«Μια μέρα ςτον ζωολογικό κήπο του Μουςείου»

Transcript

1 Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα 1 «Μια μέρα ςτον ζωολογικό κήπο του Μουςείου» Για παιδιά προσχολικής ηλικίας (προνήπια, νήπια) και πρώτης σχολικής ηλικίας (Α και Β Δημοτικού) Οδηγίες υλοποίησης εκπαιδευτικού προγράμματος 1 Το εκπαιδεσηικό σλικό ηων προγραμμάηων ηοσ ΑΜΘ παρέτεηαι δωρεάν αποκλειζηικά για τρήζη από ηον/ηην εκπαιδεσηικό ηοσ ημήμαηος και ότι από ηρίηοσς (θορείς ή άηομα) ποσ σλοποιούν εκπαιδεσηικά προγράμμαηα με αμοιβή.

2 «Μια μέρα στον ζωολογικό κήπο του Μουσείου» Εκπαιδευτικό πρόγραμμα Βασικές πληροφορίες Χώρος υλοποίησης: Μόνιμες εκθέσεις του ΑΜΘ «Προς τη γένεση των πόλεων» και «Η Μακεδονία από τον 7 ο αι. π.χ. ως την Ύστερη Αρχαιότητα» (βλ. κατόψεις ισογείου ΑΜΘ στο τέλος των οδηγιών). Ηλικία παιδιών: Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής (προνήπια, νήπια) και πρώτης σχολικής ηλικίας Α και Β Δημοτικού) 2. Αριθμός παιδιών: Σε κάθε ομάδα ο μέγιστος αριθμός είναι τα 15 παιδιά (δηλαδή μέγιστος αριθμός συμμετεχόντων 30 άτομα με δύο εκπαιδευτικούς/συνοδούς). Στην περίπτωση που υπάρχει μόνο ένας/μία εκπαιδευτικός/συνοδός ο αριθμός των παιδιών δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 20 άτομα. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να ενοποιήσει ο/η εκπαιδευτικός τα φυλλάδια των δύο ομάδων. Διάρκεια εκπαιδευτικού προγράμματος: Ο απαιτούμενος χρόνος που μέσα στις αίθουσες του μουσείου είναι περίπου λεπτά ανάλογα και με τον ρυθμό των παιδιών. Κόστος: Για τα παιδιά και τους/τις συνοδούς εκπαιδευτικούς τους η επίσκεψη στο μουσείο είναι δωρεάν. Εάν υπάρχουν συνοδοί γονείς πληρώνουν το μισό εισιτήριο (3 ευρώ). Προτεινόμενα μαθήματα για διαθεματική προσέγγιση: μελέτη περιβάλλοντος, μυθολογία, εικαστικά, θέατρο. Δεξιότητες που μπορούν να καλλιεργηθούν: παρατηρητικότητα/οπτική αντίληψη, συνεργασία, δημιουργικότητα. Φωτογράφιση: Η φωτογράφιση επιτρέπεται χωρίς τη χρήση φλας. Προσοχή: Κάποιες φορές χρειάζεται να μετακινηθούν μουσειακά αντικείμενα λόγω μελέτης, συντήρησης, φωτογράφισης ή προετοιμασίας περιοδικών εκθέσεων. Εάν τύχει τέτοια περίπτωση είναι ευκαιρία να διαπιστώσουν τα παιδιά ότι το μουσείο είναι «ζωντανός» οργανισμός. 2 Ανηίζηοιχα είναι διαμορθωμένο και ηο εκπαιδευηικό υλικό που θα χρηζιμοποιηθεί μέζα ζηο μουζείο. Σελίδα 2

3 Εισαγωγή Στόχοι του εκπαιδευτικού προγράμματος: Να κατανοήσουν τα παιδιά τους όρους «αγγείο» και «άγαλμα/γλυπτό». Να διακρίνουν το «πραγματικό» από το «φανταστικό/μυθικό» ζώο. Να εξοικειωθούν με τον χώρο του μουσείου και να συνεργαστούν μεταξύ τους. Ο σχεδιασμός προβλέπει διαχωρισμό τόσο στα μέσα προσέγγισης του θέματος (φυλλάδια, εικόνες), όσο και στις δραστηριότητες που έπονται του προγράμματος ανάλογα με την ηλικία ωστόσο, ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να προσαρμόσει και να επιλέξει το εκπαιδευτικό υλικό που θα χρησιμοποιήσει ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες που έχει η ομάδα του. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα δεν αποτελείται ουσιαστικά μόνο από την επίσκεψη, αλλά συμπληρώνεται και ολοκληρώνεται με δραστηριότητες τόσο πριν, όσο και μετά από αυτήν. Παρουσιάζεται στη συνέχεια το βασικό σχεδιάγραμμα για την υλοποίηση του εκπαιδευτικού προγράμματος, ενώ έπονται προτάσεις και ιδέες για δραστηριότητες πριν και μετά την επίσκεψη. Σελίδα 3

4 Σχεδιάγραμμα Προγράμματος: 1. Είσοδος στο Μουσείο Υλικό & Ομάδες Καταρχήν τα παιδιά είναι απαραίτητο να έχουν προετοιμαστεί μέσα στην τάξη για την επίσκεψή τους στο μουσείο (βλ. παρακάτω, ενότητα 3 Δραστηριότητα). Επομένως, εφόσον έχει ήδη γίνει η προετοιμασία, με την είσοδο στον χώρο του Μουσείου θα μοιραστεί το υλικό στις ομάδες. Υπάρχουν δύο ομάδες «εξερευνητών», η ομάδα του «Γρύπα» και η ομάδα της «Σφίγγας», με μικρότερες υποομάδες που προκύπτουν ανάλογα με το υλικό και τον αριθμό των παιδιών (πχ. ένα τμήμα των 24 ατόμων, διαχωρίζεται σε δυο ομάδες των 12 και στη συνέχεια γίνονται ζευγάρια με μια εικόνα/φυλλάδιο για το κάθε ζευγάρι). Οι υποομάδες προτείνεται να είναι ολιγομελείς, (ζευγάρια για τα μικρότερα παιδιά, τριάδες για τα μεγαλύτερα) είναι όμως απαραίτητες σύμφωνα με τους στόχους τους προγράμματος, ώστε τα παιδιά να συνεργαστούν στην προσέγγιση του θέματος και οι συνοδοί εκπαιδευτικοί να διευκολυνθούν στη γενικότερη εποπτεία και οργάνωση του τμήματος. Οι ομάδες μπορούν να οριστούν εκ των προτέρων, χωρίς όμως να αναφερθεί το όνομα ή τα μουσειακά αντικείμενα που ψάχνει η κάθε ομάδα. Καλό είναι δηλαδή να διατηρηθούν στοιχεία έκπληξης, ώστε να είναι η «εξερεύνηση» όσο το δυνατόν πιο αυθόρμητη. Τα αντικείμενα προς αναζήτηση βρίσκονται στον πίνακα 1 (βλ. πιο κάτω). Στα μικρότερα παιδιά (προνήπια, νήπια, Α Δημοτικού) είναι προτιμότερο να δοθούν οι εικόνες των σύγχρονων ζώων, ενώ για τα μεγαλύτερα (Β Δημοτικού αλλά και Α Δημοτικού στα τέλη της σχολικής χρονιάς) τα φυλλάδια εργασίας. Σελίδα 4

5 2. Εξερεύνηση Αφού χωριστούν οι ομάδες και πάρουν το αντίστοιχο εκπαιδευτικό υλικό στα χέρια τους, αρχίζει η αναζήτηση μέσα στην έκθεση των απεικονίσεων των ζώων (βλ. παρακάτω, πίνακας 1) με τη διακριτική καθοδήγηση και προτροπή των συνοδών. Στα φυλλάδια αναγράφονται οι αριθμοί προθηκών της μόνιμης έκθεσης «Η Μακεδονία από τον 7 ο αι. π.χ. ως την ύστερη αρχαιότητα» στις οποίες βρίσκονται τα αντίστοιχα μουσειακά αντικείμενα. Στην περίπτωση που χρησιμοποιούνται μόνο οι εικόνες (δηλ. στα παιδιά μικρότερης ηλικίας) ορίζεται η «αφετηρία» της εξερεύνησης κοντά στο πρώτο έκθεμα με αρχηγό το αντίστοιχο φανταστικό ον που έχει δώσει το όνομα στην ομάδα. Καλό είναι ο/η εκπαιδευτικός να έχει φτιάξει τη σφίγγα και τον γρύπα (βλ. συνοδευτικό υλικό: χειροτεχνίες) και να την/τον κρατάει για να «δείχνει» διακριτικά την πορεία στην ομάδα ώστε τα παιδιά να μην ψάχνουν άσκοπα κάθε φορά που αναζητούν το επόμενο ζώο. - Κάθε φορά λοιπόν που ένα από τα ζώα εντοπίζεται σε κάποιο αντικείμενο, γίνεται συζήτηση για τη μορφή που του έχει δοθεί: - είναι «ζωγραφιά» πάνω σε αγγείο, ή άγαλμα; - Μοιάζει ή όχι με την πραγματικότητα (φωτογραφία); - Ποια χρώματα διάλεξε ο αρχαίος ζωγράφος/αγγειογράφος; - Τι απεικονίζονται να κάνει; (πχ. λιοντάρι πάνω σε αγγείο - με ανοιχτό στόμα - τι μπορεί να κάνει; Χασμουριέται, βρυχάται μπορούμε να το μιμηθούμε;!) κλπ. Οι ερωτήσεις μπορούν να έχουν αυτή τη διαδοχή, αλλά μπορούν να γίνουν είτε προσθήκες είτε παραλλαγές, αρκεί να εξυπηρετούν τους στόχους του εκπαιδευτικού προγράμματος, ώστε να μην καταλήγουν τα παιδιά σε πολύπλοκα και ασύνδετα μεταξύ τους συμπεράσματα: Δηλαδή πχ. μπορεί να αναφερθεί -πέρα από την αισθητική- η χρήση κάποιων αντικειμένων (κουκουβάγια-ποτήρι/κούπα, κριάρι-κανάτα, κόκορας-στολίδι/παιχνίδι, σκαντζόχοιρος-μπουκάλι αρώματος κοκ) ώστε να προσανατολιστούν τα παιδιά να δουν τη λειτουργική τους διάσταση, είναι όμως άσκοπο (βάσει των στόχων του εκπαιδευτικού προγράμματος) να αναφερθούν εκτενώς περαιτέρω θέματα όπως το εμπόριο, τεχνικές λεπτομέρειες κοκ. Αυτά τα ζητήματα μπορούν να αποτελέσουν το θέμα ενός άλλου εκπαιδευτικού προγράμματος. - Όταν ολοκληρωθεί η αναζήτηση των πραγματικών ζώων, τα παιδιά θα αναζητήσουν και το φανταστικό ον που δίνει όνομα στην ομάδα τους. Αφού εντοπιστεί, αναλύεται η δομή του: - από ποια ζώα αποτελείται; - Τι χαρακτήρα έχουν αυτά τα ζώα; (άγρια, ήρεμα, όμορφα, αποκρουστικά κοκ) Σελίδα 5

6 - Το ζώο αυτό μπορεί να υπάρχει στο κοντινό μας περιβάλλον; είναι πραγματικό ή φανταστικό; Η αναζήτηση για κάθε ομάδα ολοκληρώνεται ως εξής: για την ομάδα της «Σφίγγας» τα παιδιά κάθονται στον δρόμο των εξερευνητών (γκρι πλακάκι) και γίνεται από τον/την συνοδό-εκπαιδευτικό η αφήγηση του μύθου της Σφίγγας για να μαντέψουν τα παιδιά τη λύση του αινίγματος. Αντίστοιχα η ομάδα του «Γρύπα» ανά δύο παιδιά σχηματίζει τον γρύπα. Δηλαδή το ένα παιδί στέκεται όρθιο και κουνάει τα χέρια του (: τα φτερά του γρύπα), ενώ το άλλο σκύβει και το πιάνει από την μέση του (: για να δημιουργήσει το σώμα του γρύπα) και έτσι μαζί προχωρούν για λίγο! Πίνακας 1 Το σχεδιάγραμμα που ακολουθεί υποδεικνύει τα μουσειακά αντικείμενα που καλείται να βρει κάθε ομάδα μέσα στον εκθεσιακό χώρο του μουσείου 3. Ομάδα Αντικείμενο/Ζώο Προθήκη/χώρος Σφίγγα Σκύλος (που τρέχει) Αγγείο στην αρχή της έκθεσης «Προς τη γένεση των πόλεων» Κύκνος Αγγείο στην αρχή της έκθεσης «Προς τη γένεση των πόλεων» Σκύλος (που κάθεται) Προθήκη 9 Κόκορας Προθήκη 9 Χελώνα Προθήκη 9 Κριάρι Προθήκη 9 Αγριοκάτσικο Προθήκη 11 Σφίγγα Προθήκη 14 Γρύπας Άλογο Προθήκη 14 Κουκουβάγια Προθήκη 14 Λιοντάρι Προθήκη 14 Αγριοκάτσικο Προθήκη 11 Περιστέρι Προθήκη 21 Σκαντζόχοιρος Προθήκη 26 Πάπια Προθήκη 26 Γρύπας Νεκρικό κρεβάτι (πλάι στην προθήκη 26) Εφόσον ο αριθμός της ομάδας το επιτρέπει (δηλαδή αν είναι μέχρι 20 παιδιά) είναι δυνατόν να συνενωθούν οι δύο ομάδες. 3 Η συγκεκριμένη πορεία έχει επιλεγεί με κριτήριο τη βέλτιστη ροή των δύο ομάδων στον χώρο. Σελίδα 6

7 3. Δραστηριότητες Πριν την Επίσκεψη Ως προετοιμασία της ομάδας πριν από την επίσκεψη, δεν εννοείται η συμπλήρωση των φυλλαδίων (που ούτως ή άλλως δεν είναι δυνατή εκτός του χώρου του μουσείου, καθώς τα φυλλάδια έχουν άμεση σύνδεση με τα εκθέματα) αλλά μια βασική ενημέρωση των παιδιών. Επομένως, η προετοιμασία θα εστιάζει στον χώρο που πρόκειται να επισκεφθούν [τι είναι το «μουσείο»; έχετε ξαναβρεθεί σε έναν τέτοιο χώρο; τι αντικείμενα θα μπορούσαμε να βρούμε (πιο συγκεκριμένα) στο Αρχαιολογικό Μουσείο;] και τις συνθήκες (πχ. κανόνες συμπεριφοράς) που θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν. Σκοπός είναι να αποκτήσουν τα παιδιά ενδιαφέρον για την επίσκεψη στο μουσείο και να νοιώσουν εκ των προτέρων οικειότητα για τον χώρο αυτόν. Οι κανόνες συμπεριφοράς πρέπει να επεξηγούνται και όχι απλά να τίθενται λχ. Τα αντικείμενα/πράγματα που υπάρχουν στο μουσείο, τα χρησιμοποιούσαν άνθρωποι τα πολύ πολύ παλιά χρόνια, και τα μελετούν σήμερα οι αρχαιολόγοι για να βρουν τις ιστορίες αυτών των ανθρώπων. Επειδή λοιπόν είναι πάρα πάρα πολύ παλιά τα αντικείμενα υπάρχει ένας σημαντικός κανόνας στο μουσείο: «παρακαλούμε να μην αγγίζετε». Αυτός ο κανόνας φτιάχτηκε, διότι όπως είπαμε τα αντικείμενα/πράγματα είναι πολύ παλιά και ευαίσθητα και το άγγιγμά μας (ακόμα κι αν είμαστε καλά παιδιά και πλένουμε συχνά τα χέρια μας!) είναι γεμάτο ουσίες και μικρόβια που προκαλούν ζημιές και βρωμιά στα αγάλματα, στα αγγεία και στα άλλα αντικείμενα/πράγματα Κατά την επίσκεψη Επίσης, οι οδηγίες μέσα στο μουσείο μπορούν να δίνονται σαν να είναι «μυστικά κόλπα» π.χ. ο δρόμος των εξερευνητών είναι το γκρι πλακάκι (μέσα στο μουσείο υπάρχει διαχωρισμός στο χρώμα του πατώματος). Επειδή στο μουσείο υπάρχουν και ελεύθερα εκθέματα (δηλ. δεν βρίσκονται σε προθήκη), παραμένοντας στο γκρι πλακάκι διατηρείται μια εύλογη απόσταση από αυτά σε κάποια σημεία. Επομένως, η οδηγία μπορεί να χρησιμοποιείται κατά περίσταση. Για να έχουν τα παιδιά καλύτερη ορατότητα καλό είναι να σχηματίζουν ημικύκλιο/κύκλο γύρω από τα εκθέματα, είναι δε προτιμότερο να κάθονται (μπορεί να έχει φέρει το καθένα μαζί του ένα μικρό μαξιλαράκι). Τα μαξιλαράκια της βεράντας είναι ιδανικά για τον σκοπό αυτό, ώστε η εμπειρία στον χώρο να είναι ξεκούραστη και ευχάριστη. Σελίδα 7

8 Μετά την επίσκεψη Το θέμα των ζώων είναι αγαπητό και κατανοητό για τα παιδιά αυτής της ηλικιακής ομάδας, και μπορεί να συνδεθεί εύκολα με ενότητες του σχολικού προγράμματος, λχ. με την μελέτη του περιβάλλοντος ή με τα εικαστικά 4. Επισκέψεις σε άλλους χώρους και δραστηριότητες που περιλαμβάνουν τόσο την παρατήρηση και επαφή όσο και την αναπαράσταση πραγματικών ζώων, ενισχύουν την εμπειρία και την αντίληψη των παιδιών για τη φύση, αλλά και την τέχνη. Υπάρχουν πάρα πολλές προτεινόμενες δραστηριότητες στη βιβλιογραφία και το διαδίκτυο για το εν λόγω θέμα. Ενδεικτικά αναφέρουμε: Για την παρατήρηση της φύσης: οργάνωση δραστηριοτήτωνεκδρομών στη φύση, πχ «η αυλή του σχολείου», «ο ζωολογικός κήπος της πόλης», «τα ζώα του χωριού» κοκ, παρατηρώντας και μελετώντας (πχ. καταγραφή με ημερολόγιο και φωτογραφίες) τα διάφορα είδη ζώων ή δημιουργία «δώρων» για τα ζώα που μας περιβάλλουν στην καθημερινότητα (πχ. φωλιές ή ταΐστρες για πουλιά, μικροαντικείμενα για κατοικίδια κοκ). Για την αναπαράσταση της φύσης: με ποικίλα υλικά και τεχνικές 5 μπορούν να κατασκευαστούν πραγματικά ή μυθικά ζώα, δίνοντας ελεύθερο θέμα ή εστιάζοντας σε επιμέρους διαχωρισμούς. 6 Επίσης τα παιδιά μπορούν να αναπαραστήσουν ζώα με μίμηση και θεατρικά παιχνίδια. Όλες οι δραστηριότητες έχουν σκοπό να συνειδητοποιήσουν τα παιδιά το ζήτημα της αναπαράστασης της φύσης, πόσο δηλαδή η προσωπική ματιά του καθενός/της καθεμιάς πάνω σε ένα κοινό θέμα μπορεί να δημιουργήσει τελικά διαφορετικό (εικαστικό) αποτέλεσμα, κάτι που δίνει τη δυνατότητα για γενικότερη αναφορά στην τέχνη. Για να επιτευχθούν οι στόχοι του εκπαιδευτικού προγράμματος, οι δραστηριότητες που έπονται της επίσκεψης, καλό είναι να εστιάζουν περισσότερο στην αναπαράσταση των ζώων και της φύσης γενικότερα, απ ότι στην επιστημονική- παρατήρηση. Οι οδηγίες συνοδεύονται με σχέδια του γρύπα και της σφίγγας για χρωμάτισμα ή χαρτοκοπτική. Επίσης υπάρχει και ένας φάκελος με 4 σχέδια αγγείων για διαφορετικές δραστηριότητες. Ό,τι κι αν επιλεγεί ως εικαστική δραστηριότητα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ενθύμιο για το κάθε παιδί, μπορεί όμως και να συνδεθεί με άλλες θεματικές ενότητες του 4 Οη επηιογές ηοσ θαιιηηέτκε (π.τ. οιόθιερο ή μηζό δώο). Ακαπαράζηαζε ηες θύζες ζηης ηέτκες θοθ. 5 δωγραθηθή, θοιιάδ, «γισπηηθή» με ακαθσθιώζημα σιηθά-πιαζηειίκε-πειό-ταρηοποιηό θιπ 6 πτ. αμά εποτή π.τ. τεημερία κάρθε, ή θαη αμά ηόποσς, π.τ. τωρηό-πόιε, δάζος-έρεμοςπάγοη-ιηβάδη, γε-ζάιαζζα θοθ. Σελίδα 8

9 σχολικού προγραμματισμού, δημιουργώντας ομαδικά έργα ή μικρές παρουσιάσεις/παραστάσεις. Άλλη δραστηριότητα είναι η δημιουργία ιστορίας που θα εικονογραφείται σε επεισόδια ή ένα βιβλίο εντυπώσεων/δηλώσεων με τους χαρακτήρες των ζώων να «μιλούν» εκπροσωπώντας τα παιδιά (τύπου κόμικς). Η ιστορία αυτή θα μπορούσε να αποδοθεί και με θέατρο σκιών/κουκλοθέατρο/παιχνίδια ρόλων 7 κοκ. Τέλος, αν οι φωτογραφίες των ζώων που είδαν τα παιδιά στο μουσείο συνδυαστούν με τις αντίστοιχες των αρχαίων αντικειμένων μπορεί να δημιουργηθεί παιχνίδι μνήμης (memory game) ή να αξιοποιηθούν, κατά βούληση, σε άλλη ανάλογη εφαρμογή. Κάτοψη 1. Ομάδα «Σφίγγα» Οι κουκίδες δείχνουν τις προθήκες με τα επιλεγμένα εκθέματα. 7 Με έμπκεσζε από ηοκ μύζο ηες Σθίγγας μπορεί κα δεμηοσργεζεί μηα ηζηορία-θσκήγη ζεζασρού ποσ κα περηιαμβάκεη αηκίγμαηα (γκωζηά ή ποσ ζα δεμηοσργεζούκ από ηοκ/ηεκ εθπαηδεσηηθό!) ηα οποία ζα δίκοσκ «ιύζεης» ή ζσκέτεηα ζηεκ ηζηορία! Σελίδα 9

10 Κάτοψη 2. Ομάδα «Γρύπας» Οι κουκίδες δείχνουν τις προθήκες με τα επιλεγμένα εκθέματα. Σελίδα 10