ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ Κ.Ε.ΜΕ.Ι.Ε.Δ.Ε

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ Κ.Ε.ΜΕ.Ι.Ε.Δ.Ε Επιμορφούμενος: Σεϊταριδης Νικόλαος Διδάσκων: κ. Κυριαζόπουλος Άγγελος Ευάγγελος ΡΕΘΥΜΝΟ, ΜΑΪΟΣ 2015

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 2 Η αναγκαιότητα της διδασκαλίας των οικονομικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και η ικανότητα των μαθητών για αφομοίωσή τους... 3 Η διδασκαλία των οικονομικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση χωρών του εξωτερικού... 4 ΑΓΓΛΙΑ... 7 ΣΟΥΗΔΙΑ... 8 ΒΕΛΓΙΟ... 8 ΦΙΛΑΝΔΙΑ... 9 ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ... 9 ΚΑΝΑΔΑΣ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ ΝΕΑ ΖΗΛΑΝΔΙΑ Η διδασκαλια των οικονομικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ Π.Τ.Δ.Ε 1

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από αλματώδη τεχνολογική και επιστημονική εξέλιξη, η οποία συντελεί στην ανάπτυξη και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου των κοινωνιών. Σ αυτή όμως την πρόοδο σημαντικός αλλά και καθοριστικός είναι και ο ρόλος της οικονομίας, που συμβάλλει αποτελεσματικά στην ανάπτυξη και ευημερία των λαών. Επηρεάζει άμεσα τις χώρες του κόσμου με αποτέλεσμα η κατανόηση της οικονομικής γνώσης και μάλιστα από την παιδική ηλικία να γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική. Είναι γεγονός ότι ένα Κράτος, για να ανταποκριθεί στην αποστολή του και να πραγματοποιήσει τους σκοπούς που επιδιώκει, έχει ανάγκη από οικονομικά μέσα, με τα οποία θα καλύψει τις δαπάνες, που προκαλούνται από τη δράση του. Η ανάγκη της εξεύρεσης των απαραίτητων πόρων για την αντιμετώπιση των ποικίλων υποχρεώσεών του, επιβάλλει στο κράτος να ασκήσει οικονομία, για να μεταβληθεί σε ζωντανή οικονομική μονάδα. Η κρατική οικονομία πρέπει να έχει μπροστά της την αναγκαιότητα της ορθής εκτίμησης μεταξύ της αξίας των κρατικών παροχών, δηλαδή, της ωφέλειας που προκύπτει για την ολότητα και το βάρος που προκύπτει για την ιδιωτική οικονομία. Η επιτυχία της οικονομικής αυτής ισορροπίας εξασφαλίζεται με την κατάρτιση σωστού οικονομικού συστήματος δημοσίων αναγκών από τη μία και σωστού οικονομικού συστήματος εξεύρεσης εσόδων από την άλλη. Η ανάγκη της ύπαρξης αυτής της οικονομικής ισορροπίας προέρχεται από το γεγονός ότι η ικανοποίηση, τόσο των κρατικών, όσο και των ιδιωτικών αναγκών, γίνεται «δια του κοινωνικού προϊόντος», δηλαδή από το εθνικό εισόδημα της χώρας. Όταν τα αγαθά εκείνα που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για την ικανοποίηση του συνόλου είναι περιορισμένα, θα πρέπει να γίνει κατορθωτή η ορθή κατανομή τους, για να εξασφαλιστεί το optimum της ωφέλειάς τους, η ικανοποίηση όσο το δυνατόν περισσότερων αναγκών, ιδιωτικών και συλλογικών. Η αρμονική αυτή ρύθμιση της κατανομής για την ικανοποίηση των συναγωνιζόμενων αναγκών είναι προϋπόθεση μιας κοινωνικής συμβίωσης που ευημερεί. Μπορούμε, λοιπόν, ανεπιφύλακτα να πούμε ότι ο κύριος σκοπός της οικονομικής πολιτικής για μια χώρα είναι όσο το δυνατό πιο πλούσιος, πιο ποικίλος και πιο διαρκής εφοδιασμός με αγαθά για όλους μας, με την όσο το ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ Π.Τ.Δ.Ε 2

4 δυνατό πάλι μικρότερη σε κόπο εργασία. Έτσι, όσο περισσότερο βελτιώνεται σε πλούτο η ζωή μας και όσο περισσότερο εκπληρώνουμε πληρέστερα τους ηθικούς σκοπούς, τους οποίους επιδιώκουμε, τόσο επιτυγχάνεται και η εξύψωση της στάθμης διαβίωσης του λαού. Όμως, για να πάρουν «σάρκα και οστά» όλα τα προαναφερθέντα και να υλοποιηθούν στην καθημερινότητα των πολιτών, ανακουφίζοντάς τους και αντιμετωπίζοντάς τους με αξιοπρέπεια, απαιτείται και η ανάλογη παιδεία. Αυτή που θα γαλουχήσει τους νέους, αυριανούς πολίτες, έτσι ώστε να είναι συνετοί στη διαχείριση των οικονομικών τους και να αντιμετωπίζουν με σεβασμό το συνάνθρωπο και να διαπνέονται από ηθικές αξίες και αρχές ακατάλυτες από το χρόνο. Για το λόγο αυτό τα Υπουργεία Παιδείας όλων των κρατών, κυρίως των ανεπτυγμένων οικονομιών, μεριμνούν το μάθημα των οικονομικών να διδαχθεί στην πρωτοβάθμια και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ανάλογα, βέβαια, με τις ηλικιακές ικανότητες των μαθητών. Η παρούσα εργασία πραγματεύεται την αξία και την διδακτική των οικονομικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, θεωρώντας ότι η επιστήμη της διδακτικής των οικονομικών, μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα κάθε χώρας, καθίσταται αρωγός στην προσπάθεια για την κατάκτηση της γνώσης και την εφαρμογή της στην καθημερινότητά μας. Η αναγκαιότητα της διδασκαλίας των οικονομικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και η ικανότητα των μαθητών για αφομοίωσή τους Δεν είναι λίγες οι έρευνες που έχουν αποδείξει ότι οι μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι σε θέση να κατανοήσουν τις βασικές οικονομικές έννοιες. Ο Walstad (1979), σε μια μελέτη που απευθυνόταν σε παιδία των τριών τελευταίων τάξεων του δημοτικού και αναφερόταν στη συνολική διαδικασία μάθησης των οικονομικών αλλά και στις διαφορές στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών, συμπέρανε ότι οι συγκεκριμένοι μαθητές κατόρθωσαν να αφομοιώσουν οικονομικές γνώσεις, βέβαια με σωστές διδακτικές μεθόδους. Επίσης το πραγματοποιήθηκε στην Ιταλία ένα πειραματικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα οικονομικής εκπαίδευσης, με μαθητές ηλικίας οχτώ έως δέκα ετων. Τα συμπεράσματά του ήταν τεκμηριωμένα θετικά και πρότεινε την εισαγωγή του μαθήματος των οικονομικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Γενάται όμως το ερώτημα πώς μπορεί να επιτευχθεί η ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ Π.Τ.Δ.Ε 3

5 διδασκαλία της οικονομικής επιστήμης στα έξι πρώτα σχολικά χρόνια; Παρακάτω παρουσιάζεται ο τρόπος διδασκαλίας των οικονομικών μέσα από τα προγράμματα σπουδών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης διαφόρων χωρών. Η διδασκαλία των οικονομικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση χωρών του εξωτερικού Στο δημοτικό η οικονομική εκπαίδευση παρέχεται στους μαθητές στις περισσότερες χώρες μέσα από τις γνώσεις που αντλούνται από τα διάφορα μαθήματα του σχολικού προγράμματος, δηλαδή δεν υπάρχει αυτοτελές εγχειρίδιο οικονομικού περιεχομένου. Αντίθετα σε λίγες χώρες γίνεται χρήση οικονομικού εγχειριδίου. Όμως η συλλογή των οικονομικών στοιχείων, που βρίσκονται διάσπαρτα στα σχολικά βιβλία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης καθίσταται δύσκολη καθώς απαιτείται χρόνος και κατάρτιση κατάλληλη των εκπαιδευτικών στα οικονομικά. Συμφωνα με το A Framework for Teaching Basic Economic Concepts, with Scope and Sequence Guidelines, K-12 και την ηλεκτρονική πηγή Economic Education Web (ecedweb.unomaha.edu/home) του Univercity of New Orleans, μπορούμε να διαχωρήσουμε τις θεματικές περιοχές που είναι κατάλληλες να διδαχθούν στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση στις ακόλουθες κατηγορίες και υποκατηγορίες: 1 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΣΤΕΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ Στενότητα, οικονομικες επιλογες, ανάγκες, αγαθά, υπηρεσίες, καταναλωτές, παραγωγικές πηγές, έδαφος, εργασία, κεφάλαιο Παραγωγή Επιχειρηματιες και παραγωγοί Ανθρώπινο κεφάλαιο ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ Π.Τ.Δ.Ε 4

6 2 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΚΟΣΤΟΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΕΙΣ ΚΟΣΤΟΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΕΙΣ 3 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ Παραγωγικότητα, κατανομή της εργασίας Εξειδίκευση Κόστος παραγωγής Επένδυση σε κεφαλαιο και εργασία, συντελεστές παραγωγής 4 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Οικονομικά συστήματα Οικονομία της αγοράς 5 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΡΑ Κέρδος, Κίνητρα για συμμετοχή στις οικονομικές συναλλαγές Νοικοκυριά, Επιχειρήσεις ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ Π.Τ.Δ.Ε 5

7 6 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ, ΧΡΗΜΑ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΞΑΡΤΗΣΗ Αντιπραγματισμός Χρήμα, αλληλεξάρτηση προϊόντων και εργασιών Εμπόριο, ανταλλαγή 7 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΑΓΟΡΕΣ ΚΑΙ ΤΙΜΕΣ Αγορές, Τιμές Οικονομικό κύκλωμα Τιμή ισορροπίας Σχετικές τιμές, προβλήματα οικονομικής οργάνωσης 8 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ Προσφορά και ζήτηση Έλλειψη και πλεόνασμα 9 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Μορφές ανταγωνισμού Κατανομή και διάθεση εισοδήματος 10 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ Δημόσια αγαθά Φόροι ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ Π.Τ.Δ.Ε 6

8 11 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΑΝΕΡΓΙΑ Ανεργία Εργατικό δυναμικό 12 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΑΠΟΛΥΤΟ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ, ΕΜΠΟΡΙΟ Απόλυτο και συγκριτικό πλεονέκτημα Εμπόριο και διεθνές εμπόριο Εισαγωγές και εξαγωγές Παρακάτω παρουσιάζεται η διδασκαλία των οικονομικών στο εκπαιδευτικό σύστημα διαφόρων χωρών. ΑΓΓΛΙΑ Το εκπαιδευτικό σύστημα της Αγγλίας εντάσσει το μεγαλύτερο μέρος της ύλης των οικονομικών στα γνωστικά αντικείμενα της «Προσωπικής Εκπαίδευσης» της «Κοινωνικής Εκπαίδευσης» και της «Αγωγής του Πολίτη». Επί της ουσίας η εκπαίδευση των οικονομικών απαρτίζεται από δύο μέρη: Α μέρος: Οι τέσσερις πρώτες τάξεις στις οποίες αναπτύσσονται διάφορες έννοιες από τις θεματικές ενότητες «Στενότητα και Οικονομικες Επιλογές» και «Παραγωγικότητα». Β μέρος: Σε αντίθεση με τις τέσσερις πρώτες τάξεις, στις δύο τελευταίες οι μαθητές, εκτός από τις θεματικές ενότητες των διάφορων μαθημάτων που σχετίζονται με τα οικονομικά, αναλαμβάνουν εργασίες project ή έρευνες οικονομικών θεμάτων (αλλαγή καταναλωτικού προτύπου, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ Π.Τ.Δ.Ε 7

9 περιβάλλον και ανθρώπινες εργασίες, αλληλεξάρτηση προϊόντων και εργασιών). ΣΟΥΗΔΙΑ Στη Σουηδία η οικονομική εκπαίδευση έχει δύο κύριους άξονες: Α) «Τη γνώση και κατανόηση βασικών εννοιών σε σχέση με τεχνικές, κοινωνικές και ανθρωπιστικές γνωστικές περιοχές». Β) «την απόκτηση γνώσης σχετικά με την αλληλεξάρτηση των χωρών και των διαφορετικών περιοχών του κόσμου». Βέβαια, όλα αυτά γίνονται και βιωματικά (εργαστηρία, κατάλληλος εξοπλισμός, κατάλληλοι χώροι), δεδομένου ότι η δομή, η οργάνωση και η λειτουργία των σχολείων βοηθάει προς αυτή την κατεύθυνση. ΒΕΛΓΙΟ Στο Βέλγιο το μεγαλύτερο μέρος της ύλης των οικονομικών αντλείται από τα γνωστικά αντικείμενα, που παρέχονται μέσα απο τα άλλα μαθήματα. Επιπλέον, οι μαθητές καλούνται να κάνουν διάφορες ομαδικές εργασίες project συνθέτοντας διάφορες γνώσεις που βρίσκουν εφαρμογή στην καθημερινότητά τους και έχουν σχέση με την οικονομία (παραγωγή, κατανάλωση κόστος κ.λ.π.) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ Π.Τ.Δ.Ε 8

10 ΦΙΛΑΝΔΙΑ Στη Φιλανδία δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στη διδασκαλία των οικονομικών μαθημάτων στο δημοτικό. Η διαφορά με τις υπόλοιπες χώρες είναι ότι εδώ παρέχεται μεγαλύτερη ευελιξία τόσο στους εκπαιδευτικούς όσο και στους μαθητές να προγραμματίσουν οι ίδιοι τον τρόπο προσέγγισης οικονομικών εννοιών θεμάτων (ελεύθερη επιλογή βιβλίων εγχειριδίων, εργασιών). ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ Στις ΗΠΑ η διδασκαλία των οικονομικών δεν είναι ίδια σε όλη την επικράτεια της χώρας. Στις περισσότερες πολιτείες δεν υπάρχει συγκεκριμένο εγχειρίδιο οικονομικών σε αντίθεση με κάποιες που υπάρχει. Παρόλα αυτά, βασικός στόχος της αμερικανικής εκπαίδευσης, εκτός από την κατανόηση των βασικών εννοιών από τους μαθητές, είναι η σύνδεση της οικονομικής επιστήμης με την καθημερινότητα. Μέσα από την εκπαίδευση γίνεται αναλυτική μελέτη σε θέματα που αφορούν στην ισχυροποίηση του εθνικού νομίσματος. Με τον τρόπο αυτό η πολιτεία επιδιώκει οι μαθητές - αυριανοί πολίτες να συνειδητοποιήσουν τη σπουδαιότητα και την αναγκαιότητα της ισχυροποίησης της εθνικής τους οικονομίας. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ Π.Τ.Δ.Ε 9

11 ΚΑΝΑΔΑΣ Στον Καναδά τα παιδιά έρχονται σε επαφή με την οικονομική επιστήμη μέσα απο γνώσεις της ιστορίας, της γεωγραφίας και της αγωγής του πολίτη. Οι Καναδοί μαθητές στην Πρώτη τάξη διδάσκονται για τις ανάγκες των ανθρώπων και τα μέσα με τα οποία μπορούν να τις ικανοποιήσουν. Στη Δευτέρα τάξη μαθαίνουν γενικά στοιχεία για τη χώρα τους και τον υπόλοιπο κόσμο. Στην Τρίτη τάξη μαθαίνουν για την ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών και την αλληλεξάρτηση μεταξύ των ανθρώπων. Στην Τετάρτη τάξη μελετούν τις οικονομικές σχέσεις μεταξύ των περιοχών του Καναδά, όπως τη μεταβολή του καταναλωτικού προτύπου κατά τη διάρκεια της ζωής και στρέφουν ιδιαίτερα την προσοχή τους στις φυσικές παραγωγικές πηγές. Επίσης δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στη μελέτη των ανανεώσιμων και μη ανανεώσιμων ενεργειακών πηγών. Στις δύο τελευταίες τάξεις οι γνώσεις που τους παρέχονται είναι πιο σύνθετες. Μελετούν το ρόλο των τοπικών και εθνικών κυβερνήσεων, τις διεθνείς εμπορικές και οικονομικές σχέσεις και επιχειρούν να δώσουν λύσεις στα κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα τους. ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ Στην πρωτοβάθια εκπαίδευση της Αυστραλίας η οικονομική ανάλυση στοχεύει τόσο στην εκμάθηση της λειτουργίας της παραγωγής και της κατανομής των παραγωγικών πηγών, όσο και στη διάρθρωση της παραγωγικής διαδικασίας, αφού η ορθή διαχείριση των παραγωγικών αγαθών συμβάλλει στην ευημερία κρατών και ατόμων και συντελεί στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου σε εθνικό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο. Τα θεματικά πεδία των μαθημάτων, που εντάσσονται στη «Μελέτη της κοινωνίας και του περιβάλλοντος», αφορούν: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ Π.Τ.Δ.Ε 10

12 1. Στην οικονομία της Αυστραλίας. 2. Στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις της Αυστραλίας. 3. Στις οικονομκές δραστηριότητες της Αυστραλίας και στους παράγοντες που βοηθούν στην επίτευξη των στόχων της οικονομίας της. 4. Στην οικονομική διαχείριση σε εθνικό επίπεδο (προϋπολογισμός, μικροοικονομική πολιτική). ΝΕΑ ΖΗΛΑΝΔΙΑ Το εκπαιδευτικό σύστημα της Νέας Ζηλανδίας προσφέρει ίσως την πληρέστερη οικονομική εκπαίδευση παγκοσμίως, μέτα τις Ηνωμένες πολιτείες, διότι οι μαθητές διδάσκονται σχεδόν το σύνολο των οικονομικών εννοιών που περιλαμβάνονται στην Αμερικανική εκπαίδευση, αποκτούν επιπλέον πληροφορίες και ενημερώνονται για τις κύριες πτυχές του management. Εξαίρεση αποτελούν οι ενότητες που αναφέρονται στα «Οικονομικά συστήματα», στην «ανεργία» και στο «Απόλυτο και συγκριτικό πλεονέκτημα». Ο τομέας των κοινωνικών επιστημών στη νέα Ζηλάνδία εμπεριέχει πέντε πεδία: 1. Κοινωνική οργάνωση. 2. Πολιτισμός και παράδοση. 3. Τόπος και περιβάλλον. 4. Χρόνος, εξέλιξη και αλλαγές. 5. Πηγές και οικονομικές δραστηριότητες. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ Π.Τ.Δ.Ε 11

13 Βασικοί στόχοι της οικονομικής εκπαίδευσης είναι «η κατανομή και η διαχείριση των πηγών» καθώς και «η συμμετοχή των ατόμων σε οικονομικές δραστηριότητες». Η διδασκαλια των οικονομικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος Στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν υπάρχει ανεξάρτητο, αυτόνομο και αυτοτελές μάθημα οικονομικής εκπαίδευσης στα αναλυτικά προγράμματα σπουδών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αυτό βέβαια δε σημαίνει οτι οι οικονομικές γνώσεις καταργούνται παντελώς στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Στα αυτόνομα μαθήματα εμπεριέχονται γνώσεις οικονομικής φύσης, τις οποίες δύνανται να αντλήσουν οι μαθητές. Σχεδόν σε όλα τα σχολικά βιβλία υπάρχουν διάσπαρτες έννοιες οικονομικές, χωρίς όμως αυτό να στοχεύει στην απόκτηση συγκεκριμένων οικονομικών γνώσεων. Στο μάθημα όμως της Μελέτης του περιβάλλοντος, από την πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου έως και την Τετάρτη καθώς και στην Κοινωνική και πολιτική αγωγή της πέμπτης και έκτης τάξης υπάρχουν αυτούσιες ενότητες που θα μπορούσαν να ενταχθούν στα πλαίσια της οικονομικής εκπαίδευσης. Παρακάτω γίνεται αναφορά των μαθημάτων στα οποία υπάρχουν οικονομικές θεματικές ενότητες. Α. ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Στο μάθημα αυτό ενσωματώνονται στοιχεία από το φυσικό, κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον. Σκοπός του μαθήματος είναι να αποκτήσουν οι μαθητές τα απαραίτητα εφόδια και να αναπτύξουν διάφορες δεξιότητες, ώστε να ενταχθούν ομαλά στο κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ Π.Τ.Δ.Ε 12

14 Β. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ Ο σκοπός της διδασκαλίας του μαθήματος της «Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής» στοχεύει στην απόκτηση γνώσεων ικανών να βοηθήσουν το μαθητή να κατανοήσει την κοινωνική, οικονομική και πολιτική ανάπτυξη. Δηλαδή το μάθημα αυτό αντιμετωπίζει τους μαθητές ως αυριανούς πολίτες, οι οποίοι θα εφοδιαστούν με δεξιότητες που θα τους βοηθήσουν να γίνουν υπεύθυνοι και ενεργοί πολίτες, συμμετέχοντας στο κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό γίγνεσθαι. Ακόμη η «Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή» συμβάλλει ώστε οι μαθητές να είναι σε θέση να προσεγγίσουν και να κατανοήσουν διάφορες έννοιες ευρύτερης κοινωνικής πραγματικότητας, όπως η οικονομική ανάπτυξη και η διεθνής συνεργασία. Γενικά, με τη διδασκαλία των παραπάνω μαθημάτων επιδιώκεται η σύνδεση της διδακτέας ύλης με την καθημερινότητα του μαθητή. Αυτό καταδεικνύει την ανάγκη διδασκαλίας των οικονομικών μαθημάτων ως αυτοτελή. Γ. ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΖΩΝΗ Η «Ευέλικτη Ζώνη Διαθεματικών και Δημιουργικών δραστηριοτήτων», που αποτελεί τμήμα του εβδομαδιαίου προγράμματος δίωρης τουλάχιστον διάρκειας, επιδιώκει με την ελεύθερη θεματική της και την ενεργητική μεθοδολογία της να επιτελέσει διπλό σκοπό: πρώτον, να αντισταθμίσει την ανελαστικότητα, τις μονομέρειες και τον πολυκερματισμό του παραδοσιακού σχολείου και, δεύτερον, να διαποτίσει σιγά σιγά με τις αρχές της και τις πρακτικές της την καθημερινή διδακτική πράξη. Με δεδομένο το σκοπό της «Ευέλικτης ζώνης» να ενιαιοποίησει τη σχολική γνώση με τα ενδιαφέροντα των μαθητών και με τις καταστάσεις της ζωής, η Ευέλικτη ζώνη έχει «ανοιχτή» θεματική, που προτείνεται από τους μαθητές και διαμορφώνεται με την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού. Με αυτήν την έννοια τα θέματα που διερευνώνται στην Ευέλικτη ζώνη μπορεί να προέρχονται από τα ενδιαφέροντα των μαθητών, τα επίκαιρα θέματα του τόπου τους και του κόσμου, αλλά και από τα ερεθίσματα που προσφέρουν τα μαθήματα του σχολείου. Ο χρόνος εφαρμογής του προγράμματος ποικίλλει: Τέσσερις ώρες την εβδομάδα στις τέσσερις πρώτες τάξεις και δύο ώρες στις δύο τελευταίες. Διδακτική ύλη, εκπαιδευτικά προγράμματα και θέματα, που δεν μπορούν να εφαρμοστούν στο ασφυκτικό ωρολόγιο πρόγραμμα, μπορούν να αποτελέσσουν άνετα διδακτικά αντικείμενα στην ευέλικτη ζώνη. Η επιλογή των θεμάτων είναι ελεύθερη και έγκειται στην κρίση των μαθητών και των εκπαιδευτικών. Το πρόγραμμα της ευέλικτης ζώνης παρέχει μια άλλη δυνατότητα, τη διδασκαλία των οικονομικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση της ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ Π.Τ.Δ.Ε 13

15 Ελλάδας. Οι εκπαιδευτικοί, σχεδόν σε όλα τα σχολεία, αφιερώνουν αρκετές διδακτικές ώρες σε διαθεματικές εργασίες που άπτονται των οικονομικών θεμάτων. Οι μαθητές κατά κάποιον τρόπο γίνονται μικροί ερευνητές πάνω σε θέματα της καθημερινής ζωής τους, προσπαθουν να βρουν λύσεις και να δώσουν απαντήσεις σε αυτά, παρουσιάζοντας έτσι τη δική τους κοσμοθεωρία. Δ. ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Η κατάκτηση των οικονομικών γνώσεων γίνεται από τους μαθητές και μέσα από διάφορες σχολικές δραστηριότητες, εκτός του ωρολογίου προγράμματος. Για παράδειγμα, κατά την ημέρα της αποταμίευσης γίνονται σχετικές ομιλίες στους μαθητές, επισκέψεις σε τράπεζες, ταχυδρομικά ταμιευτήρια και τονίζεται η σπουδαιότητα της αποταμίευσης και της σωστής διαχείρισης των οικονομικών από τον άνθρωπο. Επίσης, με τη διοργάνωση μιας εκδρομής, επίσκεψεις σε μουσεία, παρουσίαση μια θεατρικής παράστασης δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να διαχειριστούν μόνοι τους τα οικονομικά τους, κάνοντας λελογισμένη κατανομή αυτών. Στο μάθημα των εικαστικών οι μαθητές ξεδιπλώνουν τις καλλιτεχνικές τους ικανότητες και παρουσιάζουν εξαίρετα έργα δημιουργήματά τους (χριστουγεννιάτικες κάρτες, πασχαλινές λαμπάδες, ημερολόγια κ.τ.λ.) τα οποία πωλούν προκειμένου να ενισχύσουν το ταμείο της τάξης του μεσω του οποίου αντιμετωπίζουν δικά τους έξοδα (εκδρομές, θεατρικες παραστάσεις κ.τ.λ.). Στο μάθημα της ιστορίας, στο κεφάλαιο που αναφέρεται στην ελληνική επανάσταση δίνεται η ευκαιρία στους μαθητές να ασχοληθούν και με τα οικονομικά του αγώνα και να καταθέσουν τις απόψεις και τις κρίσεις τους για την κάλη ή κακή διαχείριση αυτών. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Από τα προαναφερθέντα γίνεται φανερό ότι τα οικονομικά στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση των περισσότερων χωρών όπως και της Ελλάδας έντασσονται στο πλαίσιο των κοινωνικών επιστημών. Σε κάποιες χώρες βέβαια υπάρχει αυτοτελές οικονομικό εγχειρίδιο στις περισσότερες όμως γίνονται επιλογές από τα εγχειρίδια των άλλων μαθημάτων. Βέβαια οι επιλογές αυτές είναι ανάλογες με τις ανάγκες της κάθε εποχής, κοινωνίας, αλλά και της κάθε χώρας. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ Π.Τ.Δ.Ε 14

16 Στις περισσότερες χώρες γίνονται προσπάθειες για την βελτιστοποίηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας και σε οικονομικά θέματα. Κατα τον Kress (1999) το σημερινό σχολείο βρίσκεται απέναντι από την πρόκληση της διαρκούς προσαρμογής και κατα τον Le Metais (1999) κάθε εκπαιδευτικό σύστημα συνδυάζει στοιχεία του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος. Συμπερασματικά, θεωρούμε ότι, επειδή η οικονομική εκπαίδευση οξύνει το νου και διευρύνει τη σκέψη και τους πνευματικούς ορίζοντες του ατόμου και επειδή το περιεχόμενό της έχει άμεση σχέση με τις ανάγκες της σημερινής μεταβαλλόμενης πραγματικότητας είναι επιτακτική ανάγκη η ένταξη των οικονομικών ως αυτοτελούς μαθήματος και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, χωρίς αυτό να φαλκιδεύει την αυτενέργεια του εκπαιδευτικού (Φιλανδία) να επιλέγει ελεύθερα και δίκα του θέματα και να τα εντάσσει στο μάθημα των οικονομικών, αφού η εκπαίδευση στοχεύει τόσο στην ομαλή ένταξη των μαθητών στο κοινωνικό σύνολο, όσο και στη δημιουργική αλλά και παραγωγική πορεία τους στην κοινωνία. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ Π.Τ.Δ.Ε 15

17 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΟΔΗΓΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΖΩΝΗ (ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΑΣΚΑΛΟ), ΟΕΔΒ ΑΘΗΝΑ 2001 ΟΔΗΓΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΖΩΝΗ (ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΤΗ), ΟΕΔΒ ΑΘΗΝΑ 2001 ΑΛΑΧΙΩΤΗΣ Σ. «Η ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ»(2002 Α ΤΟΜΟΣ) ΑΛΑΧΙΩΤΗΣ Σ. «Η ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ»(2002 Β ΤΟΜΟΣ) ΜΑΚΡΙΔΟΥ-ΜΠΟΥΣΙΟΥ Δ. «Η ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ, ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ»(2002) ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Δ. ΞΩΧΕΛΛΗΣ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ, ΕΚΤΗ ΕΚΔΟΣΗ, ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ (ΑΔΕΛΦΩΝ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ Α.Ε.),(ΕΤΟΣ 2008) WHITEHEAD D. ΚΑΙ ΜΑΚΡΙΔΟΥ-ΜΠΟΥΣΙΟΥ Δ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ, ΑΘΗΝΑ (1995) ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΣΟΥΗΔΙΑ ΑΓΓΛΙΑ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ ΚΑΝΑΔΑΣ ΝΕΑ ΖΗΛΑΝΔΙΑ ednet.edc.gov.ab.ca ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ Π.Τ.Δ.Ε 16