Κεφάλαιο 8. ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑ & ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΩΝ ΙΙ
|
|
- Ἀληκτώ Βικελίδης
- 7 χρόνια πριν
- Προβολές:
Transcript
1 Κεφάλαιο 8. ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑ & ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΩΝ ΙΙ Σύνοψη Στόχος της παρούσας άσκησης είναι να εξοικειώσει τους φοιτητές με τη μετρική και μη μετρική ποικιλομορφία του ανθρώπινου σώματος. Επίσης, μελετώνται φαινοτυπικοί χαρακτήρες και ελέγχεται ο τρόπος κληρονόμησής τους. Στα υπό μελέτη άτομα θα προσδιοριστούν τα κύρια σωματομετρικά σημεία, θα μετρηθούν οι σωματικές αποστάσεις, θα υπολογιστούν οι σωματικοί δείκτες και θα προσδιοριστούν οι μη μετρικοί χαρακτήρες. Τέλος, θα γίνει εκμάθηση τεχνικών ανάλυσης εικόνας καθώς επίσης και χρήση απλών στατιστικών μεθόδων. Προαπαιτούμενη γνώση Απαιτείται η γνώση της χρήσης ανθρωπομετρικών εργαλείων και γνώσεις απλής στατιστικής. 8.1 Ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά Ως ανθρωπομετρία (anthropometry) ορίζεται η μελέτη του ανθρώπινου αναστήματος, του βάρους και του μεγέθους διαφόρων μερών του σώματος, καθώς επίσης και η μεταβολή των παραπάνω διαστάσεων κάτω από διάφορες συνθήκες. Η μελέτη των σωματομετρικών χαρακτήρων ξεκίνησε τον 16ο αιώνα (Εικόνα 8.1) και τα αποτελέσματά της χρησιμοποιήθηκαν σε κάποιες περιπτώσεις για την υποστήριξη ρατσιστικών (φυλετικών και κοινωνικών) θεωριών. Σήμερα διάφορες μετρήσεις και δείκτες χρησιμοποιούνται ευρέως από τη βιομηχανία, την αναπτυξιακή ιατρική, τις επιστήμες διατροφής αλλά και την εγκληματολογία. Στην παρούσα άσκηση θα μελετηθούν οι κυριότερες ανθρωπομετρικές διαστάσεις και θα υπολογιστούν διάφοροι ανθρωπομετρικοί δείκτες. Εικόνα 8.1. Μετρήσεις σε νεογέννητο παιδί καθώς και σε παιδί ηλικίας ενός και δύο ετών (Bergmuller 1723-Countway Library, Boston). 188
2 8.2 Όργανα και μέθοδοι μέτρησης Τα όργανα που θα χρησιμοποιηθούν για τις μετρήσεις είναι αυτά της προηγούμενης άσκησης (παχύμετρα, κεφαλόμετρα, μετροταινίες κ.λπ.). Επιπλέον, θα χρησιμοποιηθεί το ανθρωπόμετρο για τη λήψη διαφόρων μετρήσεων του σώματος, και το αναστημόμετρο για τη μέτρηση του αναστήματος (Εικόνα 8.2). Εικόνα 8.2. Ανθρωπόμετρο (αριστερά) και αναστημόμετρο (δεξιά). 8.3 Σωματομετρικά σημεία Οι θέσεις των διαφόρων σωματομετρικών σημείων της κεφαλής και του προσώπου είναι ίδιες με αυτές που μελετήθηκαν στην προηγούμενη άσκηση. Για το υπόλοιπο σώμα υπάρχουν μια σειρά από σημεία που καθορίζουν τις διάφορες σωματομετρικές αποστάσεις. Συνήθως αυτά τα σημεία βρίσκονται είτε στις αρθρώσεις είτε σε ογκώματα των οστών. Στην Εικόνα 8.3 παρουσιάζονται μερικά από αυτά τα σημεία τα οποία θα χρησιμοποιηθούν στην παρούσα άσκηση. 189
3 Εικόνα 8.3. Σωματομετρικά σημεία Κεφαλομετρικές διαστάσεις Μέγιστο μήκος κεφαλής (μεσόφρυο-οπισθοκράνιο, gl-op) Όργανο: Κεφαλόμετρο. Με το κεφάλι σε Φρανκφούρτια θέση τοποθετούμε τη μια άκρη του οργάνου στο μεσόφρυο και κινούμε την άλλη προς την περιοχή του οπισθοκρανίου μέχρι να βρούμε τη μέγιστη απόσταση (Εικόνα 8.4). 190
4 Εικόνα 8.4. Μέγιστο μήκος κεφαλής Μέγιστο πλάτος κεφαλής (εύριο-εύριο, eu-eu) Όργανο: Κεφαλόμετρο. Τοποθετώντας το κεφαλόμετρο κάθετα στο μέγιστο μήκος του κρανίου βρίσκουμε τη μεγαλύτερη απόσταση (Εικόνα 8.5). Συνήθως το μέγιστο πλάτος της κεφαλής εντοπίζεται στο οπίσθιο και άνω μέρος των βρεγματικών οστών. Εικόνα 8.5. Μέγιστο πλάτος κεφαλής. 191
5 Οι δύο παραπάνω διαστάσεις χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό του κεφαλικού δείκτη (cephalic index). Ανάλογα με την τιμή του παραπάνω δείκτη, μπορούμε να δημιουργήσουμε κατηγορίες που αφορούν το μέγεθος της κεφαλής (Πίνακας 8.1). Αξίζει να σημειωθεί ότι τα όρια των τιμών στις διάφορες κατηγορίες μπορούν να μεταβάλλονται από πληθυσμό σε πληθυσμό. Πίνακας 8.1. Καθορισμός κατηγοριών που αφορούν το μέγεθος της κεφαλής. Κατηγορία Τιμή Περιγραφή Μακρυκεφαλία (Dolichocephaly) Χ-74,99 Στενό ή επίμηκες κρανίο Μεσοκεφαλία (Mesocephaly) 75,00-79,99 Μέσο ή ενδιάμεσο κρανίο Βραχυκεφαλία (Brachycephaly) 80,00-84,99 Πλατύ ή στρογγυλό κρανίο Υπερβραχυκεφαλία (Hyperbrachycephaly) 85,00-Χ Πολύ πλατύ κρανίο Ύψος κρανίου (πόριο-κορυφή, po-v) Όργανο: Παχύμετρο. Με το κεφάλι σε Φρανκφούρτια θέση τοποθετούμε τη μια άκρη του οργάνου στην κορυφή του ακουστικού πόρου. Ακολουθώντας την κάθετη διαδρομή προς το κεφαλικό μήκος και λίγο πολύ παράλληλα με το κεφαλικό πλάτος, τοποθετούμε την άλλη άκρη του οργάνου στην κορυφή της κεφαλής (Εικόνα 8.6). Εικόνα 8.6. Ύψος κρανίου Κεφαλομετρικές διαστάσεις προσώπου Ο τρόπος μέτρησης των κεφαλομετρικών διαστάσεων του προσώπου δίνεται στην Εικόνα
6 Διαζυγωματικό πλάτος (ζύγωμα-ζύγωμα, zy-zy). Όργανο: Κεφαλόμετρο. Η μέτρηση αναφέρεται στο μέγιστο πλάτος του προσώπου. Με το κεφάλι σε Φρανκφούρτια θέση τοποθετούμε τις άκρες του οργάνου στα ζυγωματικά τόξα και τις σύρουμε μέχρι να λάβουμε τη μέγιστη τιμή Συνολικό ύψος προσώπου (ριζορρίνιο-γνάθιο, n-gn) Όργανο: Παχύμετρο. Η απόσταση από την τομή της μετωπορινικής ραφής με το κατακόρυφο επίπεδο μέχρι το χαμηλότερο σημείο του προσωπικού κρανίου στο μέσο του κατώτερου χείλους της κάτω γνάθου Ύψος άνω προσώπου (ριζορρίνιο-στόμιο, n-sto) Όργανο: Παχύμετρο. Η απόσταση από την τομή της μετωπορινικής ραφής με το κατακόρυφο επίπεδο μέχρι το κατώτερο σημείο στο μέσο του άνω χείλους Ύψος μύτης (ριζορρίνιο-νωτορρίνιο, n-ns) Όργανο: Παχύμετρο. Η απόσταση από την τομή της μετωπορινικής ραφής με το κατακόρυφο επίπεδο μέχρι το κατώτερο σημείο που σχηματίζεται από τη γραμμή που ενώνει τα χαμηλότερα όρια των ρινικών χειλέων και το κατακόρυφο επίπεδο Πλάτος μύτης (πτερύγιο-πτερύγιο, al-al) Όργανο: Παχύμετρο. Η απόσταση μεταξύ των πλευρικών σημείων του ρινικού χείλους. Ορίζεται μετρώντας την απόσταση αυτή καθέτως προς το ύψος της μύτης. Εικόνα 8.7. Σωματομετρικά σημεία και τρόπος μέτρησης των σωματομετρικών διαστάσεων στην περιοχή του προσώπου. Στην εικόνα εμφανίζονται και άλλες διαστάσεις εκτός από αυτές που θα μελετηθούν στην άσκηση. 193
7 Οι παραπάνω διαστάσεις χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό διαφόρων δεικτών του προσώπου οι οποίοι πέραν της βιολογικής σημασίας, παίζουν σημαντικό ρόλο στη βιομηχανία οπτικών ειδών. Ρινικός δείκτης (nasal index) Ανάλογα με την τιμή του δείκτη, τα άτομα χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες (μεταβάλλονται μεταξύ των πληθυσμών), όπως φαίνεται στον Πίνακα 8.2. Πίνακας 8.2. Καθορισμός διαφόρων κατηγοριών που αφορούν το μέγεθος της μύτης. Κατηγορία Τιμή Περιγραφή Λεπτορρινία (Leptorrhiny) Χ-47,99 Στενή μύτη Μεσορρινία (Mesorrhiny) 48,00-52,99 Ενδιαμέσου μεγέθους μύτη Πλατυρρινία (Platyrrhiny) 53,00-X Ευρεία ή πλατιά μύτη Δείκτης άνω προσώπου (upper facial index) Τιμή γύρω στο 50 σημαίνει ότι το ύψος του άνω προσώπου ισούται με το 50% του πλάτους του προσώπου. Τιμές μεγαλύτερες από 50 αναφέρονται στην κατάσταση της λεπτοπροσωπίας (στενό ή επίμηκες πρόσωπο), ενώ τιμές κάτω από 50 αναφέρονται στην κατάσταση της χαμηλοπροσωπίας (χαμηλό ή κοντό πρόσωπο). Συνολικός προσωπικός δείκτης (total facial index) Ανάλογα με την τιμή του δείκτη, τα άτομα χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες, όπως φαίνεται στον Πίνακα 8.3. Πίνακας 8.3. Καθορισμός διαφόρων κατηγοριών που προκύπτουν με βάση τον προσωπικό δείκτη. Κατηγορία Τιμή Περιγραφή Υπερευρυπροσωπία (Hypereuryprosopy) Χ-79,99 Πολύ πλατύ πρόσωπο Ευρυπροσωπία (Εuryprosopy) 80,00-84,99 Πλατύ πρόσωπο Μεσοπροσωπία (Mesoprosopy) 85,00-89,99 Μέσου μεγέθους πρόσωπο Λεπτοπροσωπία (Leptoprosopy) 90,00-94,99 Λεπτό ή στενό πρόσωπο Υπερλεπτοπροσωπία (Hyperleptoprosopy) 95,00-X Πολύ λεπτό ή στενό πρόσωπο 194
8 8.3.3 Σωματομετρικές αποστάσεις Οι σωματομετρικές αποστάσεις καθορίζονται από τα διάφορα σωματομετρικά σημεία. Σ αυτήν την άσκηση θα μετρηθούν ορισμένες από αυτές και θα υπολογιστούν οι αντίστοιχοι δείκτες Συνολικό ύψος σώματος (κορυφή-πελμάτιο, v-pl) Όργανο: Αναστημόμετρο. Το άτομο χωρίς υποδήματα στέκεται όρθιο με τις φτέρνες ενωμένες και τα χέρια τοποθετημένα ελεύθερα στα πλάγια (Εικόνα 8.8). Το κεφάλι βρίσκεται σε Φρανκφούρτια θέση. Μετακινούμε την οριζόντια μπάρα του οργάνου μέχρι αυτή να έρθει σε επαφή με την κορυφή της κεφαλής. Εικόνα 8.8. Συνολικό ύψος σώματος Ύψος καθημένου (κορυφή-κοκκυγικό, v-co) Όργανο: Αναστημόμετρο. Το άτομο είναι καθισμένο με τα πόδια κρεμασμένα χωρίς να ακουμπούν στο δάπεδο, τα γόνατα ενωμένα, τα χέρια ακουμπούν στους μηρούς χαλαρά και το κεφάλι σε Φρακφούρτια θέση. Το σώμα είναι όρθιο και ακουμπά το όργανο στην περιοχή του κόκκυγα. Λαμβάνουμε τη μέτρηση όπως προηγουμένως (Εικόνα 8.9). 195
9 Εικόνα 8.9. Ύψος καθημένου. Από τις δύο προηγούμενες διαστάσεις προκύπτει ο κορμικός δείκτης (skeletal index): Ανάλογα με την τιμή του δείκτη, τα άτομα χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες (ανάλογα με τον πληθυσμό), όπως φαίνεται στον Πίνακα 8.4. Πίνακας 8.4. Καθορισμός κατηγοριών που αφορούν τον κορμικό δείκτη. Κατηγορία Άρρενες Θήλεα Μακροσκελία (Macroskelia) Χ-50,99 Χ-51,99 Μεσοσκελία (Mesoskelia) 51,00-52,99 52,00-53,99 Βραχυσκελία (Brachyskelia) 53,00-Χ 54,00-Χ Διακρωμική διάμετρος (ακρώμιο-ακρώμιο, a-a) Όργανο: Ανθρωπόμετρο ή μετροταινία. Το άτομο στέκεται όρθιο με τους ώμους χαλαρούς και τοποθετημένους ελαφρώς μπροστά. Μετράται η μεγαλύτερη απόσταση μεταξύ των ώμων στα εξωτερικά σημεία της ωμοπλατιαίας άκανθας (η κίνηση του χεριού προς τα πάνω επιτρέπει τον προσδιορισμό του σημείου - Εικόνα 8.10). 196
10 Εικόνα Μέτρηση διακρωμικής διαμέτρου. Ο ωμικός δείκτης (biacromial index) προκύπτει από το μέγεθος της διακρωμικής διαμέτρου και το συνολικό ανάστημα. Ανάλογα με την τιμή του δείκτη, τα άτομα χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες (ανάλογα με τον πληθυσμό), όπως φαίνεται στον Πίνακα 8.5. Πίνακας 8.5. Κατηγορίες που αφορούν τον ωμικό δείκτη. Κατηγορία Άρρενες Θήλεα Στενωμία Χ-21,99 Χ-20,99 Μετριωμία 22,00-22,99 21,00-21,99 Ευρυωμία 23,00-Χ 22,00-Χ Εγκάρσια πυελική διάμετρος (λαγόνιο-λαγόνιο, ic-ic) Όργανο: Ανθρωπόμετρο. Πρόκειται για την απόσταση μεταξύ των ογκωμάτων της πυελικής ζώνης που βρίσκονται στο πλέον ακραίο πλευρικό τμήμα της λεκάνης (Εικόνα 8.11). Εικόνα Μέτρηση εγκάρσιας πυελικής διαμέτρου. 197
11 Ύψος τροχαντήρα (τροχαντήριο-πελμάτιο, tro-pl) Όργανο: Ανθρωπόμετρο. Η απόσταση μεταξύ του υψηλότερου σημείου του τροχαντήρα και του πέλματος, στο σημείο που πατά στο δάπεδο. Τοποθετούμε το ένα άκρο του οργάνου στον τροχαντήρα και το άλλο στην άκρη του πέλματος ενώ το άτομο τεντώνει ελαφρώς το πόδι προς τα πλάγια (Εικόνα 8.12). Εικόνα Μέτρηση ύψους τροχαντήρα (αριστερά) και θέση τροχαντήρα (δεξιά). Η σχέση του αναστήματος με την εγκάρσια διάμετρο της πυελικής ζώνης και το ύψος τροχαντήρα δίνει τον πυελικό (pelvic) και τον σκελικό(leg) δείκτη αντίστοιχα. Όπως και στους προηγούμενους δείκτες, τα άτομα χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες (ανάλογα με τον πληθυσμό), οι οποίες δίνονται στους Πίνακες Πίνακας 8.6. Κατηγορίες που αφορούν τον πυελικό δείκτη. Κατηγορία Άρρενες Θήλεα Στενοπυελία Χ-16,59 Χ-17,59 Μεσοπυελία 16,60-17,59 17,60-17,59 Ευρυπυελία 17,60-Χ 18,60-Χ 198
12 Πίνακας 8.7. Κατηγορίες που αφορούν τον σκελικό δείκτη. Κατηγορία Άρρενες Θήλεα Βραχυποδία Χ-53,59 Χ-53,99 Μετριοποδία 53,60-53,99 54,00-54,99 Μακρυποδία 54,00-Χ 54,50-Χ Εκτός από τις παραπάνω διαστάσεις και τους αντίστοιχους δείκτες, υπάρχουν και άλλα μέτρα που χρησιμοποιούνται στη σωματομετρία και αφορούν το μήκος των άκρων συνολικά, το μήκος επιμέρους τμημάτων του σώματος (π.χ. μήκος βραχίονα, μήκος κνήμης), το πλάτος στα σημεία των αρθρώσεων κ.λπ. Οι παραπάνω διαστάσεις χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό διαφόρων δεικτών που είναι χρήσιμοι στη συγκριτική μελέτη των πρωτευόντων. Για παράδειγμα, ο δείκτης των άκρων (intermembral index) είναι χρήσιμος αφενός για την περιγραφή των αναλογιών του σώματος και αφετέρου συνδέεται με τις διαφορές στην κίνηση των πρωτευόντων. Γενικά, τα πρωτεύοντα που κινούνται με άλματα έχουν χαμηλό δείκτη (μεγαλύτερα πίσω άκρα), τα αναρριχητικά έχουν υψηλό δείκτη (επιμήκη μπροστινά άκρα) ενώ αυτά που κινούνται με τετράποδη βάδιση έχουν ενδιάμεση τιμή δείκτη. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων ο τρόπος μέτρησης των διαφόρων μερών του σώματος δεν διαφέρει ανάμεσα στον άνθρωπο και τα υπόλοιπα πρωτεύοντα (Εικόνα 8.13). Εικόνα Μέτρηση του γονάτου σε άνθρωπο (αριστερά) και πίθηκο (δεξιά). 8.4 Βιομετρική αναγνώριση Ο όρος βιομετρική αναγνώριση (biometric recognition) -ή απλά βιομετρική- αναφέρεται στη χρήση διακριτών ανατομικών (δερματογλυφές, ίριδα κ.λπ.) ή συμπεριφορικών (ομιλία) χαρακτηριστικών, τα οποία ονομάζονται βιομετρικοί χαρακτήρες ή βιομετρικά γνωρίσματα, για την αναγνώριση των ατόμων (Εικόνα 8.14). 199
13 Εικόνα Παραδείγματα βιομετρικών χαρακτήρων: α. αυτί, β. πρόσωπο, γ. θερμόγραμμα προσώπου, δ. θερμόγραμμα χεριού, ε. γεωμετρία χεριού, στ. δακτυλικά αποτυπώματα, ζ. ίριδα, η. αμφιβληστροειδής, θ. υπογραφή και ι.φωνή. Κάποια από τα παραπάνω χαρακτηριστικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν από μόνα τους για την ταυτοποίηση των ατόμων και κάποια άλλα σε συνδυασμό Δερματογλυφές Στα πρωτεύοντα το δέρμα στην επιφάνεια της παλάμης και στα πέλματα των ποδιών χαρακτηρίζεται από δερματογλυφικές γραμμές (dermatoglyphics) (Εικόνα 8.15) και από έλλειψη τριχών και λιπωδών αδένων, ενώ εμφανίζει καλά σχηματισμένους ιδρωτοποιούς αδένες. Εικόνα Οι δερματογλυφές αποτελούν φυλογενετικό γνώρισμα των Πρωτευόντων. Η δερματογλυφή είναι το ανάγλυφο (αποτελούμενο από επιθηλιακές κερατινοποιημένες αναδιπλώσεις: κορυφογραμμές και αύλακες εναλλάξ) που παρουσιάζει η εσωτερική δερματική επιφάνεια των χεριών (δάκτυλα, παλάμες) και των ποδιών. Τα συστήματα δερματογλυφών στις παλάμες των χεριών και στα πέλματα των ποδιών αποτελούν κοινό φυλογενετικό γνώρισμα όλων των πρωτευόντων. Η λειτουργία τους συνδέεται άμεσα με την εξέλιξη των άκρων σε συλληπτήρια όργανα, κατά τη δενδρόβια προσαρμογή των πρωτευόντων πριν από 70 εκατ. 200
14 χρόνια. Δηλαδή, η παρουσία δερματογλυφών έχει σχέση με τις δραστηριότητες των άκρων και τη συνακόλουθη εφαρμογή ιδιαίτερης πίεσης και τριβής (πιάσιμο εργαλείων, σύλληψη τροφής, στήριξη). Δεν είναι τυχαίο ότι σε πιθήκους που χρησιμοποιούν την ουρά ως συλληπτήριο όργανο, η εσωτερική της επιφάνεια φέρει σύστημα δερματογλυφικών γραμμών όμοιο μ αυτό που υπάρχει στις παλάμες και τα πέλματα όλων των πρωτευόντων. Πέρα από το φυλογενετικό και εξελικτικό τους ρόλο, η σημασία των δερματογλυφικών συστημάτων στην ανθρωπολογική έρευνα έγκειται βασικά στα εξής: 1. η διαμόρφωσή τους καθορίζεται γενετικά και μάλιστα πολυγονιδιακά, 2. παραμένουν αμετάβλητα σε ολόκληρη τη ζωή του ανθρώπου (δηλαδή δεν επηρεάζονται από την ηλικία, με μόνες αλλαγές στο μέγεθος λόγω αύξησης του μεγέθους των άκρων), 3. παραμένουν αναλλοίωτα εκτός και αν καταστραφεί η βλαστική στιβάδα του χορίου του δέρματος (στις άλλες περιπτώσεις η ζημιά επουλώνεται ώστε να αποκατασταθεί η δερματογλυφή), και 4. διακρίνονται από σημαντική ατομική και πληθυσμιακή ποικιλότητα. Συνοψίζοντας, οι δερματογλυφές αποτελούν σταθερούς χαρακτήρες για κάθε άτομο, ενώ η δημιουργία τους ολοκληρώνεται στον έβδομο μήνα της κύησης. Σημειώνεται ότι κανένα δάκτυλο δεν έχει το ίδιο ακριβώς ανάγλυφο με κάποιο άλλο. Τα ποιοτικά και ποσοτικά τους χαρακτηριστικά εμφανίζουν γεωγραφική διαφοροποίηση, με την κατανομή εμφάνισης διαφόρων τύπων δερματογλυφών να ποικίλει μεταξύ πληθυσμών. Παρότι οι δερματογλυφές διαφέρουν ακόμα και μεταξύ μονοωικών διδύμων, υπάρχει υψηλότερος συντελεστής συσχέτισης στα ποσοστά εμφάνισης των διαφόρων δερματογλυφικών τύπων μεταξύ συγγενών παρά μεταξύ μη συγγενικών ατόμων και πληθυσμών. Έτσι, οι δερματογλυφές χρησιμοποιούνται στη μελέτη μεγαλύτερων ή μικρότερων γεωγραφικών ομάδων ώστε να εξαχθούν συμπεράσματα για τη γενετική τους απόσταση/συγγένεια. Στην εγκληματολογία, τα δερματογλυφικά συστήματα έχουν χρησιμοποιηθεί εκτεταμένα για την ταυτοποίηση ατόμων, βάσει των ιδιαιτεροτήτων και της λεπτομερούς εξέτασης της μορφολογίας τους, η οποία είναι μοναδική σε κάθε άτομο. Αντίθετα, στην ανθρωπολογική έρευνα και τη στατιστική επεξεργασία πληθυσμιακών δειγμάτων, αξιοποιούνται οι κοινοί χαρακτήρες των δερματογλυφικών συστημάτων και η κατάταξή τους σε βασικούς μορφολογικούς τύπους. Ως δακτυλικά αποτυπώματα (fingerprints) ορίζουμε την αναπαραγωγή της εξωτερικής επιφάνειας της άκρης των δακτύλων. Το πιο εμφανές δομικό χαρακτηριστικό των δακτυλικών αποτυπωμάτων είναι το πρότυπο εναλλαγής κορυφογραμμών με κοιλάδες όπου οι κορυφογραμμές είναι σκουρόχρωμες και οι κοιλάδες ανοιχτόχρωμες (Εικόνα 8.16). Το πλάτος των κορυφογραμμών κυμαίνεται από 100 μm στις λεπτές γραμμές μέχρι 300 μm στις χοντρές. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι περισσότερες βλάβες στα δάκτυλα, όπως επιπόλαια καψίματα, εκδορές ή κοψίματα δεν επηρεάζουν τη δομή των κορυφογραμμών και το πρότυπο δημιουργείται ξανά με την εμφάνιση νέου δέρματος. Εικόνα Κορυφογραμμές και κοιλάδες σε δακτυλικό αποτύπωμα. 201
15 Οι κορυφογραμμές συνήθως διατρέχουν σχεδόν παράλληλα την επιφάνεια του δακτύλου, αλλά σε ορισμένες περιοχές δημιουργούν ξεχωριστές μορφές όπως κόλπους, δέλτα και περιστροφές. Η περιοχή του πυρήνα ορίζεται από το ακραίο σημείο της εσωτερικής κορυφογραμμής (Εικόνα 8.17). Εικόνα Ιδιαίτερες περιοχές των δερματογλυφικών αποτυπωμάτων. Α. περιστροφή, Β.κόλπος, Γ. δέλτα, Δ.πυρήνας Βασικοί τύποι δακτυλικών αποτυπωμάτων Τα αποτυπώματα των δακτυλικών δερματογλυφών ομαδοποιούνται σε τρεις βασικούς τύπους σύμφωνα με την εικόνα που παρουσιάζει το ανάγλυφό τους: τον τοξοειδή, τον κολποειδή και τον περιστροφικό τύπο (Εικόνα 8.18). Η ταξινόμηση αυτή αντανακλά το πρότυπο που σχηματίζουν οι κορυφογραμμές και οι αύλακες διατρέχοντας τη δακτυλική επιφάνεια και πιο συγκεκριμένα βασίζονται στον αριθμό των δέλτα (ή τριακτινικών γραμμών) που εμφανίζονται σε κάθε αποτύπωμα (σε ένα δέλτα συναντώνται οι γραμμές τριών διαφορετικών κατευθύνσεων). Εικόνα Τύποι δακτυλικών αποτυπωμάτων. Ο τοξοειδής δεν φέρει δέλτα (κόκκινο βέλος), ο κολποειδής έχει ένα δέλτα (κάτω αριστερά) και ο περιστροφικός έχει δύο δέλτα (κάτω δεξιά και αριστερά). Στον τοξοειδή τύπο οι γραμμές του αναγλύφου διασχίζουν την επιφάνεια του δακτύλου από τη μια πλευρά στην άλλη δημιουργώντας απλή καμπύλη. Επομένως, δεν σχηματίζεται δέλτα. Μια ιδιαίτερη αλλά σπάνια μορφή είναι ο τεντοειδής τοξοειδής τύπος (Εικόνα 8.19). 202
16 Εικόνα Τεντοειδής τοξοειδής τύπος. Στην περίπτωση όπου έστω και μία γραμμή ανακάμπτεται και επιστρέφει στην ίδια πλευρά, ο τύπος ονομάζεται κολποειδής. Δημιουργείται δηλαδή ένας κόλπος και ένα δέλτα. Αναλόγως προς τα πού ανοίγει ο κόλπος, διακρίνεται περαιτέρω ο ωλενικός και ο κερκιδικός κολποειδής τύπος. Στον περιστροφικό τύπο δύο συμπλεκόμενοι κόλποι δημιουργούν δύο ή σπανιότερα τρία δέλτα Τρόπος υπολογισμού τύπου δερματογλυφικών αποτυπωμάτων (ατομικά και πληθυσμιακά) Σε κάθε άτομο και για κάθε δάκτυλο βρίσκουμε τον τύπο του αποτυπώματος. Για κάθε δάκτυλο μετράμε τον αριθμό των ατόμων όπου παρατηρείται ο αντίστοιχος τύπος και μετά υπολογίζουμε το αντίστοιχο ποσοστό. Στον αριθμό 1 αντιστοιχεί ο αντίχειρας ενώ στον αριθμό 5 αντιστοιχεί ο μικρός δάκτυλος. Έστω ότι έχουμε μελετήσει 50 άτομα, από τα οποία τα 5 έχουν στον δεξιό αντίχειρα απλά και σκηνεοειδή τόξα. Το αντίστοιχο ποσοστό προκύπτει ως: 100 5/50= 10, κ.ο.κ. Στον Πίνακα 8.8 το σύνολο για τα απλά και σκηνοειδή τόξα προκύπτει από τον μέσο όρο όλων των δακτύλων. Πίνακας 8.8. Ποσοστό (%) των τύπων δερματογλυφών ανά δάκτυλο σε δείγμα ατόμων που γεννήθηκαν μετά το Δάκτυλα χεριών ΤΟΞΑ απλά & σκηνοειδή ΚΟΛΠΟΕΙΔΗ ωλενικά & κερδικά Δεξί χέρι Ι 1,52 45,82 52,66 II 9,80 49,07 41,13 III 5,45 72,17 22,38 IV 1,58 44,78 53,64 V 0,91 78,51 20,58 Αριστερό χέρι Ι 2,93 54,05 43,02 II 10,41 51,24 38,35 III 6,87 69,84 23,29 IV 1,92 54,87 43,21 V 1,32 82,61 16,07 Σύνολο 4,27 60,30 35,43 ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΙΚΑ 203
17 Για την ταυτοποίηση των δακτυλικών αποτυπωμάτων έχουν αναπτυχθεί πολλοί αλγόριθμοι. Η εξέλιξη αφενός των τεχνικών σάρωσης και της δημιουργίας βάσεων δεδομένων και αφετέρου των τεχνικών ανάλυσης της εικόνας, έκανε την ταυτοποίηση πολύ πιο γρήγορη και αξιόπιστη. Πάντως οι βασικοί τύποι των δερματογλυφών αποτελούν τη βάση όλων των σημερινών αλγορίθμων Τρόπος υπολογισμού μεγέθους δερματογλυφικών αποτυπωμάτων Επειδή το μέγεθος των δερματογλυφών μεταβάλλεται με την ηλικία, ο καλύτερος τρόπος υπολογισμού του μεγέθους είναι η μέτρηση του αριθμού των κορυφογραμμών μεταξύ δύο καθορισμένων σημείων (Εικόνα 8.20). Εικόνα Τρόπος μέτρησης των κορυφογραμμών ανάμεσα σε δύο σημεία. Ένας εναλλακτικός τρόπος είναι η μέτρηση του αριθμού των κορυφογραμμών ανάμεσα στον πυρήνα της δερματογλυφής και ενός δέλτα (Bonnevie 1924). Στην περίπτωση του περιστροφικού τύπου επιλέγουμε το δέλτα που απέχει περισσότερο από τον πυρήνα, ενώ στον τοξοειδή τύπο δεν μπορεί να εφαρμοστεί η παραπάνω μέθοδος. Στην περίπτωση του περιστροφικού τύπου ένας επιπλέον τρόπος υπολογισμού του μεγέθους είναι η μέτρηση του αριθμού των κορυφογραμμών που βρίσκονται πάνω στην προβολή της κορυφής του κοντινότερου προς τον πυρήνα δέλτα, προς την κορυφογραμμή που ξεκινά από την κορυφή του απομακρυσμένου δέλτα (Εικόνα 8.21). Εικόνα Τρόπος μέτρησης του μεγέθους των δερματογλυφών. Αριστερά η απόσταση μεταξύ του δέλτα και του πυρήνα είναι 16 κορυφογραμμές. Δεξιά η λεπτή λευκή γραμμή περιέχει τις κορυφογραμμές μεταξύ του απομακρυσμένου δέλτα και του πυρήνα (αριθμός γραμμών 18), ενώ η παχειά γραμμή αντιπροσωπεύει την προβολή του κοντινού δέλτα προς τη γραμμή της κορυφής του απομακρυσμένου δέλτα (αριθμός γραμμών 5). 204
18 8.5 Φαινοτυπικά χαρακτηριστικά Όπως αναφέρθηκε στην εισαγωγή, στην άσκηση αυτή θα μελετηθούν μια σειρά από φαινοτυπικά χαρακτηριστικά που μεταβιβάζονται με Μεντελική κληρονομικότητα Ομάδες αίματος Ο τρόπος κληρονομικότητας των ομάδων αίματος έχει διδαχθεί/διδάσκεται σε άλλα προπτυχιακά μαθήματα, ενώ η κατανομή τους θα διδαχθεί στο θεωρητικό μέρος του μαθήματος. Σ αυτήν την άσκηση θα γίνει μόνο η καταγραφή των ομάδων αίματος των φοιτητών Αναδίπλωση γλώσσας Η αναδίπλωση της γλώσσας σε σχήμα U (Εικόνα 8.22) εξαρτάται από την παρουσία του επικρατούς αλληλομόρφου Τ. Εάν το άτομο διπλώνει τη γλώσσα, τότε έχει γονότυπο Τ-. Εάν δεν μπορεί να διπλώσει τη γλώσσα, τότε είναι ομόζυγο στο υπολειπόμενο αλληλόμορφο tt. Εικόνα Αναδίπλωση της γλώσσας και αντίστοιχοι γονότυποι Λοβοί αυτιών Παρατηρούμε εάν το κάτω μέρος των λοβών των αυτιών είναι ελεύθερο (Εικόνα 8.23). Σ αυτήν την περίπτωση το άτομο έχει το επικρατές αλληλόμορφο Ε, που ελέγχει το παραπάνω γνώρισμα και ο γονότυπος είναι Ε-. Εάν οι λοβοί είναι προσκολλημένοι, τότε το άτομο είναι ομόζυγο στο υπολειπόμενο αλληλόμορφο ee. Εικόνα Μορφολογία των λοβών των αυτιών και αντίστοιχοι γονότυποι. 205
19 8.5.4 Πλέξιμο δακτύλων Εάν κατά το αυθόρμητο πλέξιμο των δακτύλων ο αριστερός αντίχειρας είναι στην κορυφή (Εικόνα 8.24), το άτομο φέρει το επικρατές αλληλόμορφο Ι που ελέγχει το παραπάνω γνώρισμα και ο γονότυπος είναι I-. Στην αντίθετη περίπτωση, το άτομο είναι ομόζυγο στο υπολειπόμενο αλληλόμορφο και έχει γονότυπο ii. Εικόνα Πλέξιμο των χεριών και αντίστοιχοι γονότυποι «Λακκάκια» στο χαμόγελο H παρουσία του γνωρίσματος (Εικόνα 8.25), ελέγχεται από το επικρατές αλληλόμορφο D και ο κάτοχος του γνωρίσματος έχει γονότυπο D-. Σε αντίθετη περίπτωση το άτομο είναι ομόζυγο στο υπολειπόμενο αλληλόμορφο με γονότυπο dd. Εικόνα Λακκάκια και αντίστοιχος γονότυπος Άνοιγμα του μικρού δακτύλου μαζί με τον παράμεσο H παρουσία του γνωρίσματος (Εικόνα 8.26) ελέγχεται από το επικρατές αλληλόμορφο L. Αυτό το γνώρισμα αποτελεί τον τρόπο χαιρετισμού των Vulcans στη γνωστή ταινία Star Τrek. Τα άτομα που διαθέτουν το παραπάνω γνώρισμα έχουν γονότυπο L-, ενώ τα άτομα που δεν διαθέτουν το γνώρισμα έχουν γονότυπο ll. Εικόνα Άνοιγμα του μικρού δακτύλου με τον παράμεσο και αντίστοιχοι γονότυποι. 206
20 8.6 Χαρακτηριστικά της κεφαλής Η μορφή του προσώπου, της κεφαλής, αλλά και επιμέρους τμημάτων τους (μύτη, χείλη, αυτιά, μάτια κ.λπ.) αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας από πολύ νωρίς στην ιστορία της ανθρωπολογίας. Στις περισσότερες των περιπτώσεων τα χαρακτηριστικά αυτά χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται για να βρεθούν διαφορές μεταξύ μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων. Δεν είναι λίγες οι φορές όμως που αυτά τα χαρακτηριστικά χρησιμοποιήθηκαν για τον εντοπισμό φυλετικών ή κοινωνικών διαφορών με ρατσιστικό υπόβαθρο. Αξίζει σ αυτό το σημείο να αναφέρουμε την ψευδοεπιστήμη της φρενολογίας, δηλαδή της μελέτης της δομής του κρανίου ώστε να προσδιοριστεί ο χαρακτήρας του ατόμου. Η φρενολογία βασίζεται πάνω στη λανθασμένη υπόθεση ότι οι νοητικές λειτουργίες εδράζονται σε εγκεφαλικά «όργανα» πάνω στην επιφάνεια του εγκεφάλου και ότι μπορούν να ανιχνευθούν με οπτική εποπτεία του κρανίου. Ο Αυστριακός γιατρός F. Gall ( ) που θεωρείται ο ιδρυτής της φρενολογίας, καθόρισε 26 τέτοια σημεία. Σήμερα η φρενολογία έχει καταρριφθεί παρόλο που στο παρελθόν είχε πολλούς υποστηρικτές. Η μελέτη των χαρακτηριστικών της κεφαλής παίζει σημαντικό ρόλο στο σχεδιασμό προϊόντων που σχετίζονται με το κεφάλι (προστατευτικά κράνη, γυαλιά, καπέλα), στη βιομηχανία καλλωπισμού, αλλά και στην ιατροδικαστική και πλαστική χειρουργική. Παρακάτω δίνονται σε σχήματα οι βασικές μορφές και τύποι που αφορούν το σχήμα του προσώπου (Εικόνα 8.27), το σχήμα της κεφαλής εκ των άνω (Εικόνα 8.28) και το σχήμα της μύτης (Εικόνα 8.29). Εικόνα Σχήμα προσώπου (Τροποποίηση από Ζαφειράτο & Κίορτση 1988). 207
21 Εικόνα Σχήμα κεφαλής εκ των άνω (Τροποποίηση από Ζαφειράτο & Κίορτση 1988). Εικόνα Διάφοροι τύποι μύτης (Τροποποίηση από Ζαφειράτο & Κίορτση 1988). 208
22 8.7 Πρακτικό μέρος Σε κάθε φοιτητή/τρια θα μετρηθούν οι σωματομετρικές αποστάσεις, θα υπολογιστούν οι αντίστοιχοι δείκτες καθώς και η κατηγορία στην οποία εντάσσεται κάθε άτομο ανάλογα με τον δείκτη και θα συμπληρωθεί το πρωτόκολλο Ι. Αντίγραφο θα παραδοθεί στους υπευθύνους της άσκησης ώστε να εξαχθούν τα συνολικά αποτελέσματα του έτους, τα οποία θα αναρτηθούν στην ηλεκτρονική τάξη. Η επεξεργασία θα γίνει σύμφωνα με τις ασκήσεις εμπέδωσης. Κάθε φοιτητής/τρια, αφού απεικονίσει τα δακτυλικά του/της αποτυπώματα στο πρωτόκολλο ΙΙ, θα καταγράψει τον τύπο και το μέγεθός τους και θα δώσει αντίγραφο στους υπευθύνους ώστε να εξαχθούν τα συνολικά αποτελέσματα του έτους, τα οποία θα αναρτηθούν στην ηλεκτρονική τάξη. Η επεξεργασία θα γίνει σύμφωνα με τις ασκήσεις εμπέδωσης. Η ίδια διαδικασία θα ακολουθηθεί και για το πρωτόκολλο ΙΙΙ. 209
23 ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ I: ΚΕΦΑΛΟΜΕΤΡΙΑ-ΣΩΜΑΤΟΜΕΤΡΙΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ή ΦΥΛΟ : Κεφαλομετρία-Σωματομετρία Κεφαλομετρικές διάμετροι Μέγιστο μήκος κεφαλής (g-op) Μέγιστο πλάτος κεφαλής (eu-eu) Διαζυγωματικό πλάτος (zy-zy) Μορφολογικό ύψος προσώπου (n-gn) Ύψος μύτης (n-ns) Πλάτος μύτης (al-al) Τιμή Κεφαλομετρικοί δείκτες Τιμή Κατηγορία Κεφαλικός δείκτης Προσωπικός δείκτης Ρινικός δείκτης Σωματομετρικές διάμετροι Ύψος σώματος / ανάστημα Ύψος κορμού /καθημένου Διακρωμική διάμετρος Εγκάρσια πυελική διάμετρος Ύψος τροχαντήρα Τιμή Κυριότεροι δείκτες σώματος Τιμή Κατηγορία Κορμικός δείκτης Ωμικός δείκτης Πυελικός δείκτης Σκελικός δείκτης 210
24 ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ IΙ: ΔΕΡΜΑΤΟΓΛΥΦΕΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ή ΦΥΛΟ : ΤΥΠΟΣ ΔΕΡΜΑΤΟΓΛΥΦΩΝ Δάκτυλο Τύπος Αριστερά Τύπος Δεξιά Αντίχειρας Δείκτης Μέσος Παράμεσος Μικρός ή ωτίτης Αριθμός κορυφογραμμών Αριθμός Δέλτα ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ IΙΙ: ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ Τόπος γεννήσεως Έτος γεννήσεως Έτος σπουδών Τόπος γεννήσεως (καταγωγής) πατρός Τόπος γεννήσεως (καταγωγής) μητρός Χαρακτηριστικά Ομάδα αίματος (κυκλώστε κατάλληλα) Αναδίπλωση γλώσσας Λοβοί αυτιών Πλέξιμο δακτύλων Λακκάκια στο χαμόγελο Άνοιγμα μικρού δακτύλου μαζί με παράμεσο Σχήμα προσώπου Σχήμα κεφαλής Τύπος μύτης Α ΑΒ Ο Rh Επιλέξτε το γονότυπο Τ- tt E - ee I - ii D - dd L - ll 211
25 8.8 ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Aνθρωπομετρία Βιομετρική αναγνώριση Βραχυκεφαλία Βραχυσκελία Δακτυλικό αποτύπωμα Δείκτης άνω προσώπου Δείκτης των άκρων Δερματογλυφή Ευρυπροσωπία Kεφαλικός δείκτης Kορμικός δείκτης Λεπτοπροσωπία Λεπτορρινία Μακροσκελία Μακρυκεφαλία Μεσοκεφαλία Μεσοπροσωπία Μεσορρινία Μεσοσκελία Πλατυρρινία Πυελικός δείκτης Ρινικός δείκτης Σκελικός δείκτης Συνολικός προσωπικός δείκτης Υπερβραχυκεφαλία Υπερευρυπροσωπία Υπερλεπτοπροσωπία Ωμικός δείκτης ΑΓΓΛΙΚΑ anthropometry biometric recognition brachycephaly brachyskelia fingerprint upper facial index intermembral index dermatoglyphic euryprosopy cephalic index skeletal index leptoprosopy leptorrhiny macroskelia dolichocephaly mesocephaly mesoprosopy mesorrhiny mesoskelia platyrrhiny pelvic index nasal index leg index total facial index hyperbrachycephaly hypereuryprosopy hyperleptoprosopy biacromial index 8.9 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΙ ΙΣΤΟΤΟΠΟΙ Αναλυτική παρουσίαση πρωτοκόλλων μέτρησης: Επιπλέον σωματομετρικές μετρήσεις: ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Brickley, M. & McKinley, J. (2004). Guidelines to the Standards for Recording Human Remains. British Association for Biological Anthropology and Osteoarchaelogy. Fleagle, J.G. (2013). Primate Adaptation and Evolution, third edition. San Diego: Academic Press. 212
26 Maltoni, D., Maio, D., Jain, A. & Prabhakar, S. (2009). Handbook of Fingerprint Recognition. London: Springer. Slice, D.E. (2005). Modern Morphometrics in Physical Anthropology. New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers. Μανώλης, Σ.Κ. (1990). Ανθρωπολογική έρευνα της σύνθεσης του πληθυσμού της νοτίου Ελλάδος στην εποχή του χαλκού. Διδακτορική διατριβή, Τμήμα Βιολογίας, ΕΚΠΑ. Μανώλης, Σ.Κ. (2006). Σκελετική Βιολογία. Αθήνα, ΑΕΙ Εκδόσεις. Μαυρικάκη, Ε.Θ. (1997). Συμβολή στη μελέτη της κατανομής των δερματογλυφικών των δακτύλων στον Ελλαδικό χώρο. Διδακτορική διατριβή, Τμήμα Βιολογίας, ΕΚΠΑ. Ζαφειράτος, Κ. & Κιόρτσης, Β. (1988). Μαθήματα Φυσικής Ανθρωπολογίας (Τεύχος 1 & 2). Τμήμα Βιολογίας, ΕΚΠΑ. 213
27 Ασκήσεις Εμπέδωσης 8. ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΑ & ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΩΝ Ι 1. Συμπληρώστε τις ατομικές σας διαμέτρους, τους ατομικούς σας δείκτες καθώς και την αντίστοιχη κατηγορία στην οποία ανήκετε σύμφωνα με τους πίνακες των σημειώσεων. Κεφαλομετρικές διάμετροι Μέγιστο μήκος κεφαλής (g-op) Μέγιστο πλάτος κεφαλής (eu-eu) Διαζυγωματικό πλάτος (zy-zy) Μορφολογικό ύψος προσώπου (n-gn) Ύψος μύτης (n-ns) Πλάτος μύτης (al-al) Τιμή Κεφαλομετρικοί δείκτες Τιμή Κατηγορία Κεφαλικός δείκτης Προσωπικός δείκτης Ρινικός δείκτης Σωματομετρικές διάμετροι Ύψος σώματος / ανάστημα Ύψος κορμού /καθημένου Διακρωμική διάμετρος Εγκάρσια πυελική διάμετρος Ύψος τροχαντήρα Τιμή Κυριότεροι δείκτες σώματος Τιμή Κατηγορία Κορμικός δείκτης Ωμικός δείκτης Πυελικός δείκτης Σκελικός δείκτης Τί παρατηρείτε και γιατί; 214
28 2. Γράψτε τον τύπο των δερματογλυφών σας και στη συνέχεια κάντε τη σύγκριση με τους συνολικούς δείκτες που δίνονται στον αντίστοιχο πίνακα του βιβλίου. Εφόσον γνωρίζετε τον τόπο καταγωγής σας, εξετάστε αν οι δερματογλυφές σας ταιριάζουν με τα αντίστοιχα νούμερα. ΤΥΠΟΙ ΔΕΡΜΑΤΟΓΛΥΦΩΝ Δάκτυλο Αριστερό Χέρι Δεξί Χέρι Αντίχειρας Δείκτης Μέσος Παράμεσος Ωτίτης Αριθμός Γραμμών Αριθμός Δέλτα Σχολιάστε τα αποτελέσματα. 3. Για τα αρσενικά και θηλυκά άτομα του έτους, βρείτε τα στατιστικά στοιχεία των κεφαλομετρικών και σωματομετρικών δεικτών που αναφέρονται στους παρακάτω πίνακες και ακολούθως συγκρίνετε τους μέσους όρους με t-test. Αρσενικά Δείκτης Μέσος Διάμεσος Τυπική απόκλιση Κρανιακός δείκτης Προσωπικός δείκτης Σκελικός δείκτης Κορμικός δείκτης Πυελικός δείκτης Εύρος Ν Θηλυκά Δείκτης Μέσος Διάμεσος Τυπική απόκλιση Κρανιακός δείκτης Προσωπικός δείκτης Σκελικός δείκτης Κορμικός δείκτης Εύρος Ν 215
29 Δείκτης Μέσος Διάμεσος Τυπική απόκλιση Πυελικός δείκτης Εύρος Ν t-test Μέτρηση t d.f p Διαφορά Κρανιακός δείκτης Προσωπικός δείκτης Σκελικός δείκτης Κορμικός δείκτης Πυελικός δείκτης Σχολιάστε τα αποτελέσματα. 4. Βρείτε αν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά ως προς τα χαρακτηριστικά που αναφέρονται στον παρακάτω πίνακα ανάμεσα στα αρσενικά και θηλυκά άτομα του έτους σας. Χαρακτηριστικό Αρσενικά Ν Αρσεν. Θηλυκά Ν Θηλ. χ 2 d.f p Ομάδα αίματος Α Πλέξιμο χεριών Δίπλωμα γλώσσας Λοβοί αυτιών Λακκάκια Σχολιάστε τα αποτελέσματα. 216
30 5. Στους δύο επικρατέστερους τύπους που αφορούν στο σχήμα του προσώπου, στο σχήμα της κεφαλής και στον τύπο της μύτης, εξετάστε αν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά ανάμεσα σε θηλυκά και σε αρσενικά άτομα. Χαρακτηριστικό Αρσενικά Ν Αρσεν. Θηλυκά Ν Θηλ. χ 2 d.f p Σχήμα προσώπου Σχήμα κεφαλής Τύπος μύτης Σχολιάστε τα αποτελέσματα. 6. Βρείτε αν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στα δάκτυλα του αριστερού και δεξιού χεριού όσον αφορά τον επικρατέστερο τύπο δερματογλυφών. Δάκτυλο Αριστερό N αριστ. Δεξί Ν δεξ. χ 2 d.f. p Αντίχειρας Δείκτης Μέσος Παράμεσος Ωτίτης Σχολιάστε τα αποτελέσματα. 217
31 7. Βρείτε αν υπάρχει διαφορά στην παρουσία κολποειδών δερματογλυφών στα δάκτυλα του αριστερού χεριού ανάμεσα στα δύο φύλα. Δάκτυλο Αριστερό N αρσεν. Δεξί Ν Θηλ. χ 2 d.f. p Αντίχειρας Δείκτης Μέσος Παράμεσος Ωτίτης Σχολιάστε τα αποτελέσματα. 218
Ποικιλομορφία μετρικών χαρακτήρων του ανθρώπινου σκελετού I. Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου
Ποικιλομορφία μετρικών χαρακτήρων του ανθρώπινου σκελετού I Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου Μετρικοί χαρακτήρες Η μέτρηση στοιχείων του σκελετού (ανθρωπομετρία) επιτρέπει την ποσοτική μελέτη της σκελετικής
Διαβάστε περισσότεραΠοικιλομορφία μετρικών χαρακτήρων του ανθρώπινου σκελετού I. Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου
Ποικιλομορφία μετρικών χαρακτήρων του ανθρώπινου σκελετού I Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου Μετρικοί χαρακτήρες Η μέτρηση στοιχείων του σκελετού (ανθρωπομετρία) επιτρέπει την ποσοτική μελέτη της σκελετικής
Διαβάστε περισσότεραΣΩΜΑΤΟΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ
ΣΩΜΑΤΟΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ Εξέταση και αξιολόγηση των κυρτωμάτων της σπονδυλικής στήλης 1 1. Κατακόρυφος άξονας 2 3 2. Λοβίο του αυτιού 3. Ακρώμιο 4 5 6 7 8 4. Ομφαλός 5. Πρόσθια
Διαβάστε περισσότεραΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Κεφάλαιο 5 «Στήριξη και Κίνηση»
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κεφάλαιο 5 «Στήριξη και Κίνηση» Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στις λέξεις κίνηση και μετακίνηση; Μετακινούνται όλοι οι οργανισμοί; Άσκηση σελ. 98 ΣΒ Α. Η Κίνηση στους μονοκύτταρους οργανισμούς
Διαβάστε περισσότεραΑνθρώπινος Σκελετός. ñ Ανθεκτικότητα στην αποικοδόµηση. ñ Ιδανική πηγή πληροφοριών: προϊστορικά, ιστορικά, σύγχρονα
Ανθρώπινος Σκελετός ñ Ανθεκτικότητα στην αποικοδόµηση ñ Ιδανική πηγή πληροφοριών: προϊστορικά, ιστορικά, σύγχρονα ñ Σκελετική ανατοµία: γονίδια + περιβάλλον ñ Ποικιλοµορφία: οντογένεση, φύλο, πληθυσµός,
Διαβάστε περισσότεραΠοικιλομορφία μετρικών χαρακτήρων του ανθρώπινου σκελετού IΙ. Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου
Ποικιλομορφία μετρικών χαρακτήρων του ανθρώπινου σκελετού IΙ Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου Μετρικοί χαρακτήρες Η ποσοτική μελέτη της σκελετικής μορφολογίας χωρίζεται σε δύο σκέλη: Μεγεθος και Σχήμα Παραδοσιακές
Διαβάστε περισσότεραΑφού παρακολουθήσετε τα βίντεο με τα σαρκοφάγα φυτά και τις ναστίες συμπληρώστε την παραπάνω ερώτηση. Με ποιους τρόπους στηρίζονται τα φυτά;
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κεφάλαιο 5 «Στήριξη και Κίνηση» Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στις λέξεις κίνηση και μετακίνηση; Μετακινούνται όλοι οι ζωικοί οργανισμοί; Άσκηση σελ. 98 ΣΒ Α. Η Κίνηση στους μονοκύτταρους
Διαβάστε περισσότεραΜέτρηση της κινητικότητας των αρθρώσεων
Μέτρηση της κινητικότητας των αρθρώσεων Εύρος κίνησης Το ποσό της κίνησης που παρουσιάζεται σε μια άρθρωση κατά την παθητική (παθητικό εύρος) ή ενεργητική (ενεργητικό εύρος) κίνηση. Εκτίμηση: με χρήση
Διαβάστε περισσότεραΚυριακή 15/02/2015 Ημερομηνία
Διαγώνισμα 2014-15 Ενδεικτικές απαντήσεις Κυριακή 15/02/2015 Ημερομηνία Βιολογία Κατεύθυνσης Εξεταζόμενο μάθημα Γ Λυκείου Τάξη Θέμα 1 ο : 1 α, 2 γ, 3 ε, 4 α, 5 ε Θέμα 2 ο : Α. Η απεικόνιση των μεταφασικών
Διαβάστε περισσότερα1. Πατήστε στο ανθρωπάκι, πάνω αριστερά στο παράθυρο και επιλέξτε «ΣΧΕΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ» - ΜΥΪΚΟ
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΡΕΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (1) ΤΑΞΗ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΠΕΡΑΚΗ ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ ΒΙΟΛΟΓΟΣ 10ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ SOFTWARE: «Εγκυκλοπαίδεια του ανθρώπινου Σώµατος». Μπαίνουµε στο πρόγραµµα και επιλέγουµε
Διαβάστε περισσότεραΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
ο Κεφάλαιο: Στατιστική ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Πληθυσμός: Λέγεται ένα σύνολο στοιχείων που θέλουμε να εξετάσουμε με ένα ή περισσότερα χαρακτηριστικά. Μεταβλητές X: Ονομάζονται
Διαβάστε περισσότεραΣωματική ανάπτυξη των παιδιών
Σωματική ανάπτυξη των παιδιών Περίγραμμα διάλεξης Σωματική ανάπτυξη Εισαγωγικά - Ορισμοί Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της σωματικής ανάπτυξης Νόμοι σωματικής ανάπτυξης Παιδαγωγική αξία γνώσης των νόμων Επιτάχυνση
Διαβάστε περισσότεραΚινητικό σύστημα του ανθρώπου Μέρος Ι: Ερειστικό, μυϊκό και συνδεσμικό σύστημα. Μάλλιου Βίβιαν Καθηγήτρια ΤΕΦΑΑ ΔΠΘ Φυσικοθεραπεύτρια
Κινητικό σύστημα του ανθρώπου Μέρος Ι: Ερειστικό, μυϊκό και συνδεσμικό σύστημα Μάλλιου Βίβιαν Καθηγήτρια ΤΕΦΑΑ ΔΠΘ Φυσικοθεραπεύτρια Τα συστήματα του ανθρώπινου σώματος Αναπνευστικό σύστημα (αποτελείται
Διαβάστε περισσότεραΕΡΓΟΝΟΜΙΑ - Λύσεις ασκήσεων στην ενότητα
ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ - Λύσεις ασκήσεων στην ενότητα 1. α. Να εξηγήσετε τον ρόλο του στοιχείου της προσαρμοστικότητας σε θέματα εργονομίας προϊόντων. Να αναφέρετε ένα παράδειγμα. β. Να αναφέρετε επιπτώσεις εργονομικών
Διαβάστε περισσότεραΑ Μέρος (από 2) Οστά του Κορμού (Σπονδυλική Στήλης, Θώρακα, Κρανίου)
Α Μέρος (από 2) Οστά του Κορμού (Σπονδυλική Στήλης, Θώρακα, Κρανίου) 01/35 Το Ερειστικό Σύστημα αποτελείται από: 1. Τα Οστά 2. Τις Αρθρώσεις 3. Τους Συνδέσμους 02/35 ΟΣΤΑ ΤΟΥ ΣΚΕΛΕΤΟΥ Σύνολο: 285 οστά
Διαβάστε περισσότεραΑσκήσεις εμπιστοσύνης, ισορροπίας και ενδυνάμωσης
Ασκήσεις εμπιστοσύνης, ισορροπίας και ενδυνάμωσης.. τα δύο σώματα γίνονται ένα σύστημα σωμάτων κι αποκτούν κοινό κέντρο βάρους, με ισοκατανομή δυνάμεων το κεφάλι, η πλάτη, η κοιλιά και οι γλουτοί βρίσκονται
Διαβάστε περισσότεραΕργαστήριο Ανατοµίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστήµιο Αθηνών
Εργαστήριο Ανατοµίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστήµιο Αθηνών ΣΥΝΟΠΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΏΣΕΙΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ Το Μυοσκελετικό Σύστηµα Δρ. Ε. Τζόνσον Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αθήνα 2012 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΜΙΑ Ι. Α. Τα µέρη και
Διαβάστε περισσότεραΘέματα Πανελλαδικών
Θέματα Πανελλαδικών 2000-2015 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΟΜΟΓΕΝΩΝ Κεφάλαιο 5 Περιεχόμενα Περιεχόμενα 1 Κεφάλαιο 1 ο Το γενετικό υλικό Θέμα 1 ο 2 Θέμα 2 ο 8 Θέμα
Διαβάστε περισσότεραΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΚΑΛΑΘΟΣΦΑΙΡΙΣΗΣ Ι
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΚΑΛΑΘΟΣΦΑΙΡΙΣΗΣ Ι Ενότητα 3. Κινήσεις με μπάλα (Υποδοχή πιάσιμο της μπάλας ασκήσεις εξοικείωσης θέση τριπλής απειλής) Γαλαζούλας
Διαβάστε περισσότεραΚάτω Άκρο Οι Χώρες του Μηρού
Κάτω Άκρο Οι Χώρες του Μηρού Ι. Γενικά Α. 3εις σηµαντικές ζώνες των κάτω άκρων 1. Μηριαίο τρίγωνο 2. Ο πόρος των προσαγωγών 3. Ο ιγνυακός βόθρος Β. Μηριαίο οστό 1. Είναι το επιµηκέστερο, το ισχυρότερο
Διαβάστε περισσότεραAΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ. ΘΕΜΑ: Σύνθεση με τέσσερα (4) αντικείμενα
AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΔΕΥΤΕΡΑ 26 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ ΘΕΜΑ: Σύνθεση με τέσσερα (4)
Διαβάστε περισσότεραAΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΔΕΥΤΕΡΑ 26 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ ΔΥΟ (2)
AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΔΕΥΤΕΡΑ 26 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ ΔΥΟ (2) ΖΗΤΟΥΝΤΑΙ:
Διαβάστε περισσότεραΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ
AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ Δευτέρα, 24 Ιουνίου 2019 ΖΗΤΟΥΝΤΑΙ: 1. Απεικόνιση
Διαβάστε περισσότεραAΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΠΕΜΠΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ
AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΠΕΜΠΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ ΘΕΜΑ: Σύνθεση με τρία αντικείμενα ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ: Η σύνθεση περιλαμβάνει
Διαβάστε περισσότεραAΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΠΕΜΠΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ ΔΥΟ (2)
AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΠΕΜΠΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ ΔΥΟ (2) ΖΗΤΟΥΝΤΑΙ: 1. Απεικόνιση του θέματος στον καθορισμένο
Διαβάστε περισσότεραΤο μυϊκό σύστημα αποτελείται από τους μύες. Ο αριθμός των μυών του μυϊκού συστήματος ανέρχεται στους 637. Οι μύες είναι όργανα για τη σωματική
Μύες Το μυϊκό σύστημα αποτελείται από τους μύες. Ο αριθμός των μυών του μυϊκού συστήματος ανέρχεται στους 637. Οι μύες είναι όργανα για τη σωματική κινητικότητα, την σπλαχνική κινητικότητα και τη κυκλοφορία
Διαβάστε περισσότεραΤοποθέτηση για ωδίνες τοκετού και τοκετό
Τοποθέτηση για ωδίνες τοκετού και τοκετό Κάθισμα στην μπάλα ωδινών Η κίνηση εμπρός και πίσω κατά το κάθισμα στην μπάλα ωδίνων μειώνει τον πόνο, προάγει την χαλάρωση, ανοίγει την εγκάρσια και προσθιο οπίσθια
Διαβάστε περισσότεραΕίμαστε σίγουροι πως έχετε ακούσει πολλές φορές ότι τα παιδιά παίρνουν από 7 γενιές. Αυτό αποτέλεσε αφετηρία για την παρουσίαση μας με θέμα τη
Είμαστε σίγουροι πως έχετε ακούσει πολλές φορές ότι τα παιδιά παίρνουν από 7 γενιές. Αυτό αποτέλεσε αφετηρία για την παρουσίαση μας με θέμα τη κληρονομικότητα στον άνθρωπο. 1 Καταρχήν, η πρώτη επιστημονική
Διαβάστε περισσότεραAΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΤΡΙΤΗ 21 ΙΟΥΝΙΟΥ 2016 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ
AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΤΡΙΤΗ 21 ΙΟΥΝΙΟΥ 2016 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ ΘΕΜΑ: Σύνθεση με πέντε (5) αντικείμενα ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ: Η σύνθεση περιλαμβάνει
Διαβάστε περισσότεραΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:
Απαντήσεις Βιολογίας Ομάδας Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών Γ Λυκείου 6/9/208 ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:. Η μυϊκή δυστροφία Becker
Διαβάστε περισσότεραΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΚΑΒΑΣ 1 ΒΙΟΛΟΓΟΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ον ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΩ 1. Τι είναι κυτταρικός κύκλος, και τα δυο είδη κυτταρικής διαίρεσης. 2. Από τα γεγονότα της μεσόφασης να μην μου διαφεύγει η αντιγραφή του γενετικού
Διαβάστε περισσότεραΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΑ ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΦ. 5ο
ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΑ ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΦ. 5ο ΜΟΝΟΫΒΡΙΔΙΣΜΟΣ ΑΥΤΟΣΩΜΙΚΑ ΕΠΙΚΡΑΤΗ-ΥΠΟΛΕΙΠΟΜΕΝΑ 1. Διασταυρώνονται δυο μοσχομπίζελα, το ένα με κανονικό σχήμα καρπού και το άλλο με περιεσφιγμένο σχήμα. Να βρεθεί
Διαβάστε περισσότεραΠΥΕΛΙΚΗ ΖΩΝΗ. Γαλανοπούλου Α Λαβδάς Ε
ΠΥΕΛΙΚΗ ΖΩΝΗ Γαλανοπούλου Α Λαβδάς Ε ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΠΥΕΛΙΚΗ ΖΩΝΗ ΤΜΗΜΑΤΑ 1. ΑΝΩΝΥΜΑ ΟΣΤΑ 2. ΙΕΡΟ 3. ΚΟΚΚΥΓΑΣ ΑΡΘΡΩΣΕΙΣ 4. ΗΒΙΚΗ ΣΥΜΦΥΣΗ 5. ΙΕΡΟΛΑΓΟΝΙΕΣ ΑΡΘΡΩΣΕΙΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑ Ανώνυμο οστό 5 5 1. Λαγόνιο οστό 2.
Διαβάστε περισσότεραΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΕΤΟΣΦΑΙΡΙΣΗ ΚΜ: : 305 ΠΑΤΣΙΑΟΥΡΑΣ ΑΣΤΕΡΙΟΣ
ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΕΤΟΣΦΑΙΡΙΣΗ ΚΜ: : 305 ΠΑΤΣΙΑΟΥΡΑΣ ΑΣΤΕΡΙΟΣ Η ΕΠΙΘΕΣΗ Η επίθεση είναι συνυφασμένη στο βόλεϊ με το καρφί Η επίθεση είναι ένας γενικός
Διαβάστε περισσότεραΚΕ 04-03 ΤΕΣΤ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ
ΚΕ 04-03 ΤΕΣΤ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ 1. Στο ελεύθερο η είσοδος του χεριού πρέπει να γίνεται α με το χέρι ελαφρώς λυγισμένο έξω από το ύψος του ώμου β με το χέρι τεντωμένο έξω από το ύψος του ώμου γ με το χέρι
Διαβάστε περισσότεραΒουβωνική Χώρα. Ι. Βουβωνικός Χώρα
Βουβωνική Χώρα Ι. Βουβωνικός Χώρα Α. Βουβωνικός Σύνδεσµος (του Poupart) Δεν είναι πραγµατικός σύνδεσµος Είναι η αναδίπλωση προς τα έσω του ελευθέρου κάτω χείλους του έξω λοξού µυός από την εκφυσή του από
Διαβάστε περισσότεραΘέματα Πανελλαδικών 2000-2013
Θέματα Πανελλαδικών 2000-2013 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ Κεφάλαιο 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΘΕΜΑ 1 ο Γράψτε τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω προτάσεις και δίπλα το γράμμα
Διαβάστε περισσότεραB Μέρος (από 2) Οστά των Ακρων
B Μέρος (από 2) Οστά των Ακρων 01/25 ΑΝΩ ΑΚΡΑ 02/25 ΑΝΩ ΑΚΡΑ Οστά της Ζώνης του Ώμου 1. Ωμοπλάτη (scapula) _Τριγωνικό οστό _Συνδέεται με την κλείδα με το ακρώμιο. 2. Κλείδα (clavicle) _Με το ένα άκρο της
Διαβάστε περισσότεραΓΩΝΙΟΜΕΤΡΗΣΗ. διάφορες μέθοδοι (0-180 / / 360 / ΟΜΕΣ)
ΓΩΝΙΟΜΕΤΡΗΣΗ διάφορες μέθοδοι (0-180 / 180-0 / 360 / ΟΜΕΣ) μέσα μέτρησης (γωνιόμετρα, ηλεκτρογωνιόμετρα, μεζούρα, βιντεοκάμερες, τρισδιάστατα συστήματα ανάλυσης κίνησης, γωνιόμετρο με υπερήχους ή ποτενσιόμετρα,
Διαβάστε περισσότεραΑνασχεδιασμός της θέσης οδήγησης Τραμ
ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Εργαστήριο Οργάνωσης της Παραγωγής Μονάδα Εργονομίας Ανασχεδιασμός της θέσης οδήγησης Τραμ
Διαβάστε περισσότεραΜΥΟΛΟΓΙΑ. 1. Σκελετικοί µύες
ΜΥΟΛΟΓΙΑ Μυϊκός ιστός και Μυϊκό σύστηµα Ι. Γενικά Α. Μύες = όργανα µαλακά συσταλτά 1. οι συσπάσεις των µυϊκών ινών κινούν τα µέρη του σώµατος 2. προσδίδει το σχήµα του σώµατος 3. τρία είδη µυών α. Σκελετικοί
Διαβάστε περισσότεραΟ ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΤΗΣ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ
Ο ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΤΗΣ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ Αυχενικοί σπόνδυλοι 7 Θωρακικοί σπόνδυλοι 12 Οσφυϊκοί σπόνδυλοι 5 Ιερό οστό 5 συνοστεομένοι σπόνδυλοι Κόκκυγας Φυσιολογικά Κυρτώματα Σ.Σ. Η σπονδυλική στήλη δεν είναι
Διαβάστε περισσότεραΦΥΕ 43: ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΟΔΗΓΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΟΥΡΤΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ
ΦΥΕ 43: ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΟΔΗΓΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΟΥΡΤΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 1 Χρήσιμες οδηγίες για την επίλυση ασκήσεων Γενετικής
Διαβάστε περισσότεραΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΗ 7 ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΕΥΟΝΤΩΝ Ι
ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΗ 7 ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΕΥΟΝΤΩΝ Ι ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΗ 7 ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΕΥΟΝΤΩΝ Ι ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΗ 7 ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΕΥΟΝΤΩΝ Ι Συστηματική Πρωτευόντων Συστηματική Πρωτευόντων
Διαβάστε περισσότεραΚεφάλαιο 5: Μενδελική Κληρονομικότητα
Κεφάλαιο 5: Μενδελική Κληρονομικότητα 1. Ο Mendel. α. εξέταζε σε κάθε πείραμά του το σύνολο των ιδιοτήτων του μοσχομπίζελου β. χρησιμοποιούσε αμιγή στελέχη στις ιδιότητες που μελετούσε γ. χρησιμοποιούσε
Διαβάστε περισσότεραΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:
ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΠ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 18/09/2016 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Η Χαρά
Διαβάστε περισσότεραΗ εκμάθηση της μετωπικής πάσας στην πετοσφαίριση
Η εκμάθηση της μετωπικής πάσας στην πετοσφαίριση Υποδειγματικό Σενάριο Γνωστικό αντικείμενο: Φυσική αγωγή Δημιουργός: ΜΑΡΙΑ ΥΦΑΝΤΗ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
Διαβάστε περισσότεραΟσφυϊκό Πλέγµα και Νεύρα
Οσφυϊκό Πλέγµα και Νεύρα Εισαγωγή Σχηµατισµός Κλάδοι του Οσφυϊκού Πλέγµατος Μηριαίο Νεύρο (Ο2-Ο4) Εισαγωγή Η κινητικότητα και η γενική αισθητικότητα του κάτω άκρου εξυπηρετούνται από τους τελικούς κλάδους
Διαβάστε περισσότεραΡΑΧΗ. 3. Μύες (ανάλογα µε την εµβρυολογική προέλευση και την νεύρωσή τους διαχωρίζονται σε: α. Εξωγενείς (ετερόχθονες) β. Ενδογενείς (αυτόχθονες)
ΡΑΧΗ Ι. Γενικά Α. Η ράχη αποτελείται από την οπίσθια επιφάνεια του σώµατος 1. Αποτελεί µυοσκελετικό άξονα στήριξης του κορµού 2. Οστικά στοιχεία α. Σπόνδυλοι β. Κεντρικά τµήµατα των πλευρών γ. Άνω επιφάνειες
Διαβάστε περισσότεραΣτο προοπτικό ανάγλυφο για τη ευθεία του ορίζοντα χρησιμοποιούμε ένα δεύτερο κατακόρυφο επίπεδο Π 1
ΠΡΟΟΠΤΙΚΟ ΑΝΑΓΛΥΦΟ Το προοπτικό ανάγλυφο, όπως το επίπεδο προοπτικό, η στερεοσκοπική εικόνα κ.λπ. είναι τρόποι παρουσίασης και απεικόνισης των αρχιτεκτονικών συνθέσεων. Το προοπτικό ανάγλυφο είναι ένα
Διαβάστε περισσότεραΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ
AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ 25 Ιουνίου 2018 ΘΕΜΑ: Σύνθεση με τέσσερα (4) αντικείμενα
Διαβάστε περισσότεραΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ
AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ 25 Ιουνίου 2018 ΖΗΤΟΥΝΤΑΙ: 1. Απεικόνιση του θέματος
Διαβάστε περισσότεραΟ Σκελετός της Πυέλου
Ο Σκελετός της Πυέλου E Johnson Αν. Καθηγήτρια Εργαστήριο Ανατοµίας Η Πύελος το κατώτερο σηµείο του κορµού προς τα κάτω συνέχεια της κοιλιάς η πυελική κοιλότητα = κατώτερο τµήµα της κοιλιακής χώρας εντοπίζεται
Διαβάστε περισσότεραΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ
ΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΕΚΑΤΟΝΤΑΔΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΥ ΔΙΑΘΕΤΟΥΜΕ ΚΑΙ ΠΟΥ ΑΝΟΙΓΟΥΝ ΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΙΟΡΙΣΜΟ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΜΑΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΓΕΝΕΤΙΚΗ 1) Γονιδιακές μεταλλάξεις, χρωμοσωμικές
Διαβάστε περισσότεραΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ. Ο Mendel καλλιέργησε φυτά σε διάστημα 8 ετών για να φτάσει στη διατύπωση των νόμων της κληρονομικότητας
ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ Ο Mendel καλλιέργησε 28.000 φυτά σε διάστημα 8 ετών για να φτάσει στη διατύπωση των νόμων της κληρονομικότητας Λόγοι επιτυχίας των πειραμάτων του Mendel 1. Μελέτησε μία ή δύο
Διαβάστε περισσότεραΚεφάλαιο 3. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ
Κεφάλαιο 3. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ Σε συνεργασία με τη διδάκτορα Μ.E. Χοβαλοπούλου Σύνοψη Σκοπός του κεφαλαίου είναι να εισαγάγει τους φοιτητές στη μεθοδολογία του προσδιορισμού του φύλου μέσω της μελέτης
Διαβάστε περισσότεραΑνατομία και μορφολογία πτηνού
Ανατομία και μορφολογία πτηνού Τα πτηνά είναι ομοιόθερμα σπονδυλωτά που φυλογενετικά σχετίζονται με τους Δεινοσαύρους Τα αρτίγονα πουλιά (Νεόρνιθες) διαιρούνται σε δύο ομάδες: (1) Παλαιόγναθα (κίβι, έμου,
Διαβάστε περισσότεραΛύση: Οι περιορισμοί που λαμβάνονται υπόψη κατά τον σχεδιασμό των χώρων εργασίας είναι: η ύπαρξη χώρου η πρόσβαση η στάση χειρισμού η δύναμη.
Κεφάλαιο 1: Εργονομία Σχεδιασμός και Τεχνολογία Γ Λυκείου - Λύσεις Ασκήσεων Άσκηση 1 α) Να εξηγήσετε τον ρόλο του στοιχείου της προσαρμοστικότητας σε θέματα εργονομίας προϊόντων. Να αναφέρετε ένα παράδειγμα.
Διαβάστε περισσότεραΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ ΣΤΑ ΓΟΝΙΔΙΑ
ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ ΣΤΑ ΓΟΝΙΔΙΑ Κοντού Κ., Αυγερινάκη Π., Σουλτάτη Α., Ιακωβίδου Χ., Μαλέγγου Κ., Δανδίκα Μ., Αθανασιάδου Κ., Αράπη Έ., Τατάκη Σ., Μπαγκλαρίδου Λ., Μιχαηλίδου Γ., Χράντα Κ. Πρότυπο Πειραματικό
Διαβάστε περισσότεραΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ. Κάρτες εκγύμνασης
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ Άσκηση 1 η Κάρτες εκγύμνασης Υλικά: Ο εκπαιδευτικός ετοιμάζει 4 κάρτες με κινητικές δραστηριότητες (πχ. επικύψεις, καθίσματα, ασκήσεις χεριών, ασκήσεις ποδιών). Ο εκπαιδευτικός μοιράζει
Διαβάστε περισσότεραΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ
AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ KAI ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΓΕΛ-ΕΠΑΛ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ
Διαβάστε περισσότεραΒιολογία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου
Βιολογία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου Επιμέλεια: Δημήτρης Κοτρόπουλος ΘΕΜΑ A Να γράψετε τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις A1 έως A5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη φράση, η οποία
Διαβάστε περισσότεραΕΞΩΣΤΟΜΑΤΙΚΕΣ ΛΗΨΕΙΣ
ΕΞΩΣΤΟΜΑΤΙΚΕΣ ΛΗΨΕΙΣ Εισαγωγή Ακτινογραφίες εκτός στόματος άμβάνονται όταν πρέπει να εξετασθεί μεγάλη περιοχή του στόματος και των γνάθων ή όταν ο ασθενής δεν μπορεί να ανοίξει το στόμα του για να τοποθετηθεί
Διαβάστε περισσότεραΜεθοδολογία Ασκήσεων ΚΕΦ. 5ο
Μεθοδολογία Ασκσεων ΚΕΦ. 5ο Θα πρέπει να γνωρίζετε τα ακόλουθα: Γαμέτες. Κάθε γαμέτης περιέχει μόνο το ένα αλληλόμορφο από κάθε ζευγάρι γονιδίων. Όταν τα γονίδια βρίσκονται σε διαφορετικά ζεύγη ομόλογων
Διαβάστε περισσότεραΕίναι η σύνδεση δύο ή περισσότερων οστών με τη συμμετοχή ενός μαλακότερου ιστού
Αρθρώσεις Είναι η σύνδεση δύο ή περισσότερων οστών με τη συμμετοχή ενός μαλακότερου ιστού Ανάλογα με το είδος αυτού του ιστού και τον τρόπο συμμετοχής του, καθορίζεται η κινητικότητα των οστών που συνδέονται.
Διαβάστε περισσότεραΠως μελετάμε τη γενετική πληροφορία
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3 ΤΑΞΗ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ Εκτιμώμενη διάρκεια: 1 διδακτική ώρα 5.1 Το γενετικό υλικό οργανώνεται σε χρωμόσωμα Πως μελετάμε τη γενετική πληροφορία Στόχοι: Να αναφέρετε την αιτία
Διαβάστε περισσότεραΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΙΤΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2008-2009 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2009
ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΙΤΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2008-2009 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2009 ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ(40 μονάδες) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: / / 2009 ΤΑΞΗ: Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ώρες(βιολογία-χημεία) Όνομα μαθητή /
Διαβάστε περισσότεραΤα Οφέλη των Προσαρμοσμένων Διατάσεων σε Καρέκλα στη Διάθεση Γυναικών με Ήπια Νοητική Διαταραχή
Τα Οφέλη των Προσαρμοσμένων Διατάσεων σε Καρέκλα στη Διάθεση Γυναικών με Ήπια Νοητική Διαταραχή Δημακοπούλου Ε., Καρυδάκη Μ., Αποστολόπουλος Ξ., Βλαχογιάννη Α., Παπαγιάννη Μ. Εταιρεία Νόσου Αλτσχάιμερ
Διαβάστε περισσότεραΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΕΤΟΣΦΑΙΡΙΣΗ ΚΜ: : 305 ΠΑΤΣΙΑΟΥΡΑΣ ΑΣΤΕΡΙΟΣ
ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΕΤΟΣΦΑΙΡΙΣΗ ΚΜ: : 305 ΠΑΤΣΙΑΟΥΡΑΣ ΑΣΤΕΡΙΟΣ Η ΜΑΝΣΕΤΑ Μανσέτα είναι το χτύπημα της μπάλας με τους πήχεις των χεριών όταν είναι ενωμένοι
Διαβάστε περισσότεραΣτην αυτοσωμική υπολειπόμενη κληρονομικότητα: κυστική ίνωση Στη φυλοσύνδετη υπολειπόμενη κληρονομικότητα: αιμορροφιλία
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1-2-2015 ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. γ Α3. β Α4. γ Α5. δ ΘΕΜΑ B B1. Στήλη Ι Στήλη ΙΙ 1. στ 2. ζ 3. ε 4. α 5. δ 6. β 7. γ Β2. Τα άτομα μπορεί να χαρακτηρίζονται ως φορείς στην αυτοσωμική
Διαβάστε περισσότεραΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓ.ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΒΑΘΜΟΣ :... ΒΙΟΛΟΓΙΑ (Μονάδες 40)
ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓ.ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2012-2013 ΒΑΘΜΟΣ :... Ολογράφως:... Υπογρ. Καθηγητή: ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΜΑΘΗΜΑ:ΒΙΟΛΟΓΙΑ- (ΧΗΜΕΙΑ) ΤΑΞΗ: Γ ΧΡΟΝΟΣ: 2 ώρες ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 04/06/13
Διαβάστε περισσότεραΡΟΠΕΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΕΡΕΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
ΡΟΠΕΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΕΡΕΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ Ροπή Δύναμης Θα έχετε παρατηρήσει πως κλείνετε ευκολότερα μια πόρτα, αν την σπρώξετε σε μια θέση που βρίσκεται σχετικά μακρύτερα από τον άξονα περιστροφής της (τους μεντεσέδες
Διαβάστε περισσότεραΑκτινογραφική απεικόνιση ωμικής ζώνης. Περικλής Παπαβασιλείου,PhD Τεχνολόγος Ακτινολόγος
Ακτινογραφική απεικόνιση ωμικής ζώνης Περικλής Παπαβασιλείου,PhD Τεχνολόγος Ακτινολόγος Ανατομία ωμικής ζώνης 1. 1η πλευρά 3. 4η και 7η πλευρά 4. κλείδα 5. ακρωμιοκλειδική άρθρωση 6. ακρώμιο 7. εντομή
Διαβάστε περισσότεραΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ Ενότητα 10. Σταθερά γυμναστικά όργανα: Τα πολύζυγα Μπαρκούκης Βασίλειος, Αναστασιάδης Θεοφύλακτος Άδειες Χρήσης
Διαβάστε περισσότεραAΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙ ΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΥΤΕΡΑ 29 ΙΟΥΝΙΟΥ 2009 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕ ΙΟ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ ΥΟ (2)
AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙ ΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΥΤΕΡΑ 29 ΙΟΥΝΙΟΥ 2009 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕ ΙΟ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ ΥΟ (2) ΘΕΜΑ: Σύνθεση με σκάλα, τούβλο, δοχείο. ΖΗΤΟΥΝΤΑΙ:
Διαβάστε περισσότεραΣχεδιασμός Προγραμμάτων
Σχεδιασμός Προγραμμάτων Ευλυγισία & Ισορροπία Μ. Μιχαλοπούλου Δ. Π. Θράκης Διατάσεις με καρέκλα Κάθισμα σε καρέκλα και Αυτί στον ώμο (κατέβασμα του αυτιού προς τον ώμο). Το σαγόνι βλέπει τον ώμο. Κυκλικές
Διαβάστε περισσότεραΚεφάλαιο 5: ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ
Κεφάλαιο 5: ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ -ΘΕΩΡΙΑ- Κληρονομικότητα: Η ιδιότητα των ατόμων να μοιάζουν με τους προγόνους τους. Κληρονομικοί χαρακτήρες: Οι ιδιότητες που κληρονομούνται στους απογόνους. Γενετική:
Διαβάστε περισσότεραΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΜΒΡΥΟΥ ΣΤΗΝ ΚΥΗΣΗ
Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΜΒΡΥΟΥ ΣΤΗΝ ΚΥΗΣΗ Η φυσιολογική εγκυμοσύνη στον άνθρωπο διαρκεί 40 εβδομάδες ή 280 ημέρες. Η 1 η ημέρα της κύησης είναι η 1 η ημέρα της τελευταίας εμμήνου ρύσεως (όταν ακόμη δεν έχει γίνει
Διαβάστε περισσότεραΕΦΗ ΜΙΧΟΠΟΥΛΟΥ. Γενετική του Φύλου Ι ασκήσεις
Γενετική του Φύλου Ι ασκήσεις 1. Δώστε το φύλο των πιο κάτω ατόμων στη Drosophila: α) ΑΑΧΧΧΧ, β) ΑΑΑΑΧΧΧ, γ) ΑΑΑΧ δ) ΑΑΑΑΧΧΧΧ, ε) ΑΑΧΧΥ. Υπολογίζουμε την αναλογία Χ/Α. Υπερράρεν (0,5) Άρρεν Μεσόφυλο (1)
Διαβάστε περισσότεραΜύες του πυελικού τοιχώματος
Μύες Πυέλου Μύες του πυελικού τοιχώματος Συμβάλλουν στο σχηματισμό των εσωτερικών πλάγιων τοιχωμάτων της πυελικής κοιλότητας. Εκφύονται μέσα από τη πυελική κοιλότητα αλλά καταφύονται έξω από αυτήν (μηριαίο).
Διαβάστε περισσότεραΣκορπιός Χειλόποδο Διπλόποδο Ορθόπτερο Ημίπτερο Υμενόπτερο Κολεόπτερο. Φυλογενετικό δέντρο
Σχολές Συστηματικής Σκορπιός Χειλόποδο Διπλόποδο Ορθόπτερο Ημίπτερο Υμενόπτερο Κολεόπτερο Φυλογενετικό δέντρο Σκορπιός Χειλόποδο Διπλόποδο Ορθόπτερο Ημίπτερο Υμενόπτερο Κολεόπτερο 14 12 11 7 Φαινόγραμμα
Διαβάστε περισσότεραΔρ. Χάϊδω Δριτσάκη. MSc Τραπεζική & Χρηματοοικονομική
Ποσοτικές Μέθοδοι Δρ. Χάϊδω Δριτσάκη MSc Τραπεζική & Χρηματοοικονομική Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Δυτικής Μακεδονίας Western Macedonia University of Applied Sciences Κοίλα Κοζάνης 50100 Kozani GR
Διαβάστε περισσότεραAΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ. 16 Σεπτεμβρίου ΘΕΜΑ: Σύνθεση με τρία αντικείμενα
AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ ΘΕΜΑ: Σύνθεση με τρία αντικείμενα
Διαβάστε περισσότεραΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ - ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ
ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ - ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ Βιολογία Α ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ και Α, Β ΤΑΞΕΙΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΜΕΝΗΣ ΔΥΣΚΟΛΙΑΣ
Διαβάστε περισσότεραΠΟΣΟΤΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ 03. ΜΕΣΗ ΤΙΜΗ & ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗ
ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ 03. ΜΕΣΗ ΤΙΜΗ & ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗ 1 ΠΟΣΟΤΙΚΟ ΓΝΩΡΙΣΜΑ ΑΑββΓΓδδεεΖΖ αριθμός φυτών 50 00 150 100 50 0 10 5 184 119 17 87 40 1 5 0-10 10-0 0-30 30-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90 απόδοση/φ υτό
Διαβάστε περισσότεραΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ Α ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. α Α2. γ Α3. δ Α4. β Α5. γ ΘΕΜΑ Β Β1. Σελ. 120 «Τα κύτταρα των οργάνων να είναι επιτυχείς» Β2. Σελ. 136 «Το 1997 γέννησε την Dolly»
Διαβάστε περισσότεραΕκτιμητική ζώων Πρόσθιο τμήμα κορμού και πρόσθια άκρα
Εκτιμητική ζώων Πρόσθιο τμήμα κορμού και πρόσθια άκρα Εργαστήριο Γενικής και Ειδικής Ζωοτεχνίας Γ.Π.Α. Τμήμα: Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής & Υδατοκαλλιεργειών Διδάσκουσες: Κουτσούλη Παναγιώτα, Xαρισμιάδου
Διαβάστε περισσότεραAΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙ ΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΤΡΙΤΗ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2011 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕ ΙΟ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ ΥΟ (2)
AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙ ΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΤΡΙΤΗ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2011 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕ ΙΟ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ ΥΟ (2) ΖΗΤΟΥΝΤΑΙ: 1. Αρμονική απεικόνιση του θέματος στον
Διαβάστε περισσότεραΘΕΜΑ: Σύνθεση αντικειμένων με κουβά.
AΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙ ΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΤΡΙΤΗ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2011 ΚΟΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕ ΙΟ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ ΠΕΝΤΕ (5) ΘΕΜΑ: Σύνθεση αντικειμένων με κουβά. ΓΕΝΙΚΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ:
Διαβάστε περισσότεραΜΑΘΗΜΑ 7ο ΜΕΡΟΣ Α Η ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ
ΜΑΘΗΜΑ 7ο ΜΕΡΟΣ Α Η ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ Η ΛΕΥΚΗ ΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ Η λευκή ουσία συντίθεται από εμύελες νευρικές ίνες διαφόρων διαμέτρων και νευρογλοία Οι νευρικές ίνες κατατάσσονται
Διαβάστε περισσότεραΠΡΟΣΘΕΤΑ ΜΕΛΗ. Τι είναι τα πρόσθετα μέλη;
ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΜΕΛΗ Τι είναι τα πρόσθετα μέλη; Στην ιατρική, μία πρόσθεση ενός μέλους είναι μια τεχνητή συσκευή η οποία αντικαθιστά ένα μέρος του σώματος που χάνεται από τραυματισμό, ασθένεια, ή λόγω κληρονομικότητας.
Διαβάστε περισσότεραΠεταλούδα Ι Ανάλυση κίνησης χεριών και ποδιών
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΚΟΛΥΜΒΗΣΗΣ Z ΕΞΑΜΗΝΟ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΤΗΣ ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗΣ
Διαβάστε περισσότεραΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 1: ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ : Ι. ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΑΓΡΙΝΙΟ, 2015 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ
Διαβάστε περισσότεραΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ
ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ KAI ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΓΕΛ-ΕΠΑΛ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΕΔΙΟ
Διαβάστε περισσότεραΟι μονογονιδιακοί χαρακτήρες στον άνθρωπο και ο τρόπος κληρονόμησης.
ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΕΡΑΤΕΑΣ Οι μονογονιδιακοί χαρακτήρες στον άνθρωπο και ο τρόπος κληρονόμησης. Μαθητές: Όλγα Ντριζάη, Κυριακή Πρίφτη 2013 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γνωστό και εύκολα µπορεί να παρατηρηθεί ότι όλα τα άτοµα
Διαβάστε περισσότεραΑνατομία του Ανθρώπου PHA108
Τίτλος: Κωδικός Μαθήματος: Τύπος μαθήματος: Επίπεδο: Έτος σπουδών: Αριθμός ECTS credits: Στόχος μαθήματος: Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Ανατομία του Ανθρώπου PHA108 Υποχρεωτικό Προπτυχιακό (1ος
Διαβάστε περισσότεραΡΑΧΗ ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ
ΡΑΧΗ ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΡΑΧΗ Αποτελεί τον μυοσκελετικό άξονα στήριξης του κορμού με κύριο οστικό στοιχείο τους σπονδύλους και την παράλληλη συμβολή
Διαβάστε περισσότεραΣχεδιασμός Προγραμμάτων
Σχεδιασμός Προγραμμάτων Ενδυνάμωση άνω κάτω άκρων & κορμού Μ. Μιχαλοπούλου Ph.D. Δ.Π.Θράκης Ασκήσεις Αερόμπικ με καρέκλα Εκτέλεση διαφόρων κινήσεων των ποδιών οι οποίες συνοδεύονται από κινήσεις των χεριών.
Διαβάστε περισσότεραΣτη μορφολογία πρέπει αρχικά να εξετάσουμε το γενικό σχήμα του προσώπου.
ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Στη μορφολογία πρέπει αρχικά να εξετάσουμε το γενικό σχήμα του προσώπου. Διακρίνουμε τα εξής σχήματα - Οβάλ - Οβάλ μακρύ - Ορθογωνικό - Στρογγυλό - Τετραγωνικό - Τριγωνικό - Εξαγωνικό - Τραπεζοειδές
Διαβάστε περισσότεραΑνάλυση ποσοτικών δεδομένων
Εισαγωγή στην κοινωνική έρευνα Earl Babbie Κεφάλαιο 13 Ανάλυση ποσοτικών δεδομένων 13-1 Σύνοψη κεφαλαίου Ποσοτικοποίηση δεδομένων Μονομεταβλητή ανάλυση Σύγκριση υποομάδων Διμεταβλητή ανάλυση Εισαγωγή στην
Διαβάστε περισσότερα