλικές οργανικές ενώσεις που αποτελούν τη βάση για τήγµατα αλάτων σε θερµοκρασία δωµατίου που χρησιµοποιούνται στην παρασκευή συσσωρευτών υψηλής ενέργειας (Mamantov, Popov: "Solution Chmistry: A cutting Edg in Modrn Tchnology", 1994). Μιλούµε επίσης για την εφαρµογή τεχνικών µοριακής δυναµικής (molcular dynamics) στη µελέτη των ιοντικών διαλυµάτων. Το 1905 ο Julius Tafl έδωσε ακόµη µια σηµαντική ώθηση ανακαλύπτοντας ότι το ρεύµα που διαπερνά µια διεπιφάνεια µετάλλου-διαλύµατος µπορεί να αυξηθεί εκθετικά µεταβάλλοντας το ηλεκτρικό δυναµικό του µετάλλου (ηλεκτροδίου). Έτσι κατά κάποιο τρόπο συµπλήρωσε τη θεωρία του Arrhnius για το ρυθµό (ταχύτητα) µιας χηµικής αντίδρασης. Η εξίσωση του Arrhnius µας λέει πως µεταβάλλεται η ταχύτητα µιας χηµικής αντίδρασης µε τη θερµοκρασία Ταχ E a Axp RT 1.1 όπου Α και E a είναι σταθερές και η E a παριστάνει την ενέργεια ενεργοποίησης. Αντίστοιχα ο Tafl έδειξε ότι Ταχ. ηλεκτροχ. αvf Βxp RT 1.2 όπου εδώ τα Β, α, και F είναι σταθερές. Ο όρος αvf (η σταθερά α πολλαπλασιασµένη µε το δυναµικό V επί τη ποσότητα ηλεκτρισµού F) έχει διαστάσεις ενέργειας όπως στην εξίσωση του Arrhnius. Με την ανακάλυψη του Tafl άρχισε η ανάπτυξη των συσκευών που είναι γνωστές µε το όνοµα κυψέλες καυσίµου (ful clls) όπου γίνεται παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από χηµική ενέργεια. Αυτό έγινε πρώτα από τον Grovs το
10 Εισαγωγή Μάλιστα έγινε γρήγορα αντιληπτό ότι αυτές οι συσκευές µετατρέπουν χηµική ενέργεια σε ηλεκτρική ενέργεια µε µεγάλη απόδοση σε αντίθεση µε τις θερµικές µηχανές που υπόκεινται στους περιορισµούς του κύκλου του Carnot. Γι' αυτό τον λόγο η NASA χρησιµοποίησε ηλεκτροχηµικές κυψέλες καυσίµου σαν πηγή ηλεκτρικής ενέργειας στο διαστηµόπλοιο Απόλλων κατά την προσγείωση στο φεγγάρι το Αυτές οι κυψέλες θα αποτελέσουν και την πηγή ενέργειας στη µαζική παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων στο µέλλον. Η αρχή λειτουργίας τέτοιου είδους συσκευών έχει ήδη αποδειχθεί µε τη χρήση είτε υγρών είτε στερεών ηλεκτρολυτών για πολλές χηµικές αντιδράσεις. Οι στερεοί ηλεκτρολύτες είναι διαλύµατα οξειδίων των µετάλλων (συνήθως ενός οξειδίου τετρασθενούς µετάλλου µε οξείδιο δι- ή τρισθενούς µετάλλου της οµάδας των αλκαλικών ή σπανίων γαιών π.χ. ZrO 2 10% Y 2 O 3 ) και τα οποία παρουσιάζουν ηλεκτρική αγωγιµότητα υπό την µορφή συνήθως ιόντων οξυγόνου σε σχετικά υψηλές θερµοκρασίες (> 500 ο C). Το πλεονέκτηµα των στερεών ηλεκτρολυτών είναι ότι µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την ηλεκτροχηµική επιτέλεση σηµαντικών βιοµηχανικών αντιδράσεων. Για παράδειγµα η παραγωγή υ- δροκυανίου (HCN) η µονοξειδίου του αζώτου (ΝΟ), σηµαντικών ενδιάµεσων στη χηµική βιοµηχανία, έχει επιτελεσθεί σε τέτοιες κυψέλες καυσίµου βασισµένες σε στερεό ηλεκτρολύτη µε ταυτόχρονη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ( είτε: Kiratzis, Stoukids: Journal of Elctrochmical Socity, 1987 και Farr, Vaynas: Journal of Elctrochmical Socity, 1980). Η έρευνα βεβαίως για καινούργιους ηλεκτρολύτες και ηλεκτρόδια συνεχίζεται και η περιοχή αυτή συνιστά ένα από τα ευρύτερα ερευνητικά πεδία σήµερα. Στο ίδιο πεδίο εντάσσεται η ερευνητική προσπάθεια για την ηλεκτροχηµική καύση των οικιακών απορριµµάτων χωρίς την παραγωγή µολυσµατικών ουσιών για το περιβάλλον. Η αρχή των κυψελών καυσίµου έχει χρησιµοποιηθεί και για την εξήγηση της βιολογικής διεργασίας του µεταβολισµού αν και δεν έχει ακόµη υιοθετηθεί από τους παραδοσιακούς βιολόγους. Ο µεταβολισµός σε απλή γλώσσα είναι η µετατροπή χηµικής ενέργειας από την οξείδωση της τροφής σε µηχανική ενέργεια για την κίνηση των µυών. Έχει παρατηρηθεί ότι αυτή η µετατροπή επιτυγχάνεται µε µεγάλη αποδοτικότητα της τάξης του 50% ενώ µια συνήθης θερµική µηχανή έχει αποδοτικότητα µόλις 25%. Αυτό γιατί οι θερµικές µηχανές (για παράδειγµα οι µηχανές εσωτερικής καύσης στα αυτοκίνητα) περιορίζονται σε µια µέγιστη αποδοτικότητα που δίνεται από τον τύπο του Carnot T 1 χαµ όπου Τ χαµ παριστάνει τη θερµοκρασία του περιβάλλοντος και Τ υψηλ είναι η θερµοκρασία της Τυψηλ µηχανής σε βαθµούς Klvin. Αν πούµε ότι Τ χαµ = 310 K (= 37 o C), η θερµοκρα-
11 12 Κεφάλαιο 1 σία του σώµατος, η µεταβολική θερµοκρασία θα έπρεπε να ήταν γύρω στους 337 o C για να έχουµε την απόδοση του 50% που παρατηρείται στον µεταβολισµό που δεν είναι εφικτό. Η τιµή όµως αυτή της απόδοσης µπορεί εύκολα να επιτευχθεί αν το σώµα µας βασιζόταν σε µια ηλεκτροχηµική µετατροπή της ενέργειας καύσης όπου όπως είπαµε δεν υπάρχει ο περιορισµός του Carnot αλλά οι µέγιστες αποδοτικότητες µπορεί να φτάσουν τα 90%. Άρα για να εξηγήσουµε την µεγάλη απόδοση του µεταβολισµού οδηγούµαστε σε µια ηλεκτροχηµική εξήγηση και πράγµατι µια τέτοια έχει προταθεί από τον Flix Gutmann το Πολύ χονδρικά σύµφωνα µε την πρότασή του στα µιτοχόνδρια που είναι τα κέντρα ενεργειακών διεργασιών του κυττάρου υπάρχουν οργανικής φύσης κέντρα που ενεργούν σαν δωρητές ηλεκτρονίων και άλλα που είναι δέκτες ηλεκτρονίων. Αυτά δηλαδή ενεργούν σαν µικροηλεκτρόδια. Η γλυκόζη οξειδώνεται στα κέντρα που ενεργούν σαν ηλεκτρονικοί δέκτες (άνοδος). Στους ηλεκτρονικούς δωρητές το Ο 2 ανάγεται (κάθοδος) παίρνοντας τα ηλεκτρόνια της γλυκόζης. Το µιτοχόνδριο αποτελείται από εκατοµµύρια τέτοιες µικροσκοπικές κυψέλες καυσίµου από τις οποίες παράγεται ηλεκτρική ενέργεια µε µεγάλη απόδοση. Στην πραγµατικότητα µια τυπική τιµή απόδοσης κυψελών καυσίµου είναι γύρω στα 50%. Επί πλέον ερωτήσεις όπως ποίος ο µηχανισµός αποθήκευσης ενέργειας σε ζωντανούς οργανισµούς και ποίος ο µηχανισµός µεταφοράς της στα διάφορα µέρη του σώµατος προσεγγίζονται από ηλεκτροχηµική σκοπιά. Περιοχές μετατροπής ADP ATP 4 +O 2 4H + 2H 2 O Άνοδος 4 Kάθοδος RH RH RH RH R+H + + R+H + + R+H + + R+H + + Mιτοχόνδριο Σχήµα 1.1: Αρχή της βιολογικής κυψέλης καυσίµου. R και RH παριστάνουν την οξειδωµένη και αναγώµενη µορφή αντίστοιχα ενός βιοµορίου. ADP είναι η διφωσφορική αδενοσίνη ενώ ATP η τριφωσφορική αδενοσίνη. (Πηγή: Bockris, Rddy, " Modrn Elctrochmistry, Vol 1" Plnum Prss 1998)
12 Εισαγωγή 13 Άλλες ερευνητικές περιοχές της ηλεκτροχηµείας επεκτείνονται στην ανάπτυξη παρεµποδιστών της διάβρωσης και ηλεκτροχηµικών αισθητήρων κατάλληλους για ιατρικές, περιβαλλοντικές και βιοµηχανικές εφαρµογές. Παράδειγµα η ανάπτυξη ενός αισθητήρα γλυκόζης που θα εφαρµόζεται στο χέρι των διαβητικών και θα µετρά τη συγκέντρωσή της στο αίµα βασίζεται σε ηλεκτροχηµικές αρχές. Σε πολύ γενικές γραµµές το πρώτο βήµα είναι η "ακινητοποίηση" του ενζύµου οξειδάση της γλυκόζης (απαραίτητου για την οξείδωση της γλυκόζης) πάνω σε κατάλληλο οργανικό αγώγιµο υπόστρωµα που µε τη σειρά του εφάπτεται κατάλληλου µεταλλικού ηλεκτροδίου πάνε στο βραχίονα του ασθενή. Τα ηλεκτρόνια που προκύπτουν από την οξείδωση της γλυκόζης στο αίµα θα µεταφέρονται δια µέσου του ενζύµου στο ηλεκτρόδιο το οποίο θα είναι συνδεδεµένο µε µετρητικό όργανο που µπορεί απ ευθείας να δίνει τη συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίµα του ασθενή. 1.1 Το περιεχόµενο της Ηλεκτροχηµείας Παραδοσιακά η Ηλεκτροχηµεία χωρίζεται σε δύο τοµείς: τον τοµέα που έχει σαν αντικείµενο τη Φυσικοχηµεία των ιοντικών διαλυµάτων ή αγωγών και τον τοµέα που διαπραγµατεύεται τις φυσικοχηµικές διεργασίες των ηλεκτρικά φορτισµένων διεπιφανειών (µελέτη ηλεκτροδίων). Αυτό φαίνεται καλύτερα στο παρακάτω σχήµα: Ιοντικοί Αγωγοί Μελέτη των ιόντων σε διαλύµατα και και σε τήγµατα Ηλεκτρόδια ιεπιφάνειες Μελέτη της διεπιφάνειας µεταξύ ιοντικού και ηλεκτρονικού αγωγού και της µεταφοράς φορτίων δια µέσου αυτής Σχήµα 1.2: Κλασσικός διαχωρισµός του πεδίου της Ηλεκτροχηµείας Σύµφωνα µε σύγχρονες όµως τάσεις η Ηλεκτροχηµεία ορίζεται αποκλειστικά σαν η επιστήµη της µελέτης των διεπιφανειών και το πεδίο των ιοντικών αγωγών υφίσταται απλώς σαν απαραίτητο συγγενικό πεδίο. Η µελέτη των ιοντικών αγωγών περιλαµβάνει τις αλληλεπιδράσεις µεταξύ ιόντων και διαλύτη αλλά και ιόντων µεταξύ τους. Οι αλληλεπιδράσεις αυτές έ- χουν σηµασία σε διάφορες σύγχρονες τεχνικές όπως σκέδαση νετρονίων, υπέρυ-
13 14 Κεφάλαιο 1 θρη φασµατοσκοπία. Επίσης εδώ περιλαµβάνεται και η µελέτη της µεταφοράς των ιόντων σε διαλύµατα και καλύπτει τη διάχυση και αγωγιµότητα των διαλυ- µάτων φαινοµενολογικά. Επί πλέον η µελέτη καθαρών ηλεκτρολυτών εµπίπτει σε αυτό το πεδίο. Τέτοια όπως ήδη αναφέραµε είναι τα τήγµατα αλάτων που έχουν συντεθεί και σε θερµοκρασία δωµατίου. Τέλος εδώ εντάσσεται και η µελέτη των µηχανισµών µεταφοράς φορτίου σε στερεούς ηλεκτρολύτης ή ηλεκτρολύτες συνιστάµενους από πολυµερικές µεµβράνες. Το πεδίο των ηλεκτροδίων έχει αναπτυχθεί πολύ περισσότερο µε εφαρµογές όπως είπαµε στη κατασκευή κυψελών καυσίµου που µπορεί να αποτελούν την βάση της αυτοκινητοβιοµηχανίας του µέλλοντος δια µέσου των οποίων θα επιτευχθεί η απεξάρτηση από τις µηχανές εσωτερικής καύσης που αποτελούν την κύρια αιτία του φαινοµένου του θερµοκηπίου λόγω των εκποµπών CO 2 που συνεπάγεται η χρήση τους. Παρ όλο που οι παραπάνω δύο τοµείς φαίνονται ξεκοµµένοι µεταξύ τους, στην πραγµατικότητα είναι στενά συνδεδεµένοι. Οι διαφασικές περιοχές στα ηλεκτρόδια περιβάλλονται από ιόντα του γύρω διαλύµατος και εποµένως πρέπει να γνωρίζουµε όσο το δυνατόν περισσότερα για τις αλληλεπιδράσεις τους. Μεταφορικά µπορούµε να πούµε ότι τα ηλεκτρόδια είναι η σκηνή του θεάτρου όπου λαµβάνει χώρα η δράση ενώ το διάλυµα είναι το θέατρο και το ακροατήριο. Είναι επίσης η πηγή που παρέχει τους ηθοποιούς δηλαδή τα ιόντα και τον διαλύτη ενώ τα ηλεκτρόνια παρέχονται από τις "πόρτες" πάνω στη σκηνή. Σηµειώστε επίσης ότι όταν µιλούµε για διεπιφάνεια δεν είναι απαραίτητο να έχουµε κάποιο µέταλλο βυθισµένο σε κάποιο διάλυµα αλλά και σε ένα στερεό στην ατµόσφαιρα καλυµµένο µε λεπτό στρώµα υγρασίας δηµιουργείται µια διεπιφάνεια στερεούυγρού. Στην πραγµατικότητα η ύπαρξη αυτών των λεπτών υµένων υγρασίας πά- Φάση που περιέχει ηλεκτρόνια Φάση που περιέχει ιόντα Σχήµα 1.3: Η βασική διεργασία στην Ηλεκτροχηµεία
14 Εισαγωγή 15 νω σε µέταλλα αποτελεί την αιτία της διάβρωσής τους. Μια απολύτως ξηρή επιφάνεια µακριά από επαφή µε την ατµόσφαιρα δεν διαβρώνεται. Η µεταφορά ηλεκτρονίων από τη µία φάση στην άλλη είναι η βασική διεργασία της Ηλεκτροχηµείας και λαµβάνει χώρα κατά κόρον και στη φύση. Αυτό φαίνεται καλύτερα στο παραπάνω σχήµα 1.3. Η µία φάση µπορεί να είναι κάποιο µέταλλο και η άλλη ένα ιοντικό διάλυµα. Αλλά µπορεί επίσης να είναι ένας ηµιαγωγός ή µονωτής σε επαφή µε κάποιο υγρό που περιέχει ιόντα. ηλαδή η έννοια της µεταφοράς φορτίου δια µέσου της διεπιφάνειας είναι γενική. Μπορεί επίσης να είναι µια πρωτεΐνη η οποία ανταλλάσσει ηλεκτρόνια όταν έλθει σε επαφή µε τη γλυκόζη σε κάποιο διάλυµα. Mέταλλο Aρνητική περίσσεια φορτίου Περίπτωση 1 Διάλυμα Θετική περίσσεια φορτίου Περίπτωση Σχήµα 1.4: Επιφάνειες σε διάλυµα φέρουν πάντα περίσσεια φορτίου Κάθε διεπιφάνεια σε επαφή µε κάποιο διάλυµα είναι πάντα φορτισµένη µε µια περίσσεια φορτίου. Αυτό φαίνεται διαγραµµατικά στο παραπάνω σχήµα. Στην πρώτη περίπτωση έχουµε κάποιο µέταλλο που όπως είναι γνωστό αποτελείται από το πλέγµα των µεταλλικών ιόντων βυθισµένο σε µια θάλασσα ηλεκτρονίων (ή ακριβέστερα ανάµεσα σε ηλεκτρόνια σε κατάσταση πλάσµατος) τα οποία κινούνται ελεύθερα µε ταχύτητες της τάξης των 1000 Km/s. Στη δεύτερη περίπτωση υποθέτουµε ότι µε ένα κοφτερό µαχαίρι κόβουµε στα δύο αυτή τη µεταλλική πλάκα που είναι επί πλέον βυθισµένη σε διάλυµα. Αµέσως τα ηλεκτρόνια κοντά στη νέα επιφάνεια που δηµιουργείται 'βλέπουν' πλέον κάποιο όριο στη κίνησή τους. Μέσα σε περίπου 10 9 s και τα ιόντα του διαλύµατος ευθυγραµµίζονται µε τη διεπιφάνεια ακριβώς απέναντι από τα ηλεκτρόνια. Έχουµε τώρα δύο περιπτώσεις ανάλογα µε το είδος των ιόντων: στην περίπτωση 1 τα ιόντα δωρίζουν ηλεκτρόνια στο µέταλλο οπότε το φορτίζουν αρνητικά ενώ στη περίπτωση 2
15 16 Κεφάλαιο 1 ηλεκτρόνια αφήνουν το µέταλλο και εισέρχονται στο διάλυµα όπου αντιδρούν µε τα ιόντα ενώ το µέταλλο φορτίζεται θετικά. Το µέταλλο δηλαδή παρουσιάζει µια περίσσεια φορτίου στην επιφάνειά του που είναι είτε θετική είτε αρνητική. Μέσα το εσωτερικό του παραµένει ηλεκτρικά ουδέτερο. Το ηλεκτρικό πεδίο που σχη- µατίζεται µάλιστα µεταξύ της φορτισµένης µεταλλικής επιφάνειας και του στρώ- µατος των ιόντων απέναντί της είναι γιγαντιαίο της τάξης των GV/m (1 GV = 10 9 V). Το πεδίο αυτό επηρεάζει σηµαντικά τις ιδιότητες και της διεπιφάνειας αλλά και του µετάλλου κάτω από την διεπιφάνεια. Ένα άλλο σηµαντικό στοιχείο που πρέπει να τονισθεί είναι ότι παρ όλο που η διεπιφάνεια στο παραπάνω σχήµα φαίνεται να βρίσκεται σε µακροσκοπική ισορροπία, εν τούτοις µικροσκοπικά ηλεκτρόνια κινούνται συνεχώς από το µέταλλο στο διάλυµα και αντιστρόφως µε ίσες όµως ταχύτητες. 1.2 Παραδείγµατα Υποθέτουµε τώρα ότι συνδέουµε τη µεταλλική πλάκα που σε αυτή την περίπτωση είναι λευκόχρυσος (Pt) µε µια εξωτερική πηγή. Ο λευκόχρυσος στην περίπτωση αυτή είναι βυθισµένος σε υδατικό διάλυµα υδροϊωδίου (HI) (Σχήµα 1.5). Ενώ πριν στον λευκόχρυσο είχαµε ηλεκτροχηµική ισορροπία όπως την περιγράψαµε στο σχήµα 1.4 µε περίσσεια φορτίου στο µέταλλο και ίσο και αντίθετο Hλεκτρική πηγή 2 2 H 2 Pt 2 2H + 2I 2 Rh HI H + +I Σχήµα 1.5: Ο ηλεκτροχηµικός αντιδραστήρας
16 Εισαγωγή 17 φορτίο στο διάλυµα, τώρα η πηγή ωθεί ηλεκτρόνια στον λευκόχρυσο και διαταράσσει την ισορροπία. Το τι ακριβώς συµβαίνει είναι αρκετά περίπλοκο αλλά στην ουσία τα ηλεκτρόνια από την πηγή 'κατακλύζουν' το µέταλλο, διαπερνούν τη διεπιφάνεια µετάλλου-διαλύµατος και 'χτυπούν' και εξουδετερώνουν τα ιόντα Η + που υπάρχουν µέσα στο διάλυµα. ηλαδή τώρα υπάρχουν περισσότερα ηλεκτρόνια που οδεύουν από το µέταλλο στο διάλυµα απ' ότι αντιστρόφως και έτσι έχουµε µια καθαρή κίνηση ηλεκτρονίων από το µέταλλο στο διάλυµα. Αυτό γίνεται βεβαίως εξ αιτίας της συνδεόµενης πηγής. Αυτό µπορεί να συνεχίζεται για µεγάλο χρονικό διάστηµα γιατί η πηγή παράγει συνεχώς ηλεκτρόνια και συγχρόνως ο διαλύτης διαθέτει πληθώρα ιόντων που θα προσλάβουν τα ηλεκτρόνια. Γίνεται δηλαδή εδώ µια ηλεκτροχηµική αντίδραση που σηµαίνει γενικά µια χηµική µεταβολή στην οποία λαµβάνει χώρα µεταφορά ηλεκτρονίων δια µέσου µιας διεπιφάνειας. Η αντίδραση σ αυτή τη περίπτωση µπορεί να γραφεί ως: 2H H Έχουµε δηλαδή παραγωγή αερίου υδρογόνου. Το πόσο υδρογόνο θα παραχθεί µπορούµε να το ελέγξουµε εµείς µεταβάλλοντας στη πηγή την ποσότητα των ηλεκτρονίων που θα "στείλουµε" στο λευκόχρυσο. Αυτή η διεργασία αποτελεί µια βασική διεργασία της Ηλεκτροχηµείας δηλαδή να προκαλούµε ελεγχόµενες χηµικές µεταβολές µε τη βοήθεια µιας ηλεκτρικής πηγής. Οι συσκευές αυτές είναι γνωστές σαν ηλεκτροχηµικοί αντιδραστήρες ή ηλεκτροχηµικά κελιά (ή κυψέλες). Υπάρχει βεβαίως όπως θα δού- µε παρακάτω και το αντίστροφο δηλαδή η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύµατος (άρα ηλεκτρικής ισχύος) που προκαλείται από χηµικές µεταβολές. Αυτές οι συσκευές είναι γνωστές σαν κυψέλες καυσίµου ή γαλβανικά στοιχεία ή ενεργειακές κυψέλες. Αλλά ας συνεχίσουµε την περιγραφή της διεργασίας του σχήµατος 1.5. Παρατηρούµε ότι υπάρχει και ένα δεύτερο ηλεκτρόδιο (στην περίπτωση αυτή Ρόδιο, Rh) συνδεδεµένο µε την πηγή. Κάθε πηγή έχει δύο ακροδέκτες. Έτσι τα ηλεκτρόνια που εισέρχονται στο διάλυµα δια µέσου του λευκόχρυσου, επιστρέφουν στην πηγή δια µέσου του Ροδίου. Η περίπτωση που περιγράψαµε προηγουµένως στην οποία η πηγή ωθεί µόνο ηλεκτρόνια στον λευκόχρυσο είναι υποθετική. Εδώ εµφανίζονται τα ανιόντα Ι τα οποία δίνουν ηλεκτρόνια στο ηλεκτρόδιο του Ροδίου στον ίδιο ρυθµό µε τον οποίο "κατέρχονται" στο διάλυµα δια µέσου του ηλεκτροδίου του λευκόχρυσου. Έτσι το σύστηµα λειτουργεί οµαλά και µε διατήρηση της ηλεκτρο-ουδετερότητας (δεν δηµιουργείται δηλαδή στο διάλυµα ούτε περίσσεια ιόντων Ι ούτε ιόντων Η + ). Έτσι στο ηλεκτρόδιο του Ροδίου έχουµε:
17 18 Κεφάλαιο 1 2Ι Ι Όλες οι αντιδράσεις µπορούν να γραφούν ως εξής: 2ΗΙ 2Η + + 2Ι (στο διάλυµα) 1.5 2H H 2 (στο λευκόχρυσο) 1.3 2Ι Ι (στο Ρόδιο) 1.4 Ολική αντίδραση: 2ΗΙ H 2 + Ι Αν θεωρήσουµε το σύστηµα των δύο ηλεκτροδίων, καθαρό "κέρδος" ηλεκτρονίων στο διάλυµα δεν υπάρχει γιατί όπως είπαµε όσα εισέρχονται µέσω του λευκόχρυσου εξέρχονται σε ίσο ρυθµό µέσω του ηλεκτροδίου του Ροδίου. ηλαδή η "καθαρή" αντίδραση είναι η 1.6. Με άλλα λόγια µια χηµική αντίδραση διεξάγεται ηλεκτροχηµικά µέσα σε ένα ηλεκτροχηµικό αντιδραστήρα. Η ίδια αντίδραση µπορεί να συντελεσθεί και συµβατικά, όπως λέµε µε θερµικές συγκρούσεις. ύο µόρια ΗΙ πρέπει να συγκρουστούν µεταξύ τους και αν έχουν αρκετή ενέργεια τότε έχουµε σπάσιµο και ανακατάταξη δεσµών οπότε πάλι παράγονται Ι 2 και Η 2 (σχήµα 1.6). Η κινητική ενέργεια των µορίων είναι τόσο µεγαλύτερη όσο µεγαλύτερη είναι η θερµοκρασία γι' αυτό µιλήσαµε παραπάνω για θερµικές συγκρούσεις. Xημική (ή θερμική) αντίδραση H H I Eνεργοποίηση με θερμικές συγκρούσεις I H H I I Σπάσιμο δεσμών H H + I I Hλεκτροχημική (ή ηλεκτρική) αντίδραση HI (αέριο) στο νερό Δέχεται ηλεκτρόνια από το μέταλλο H + + I Δίνει ηλεκτρόνια στο μέταλλο H 2 I 2 Σχήµα 1.6: Η χηµική και η ηλεκτροχηµική µέθοδοι διεξαγωγής µιας αντίδρασης
18 Εισαγωγή 19 Όπως είναι φανερό υπάρχουν θεµελιώδεις διαφορές µεταξύ του χηµικού και του ηλεκτροχηµικού τρόπου διεξαγωγής µιας αντίδρασης. Είναι φανερό ότι στον ηλεκτροχηµικό τρόπο τα αντιδρώντα δεν συγκρούονται µεταξύ τους αλλά µε ξεχωριστούς "καταλύτες µεταφοράς φορτίου" όπως µπορούµε να ονοµάσουµε τα δύο ηλεκτρόδια στην επιφάνεια των οποίων λαµβάνει χώρα η ανταλλαγή ηλεκτρονίων. Μια άλλη βασική διαφορά βεβαίως είναι η ευκολία µε την οποία µπορεί κανείς να ρυθµίσει τον ρυθµό της αντίδρασης στον ηλεκτροχηµικό αντιδραστήρα απλά ρυθµίζοντας ηλεκτρονικά την ηλεκτρική πηγή. Αυτό γιατί ο ρυθµός της ηλεκτροχηµικής αντίδρασης είναι ο ίδιος µε τον ρυθµό µε τον οποίον η πηγή ωθεί ηλεκτρόνια και τα παίρνει πάλι πίσω. Στο παρακάτω σχήµα φαίνεται ένα παράδειγµα της αντίστροφης διεργασίας κατά την οποίαν χηµικές αντιδράσεις προκαλούν την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύ- µατος. Στο σχήµα 1.7 περιγράφεται µια διεργασία που έχει αποδειχθεί πειραµατικά µε τη χρήση ενός στερεού ηλεκτρολύτη ο οποίος είναι ένα κεραµικό µίγµα ζιρ- HCN+CO+N 2 +H 2 ZrO 2 10%Y 2 O 3 Aέρας 3CH 4 +2NH 3 +2O 2 HCN+2CO+N 2 +8,5H 2 +4 Pt/Rh 4 O 2 O 2 4 O 2 Hλεκτρικός κινητήρας 4 4 Pt O 2 O 2 O 2 O O 2 CH 4 +NH 3 Aέρας Σχήµα 1.7: Παράδειγµα κυψέλης καυσίµου όπου CH 4 και NH 3 αντιδρούν αυθόρµητα µε ηλεκτροχηµικά παραγόµενο Ο 2 προς HCN στους 960 ο C. (Πηγή: Kiratzis, Stoukids: Journal of th Elctrochmical Socity, 1987)
19 20 Κεφάλαιο 1 κονίας (ZrO 2 ) µε 10 mol% ύττρια (Y 2 O 3 ). Αυτά τα υλικά γίνονται αγωγοί ιόντων οξυγόνου σε υψηλές θερµοκρασίες. Η συσκευή αποτελείται από δύο ξεχωριστά διαµερίσµατα το ένα από τα οποία διαρρέεται από αέρα ενώ το άλλο από αέριο µίγµα µεθανίου και αµµωνίας. Ο ηλεκτρολύτης περικλείεται από δύο µεταλλικά ηλεκτρόδια που ενεργούν και σαν καταλύτες. Λόγω του ότι το οξυγόνο στην πλευρά του αέρα έχει µεγαλύτερο χηµικό δυναµικό (ή αλλιώς ελεύθερη ενέργεια ανά µόριο) απ ότι στη πλευρά του καυσίµου αυθόρµητα προσλαµβάνει ηλεκτρόνια από τον λευκόχρυσο (αφού βέβαια προσροφηθεί πάνω στην επιφάνειά του) και µεταφέρεται µέσα στον ηλεκτρολύτη υπό µορφή ιόντων Ο 2 (αυτό το ηλεκτρόδιο είναι η κάθοδος όπου συµβαίνει η αναγωγή του οξυγόνου). Στην άλλη πλευρά του ηλεκτρολύτη (άνοδος όπου συµβαίνει αναγωγή) τα ιόντα εκφορτίζονται και αποδίδουν τα ηλεκτρόνια στο µέταλλο Λευκοχρύσου/Ροδίου ενώ συγχρόνως αντιδρούν µε το µεθάνιο και την αµµωνία καταλυτικά (αφού βεβαίως και το µεθάνιο και η αµµωνία προσροφηθούν στο καταλυτικό µέταλλο). Τα δύο µέταλλα µπορούν να συνδεθούν µε κάποιο εξωτερικό κύκλωµα για παράδειγµα ένα ηλεκτρικό κινητήρα. Έτσι έχουµε σύγχρονη παραγωγή ενός προϊόντος- κλειδιού για τη χηµική βιοµηχανία (το υδροκυάνιο είναι η κύρια πρώτη ύλη για την παραγωγή πλαστικών και µια σειρά άλλα προϊόντα) και ηλεκτρικής ισχύος. Αν θελήσουµε να γράψουµε την ολική δράση έχουµε: (κάθοδος) Ο O (άνοδος) 3CH 4 + 2NH 3 + 2O 2 HCN +2CO + N 2 + 8,5H Ολική αντίδραση 3CH 4 + 2NH 3 + Ο 2 HCN +2CO + N 2 + 8,5H Αν η αντίδραση αυτή διεξαγόταν όχι µε ηλεκτροχηµικό τρόπο τότε θα παίρναµε θερµότητα που θα µπορούσε επίσης να µετατραπεί σε µηχανικό έργο µέσω µιας θερµικής µηχανής. Στον ηλεκτροχηµικό τρόπο όµως όπως είπαµε µεγαλύτερο ποσοστό της ενέργειας της αντίδρασης µετατρέπεται σε µηχανικό έργο και η διεργασία έχει µεγαλύτερη απόδοση. Έτσι αυτή η παραγόµενη ηλεκτρική ενέργεια θα µπορούσε στο εργοστάσιο παραγωγής υδροκυανίου να χρησιµοποιηθεί για παράδειγµα για τη λειτουργία του εσωτερικού του µεταφορικού συστήµατος.
20 Εισαγωγή Η σχέση της Ηλεκτροχηµείας µε άλλες επιστήµες Είπαµε ότι ουσιαστικά το αντικείµενο της Ηλεκτροχηµείας είναι η µελέτη των ηλεκτρισµένων διεπιφανειών. Παραδοσιακά έχει ξεκινήσει σαν κλάδος της Φυσικοχηµείας η οποία µε τη σειρά της χρησιµοποιεί βασικές έννοιες της Θερµοδυναµικής, Στατιστικής Μηχανικής και Κβαντικής Θεωρίας. Επίσης δανείζεται έννοιες και θεωρίες από συγγενικές περιοχές της επιστήµης όπως για παράδειγµα την Χηµεία των Επιφανειών (Surfac Chmistry). Από την άλλη πλευρά συµβάλλει στην περαιτέρω ανάπτυξη αυτών των περιοχών. Η περιοχή της Χηµείας των Επιφανειών περιλαµβάνει µελέτη επιφανειών οι οποίες κάτω από πραγµατικές συνθήκες πάντα καλύπτονται από φιλµ υγρασίας οπότε αµέσως έχουµε δηµιουργία µιας ηλεκτρισµένης διεπιφάνειας. Η Φυσικοχηµεία περιλαµβάνει θεωρίες για την υγρή, στερεά και αέριο κατάσταση ως επίσης και για τη κατάσταση διάλυσης οι οποίες όπως είναι φανερό χρησιµοποιούνται και στην Ηλεκτροχηµεία ειδικά στην περιοχή των διαλυµάτων ιόντων. Επί πλέον η Χηµική Κινητική η οποία µελετά τις ταχύτητες των χηµικών αντιδράσεων υπεισέρχεται στην Ηλεκτροχηµεία. Γενικά πολλές περιοχές της Χηµείας έχουν την αρχή τους στην Ηλεκτροχη- µεία. Για παράδειγµα ο τρίτος νόµος της Θερµοδυναµικής (που λέει ότι η εντροπία ενός καθαρού τέλειου κρυστάλλου είναι µηδέν στη απόλυτη θερµοκρασία του µηδενός δηλαδή στους 273 ο C) έχει εξαχθεί από παρατηρήσεις της µεταβολής του δυναµικού ηλεκτρολυτικών στοιχείων µε τη θερµοκρασία. Οι έννοιες το ph και της σταθεράς διάστασης Κ α που θα δούµε στα επόµενα κεφάλαια έχουν ξεκινήσει από τη µελέτη της Ηλεκτροχηµείας των ιοντικών διαλυµάτων. Επίσης η µελέτη της ταχύτητας των αντιδράσεων ιόντων βασίζεται στην ηλεκτροχηµική έννοια της "ενεργότητας" των ιόντων µέσα σε διάλυµα. Επί πλέον η ηλεκτρόλυση, η απόθεση µετάλλων ή σύνθεση ουσιών στα ηλεκτρόδια, και σύγχρονες µέθοδοι χηµικής ανάλυσης βασίζονται σε ηλεκτροχηµικά φαινόµενα. Πολλά βιολογικά µόρια υπάρχουν στην κολλοειδή κατάσταση (δηλαδή σωµατίδια δια- µέτρου µ) και η σταθερότητά τους στα βιολογικά υγρά εξαρτάται την περίσσεια φορτίου που αναπτύσσεται στην επιφάνεια τους όντας σε επαφή µε το περιβάλλον διάλυµα. Πολλές εφαρµογές υπάρχουν στο πεδίο της Μεταλλουργίας: η παραγωγή µετάλλων από τις ενώσεις τους σε τήγµατα αλάτων, ο διαχωρισµός µετάλλων από µίγµατά τους σε διαλύµατα, και η προστασία τους από τη διάβρωση βασίζονται σε ηλεκτροχηµικές διεργασίες. Πολλές εφαρµογές υπάρχουν στη βιοµηχανία όπως η παραγωγή αλουµινίου από ηλεκτρόλυση τήγµατος που περιέχει το οξείδιό του. Αυτή η µέθοδος έριξε το κόστος του αλουµινίου από $200/Kg στα $4/Kg. Επίσης η καυστική σόδα και
21 22 Κεφάλαιο 1 το χλώριο παράγονται ηλεκτροχηµικά. Να µην παραλείψουµε να αναφερθούµε στην πληθώρα µπαταριών µεταξύ των οποίων του µολύβδου στα αυτοκίνητα και του λιθίου στους βηµατοδότες. Επί πλέον οι κυψέλες καυσίµου (δηλαδή η µετατροπή χηµικής ενέργειας σε ηλεκτρική µε µεγάλη απόδοση) ήδη χρησιµοποιούνται στα διαστηµικά οχήµατα και θα χρησιµοποιηθούν και στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα λόγω των περιβαλλοντικών πιέσεων. Αυτό γιατί όπως είπαµε οι ηλεκτροχηµικές διεργασίες δεν µολύνουν το περιβάλλον και παρακάµπτουν και το πρόβληµα εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα που αποτελεί την αιτία του φαινοµένου του θερµοκηπίου. Στη βιολογία έχουµε ήδη αναφέρει ότι µια πιθανή εξήγηση της µεγάλης απόδοσης µε την οποία µετατρέπεται η χηµική ενέργεια από την καύση της τροφής σε µηχανική κατά τον µεταβολισµό, είναι η τέλεση στο µιτοχόνδριο ηλεκτροχη- µικών αντιδράσεων. Επί πλέον η διαβίβαση µηνυµάτων δια µέσου των νεύρων γίνεται µε την βοήθεια ηλεκτρικών σηµάτων, ενώ η σταθερότητα του αίµατος το οποίο είναι ένα κολλοειδές αιώρηµα οφείλεται στο επιφανειακό φορτίο των µακροµορίων που το αποτελούν το οποίο έχει σαν αποτέλεσµα την αµοιβαία απώθηση των σωµατιδίων (αυτό το φαινόµενο είναι γνωστό σαν ηλεκτροστατική σταθεροποίηση). Επίσης η δηµιουργία θρόµβων του αίµατος που προκαλούν καρδιακές προσβολές επηρεάζονται από το ηλεκτρικό φορτίο πάνω στα τοιχώµατα των αρτηριών και στην επιφάνεια των κολλοειδών σωµατιδίων του αίµατος. Υπάρχουν όµως εφαρµογές και στη γεωλογία στην εξήγηση της συµπεριφοράς ορισµένων τύπων εδάφους. Η µετακίνηση γήινων στρωµάτων υπό πίεση οφείλεται στο ιξώδες τους. Αυτά µπορεί να θεωρηθούν σαν υδατικά αιωρήµατα στερεών µεγάλου ιξώδους (όπως µια πηχτή κρέµα). Τέτοια αιωρήµατα παρουσιάζουν θιξοτροπία (thixotropy) (ξαφνική µείωση του ιξώδους τους κάτω από ορισµένες συνθήκες) ο βαθµός της οποίας εξαρτάται από την αλληλεπίδραση των επιφανειακών φορτίων των σωµατιδίων τους. Αυτά όµως εξαρτώνται από την συγκέντρωση των ιόντων µέσα στο εδαφικό αιώρηµα. Άρα ορισµένες φορές η προσθήκη ιοντικών διαλυµάτων στο έδαφος µπορεί να προκαλέσει σηµαντική µείωση του ιξώδους τους και άρα τάση προς "ροή" και µετακίνηση. Τελικά πρέπει να πούµε ότι η Ηλεκτροχηµεία έχει πιο στενή σύνδεση µε τη Φυσική απ' ότι έχει η Χηµεία επειδή µελετά ηλεκτρικά πεδία και ρεύµατα. Είναι φανερό ότι για τη µελέτη των διεπιφανειών που είναι το αντικείµενο της Ηλεκτροχηµείας, είναι απαραίτητο να γνωρίζει κανείς τις βασικές αρχές της Μεταλλογνωσίας, Ηλεκτρονικής Θεωρίας και Υδροδυναµικής Θεωρίας. Επί πλέον όπως είπαµε διεπιφάνειες υπάρχουν σχεδόν παντού και το εύρος των θεµάτων όπου οι ιδιότητες ηλεκτρισµένων διεπιφανειών και η µεταφορά φορτίου δια µέσου αυτών αποτελούν τις κυρίαρχες διεργασίες, είναι πάρα πολύ µεγάλο. Στην πραγµατικότητα κανένας άλλος κλάδος της Φυσικοχηµείας δεν υπεισέρχεται σε τέτοιο εύρος
22 Εισαγωγή 23 διαφορετικών επιστηµονικών περιοχών. Αυτή ακριβώς η εµπλοκή µε τόσο πολλές περιοχές της επιστήµης οδηγήσει στο µέλλον στο να διδάσκεται η Ηλεκτροχηµεία σαν ξεχωριστός επιστηµονικός κλάδος και όχι σαν κλάδος της Φυσικοχη- µείας. Άλλωστε υπάρχει η σύγχρονη τάση να ξεφύγουµε από τους παραδοσιακούς διαχωρισµούς των επιστηµών όπως Οργανική και Ανόργανη Χηµεία και να δηµιουργήσουµε καινούργιους κλάδους όπως για παράδειγµα η Επιστήµη των Υλικών που µελετά γενικώς τη στερεά κατάσταση και συνδυάζει τη Μεταλλουργία, Φυσική και Χηµεία. Το ίδιο γίνεται και µε τον καινούργιο κλάδο της Μετατροπής Ενέργειας που συνδυάζει τις αρχές της Πυρηνικής, Ηλεκτροχηµικής, Φωτοβολταϊκής, Θερµιονικής και Μαγνητικο-υδροδυναµικής µετατροπής ενέργειας. Κατ' ανάλογο τρόπο η Ηλεκτροχηµεία θα µελετά τα φαινόµενα τα σχετικά µε τις ηλεκτρισµένες διεπιφάνειες και τη µεταφορά φορτίου δια µέσου αυτών, που συναντώνται στη Χηµεία, Μεταλλουργία, Βιολογία, Μηχανική και σε όλες τις άλλες επιστηµονικές περιοχές. Από τα παραπάνω είναι φανερό ότι η Ηλεκτροχηµεία ίσως είναι η επιστήµη που θα πρέπει να στηριχθούµε τον 21 ο αιώνα για να δηµιουργήσουµε ένα αυτάρκη πολιτισµό µε πλούσια ενεργητικά αποθέµατα και που δεν θα στηρίζεται στην συνεχή χρήση πετρελαίου και ορυκτού άνθρακα για την επιβίωσή του. Αυτό ό- πως είπαµε µπορεί να επιτευχθεί µε την εξάπλωση των κυψελών καυσίµου σαν πηγών ενέργειας που και πιο αποδοτικές είναι από τις θερµικές µηχανές αλλά και δεν µολύνουν το περιβάλλον. Η ενέργεια µπορεί να µεταφέρεται και να αποθηκεύεται υπό µορφή µόνο ηλεκτρική και για να αποφύγουµε περαιτέρω αύξηση του CO 2 ίσως θα πρέπει να στραφούµε σε µια οικονοµία βασισµένη στο υδρογόνο. Προς αυτή την κατεύθυνση βέβαια θα βλέπουµε όλο και περισσότερες διεργασίες να έχουν ηλεκτροχηµική βάση. Παράλληλα µπορεί να εξαπλωθεί η χρήση άλλων µορφών ενέργειας όπως η ηλιακή ή η πυρηνική σύντηξη. Αλλά και αν ακόµη εξακολουθήσουµε να βασιζόµαστε στα ορυκτά καύσιµα θα είναι και πάλι αναγκαίο να στραφούµε σε µια ηλεκτροχηµική µετατροπή της ενέργειας τους σε ηλεκτρισµό λόγω της µεγαλύτερης ενεργειακής απόδοσης όπως ήδη προαναφέρθηκε. 1.4 Συµπέρασµα Προσπαθήσαµε σ αυτό το κεφάλαιο να δώσουµε τον ορισµό και το αντικεί- µενο µελέτης της Ηλεκτροχηµείας. Είδαµε πόσο εξαπλώνεται το αντικείµενό της σε ένα µεγάλο εύρος περιοχών της ανθρώπινης γνώσης που δικαιολογηµένα θα την καθιστούσε ανεξάρτητο πεδίο µε αντικείµενο τη µελέτη των ηλεκτρισµένων
23 24 Κεφάλαιο 1 διεπιφανειών και της µεταφοράς φορτίου δια µέσου αυτών. Επί πλέον είδαµε ότι πολλά φαινόµενα επιδέχονται εξηγήσεις µε ηλεκτροχηµική βάση όπως για παράδειγµα ο µεταβολισµός. Τέλος προβλέψαµε ότι η Ηλεκτροχηµεία ίσως διαδραµατίσει κυρίαρχο ρόλο στην επιστηµονική και τεχνολογική ανάπτυξη του επόµενου αιώνα. Στα επόµενα κεφάλαια θα αναπτύξουµε σε περισσότερο βάθος και σε ποσοτική βάση τις βασικές ηλεκτροχηµικές έννοιες που µόνο ποιοτικά αναπτύξαµε προηγουµένως. Πρώτα θα εξετάσουµε τις ιδιότητες των ιοντικών διαλυµάτων για να συνεχίσουµε κατόπιν µε την εξέταση των ηλεκτρισµένων διεπιφανειών.
Copyright: Κυρατζής Νικόλαος Ευριπίδης, Eκδόσεις Zήτη, Μάρτιος 2005, Θεσσαλονίκη
2 Kάθε γνήσιο αντίτυπο φέρει την υπογραφή του συγγραφέα ISBN 960-431-953-1 Copyright: Κυρατζής Νικόλαος Ευριπίδης, Eκδόσεις Zήτη, Μάρτιος 2005, Θεσσαλονίκη Tο παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται
Διαβάστε περισσότεραΑπό πού προέρχεται η θερμότητα που μεταφέρεται από τον αντιστάτη στο περιβάλλον;
3. ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Ένα ανοικτό ηλεκτρικό κύκλωμα μετατρέπεται σε κλειστό, οπότε διέρχεται από αυτό ηλεκτρικό ρεύμα που μεταφέρει ενέργεια. Τα σπουδαιότερα χαρακτηριστικά της ηλεκτρικής ενέργειας είναι
Διαβάστε περισσότεραΦυσική Χημεία ΙΙ. Ηλεκτροχημικά. στοιχεία. Κεφ.6 ηλεκτρολυτικά. στοιχεία. Σημειώσεις για το μάθημα. Ευκλείδου Τ. Παναγιώτου Σ. Γιαννακουδάκης Π.
Σημειώσεις για το μάθημα Φυσική Χημεία ΙΙ Ηλεκτροχημικά στοιχεία Κεφ.6 ηλεκτρολυτικά στοιχεία Ευκλείδου Τ. Παναγιώτου Σ. Γιαννακουδάκης Π. Ni 2+ 2 e- Ni 2+ Τμήμα Χημείας ΑΠΘ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Διαβάστε περισσότεραΚΥΨΕΛΕΣ ΚΑΥΣΙΜΟΥ ΚΑΚΑΡΟΥΝΤΑ ΑΡΓΥΡΩ Α.Μ. 277 ΜΗΤΣΑΚΗ ΤΑΤΙΑΝΑ Α.Μ. 309 ΠΑΠΑΖΑΦΕΙΡΑΤΟΥ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ Α.Μ.322
ΚΥΨΕΛΕΣ ΚΑΥΣΙΜΟΥ ΚΑΚΑΡΟΥΝΤΑ ΑΡΓΥΡΩ Α.Μ. 277 ΜΗΤΣΑΚΗ ΤΑΤΙΑΝΑ Α.Μ. 309 ΠΑΠΑΖΑΦΕΙΡΑΤΟΥ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ Α.Μ.322 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΥΨΕΛΕΣ ΚΑΥΣΙΜΟΥ Οι κυψέλες καυσίμου είναι συσκευές οι οποίες μέσω ηλεκτροχημικών αντιδράσεων
Διαβάστε περισσότεραΕξετάσεις ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ, τµήµα ΦΥΣΙΚΗΣ, 9/5/2011(A) Ονοµατεπώνυµο: Αρ.Μητρώου:
Εξετάσεις ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ, τµήµα ΦΥΣΙΚΗΣ, 9/5/2011(A) Ονοµατεπώνυµο: Αρ.Μητρώου: 1. Παραγωγή της σχέσης της δυναµικής ενέργειας, U Ι-, των αλληλεπιδράσεων ιόντος-διπόλου και διερεύνηση αυτής για την περίπτωση
Διαβάστε περισσότεραΚΟΚΚΙΝΟΥΛΗ ΝΙΚΟΛΕΤΑ, Χηµικός Μηχανικός, MSc
ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΤΙΤΛΟ : «ΚΕΛΙΑ ΚΑΥΣΙΜΟΥ ΜΕ ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ ΤΡΟΦΟ ΟΣΙΑ ΒΙΟΑΙΘΑΝΟΛΗΣ» ΚΟΚΚΙΝΟΥΛΗ ΝΙΚΟΛΕΤΑ, Χηµικός Μηχανικός, MSc ΟΜΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΥΨΕΛΙ ΕΣ ΚΑΥΣΙΜΟΥ ΘΕΡΜΟ ΥΝΑΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
Διαβάστε περισσότεραΣυνδυάζοντας το πρώτο και το δεύτερο θερμοδυναμικό αξίωμα προκύπτει ότι:
Συνδυάζοντας το πρώτο και το δεύτερο θερμοδυναμικό αξίωμα προκύπτει ότι: Για να είναι μια αντίδραση αυθόρμητη, πρέπει η μεταβολή της ελεύθερης ενέργειας της αντίδρασης να είναι αρνητική. Η μεταβολή της
Διαβάστε περισσότεραΚεφάλαιο της φυσικοχημείας που ερευνά τις διεργασίες που. και οι φορείς του ηλεκτρικού ρεύματος (ηλεκτρόνια, ιόντα).
ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΕΙΑ Κεφάλαιο της φυσικοχημείας που ερευνά τις διεργασίες που λαμβάνουν χώρα σε διαλύματα ή τήγματα, όπου συμμετέχουν και οι φορείς του ηλεκτρικού ρεύματος (ηλεκτρόνια, ιόντα). Πραγματοποίηση
Διαβάστε περισσότεραΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 : ΓΑΛΒΑΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, ΗΕΔ, ΓΕΦΥΡΑ ΑΛΑΤΟΣ, ΣΤΟΙΧΕΙΟ DANIELL, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ, ΠΡΟΤΥΠΑ ΔΥΝΑΜΙΚΑ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ.
ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 : ΓΑΛΒΑΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, ΗΕΔ, ΓΕΦΥΡΑ ΑΛΑΤΟΣ, ΣΤΟΙΧΕΙΟ DANIELL, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ, ΠΡΟΤΥΠΑ ΔΥΝΑΜΙΚΑ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ. Διδακτικοί στόχοι: Μετά την ολοκλήρωση του 5ου κεφαλαίου οι φοιτητές θα πρέπει
Διαβάστε περισσότεραΦυσική Χημεία ΙΙ. Ηλεκτροχημικά στοιχεία. Κεφ.1 Ηλεκτροδιαλυτική τάση. Σημειώσεις για το μάθημα. Ευκλείδου Τ. Παναγιώτου Σ. Γιαννακουδάκης Π.
Σημειώσεις για το μάθημα Φυσική Χημεία ΙΙ Ηλεκτροχημικά στοιχεία Κεφ.1 Ηλεκτροδιαλυτική τάση Ευκλείδου Τ. Παναγιώτου Σ. Γιαννακουδάκης Π. Τμήμα Χημείας ΑΠΘ 1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΗΛΕΚΤΡΟΔΙΑΛΥΤΙΚΗ ΤΑΣΗ 1.1 των µετάλλων
Διαβάστε περισσότεραΔυναμικά στην διεπιφάνεια ηλεκτροδίου Ηλεκτρική διπλοστοιβάδα Ηλεκτρόδια-Οξειδοαναγωγικές αντιδράσεις Ηλεκτροχημικά στοιχεία
Δυναμικά στην διεπιφάνεια ηλεκτροδίου Ηλεκτρική διπλοστοιβάδα Ηλεκτρόδια-Οξειδοαναγωγικές αντιδράσεις Ηλεκτροχημικά στοιχεία Δυναμικά στην διεπιφάνεια ηλεκτροδίου/διαλύματος Το δυναμικό Volta ( ) ή εξωτερικό
Διαβάστε περισσότεραΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΤΟΧΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΤΟΥ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ ΑΝΟΔΙΩΣΗ
Εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΤΟΧΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΤΟΥ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ ΑΝΟΔΙΩΣΗ Το γαλβανικό κελί (γαλβανική διάβρωση) είναι μια ηλεκτροχημική αντίδραση οξείδωσης-αναγωγής (redox), η οποία συμβαίνει όταν δύο ανόμοια μέταλλα
Διαβάστε περισσότεραΔιάβρωση και Προστασία. Εαρινό εξάμηνο Ακ. Έτους Μάθημα 6ο
Διάβρωση και Προστασία Εαρινό εξάμηνο Ακ. Έτους 2016-17 Μάθημα 6ο Διάγραμμα δυναμικού Ε- ph για σίδηρο εμβαπτισμένο σε διάλυμα Fe 2+ με ενεργότητα = 1 Σε ph=2 για διάλυμα περιεκτικότητας σε ιόντα Fe 2+
Διαβάστε περισσότεραΛΥΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑ (Α. Χημική Θερμοδυναμική) H 298
ΛΥΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑ 4-5 (Α. Χημική Θερμοδυναμική) η Άσκηση Από τα δεδομένα του πίνακα που ακολουθεί και δεχόμενοι ότι όλα τα αέρια είναι ιδανικά, να υπολογίσετε: α)
Διαβάστε περισσότεραΒρέντζου Τίνα Φυσικός Μεταπτυχιακός τίτλος: «Σπουδές στην εκπαίδευση» ΜEd Email : stvrentzou@gmail.com
1 2.4 Παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται η αντίσταση ενός αγωγού Λέξεις κλειδιά: ειδική αντίσταση, μικροσκοπική ερμηνεία, μεταβλητός αντισ ροοστάτης, ποτενσιόμετρο 2.4 Παράγοντες που επηρεάζουν την
Διαβάστε περισσότεραΦυσικοχημεία για Βιολόγους ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΕΙΑ
ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΕΙΑ Η Ηλεκτροχημεία αποτελεί μέρος της Φυσικοχημείας και ασχολείται με τη συμπεριφορά των ηλεκτρολυτικών ουσιών, με την αγωγή του ηλεκτρικού ρεύματος δια των ιόντων και κυρίως με τις ηλεκτροχημικές
Διαβάστε περισσότεραΕνέργεια:η ικανότητα επιτέλεσης έργου. Μορφές ενέργειας. η αιτία εµφάνισης φυσικών, χηµικών βιολογικών φαινοµένων
Ενέργεια -Μεταβολισµός Ενέργεια:η ικανότητα επιτέλεσης έργου Μορφές ενέργειας η αιτία εµφάνισης φυσικών, χηµικών βιολογικών φαινοµένων ηλιακή, θερµότητα, χηµική, ηλεκτρική, πυρηνική. κινητική η ενέργεια
Διαβάστε περισσότεραΟργάνωση και Αλληλεπιδράσεις σε Μοριακό Επίπεδο
Οργάνωση και Αλληλεπιδράσεις σε Μοριακό Επίπεδο Αναδευτήρας Θερμόμετρο Μονωτικό κάλυμμα Μείγμα αντιδρώντων Συσκευή θερμιδομέτρου Δημήτριος Γαβριήλ Λέκτορας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γεώργιος
Διαβάστε περισσότεραΚωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ
Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Βιοενεργητική είναι ο κλάδος της Βιολογίας που μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι οργανισμοί χρησιμοποιούν ενέργεια για να επιβιώσουν και να υλοποιήσουν τις
Διαβάστε περισσότεραηλεκτρικό ρεύµα ampere
Ηλεκτρικό ρεύµα Το ηλεκτρικό ρεύµα είναι ο ρυθµός µε τον οποίο διέρχεται ηλεκτρικό φορτίο από µια περιοχή του χώρου. Η µονάδα µέτρησης του ηλεκτρικού ρεύµατος στο σύστηµα SI είναι το ampere (A). 1 A =
Διαβάστε περισσότεραΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ
ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ Προσοµοίωση Είναι γνωστό ότι η εξάσκηση των φοιτητών σε επίπεδο εργαστηριακών ασκήσεων, µε χρήση των κατάλληλων πειραµατοζώων, οργάνων και αναλωσίµων
Διαβάστε περισσότεραΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο H XHΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Χημεία της ζωής 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο H XHΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Χημεία της ζωής 1 2.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΧΗΜΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Η Βιολογία μπορεί να μελετηθεί μέσα από πολλά και διαφορετικά επίπεδα. Οι βιοχημικοί, για παράδειγμα, ενδιαφέρονται περισσότερο
Διαβάστε περισσότερα3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ
3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Όλοι οι οργανισμοί προκειμένου να επιβιώσουν και να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους χρειάζονται ενέργεια. Οι φυτικοί οργανισμοί μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια με τη διαδικασία
Διαβάστε περισσότεραΠανεπιστήμιο Πατρών Πολυτεχνική σχολή Τμήμα Χημικών Μηχανικών Ακαδημαϊκό Έτος 2007-20082008 Μάθημα: Οικονομία Περιβάλλοντος για Οικονομολόγους Διδάσκων:Σκούρας Δημήτριος ΚΑΤΑΛΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Διαβάστε περισσότεραΧηµεία-Βιοχηµεία Τεχνολογικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2001
Χηµεία-Βιοχηµεία Τεχνολογικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2001 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Ζήτηµα 1ο 1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση: Η σταθερά Κ w στους 25 ο C έχει τιµή 10-14 : α.
Διαβάστε περισσότεραΘέµατα προηγούµενων εξεταστικών περιόδων. 1 ο Θέµα Ιανουαρίου 2005
Θέµατα προηγούµενων εξεταστικών περιόδων 1 ο Θέµα Ιανουαρίου 2005 Σε ένα επίπεδο ηλεκτρόδιο ενεργού επιφάνειας 2 cm 2, που χρησιµοποιείται ως άνοδος σε µία ηλεκτρολυτική κυψέλη που περιέχει διάλυµα 2*10-3
Διαβάστε περισσότεραΧηµεία-Βιοχηµεία Τεχνολογικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2001
Ζήτηµα 1ο Χηµεία-Βιοχηµεία Τεχνολογικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2001 1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση: Η σταθερά Κ w στους 25 ο C έχει τιµή 10-14 : α. µόνο στο
Διαβάστε περισσότερα(1) i mig,k = z 2 kf 2 u k c k (2) i mig = i mig,k = z 2 kf 2 u k c k. k=1. k=1
Αριθμοί μεταφοράς Α. Καραντώνης 1 Σκοπός Σκοπός της άσκησης είναι ο πειραματικός προσδιορισμός των αριθμών μεταφοράς με τη μέθοδο Hittorf. Ειδικότερα, προσδιορίζονται ο αριθμοί μεταφοράς κατιόντων υδρογόνου
Διαβάστε περισσότεραΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ
ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Οι οργανισμοί εξασφαλίζουν ενέργεια, για τις διάφορες λειτουργίες τους, διασπώντας θρεπτικές ουσίες που περιέχονται στην τροφή τους. Όμως οι φωτοσυνθετικοί
Διαβάστε περισσότεραΑΣΚΗΣΗ 8 - Μελέτη της ηλεκτρόλυσης CuSO 4 ΑΣΚΗΣΗ 8. Μελέτη της ηλεκτρόλυσης CuSO 4
ΑΣΚΗΣΗ 8 Μελέτη της ηλεκτρόλυσης CuSO 4 Συσκευές: Ένα τροφοδοτικό συνεχούς τάσης, ένα αμπερόμετρο, ένα χρονόμετρο και ένα βολτάμετρο. Το βολτάμετρο ή κουλομβόμετρο αποτελείται από ένα γυάλινο δοχείο που
Διαβάστε περισσότεραΑπό τι αποτελείται ένας πυκνωτής
Πυκνωτές Οι πυκνωτές είναι διατάξεις οι οποίες αποθηκεύουν ηλεκτρικό φορτίο. Xρησιµοποιούνται ως «αποθήκες ενέργειας» που µπορούν να φορτίζονται µε αργό ρυθµό και µετά να εκφορτίζονται ακαριαία, παρέχοντας
Διαβάστε περισσότεραl R= ρ Σε ηλεκτρικό αγωγό µήκους l και διατοµής A η αντίσταση δίνεται από την εξίσωση: (1)
ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ ΗΕΚΤΡΟΥΤΩΝ Θέµα ασκήσεως Μελέτη της µεταβολής της αγωγιµότητας ισχυρού και ασθενούς ηλεκτρολύτη µε την συγκέντρωση, προσδιορισµός της µοριακής αγωγιµότητας σε άπειρη αραίωση ισχυρού οξέος,
Διαβάστε περισσότεραΒ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΦΥΣΙΚΗ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ
1 Β' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΦΥΣΙΚΗ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Στις ερωτήσεις 1 έως 4 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα σε κάθε αριθµό το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή
Διαβάστε περισσότεραΠεριγραφή Κελιού Καυσίµου (II) Τα Κελιά Καυσίµου έχουν ένα αριθµό πλεονεκτηµάτων πέραν του συµβατικού εξοπλισµού παραγωγής ενέργειας τα οποία είναι: υ
Περιγραφή Κελιού Καυσίµου (I) Στην προσπάθεια να δώσουµε ένα κατανοητό και κατά το δυνατόν σαφή ορισµό για το τι είναι τα κελιά καυσίµου, θα µπορούσαµε να πούµε ότι: Τα κελιά καυσίµου είναι ηλεκτροχηµικές
Διαβάστε περισσότεραΘΕΜΑΤΑ ΤΕΛΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑ (Α. Χημική Θερμοδυναμική) 1 η Άσκηση 1000 mol ιδανικού αερίου με cv J mol -1 K -1 και c
ΘΕΜΑΤΑ ΤΕΛΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑ 3-4 (Α. Χημική Θερμοδυναμική) η Άσκηση mol ιδανικού αερίου με c.88 J mol - K - και c p 9. J mol - K - βρίσκονται σε αρχική πίεση p =.3 kpa και θερμοκρασία Τ =
Διαβάστε περισσότεραΒρέντζου Τίνα Φυσικός Μεταπτυχιακός τίτλος: «Σπουδές στην εκπαίδευση» ΜEd Email : stvrentzou@gmail.com
1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ Σκοπός Στο δεύτερο κεφάλαιο θα εισαχθεί η έννοια του ηλεκτρικού ρεύματος και της ηλεκτρικής τάσης,θα μελετηθεί ένα ηλεκτρικό κύκλωμα και θα εισαχθεί η έννοια της αντίστασης.
Διαβάστε περισσότεραΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ. Περιληπτική θεωρητική εισαγωγή
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Περιληπτική θεωρητική εισαγωγή α) Τεχνική zchralski Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη τεχνική ανάπτυξης μονοκρυστάλλων πυριτίου (i), αρίστης ποιότητας,
Διαβάστε περισσότερα3.2 ΧΗΜΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ
Βρέντζου Τίνα Φυσικός Μεταπτυχιακός τίτλος: «Σπουδές στην εκπαίδευση» ΜEd Email : stvrentzou@gmail.com 3.2 ΧΗΜΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ 1 Λέξεις κλειδιά: Ηλεκτρολυτικά διαλύματα, ηλεκτρόλυση,
Διαβάστε περισσότεραΗλεκτρονική Φυσική (Εργαστήριο) ρ. Κ. Ι. ηµητρίου ΙΟ ΟΙ
Ηλεκτρονική Φυσική (Εργαστήριο) ρ. Κ. Ι. ηµητρίου ΙΟ ΟΙ Για να κατανοήσουµε τη λειτουργία και το ρόλο των διόδων µέσα σε ένα κύκλωµα, θα πρέπει πρώτα να µελετήσουµε τους ηµιαγωγούς, υλικά που περιέχουν
Διαβάστε περισσότεραΤΕΣΤ 30 ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΓΝΩΣΤΙΚΟΥ ΧΗΜΕΙΑΣ
ΤΕΣΤ 30 ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΓΝΩΣΤΙΚΟΥ ΧΗΜΕΙΑΣ ο αριθμός Avogadro, N A, L = 6,022 10 23 mol -1 η σταθερά Faraday, F = 96 487 C mol -1 σταθερά αερίων R = 8,314 510 (70) J K -1 mol -1 = 0,082 L atm mol -1 K -1 μοριακός
Διαβάστε περισσότεραΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος
ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος ενός στοιχείου είναι, η επαναλαμβανόμενη κυκλική πορεία του στοιχείου στο οικοσύστημα. Οι βιογεωχημικοί κύκλοι, πραγματοποιούνται με την βοήθεια, βιολογικών, γεωλογικών
Διαβάστε περισσότεραΣκοπός: Περιγραφή της συμπεριφοράς των νευρικών κυττάρων και ποσοτικά και ποιοτικά.
Σκοπός: Περιγραφή της συμπεριφοράς των νευρικών κυττάρων και ποσοτικά και ποιοτικά. Τα νευρικά κύτταρα περιβάλλονται από μία πλασματική μεμβράνη της οποίας κύρια λειτουργία είναι να ελέγχει το πέρασμα
Διαβάστε περισσότεραΕξεταστέα Ύλη στη Φυσική Γ Γυμνασίου
Εξεταστέα Ύλη στη Φυσική Γ Γυμνασίου ΕΝΟΤΗΤΑ 1: Ενέργεια (Φυλλάδια) Ορισμός έργου σταθερής δύναμης που ασκείται σε ένα σώμα και έχει την ίδια διεύθυνση με την μετατόπιση του σώματος: W = Δύναμη x Μετατόπιση=
Διαβάστε περισσότεραΤμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ανόργανη Χημεία. Ενότητα 11 η : Χημική ισορροπία. Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής.
Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων Ανόργανη Χημεία Ενότητα 11 η : Χημική ισορροπία Οκτώβριος 2018 Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής Η Κατάσταση Ισορροπίας 2 Πολλές αντιδράσεις δεν πραγματοποιούνται
Διαβάστε περισσότεραηλεκτρικό ρεύμα ampere
Ηλεκτρικό ρεύμα Το ηλεκτρικό ρεύμα είναι ο ρυθμός με τον οποίο διέρχεται ηλεκτρικό φορτίο από μια περιοχή του χώρου. Η μονάδα μέτρησης του ηλεκτρικού ρεύματος στο σύστημα SI είναι το ampere (A). 1 A =
Διαβάστε περισσότεραΦΥΣΙΚΗ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 2.1 ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ
ΦΥΣΙΚΗ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 2Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ 2.1 ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ Τι είναι ; Ηλεκτρικό ρεύμα ονομάζεται η προσανατολισμένη κίνηση των ηλεκτρονίων ή γενικότερα των φορτισμένων σωματιδίων Που μπορεί να
Διαβάστε περισσότεραΓΓ/Μ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΟΡΟΣΗΜΟ. Τεύχος 2ο: Υδρογονάνθρακες Πετρέλαιο Προϊόντα από υδρογονάνθρακες Αιθανόλη - Ζυμώσεις
ΓΓ/Μ2 05-06 ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΟΡΟΣΗΜΟ Τεύχος 2ο: Υδρογονάνθρακες Πετρέλαιο Προϊόντα από υδρογονάνθρακες Αιθανόλη - Ζυμώσεις 140 ΧΗΜΕΙΑ: Υδρογονάνθρακες- Πετρέλαιο - Προιόντα από υδρογονάνθρακες - Αιθανόλη
Διαβάστε περισσότεραΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ. Εργαστήριο Φυσικής IΙ. Μελέτη της απόδοσης φωτοβολταϊκού στοιχείου με χρήση υπολογιστή. 1. Σκοπός. 2. Σύντομο θεωρητικό μέρος
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1. Σκοπός Το φωτοβολταϊκό στοιχείο είναι μία διάταξη ημιαγωγών η οποία μετατρέπει την φωτεινή ενέργεια που προσπίπτει σε αυτήν σε ηλεκτρική.. Όταν αυτή φωτιστεί με φωτόνια κατάλληλης συχνότητας
Διαβάστε περισσότερα239 Χημικών Μηχανικών Πάτρας
239 Χημικών Μηχανικών Πάτρας Το Τμήμα Χημικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών ιδρύθηκε το 1977. Οι πρώτοι προπτυχιακοί φοιτητές του εισήχθησαν το 1978 και αποφοίτησαν το 1983. Από την ίδρυσή του το
Διαβάστε περισσότεραΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Καταβολισμός Αναβολισμός
Η Βιοενεργητική έχει ως αντικείμενο της τη μελέτη του τρόπου με τον οποίο οι οργανισμοί χρησιμοποιούν την ενέργεια, για να υλοποιούν τις δραστηριότητες της ζωής. ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Το σύνολο των φυσικοχημικών
Διαβάστε περισσότερα4. ΒΛΑΒΕΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ ΚΑΙ ΘΡΑΥΣΕΙΣ ΛΟΓΩ ΔΙΑΒΡΩΣΗΣ
4. ΒΛΑΒΕΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ ΚΑΙ ΘΡΑΥΣΕΙΣ ΛΟΓΩ ΔΙΑΒΡΩΣΗΣ Ως διάβρωση ορίζεται η διεργασία που επισυμβαίνει στην επιφάνεια μεταλλικών κατασκευών και οδηγεί σε ποικίλου βαθµού καταστροφή τους. Όταν ένα μέταλλο έρθει
Διαβάστε περισσότερα7. Ποιός είναι ο τρόπος γραφής της οξειδοαναγωγικής ημιαντίδρασης στο ημιστοιχείο;
ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΗΜΙΣΤΟΙΧΕΙΑ, ΗΛΕΚΤΡΟΔΙΑ, ΔΥΝΑΜΙΚΑ ΗΜΙΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Διδακτικοί στόχοι: Μετά την ολοκλήρωση του 2ου κεφαλαίου οι φοιτητές θα πρέπει να είναι ικανοί να γνωρίζουν: 1. Τί είναι το ημιστοιχείο, ποιά
Διαβάστε περισσότεραΟργάνωση και Αλληλεπιδράσεις σε Μοριακό Επίπεδο
Οργάνωση και Αλληλεπιδράσεις σε Μοριακό Επίπεδο + O C O O C O O C O O C O Ιωάννης Καπόλος Καθηγητής ΤΕΙ Πελοποννήσου Γεώργιος Καραϊσκάκης Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών Τόμος Β Μόρια σε Κίνηση Το έργο
Διαβάστε περισσότεραΕΡΓΑΣΙΑ : ΙΑΒΡΩΣΗ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΣΤΟ Ε ΑΦΟΣ ΚΑΤΣΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΕΡΓΑΣΙΑ : ΙΑΒΡΩΣΗ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΣΤΟ Ε ΑΦΟΣ ΚΑΤΣΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην εργασία αυτή αναλύεται το πολύπλοκο φαινόµενο της διάβρωσης µετάλλων στο έδαφος και παρουσιάζονται τρόποι προστασίας τους. Είναι
Διαβάστε περισσότεραΧημικές αντιδράσεις καταλυμένες από στερεούς καταλύτες
Χημικές αντιδράσεις καταλυμένες από στερεούς καταλύτες Σε πολλές χημικές αντιδράσεις, οι ταχύτητές τους επηρεάζονται από κάποια συστατικά τα οποία δεν είναι ούτε αντιδρώντα ούτε προϊόντα. Αυτά τα υλικά
Διαβάστε περισσότεραΜΑΘΗΜΑ - X ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΣΗ ΑΣΚΗΣΗ Β11 - (Ι) ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΤΑ FARADAY ΑΣΚΗΣΗ Β11 - (ΙΙ) ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΦΟΡΤΙΩΝ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΙΚΩΝ ΙΣΟ ΥΝΑΜΩΝ
ΜΑΘΗΜΑ - X ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΣΗ ΑΣΚΗΣΗ Β11 - (Ι) ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΤΑΘΕΡΑΣ FARADAY ΑΣΚΗΣΗ Β11 - (ΙΙ) ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΦΟΡΤΙΩΝ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΙΚΩΝ ΙΣΟ ΥΝΑΜΩΝ Τµήµα Χηµείας, Πανεπιστήµιο Κρήτης, και Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής
Διαβάστε περισσότεραΒΙΟΧΗΜΕΙΑ, ΠΕΚ Μεταβολισμός: Βασικές έννοιες και σχεδιασμός
ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ, ΠΕΚ 2014 Μεταβολισμός: Βασικές έννοιες και σχεδιασμός Μεταβολισμός Βασικές Έννοιες Αντικείμενο 1) το κύτταρο αντλεί ενέργεια (αναγωγική ισχύ) από το περιβάλλον του; 2) το κύτταρο συνθέτει τις
Διαβάστε περισσότεραΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ ΣΤΟΧΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ B ΤΑΞΗ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΓΡΑΦΕΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΩΝ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2007-2008 ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ ΣΤΟΧΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 1. Ταξινόμηση
Διαβάστε περισσότεραΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Η Επιστήμη της Θερμοδυναμικής ασχολείται με την ποσότητα της θερμότητας που μεταφέρεται σε ένα κλειστό και απομονωμένο σύστημα από μια κατάσταση ισορροπίας σε μια άλλη
Διαβάστε περισσότεραΥδροχημεία. Ενότητα 10: Οξείδωση - Αναγωγή. Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογίας
Υδροχημεία Ενότητα 10: Οξείδωση - Αναγωγή Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογίας Σκοποί ενότητας Κατανόηση των οξειδοαναγωγικών φαινομένων, δυναμικό οξειδοαναγωγής Κατανόηση της διαδικασίας
Διαβάστε περισσότεραΩΡΙΑΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ. Ακαδημαϊκό Έτος
1 ο Εξάμηνο Προγραμματισμός & Χρήση Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Βασικά Εργαλεία Λογισμικού 3-3 Ανόργανη Χημεία 3-5 Τεχνικές Σχεδιάσεις Χρήση Η/Υ (Διαγράμματα Ροής, CAD/CAM) 3 - - Φυσική Ι 3-2 Μαθηματικά Ι
Διαβάστε περισσότερα[7]. + B z B GGGB FGGG A (z A n) + B (z B+n) A z A (1.1)
Κεφάλαιο 1 Ηλεκτροχημικές αντιδράσεις 1.1 Χημικές και ηλεκτροχημικές αντιδράσεις Η ηλεκτροχημεία είναι ο κλάδος της φυσικοχημείας που αφορά στη μελέτη χημικών αντιδράσεων που είτε καταναλώνουν είτε παράγουν
Διαβάστε περισσότεραBΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ
BΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ 1. ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ 2. BΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ Ι. ΑΤΟΜΑ ΚΑΙ ΜΟΡΙΑ ΙΙ. ΧΗΜΙΚΟΙ ΔΕΣΜΟΙ ΙΙΙ. ΜΑΚΡΟΜΟΡΙΑ ΣΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ
Διαβάστε περισσότεραÖÑÏÍÔÉÓÔÇÑÉÁ ÁÑÅÉÔÏËÌÏ ÁÃ. ÄÇÌÇÔÑÉÏÓ - ÄÁÖÍÇ
ΧΗΜΕΙΑ - ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΚΥΚΛΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ) Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 6 ΜΑΪΟΥ 007 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1ο Για τις ερωτήσεις 1.1. και 1.. να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της
Διαβάστε περισσότεραΘΕΜΑ 1 ο 1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση:
ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 5 ΙΟΥΝΙΟΥ 2001 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΚΥΚΛΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ): ΧΗΜΕΙΑ - ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ
Διαβάστε περισσότερα5.1 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΟΙΣΟΔΥΝΑΜΟΥ ΙΟΝΤΟΣ ΟΞΥΓΟΝΟΥ, ΥΔΡΟΓΟΝΟΥ ΚΑΙ ΧΑΛΚΟΥ ΜΕ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΣΗ
5.1 ΑΣΚΗΣΗ 5 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΟΙΣΟΔΥΝΑΜΟΥ ΙΟΝΤΟΣ ΟΞΥΓΟΝΟΥ, ΥΔΡΟΓΟΝΟΥ ΚΑΙ ΧΑΛΚΟΥ ΜΕ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΣΗ Α' ΜΕΡΟΣ: Ηλεκτρόλυση του νερού. ΘΕΜΑ: Εύρεση της μάζας οξυγόνου και υδρογόνου που εκλύονται σε ηλεκτρολυτική
Διαβάστε περισσότεραΦίλιππος Μπρέζας & Κωνσταντίνος-Στέφανος Νίκας
Heriot-Watt University Technological Education Institute of Piraeus Φίλιππος Μπρέζας & Κωνσταντίνος-Στέφανος Νίκας 3 Δεκεμβρίου 2011, Αθήνα Περίληψη Εισαγωγή Δημιουργία πλέγματος & μοντελοποίηση CFD Διακρίβωση
Διαβάστε περισσότεραΑγωγιμότητα στα μέταλλα
Η κίνηση των ατόμων σε κρυσταλλικό στερεό Θερμοκρασία 0 Θερμοκρασία 0 Δ. Γ. Παπαγεωργίου Τμήμα Μηχανικών Επιστήμης Υλικών Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων dpapageo@cc.uoi.gr http://pc164.materials.uoi.gr/dpapageo
Διαβάστε περισσότεραΕνεργότητα και συντελεστές ενεργότητας- Οξέα- Οι σταθερές ισορροπίας. Εισαγωγική Χημεία
Ενεργότητα και συντελεστές ενεργότητας- Οξέα- Οι σταθερές ισορροπίας 1 Εισαγωγική Χημεία 2013-14 Από τον ορισμό της Ιοντικής Ισχύος (Ι) τα χημικά είδη ψηλού φορτίου συνεισφέρουν περισσότερο στην ιοντική
Διαβάστε περισσότεραΕργασία Βιολογίας. Β. Γιώργος. Εισαγωγή 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ. Μεταφορά ενέργειας στα κύτταρα
Εργασία Βιολογίας Β. Γιώργος Εισαγωγή Η ενεργεια εχει πολυ μεγαλη σημασια για εναν οργανισμο, γιατι για να κανει οτιδηποτε ενας οργανισμος ειναι απαραιτητη. Ειναι απαραιτητη ακομη και οταν δεν κανουμε
Διαβάστε περισσότεραΘΕΜΑΤΑ ΤΕΛΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑ (Α. Χημική Θερμοδυναμική) 1 η Άσκηση
ΘΕΜΑΤΑ ΤΕΛΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑ 004-05 (Α. Χημική Θερμοδυναμική) η Άσκηση Στερεό CO, βάρους 6 g, εισάγεται μέσα σε κενό δοχείο όγκου 00 cm 3 που βρίσκεται συνεχώς σε θερμοκρασία δωματίου (300
Διαβάστε περισσότερα1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση:
ΘΕΜΑ 1o 1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση: Η σταθερά Κ w στους 25 ο C έχει τιµή 10-14 : α. µόνο στο καθαρό νερό β. σε οποιοδήποτε υδατικό διάλυµα γ. µόνο σε
Διαβάστε περισσότερα22 ος Πανελλήνιος Μαθητικός ιαγωνισµός Χηµείας (για την 40 η ICHO) Εξεταστέα ύλη (από το ΥΠΕΠΘ)
22 ος Πανελλήνιος Μαθητικός ιαγωνισµός Χηµείας (για την 40 η ICHO) Εξεταστέα ύλη 2007-2008 (από το ΥΠΕΠΘ) Οι µαθητές της Β τάξης του Ενιαίου Λυκείου και των ΕΠΑ.Λ. εξετάζονται σε θέµατα σχετικά µε την
Διαβάστε περισσότεραΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΧΑΜΕΤΡΙΑ
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΧΑΜΕΤΡΙΑ Ιωάννης Πούλιος Αθανάσιος Κούρας Ευαγγελία Μανώλη ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 54124 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Διαβάστε περισσότερα3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική αναπνοή.
5ο ΓΕΛ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ Μ. ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΑ 2/4/2014 Β 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική
Διαβάστε περισσότεραΚΕΦΑΛΑΙΟ Το ηλεκτρικό φορτίο στο εσωτερικό του ατόμου 1. Από τι σωματίδια αποτελούνται τα άτομα σύμφωνα με τις απόψεις των Rutherford και Bohr;
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1.1 Γνωριμία με τη ηλεκτρική δύναμη. 1. Ποιες δυνάμεις λέγονται ηλεκτρικές; Λέμε τις δυνάμεις που ασκούνται μεταξύ σωμάτων που έχουμε τρίψει προηγουμένως δηλαδή σωμάτων ηλεκτρισμένων. 2. Τι
Διαβάστε περισσότερα3 η Εργαστηριακή άσκηση Γαλβανικά στοιχεία
Τμήμα Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων, Πολυτεχνική Σχολή Εργαστηριακές Ασκήσεις Φυσικοχημείας 3 η Εργαστηριακή άσκηση Γαλβανικά στοιχεία Γαλάνη Απ. Αγγελική, Χημικός PhD Εργαστηριακό Διδακτικό
Διαβάστε περισσότεραCopyright: Βοβός Α. Νικόλαος, Eκδόσεις Zήτη, Ιανουάριος 2011
Βοβός - ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ISBN 978-96-46-28-9 Copyright: Βοβός Α. Νικόλαος, Eκδόσεις Zήτη, Ιανουάριος 211 Tο παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του Eλληνικού νόμου (N.2121/1993
Διαβάστε περισσότεραΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΩΝ ΝΙΤΡΙΚΩΝ ΙΟΝΤΩΝ ΑΠΟ Y ΑΤΙΚΑ ΙΑΛΥΜΑΤΑ
ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΩΝ ΝΙΤΡΙΚΩΝ ΙΟΝΤΩΝ ΑΠΟ Y ΑΤΙΚΑ ΙΑΛΥΜΑΤΑ Χ. Πολατίδης, Γ. Κυριάκου Τµήµα Χηµικών Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο, 54124 Θεσσαλονίκη ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην εργασία αυτή µελετήθηκε
Διαβάστε περισσότερα3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Όλοι οι οργανισμοί με εξαίρεση τους φωτοσυνθετικούς εξασφαλίζουν την απαραίτητη ενέργεια διασπώντας θρεπτικές ουσίες που
3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Όλοι οι οργανισμοί με εξαίρεση τους φωτοσυνθετικούς εξασφαλίζουν την απαραίτητη ενέργεια διασπώντας θρεπτικές ουσίες που περιέχονται στην τροφή τους. Αντίθετα οι φωτοσυνθετικοί,
Διαβάστε περισσότεραα. 16 m/s 2 β. 8 m/s 2 γ. 4 m/s 2 δ. 2 m/s 2
3 ο ΓΕΛ ΧΑΝΑΝ ΡΙΟΥ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ 2011 ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ Τάξη: Α Λυκείου 17/5/2011 Ονοµατεπώνυµο: ΘΕΜΑ 1 ο Α. Στις ερωτήσεις από 1 έως 3 επιλέξτε το γράµµα µε τη σωστή απάντηση.
Διαβάστε περισσότεραΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΎΛΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΕΝΟΤΗΤEΣ
ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2016-2017 ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΎΛΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΕΝΟΤΗΤEΣ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΤΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ Δομικά σωματίδια (άτομα-μόρια-ιόντα) Δομή του ατόμου Ατομικός και μαζικός αριθμός Ισότοπα Ηλεκτρονική
Διαβάστε περισσότερα[FeCl. = - [Fe] t. = - [HCl] t. t ] [FeCl. [HCl] t (1) (2) (3) (4)
Μιχαήλ Π. Μιχαήλ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3o ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ 1 3.1 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Στις ερωτήσεις 1-34 βάλτε σε ένα κύκλο το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Το αντικείµενο µελέτης της χηµικής
Διαβάστε περισσότεραΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΗΣ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΗΣ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κεφάλαιο 2 - Ηλεκτρικό Ρεύμα Επιμέλεια: Αγκανάκης Παναγιώτης, Φυσικός https://physicscourses.wordpress.com/ Με ποιες θεμελιώδεις έννοιες συνδέεται το ηλεκτρικό ρεύμα; Το
Διαβάστε περισσότερα1. Τί ονομάζουμε καύσιμο ή καύσιμη ύλη των ΜΕΚ; 122
Απαντήσεις στο: Διαγώνισμα στο 4.7 στις ερωτήσεις από την 1 η έως και την 13 η 1. Τί ονομάζουμε καύσιμο ή καύσιμη ύλη των ΜΕΚ; 122 Είναι διάφοροι τύποι υδρογονανθράκων ΗC ( υγρών ή αέριων ) που χρησιμοποιούνται
Διαβάστε περισσότερα6.1 Θερμόμετρα και μέτρηση θερμοκρασίας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ 6.1 Θερμόμετρα και μέτρηση θερμοκρασίας 1. Τι ονομάζεται θερμοκρασία; Το φυσικό μέγεθος που εκφράζει πόσο ζεστό ή κρύο είναι ένα σώμα ονομάζεται θερμοκρασία. 2. Πως μετράμε τη θερμοκρασία;
Διαβάστε περισσότεραΙοντική ισορροπία Προσδιορισμός του ph υδατικών διαλυμάτων οξέων βάσεων και αλάτων
Άσκηση 8η Ιοντική ισορροπία Προσδιορισμός του ph υδατικών διαλυμάτων οξέων βάσεων και αλάτων Πανεπιστήμιο Πατρών - Τμήμα ΔΕΑΠΤ - Εργαστήριο Γενικής Χημείας - Ακαδ. έτος 2016-17 Διάσταση 2 ετεροπολικών
Διαβάστε περισσότεραΚεφάλαιο 2 Χημικοί Δεσμοί
Κεφάλαιο 2 Χημικοί Δεσμοί Σύνοψη Παρουσιάζονται οι χημικοί δεσμοί, ιοντικός, μοριακός, ατομικός, μεταλλικός. Οι ιδιότητες των υλικών τόσο οι φυσικές όσο και οι χημικές εξαρτώνται από το είδος ή τα είδη
Διαβάστε περισσότερα1. Να οξειδωθούν και να παράγουν ενέργεια. (ΚΑΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ)
Θάνος Α. Β1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Όλοι οι οργανισμοί προκειμένου να επιβιώσουν και να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους χρειάζονται ενέργεια. Οι φυτικοί οργανισμοί μετατρέπουν
Διαβάστε περισσότεραΟ πυρήνας του ατόμου
Ο πυρήνας του ατόμου Αρχές 19 ου αιώνα: Η ανακάλυψη της ραδιενέργειας, (αυθόρμητης εκπομπής σωματιδίων και / ή ακτινοβολίας από στοιχεία), βοήθησε τα μέγιστα στην έρευνα της δομής του ατόμου. Ποια είδη
Διαβάστε περισσότεραΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΙΙ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Aγωγιμομετρία
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΙΙ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Aγωγιμομετρία Ιωάννης Πούλιος ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 54124 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Η ροή του
Διαβάστε περισσότεραpanagiotisathanasopoulos.gr
Χημική Ισορροπία 61 Παναγιώτης Αθανασόπουλος Χημικός, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών Χημικός Διδάκτωρ Παν. Πατρών 62 Τι ονομάζεται κλειστό χημικό σύστημα; Παναγιώτης Αθανασόπουλος Κλειστό ονομάζεται το
Διαβάστε περισσότεραΘΕΜΑ 1 ο 1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση:
ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 5 ΙΟΥΝΙΟΥ 2001 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΚΥΚΛΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ) : ΧΗΜΕΙΑ - ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΘΕΜΑ 1 ο 1.1. Να γράψετε στο τετράδιό
Διαβάστε περισσότεραΧΗΜΕΙΑ - ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΚΥΚΛΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ) 2003
ΧΗΜΕΙΑ - ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΚΥΚΛΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ) 00 ΘΕΜΑ 1ο Να γράψετε στο τετράδιό σας τις ερωτήσεις 1.1 και 1. και δίπλα στη κάθε µία το γράµµα που αντιστοιχεί στη
Διαβάστε περισσότεραΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ. 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί
ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Την ενέργεια και τα υλικά που οι οργανισμοί εξασφαλίζουν από το περιβάλλον τους συνήθως δεν μπορούν να τα αξιοποίησουν άμεσα. Η αξιοποίησή τους
Διαβάστε περισσότεραISBN 978-960-456-191-9
Kάθε γνήσιο αντίτυπο φέρει την υπογραφή του συγγραφέα ISBN 978-960-456-191-9 Copyright, Ιανουάριος 2010, Σέμος Αναστάσιος, Eκδόσεις Zήτη Tο παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις
Διαβάστε περισσότεραΟΞΕΙΔΟΑΝΑΓΩΓΗ - ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΕΙΑ. Χρήστος Παππάς Επίκουρος Καθηγητής
- ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΕΙΑ Χρήστος Παππάς Επίκουρος Καθηγητής 1 Οξείδωση ονομάζεται η αύξηση του αριθμού οξείδωσης. Κατά τη διάρκεια της οξείδωσης αποβάλλονται ηλεκτρόνια. Αναγωγή ονομάζεται η μείωση του αριθμού
Διαβάστε περισσότερα6.2. ΤΗΞΗ ΚΑΙ ΠΗΞΗ, ΛΑΝΘΑΝΟΥΣΕΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΕΣ
45 6.1. ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΦΑΣΕΩΝ ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΣ ΦΑΣΕΩΝ Όλα τα σώµατα,στερεά -ά-αέρια, που υπάρχουν στη φύση βρίσκονται σε µια από τις τρεις φάσεις ή σε δύο ή και τις τρεις. Όλα τα σώµατα µπορεί να αλλάξουν φάση
Διαβάστε περισσότεραΦυσική Χημεία ΙΙ. Ηλεκτροχημικά στοιχεία. Κεφ.2 ημιστοιχείο. Σημειώσεις για το μάθημα. Ευκλείδου Τ. Παναγιώτου Σ. Γιαννακουδάκης Π.
Σημειώσεις για το μάθημα Φυσική Χημεία ΙΙ Ηλεκτροχημικά στοιχεία Κεφ.2 ημιστοιχείο Ευκλείδου Τ. Παναγιώτου Σ. Γιαννακουδάκης Π. αδρανές ηλεκτρόδιο e- Fe2+ Fe3+ Τμήμα Χημείας ΑΠΘ 1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΗΜΙΣΤΟΙΧΕΙΟ
Διαβάστε περισσότερα1. ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
1. ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 1.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ενέργεια είναι κύρια ιδιότητα της ύλης που εκδηλώνεται με διάφορες μορφές (κίνηση, θερμότητα, ηλεκτρισμός, φως, κλπ.) και γίνεται αντιληπτή (α) όταν μεταφέρεται
Διαβάστε περισσότερα