Δημιουργικότητα και πολιτισμός: Οπτική της UNESCO για τη δημιουργικότητα και παραδείγματα προώθησης αυτής, μέσα από πολιτιστικές δραστηριότητες.

Transcript

1 Δημιουργικότητα και πολιτισμός: Οπτική της UNESCO για τη δημιουργικότητα και παραδείγματα προώθησης αυτής, μέσα από πολιτιστικές δραστηριότητες. Αλεξάνδρα ΣΠΥΡΙΔΟΠΟΥΛΟΥ Προπτυχιακή Φοιτήτρια, Σχολή Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης, Πολυτεχνική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Η έννοια της δημιουργικότητας και η σχέση της με τον πολιτισμό, έχουν αποτελέσει αντικείμενα συζητήσεων για τον ρόλο που καταλαμβάνουν στην προώθηση της ανάπτυξης, τόσο σε τοπικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Οι έννοιες «Δημιουργική Πόλη», «Δημιουργική Οικονομία», «Δημιουργική Τάξη», «Δημιουργικές Βιομηχανίες» θεωρούνται βασικές για την οικονομική μεγέθυνση μέσα στο πλαίσιο της χάραξης πολιτικών τοπικής - κυρίως αστικής- ανάπτυξης (Καλογερέσης & Κουρτέσης, 2013). Όπως αναφέρει ο Αυδίκος (2014), οι δημιουργικές βιομηχανίες στην ΕΕ καταλαμβάνουν ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο στις διαδικασίες οικονομικής μεγέθυνσης των εθνικών και περιφερειακών οικονομιών, αφού απασχολούν πάνω από 8 εκατομμύρια εργαζομένους και οι περίπου 1,5 εκατομμύρια πολιτιστικές και δημιουργικές επιχειρήσεις έχουν κύκλο εργασιών 650 δισ., που αναπτύσσονται με γοργούς ρυθμούς τα τελευταία δέκα χρόνια. Η συζήτηση περί δημιουργίας και πολιτισμού, ξεκινά από τις φιλοσοφικές/θεολογικές αναζητήσεις της πλατωνικής σχολής (Καλογερέσης & Αυδίκος, 2015) και φανερώνουν τον πολιτισμό ως βασική συνιστώσα της δημιουργικότητας. Η δημιουργικότητα σχετίζεται με τις τέχνες και τον πολιτισμό και υποστηρίζεται ότι μπορεί να επιφέρει πολλαπλά οφέλη για μια περιοχή τόσο σε οικονομικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Ο πολιτισμός μπορεί να λειτουργήσει συνεργατικά για την ανάπλαση και αναζωογόνηση υποβαθμισμένων περιοχών, καθώς και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, όπως αυτό επιβεβαιώνεται με το παράδειγμα της επανάχρησης εγκαταλελειμμένου σιδηροδρομικού συρμού στην Αθήνα, για τη δημιουργία θεατρικής σκηνής εντός βαγονιού 12. Σημαντική είναι και η οικονομική συνεισφορά των πολιτιστικών και δημιουργικών επιχειρήσεων στην εθνική οικονομία και εν γένει στην αναπτυξιακή πορεία των πόλεων (Αυδίκος, 2014). Γενικά, επισημαίνεται ότι, η ικανότητα των ανθρώπων για δημιουργία και καινοτομία, επιφέρει ένα αίσθημα ικανοποίησης. 12 Σιδηροδροµικός Πολιτιστικός Πολυχώρος, Διαθέσιµο στο: Προσπελάστηκε: 8/10/

2 Ακόμη, επενδύσεις στον πολιτισμό και στους δημιουργικούς κλάδους γίνονται μέσα από πολιτιστικές πολιτικές. Παράδειγμα μιας στοχευμένης πολιτιστικής πολιτικής, αποτελεί αυτή της Μεγάλης Βρετανίας, η οποία σε εθνικό επίπεδο χαράσσεται κυρίως από το Department for Culture, Media and Sports (DCMS), όπου δεν υλοποιούν μόνο στρατηγικά σχέδια προώθησης των πολιτιστικών παροχών, αλλά, εκπονούν σημαντικό αριθμό ερευνητικών προγραμμάτων προκειμένου να διαθέτουν επαρκή στοιχεία και να οδηγούνται σε ασφαλή συμπεράσματα (Κραβαρίτου, 2015). Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την ελληνική πολιτιστική πολιτική, που ενώ υπάρχει ένα πλούσιο πολιτιστικό υπόβαθρο γίνεται μονομερής προώθηση των μνημείων και των αρχαιολογικών χώρων. Ειδικά, η δημιουργική πόλη αποτελεί μία νέα προσέγγιση στρατηγικής του πολεοδομικού σχεδιασμού, η οποία βασίζεται στο ατομικό ταλέντο και τη δημιουργικότητα, στον πολιτιστικό σχεδιασμό, αξιοποιώντας τους πολιτιστικούς πόρους, καθώς και στη «δημιουργική βιομηχανία», όπου εντάσσονται τα επαγγέλματα που περιλαμβάνουν τη φωτογραφία, τη διαφήμιση, την αρχιτεκτονική, το σχέδιο (design), τις εκδόσεις, τη μόδα, το σχεδιασμό, τα ΜΜΕ, τους καλλιτέχνες, σχεδιαστές, σκηνοθέτες, συγγραφείς κλπ. Κατά τον Landry (2008) στους πολιτιστικούς πόρους εντάσσονται: Α. Η δημιουργικότητα και η εφευρετικότητα των κατοίκων Β. Η ιστορική, αρχαιολογική, καλλιτεχνική και ανθρωπολογική κληρονομιά, τοπικές διάλεκτοι και ιδιωματισμοί Γ. Οι διαφορετικές κουλτούρες των διάφορων μειονοτήτων ή πληθυσμιακών ομάδων που κατοικούν στην πόλη Δ. Το κτισμένο περιβάλλον μιας πόλης, η αρχιτεκτονική της κληρονομιά, τα αστικά τοπία και ορόσημα, η ελκυστικότητα και αναγνωσιμότητα των δημόσιων χώρων, η παροχή και ποιότητα υπηρεσιών όπως το εμπόριο, η διασκέδαση και γενικότερα οι δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου και πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Όπως αναφέρει η Θωίδου κ.α. (2015), οι πολιτιστικοί πόροι θεωρούνται «οι πρώτες ύλες της πόλης και η βάση των αξιών της» αντικαθιστώντας τους παραδοσιακούς πόρους της. Ο πολιτισμός θεωρείται ότι διατρέχει όλες τις δράσεις και λειτουργείες της πόλης. Γενικά, μέσω της εξερεύνησης της αστικής δημιουργικότητας υποστηρίζεται ότι ο πολιτισμός μετατρέπεται σε βασικό αστικό πόρο, αντικαθιστώντας τους πρωτογενείς πόρους, τη βιομηχανία, τη θέση ή τη γεωγραφική χωροθέτηση (Ταράνη, 2007). 118

3 Η πολιτιστική διάσταση της δημιουργικότητας τονίζεται και στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών. Σύμφωνα με την έκθεση του UNCTAD 13, ο όρος «Δημιουργικές Βιομηχανίες» έχει αποτελέσει αντικείμενο διεπιστημονικών προσεγγίσεων κυρίως με την παράλληλη συσχέτισή του με τις «Πολιτιστικές Βιομηχανίες». Μερικές φορές γίνεται διάκριση του όρου των δημιουργικών και πολιτιστικών βιομηχανιών, όπου ο δεύτερος αποτελεί υποκατηγορία του πρώτου, ενώ άλλες φορές οι δύο όροι χρησιμοποιούνται εναλλακτικά. Γενικά, είναι επιστημονικά παραδεκτό ότι οι πόλεις που περιλαμβάνουν δημιουργικές- πολιτιστικές βιομηχανίες αναπτύσσονται οικονομικά και παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα απασχόλησης, δηλαδή έχουν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε τοπικό αλλά και περιφερειακό επίπεδο. Όπως αναφέρεται στην έκθεση της UNECSO 14, η δημιουργικότητα και ο πολιτισμός είναι μεταβλητές άρρηκτα συνδεδεμένες με την φαντασία και τη δημιουργία νέων- καινοτόμων, ιδεών ή προϊόντων. Οι δημιουργικοί κλάδοι, ως στοιχεία για την στρατηγική της οικονομικής ανάπτυξης, μπορούν να συμβάλλουν στην αναζωογόνηση της εθνικής οικονομίας και ανάδυση της καινοτομίας, μέσα από οικονομικές και πολιτιστικές ανταλλαγές. Σημαντική πτυχή των δημιουργικών- πολιτιστικών βιομηχανιών, είναι «η προώθηση και διατήρηση της πολιτιστικής ποικιλομορφίας καθώς και η διασφάλιση της δημοκρατικής πρόσβασης στον πολιτισμό». Μελετώντας την πολιτική της UNESCO για την δημιουργικότητα και τον πολιτισμό, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη προγραμμάτων και δραστηριοτήτων σε παγκόσμιο επίπεδο. Συγκεκριμένα το χρηματοδοτικό ταμείο για την προώθηση του πολιτισμού (International Fund for the Promotion of Culture) που τελεί υπό την αιγίδα της UNESCO, χρηματοδοτεί πολιτιστικές δραστηριότητες, με στόχο την επαγγελματική κατάρτιση των ατόμων, την βελτίωση της κοινωνικής συνοχής και την ενίσχυση της διεθνούς πολιτιστικής συνεργασίας. Σύμφωνα με την έκθεση της UNESCO, οι πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες βρίσκονται στο επίκεντρο των τοπικών δημιουργικών οικονομιών. Γενικά, παρουσιάζονται παρακάτω κάποια παραδείγματα σχετικά με το πώς οι πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες συμβάλλουν στην καινοτομία, στην εκπαίδευση και στην ένταξη των ατόμων στην αγορά εργασίας και κατ επέκταση στην εξαγωγή δημιουργικών αγαθών και υπηρεσιών 15. Τα παραδείγματα αυτά έχουν κατηγοριοποιηθεί και καταγράφονται κάποιες από τις δραστηριότητες: 13 Πρόκειται για την έκθεση για τη δηµιουργική οικονοµία από τον Οργανισµό Ηνωµένων Εθών «United Nations Conference on Trade and Development», Creative Economy Report, UNESCO, UNDT Creative Economy Report,

4 Συνεδρία 6. Συνεδρία νέων επιστημόνων 1. Ειδικευμένο σχέδιο (design) 2. Φωτογραφία και παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών Πρόκειται ουσιαστικά για παραδείγματα χωρών όπου η ενίσχυση της παραγωγής δημιουργικών αγαθών και υπηρεσιών προωθεί την οικονομική ανάπτυξη. Γενικά, η εργασία αυτή επικεντρώνεται στο πώς συνδέεται η δημιουργικότητα με τον πολιτισμό, μέσα και από το πλαίσιο που προτείνει η UNESCO για τη δημιουργικότητα και τους δημιουργικούς κλάδους καθώς και τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται τις δημιουργικές πόλεις. Επιδιώκεται, μέσα από παραδείγματα πολιτιστικών δράσεων, η διαπίστωση της σχέσης που ενυπάρχει μεταξύ των δημιουργικών πόλεων και του πολιτισμού, με έναυσμα την έκθεση της UNESCO για τη δημιουργική οικονομία. 120

5 Βιβλιογραφία - Αυδίκος, Β., Οι πολιτιστικές και Δημιουργικές Βιομηχανίες στην Ελλάδα, Αθήνα: Επίκεντρο - Καλογερέσης Α. και Κουρτέσης Α., Δημιουργικότητα και ανάπτυξη: μύθοι και πραγματικότητες με αφορμή την περίπτωση της Θεσσαλονίκης. 11ο Τακτικό Επιστημονικό Συνέδριο Ελληνικής Εταιρείας Περιφερειακής Επιστήμης ERSA, Πάτρα Ιουνίου Καλογερέσης, Α. και Αυδίκος, Β., Δημιουργικότητα, κρίση και χωρική ανάπτυξη., στο: Συλλογικό Έργο Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης. (επιμ.), Χώρου Ζητήματα: Θεωρίες και Μεθοδολογίες για τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Ζήτη, σ.σ Κουρτέσης Α., «Δημιουργικές πόλεις και Θεσσαλονίκη: Μια αρχική θεώρηση» στο Καυκαλάς, Γ., Λαμπριανίδης, Λ., Παπαμίχος, Ν. (επιμ.), Η Θεσσαλονίκη στο μεταίχμιο: Η πόλη ως διαδικασία αλλαγών. Αθήνα: Κριτική, σ.σ Θωίδου, Ε., Κάκια, Σ. και Κουρίδου, Μ., Στρατηγικός Χωρικός Σχεδιασμός για τη δημιουργική πόλη: σύγχρονες εξελίξεις και η περίπτωση της Θεσσαλονίκης., στο: 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο Πολεοδομίας Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Σεπτεμβρίου 2015, Βόλος: ΤΜΧΠΠΑ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. - Κραβαρίτου, Α., Εξέλιξη Πολιτιστικών Βιομηχανιών: Σύγκριση πολιτιστικής πολιτικής μεταξύ Ελλάδας και Μεγάλης Βρετανίας., στο: 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο Πολεοδομίας Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Σεπτεμβρίου 2015, Βόλος: ΤΜΧΠΠΑ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. - Ταράνη, Π., Μεταπτυχιακό Σεμινάριο Ευφυείς πόλεις: συστήματα και περιβάλλον καινοτομίας, 23 Νοεμβρίου 2007., Διαθέσιμο στο: content/uploads/2007/12/creative_city_by_clandry.pdf - Landry C., The Creative City: A Toolkit for Urban Innovations, 2nd ed., London: Earthscan - Foutakis D. and Thoidou E., Creative Cities between theory and practice: The role of planning and some thoughts on Greek cities. - UNCTAD, Creative Economy Report Paris, France: United Nations., Διαθέσιμο στο: - UNCTAD, Creative Economy Report Paris, France: United Nations., Διαθέσιμο στο: - UNESCO, Creative Economy Report 2013, United Nations/United Nations Development Programme/United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization, New York. Διαθέσιμο στο: economy- report pdf. 121

6 - The Rise of the Creative Class, Διαθέσιμο στο: [Προσπελάστηκε 5/10/2015] - Igniting Europe s creative spark for regional growth, Διαθέσιμο στο: europe%e2%80%99s- creative- spark- regional- growth [Προσπελάστηκε 5/10/2015] - Review of Richard Florida s The Rise of the Creative Class, Διαθέσιμο στο: f_the_creative_class.pdf [Προσπελάστηκε 5/10/2015] - United Nations Educational, Scientific and Culural Report,. Διαθέσιμο στο: [Προσπελάστηκε 18/10/2015] - Σιδηροδρομικός Πολιτιστικός Πολυχώρος., Διαθέσιμο στο: [Προσπελάστηκε 8/10/2015] - Οι πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες στην Ελλάδα, Διαθέσιμο στο: post_21.html [Προσπελάστηκε 5/10/2015] - Η Δημιουργική πόλη, του Charles Landry, Διαθέσιμο στο: landry.html [Προσπελάστηκε 5/10/2015] - Richard Florida: Δύο βιβλία για τις δημιουργικές πόλεις, Διαθέσιμο στο: florida.html [Προσπελάστηκε 5/10/2015] - Δίκτυο για την Δημιουργική Ελλάδα: Creative Greece Network, Διαθέσιμο στο: [Προσπελάστηκε 25/10/2015] 122