Επιθυμούμε να επισημάνουμε ότι υπάρχουν δύο σημαντικά στοιχεία που υποσκάπτουν την αξιοπιστία της κυβερνητικής πολιτικής.

Transcript

1 2 Μαρτίου 2016 Α.Π.: Κύριο Γεώργιο Κατρούγκαλο Υπουργό Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Σταδίου Αθήνα Κύριε Υπουργέ, Με την παρούσα επιστολή θέλουμε να σας υποβάλουμε και εγγράφως τις θέσεις του ΣΕΒ για το ασφαλιστικό, όπως εκτέθηκαν σε πρόσφατη συνάντηση στο Υπουργείο, αλλά και σε άλλους χώρους διαλόγου, όπως είναι η ΟΚΕ. Οι θέσεις αυτές σχετίζονται πάντα με το Προσχέδιο Νόμου που δημοσιοποιήσατε στις αρχές Ιανουαρίου Επιθυμούμε να επισημάνουμε ότι υπάρχουν δύο σημαντικά στοιχεία που υποσκάπτουν την αξιοπιστία της κυβερνητικής πολιτικής. Το πρώτο στοιχείο σχετίζεται με την κατανόηση, που εδραιώνεται όσο προχωράει η συζήτηση γύρω από το Προσχέδιο, ότι τα προτεινόμενα μέτρα δεν αποτελούν μια μεταρρύθμιση με την έννοια της μακρόχρονης επίλυσης των προβλημάτων. Ορισμένα από τα προτεινόμενα μέτρα αποτελούν μεν σημαντικές ανατροπές, όμως δεν είναι εύκολο να πεισθούμε ότι δεν θα υπάρξει ανάγκη και νέων μέτρων σε 2 ή 3 χρόνια από την πρώτη εφαρμογή. Το γεγονός αυτό δημιουργεί μεγάλη επιφυλακτικότητα σε όλες τις κοινωνικές ομάδες, γιατί δεν είναι σε θέση να εκτιμήσουν σε τι βάθος εκτείνονται οι θυσίες που τις καλείτε να επωμιστούν. Το δεύτερο στοιχείο σχετίζεται με τα όσα συζητήθηκαν κατά τη σύσκεψη που έλαβε χώρα στο Μέγαρο Μαξίμου με τη συμμετοχή των εκπροσώπων των εργοδοτικών φορέων. Εκεί δηλώσαμε ότι η μικρή αύξηση 0,5-1% στο μη μισθολογικό κόστος θα ήταν ανεκτή, με την υπόθεση ότι η κυβέρνηση θα προωθούσε ορισμένα μέτρα για την υποστήριξη της αγοράς, ώστε να μπορέσει να ανακάμψει η απασχόληση, η οποία με τη σειρά της θα ενισχύσει τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων, μεταξύ άλλων κοινωνικών ωφελειών. Τα μέτρα αυτά έμελλε να αποτελέσουν αντικείμενο άμεσης συζήτησης μεταξύ της κυβέρνησης και των οργανώσεών μας, για να μην καθυστερήσει η εφαρμογή τους. Όμως, μέχρι σήμερα, 50 ημέρες από τη συνάντηση εκείνη, δεν έχει γίνει καμία ουσιαστική ανταλλαγή απόψεων για τα ζητήματα του ευρύτερου επιχειρηματικού περιβάλλοντος που μας απασχολούν.

2 Στην παρούσα επιστολή μας επισυνάπτουμε σημείωμα με παρατηρήσεις για το Προσχέδιο Νόμου. Η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού, όπως έχουμε επανειλημμένα τονίσει, απαιτεί σοβαρές μελέτες και ποσοτικές αναλύσεις, ευρύτατο διάλογο για την κατανόηση των προβλημάτων και εντοπισμό των λύσεων που να μπορούν να είναι αποδεκτές από την κοινωνία, και ταυτόχρονα να ευθυγραμμίζονται με τον στόχο της ανάπτυξης. Μία τέτοια εργασία όπως έχει δείξει η εμπειρία, δεν μπορεί να επιτελεστεί σε διάστημα μικρότερο του έτους. Επομένως πρέπει να ληφθούν από εσάς άμεσα μέτρα ταμειακού χαρακτήρα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που καλύπτουν τα επόμενα 2-3 έτη, και παράλληλα να δρομολογηθεί οργανωμένος διάλογος που θα υποστηρίζεται με όλα τα απαραίτητα μέσα και εργαλεία, για να διαμορφωθεί το οριστικό μεταρρυθμιστικό πλαίσιο, με αποτελέσματα εντός του Σε αυτόν το διάλογο είμαστε πρόθυμοι να συνεισφέρουμε στο μέτρο των δυνατοτήτων μας. Με εκτίμηση, Κωνσταντίνος Μπίτσιος Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος Κοινοποίηση: κ. Δημήτρη Λιάκο, Επικεφαλής Οικονομικού Γραφείου Πρωθυπουργού 2

3 Παρατηρήσεις επί του Προσχεδίου 1. Το Προσχέδιο δεν συνοδεύτηκε από ποσοτικοποίηση των προτάσεων, το Υπουργείο δεν έχει παράσχει καμία τεκμηρίωση της βιωσιμότητας του συνταξιοδοτικού συστήματος πριν και μετά τις παρεμβάσεις. Εξαιτίας αυτού, είναι αδύνατο να κρίνει κανείς εάν οι προτεινόμενες αλλαγές επιτυγχάνουν τον οικονομικό στόχο που έχει τεθεί. Το πεδίο ορθολογικής συζήτησης μειώνεται δραστικά και περιορίζεται σε μια ανταλλαγή απόψεων επιλεκτικά σε αρχές, μεθόδους και εργαλεία που δεν μπορούν να αποτελέσουν μια ολοκληρωμένη διαβούλευση σχετικά με τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση. Αξίζει να σημειωθεί ότι η έλλειψη ποσοτικοποίησης αποτελεί ένα γνώρισμα όλων των παρεμβάσεων στο συνταξιοδοτικό σύστημα, κατά τη διάρκεια της προηγούμενης γενιάς, η οποία από μόνη της συνιστά έναν από τους λόγους της συλλογικής τους αποτυχίας. 2. Αναφορικά με τα έσοδα του συστήματος, δεν υπάρχει σύνδεση των προτεινόμενων μέτρων με τα προβλήματα που έχουν στόχο να επιλύσουν. Καθένα τέτοιο πρόβλημα έχει διαφορετικές αιτίες, με διαφορετικά χρονικά πλαίσια τα οποία επηρεάζουν το σύστημα και χρειάζονται διαφορετικές πολιτικές για τη θεραπεία τους: Εγγενής γενναιοδωρία των παροχών σε σχέση με τις εισφορές κατά τη διάρκεια του ασφαλιστικού βίου. Αυτό αποτελεί πρόβλημα, που έχει ενσωματωθεί στο σύστημα από την ίδρυσή του, σπάνια έχει μετρηθεί και αγνοείται σε όλες τις επίσημες διαβουλεύσεις ή συζητήσεις με το ευρύτερο κοινό. Πρόσφατη μελέτη εκτιμά κατά προσέγγιση για ασφαλισμένους του ΙΚΑ ότι κατά τη διάρκεια του συνταξιοδοτικού τους βίου λαμβάνουν περί τα περισσότερα από ότι κατέβαλαν σε εισφορές. Γήρανση του πληθυσμού. Αν και αυτή τη μακροπρόθεσμη τάση είναι η πιο δύσκολη να την επηρεάσει κανείς, για πολλά χρόνια ο ΣΕΒ προσπάθησε να θέσει σε δημόσια συζήτηση, το ερώτημα αν η παρουσία μεγάλου αριθμού μεταναστών θα μπορούσε να αξιολογηθεί ως ευκαιρία η οποία θα συμβάλλει στην αντιμετώπιση του προβλήματος της γήρανσης, και ποιες πολιτικές θα ήταν σκόπιμο να εφαρμοστούν. Δραστική μείωση του αριθμού των ασφαλισμένων λόγω της κρίσης. Λόγω της οξύτατης ανεργίας έχει μειωθεί η βάση των ασφαλισμένων στο ΙΚΑ, ενώ δραματικοί είναι και οι αριθμοί του ΟΑAE ασφαλισμένοι επιχειρηματίες μικρών επιχειρήσεων βρίσκονται εκτός εργασίας και το εισόδημα των περισσότερων αυτοαπασχολούμενων, έχει μειωθεί κατά πολύ. Αυτό το πρόβλημα έχει σχετικά βραχύτερο χρονικό πλαίσιο, όσον αφορά τόσο στην αιτία και όσο και τη θεραπεία του, αλλά σήμερα επηρεάζει σημαντικά το επίπεδο των εσόδων. Επιπλέον, η κρίση επηρεάζει τις ταμειακές ροές από 3

4 όσους παραμένουν εργαζόμενοι, δεδομένου ότι υπάρχουν σημαντικές καθυστερήσεις στην πραγματική καταβολή των εισφορών για ένα σημαντικό ποσοστό εργοδοτών και άλλων ασφαλισμένων. Αύξηση της αδήλωτης εργασίας. Αυτό αποτελεί μια σχετικά πρόσφατη τάση άρρηκτα συνδεδεμένη με αυξημένη τάση για εισφοροδιαφυγή και φοροδιαφυγή. Αν δεν ληφθούν μέτρα για τη μείωση αυτών των προβλημάτων, η τάση αυτή θα εδραιωθεί και θα μετατραπεί σε μακροχρόνιο πρόβλημα. 3. Το Προσχέδιο δεν προβλέπει ρύθμιση για τη σύνδεση και τη συνεργασία του συνταξιοδοτικού συστήματος με το φορολογικό. Αυτός είναι ένας βασικός παράγοντας επιτυχίας στην αποτελεσματική καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής και της φοροδιαφυγής και την αποφυγή καταβολής των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης και των φόρων, καθώς και στη μείωση της αδήλωτης εργασίας. 4. Η προτεινόμενη δομή είναι αναποτελεσματική και ως προς το σημαντικό ζήτημα της εισφοροδιαφυγής. Το Προσχέδιο θέτει την απόδοση των εισφορών ακριβώς στο μηδέν για τα άτομα με λιγότερα από 15 έτη ασφάλισης, γεγονός που ενεργεί ως ένα δυνητικό αντικίνητρο για την καταβολή των εισφορών, ενισχύοντας την τάση για εισφοροδιαφυγή και μαύρη εργασία. Μια ακόμη διάταξη η οποία θα αυξήσει την τάση για εισφοροδιαφυγή και φοροδιαφυγή είναι η εισαγωγή ρύθμισης για τους ελεύθερους επαγγελματίες που συνδέει το ύψος της ασφαλιστικής εισφοράς με το εισόδημά τους, χωρίς ουσιαστική μεταβατική περίοδο. 5. Άλλα χαρακτηριστικά του Προσχεδίου (όπως είναι το πλαφόν για το σύνολο των συνταξιοδοτικών παροχών) είναι επίσης πιθανό να προκαλέσουν στρεβλώσεις, να έχουν επιπτώσεις στα κίνητρα, πέρα από αυτό που απαιτείται για την αποκατάσταση της αναλογιστικής δικαιοσύνης (δηλαδή να ευθυγραμμιστούν οι δια βίου παροχές, σύμφωνα με τις δια βίου εισφορές). 6. Η απευθείας μετάβαση από το παρόν στο νέο σύστημα το 2017, χωρίς την πρόβλεψη για μεταβατική περίοδο, όπως προβλεπόταν στο Ν. 3863/2010, ενισχύει την άνιση και άδικη μεταχείριση δυνάμει των παλαιών/σημερινών και των νέων συνταξιούχων. 7. Η τεχνική της «προσωπικής διαφοράς» είναι εξίσου προβληματική. Μέχρι το 2018, η προστασία και η διατήρηση της κύριας σύνταξης για τους συνταξιούχους ανταποκρίνεται στην αρχή της εμπιστοσύνης των πολιτών στο κράτος. Ωστόσο, η 4

5 «προσωπική διαφορά» είναι μια τεχνική ακατάλληλη για να εξυπηρετήσει το σκοπό αυτό, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο για μειώσεις στο εγγύς μέλλον. Επίσης, είναι αβέβαιο αν θα υπάρξει σταδιακή σύγκλιση των παροχών μεταξύ των παλαιών και των νέων συνταξιούχων, δεδομένου ότι εξαρτάται από το ρυθμό της οικονομικής ανάκαμψης, το επίπεδο του πληθωρισμού και της ανάπτυξης της απασχόλησης. Η αοριστία όλων αυτών των παραμέτρων υποσκάπτουν ευθέως την εμπιστοσύνη στο σύστημα και τη δυνατότητα αξιολόγησης της μακρόχρονης βιωσιμότητάς του. 8. Το σχέδιο της κυβέρνησης να συγχωνεύσει όλους τους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης σε έναν ενιαίο ολοκληρωμένο φορέα κοινωνικής ασφάλισης έχει ήδη καθυστερήσει πολύ. Επιπλέον, η πρόταση να εναρμονιστεί το ποσοστό των εισφορών σε όλα τα επαγγέλματα είναι βάσιμη, ακόμη και αν προκαλεί απότομη αύξηση των εισφορών για τους αγρότες και τους αυτοαπασχολούμενους εργαζομένους, πάνω από ένα ορισμένο επίπεδο των αποδοχών. Τέτοιου είδους δραστικές αλλαγές απαιτούν καλά σχεδιασμένες μεταβάσεις, προκειμένου να είναι επιτυχημένες. 9. Ένα κρίσιμο συστατικό για τη λειτουργία του συνταξιοδοτικού συστήματος είναι η πληροφοριακή υποδομή. Αυτό σήμερα έχει μια συγκεκριμένη δομή στο πλαίσιο των υφιστάμενων νομικών προσώπων (IKΑ, ΗΔΙΚΑ), αλλά δεν υπάρχει καμία αναφορά στο «οργανωτικό» μέρος του σχεδίου για το πώς θα πρέπει να προσαρμοστεί. Σε κάθε περίπτωση, τουλάχιστον από τη σκοπιά της πληροφορικής η σχεδιαζόμενη συγχώνευση των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης είναι αδύνατο να επιτευχθεί εντός ενός έτους. 10. Οι 63+ διοικητικές πράξεις που απαιτούνται για την εφαρμογή των προτεινόμενων διατάξεων, αυξάνουν δραματικά την πιθανότητα για ελλιπή, αβέβαιη και καθυστερημένη υλοποίηση των ρυθμίσεων του Προσχεδίου. Η ρύθμιση της επικουρικής ασφάλισης με προεδρικά διατάγματα, δημιουργεί νομική αβεβαιότητα και ταυτόχρονα οι ασαφείς και γενικά διατυπωμένες διατάξεις μπορεί να αποδειχθούν συνταγματικά έωλες. 11. Η πρόταση αποσιωπά τον 2 ο και 3 ο πυλώνα. Το Υπουργείο θα πρέπει να σταματήσει να αγνοεί τους άλλους δύο πυλώνες του συνταξιοδοτικού συστήματος, το οποίο, σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, συμπληρώνουν τον 1 ο πυλώνα (την υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση), ενώ ταυτόχρονα συμβάλλουν στην ανάπτυξη, μέσω της αποταμίευσης που διαχειρίζονται. Τα πιο σημαντικά σχετικά θέματα που πρέπει να επιλυθούν είναι τα εξής: 5

6 Το φορολογικό περιβάλλον του 2 ου και 3 ου πυλώνα θα πρέπει να εξορθολογιστεί και να βελτιωθεί (μεταξύ άλλων, με την εξασφάλιση ότι οι εισφορές αναγνωρίζονται ως έξοδα σε επίπεδο εταιρείας και να αποφευχθεί η πολλαπλή φορολογία για τον ασφαλισμένο). Το ρυθμιστικό πλαίσιο για τα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία. Είναι απαραίτητο να ενισχυθεί ο 2 ος πυλώνας με τη δημιουργία ενός ελκυστικού και βιώσιμου πλαισίου. Αυτό θα πρέπει να λειτουργήσει συμπληρωματικά στον 1 ο πυλώνα και να παρέχει μια αποτελεσματική και σωστά ρυθμισμένη διαχείριση των ταμείων/κεφαλαίων, χωρίς κρατική παρέμβαση. 6