ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ. Εξωσυμβατική ευθύνη Δημοσίου 12/4/2016

Transcript

1 ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Εξωσυμβατική ευθύνη Δημοσίου 12/4/2016

2 Ευθύνη του Δημοσίου Έννοια ευθύνης του Δημοσίου υποχρέωση του Δημοσίου, των ΟΤΑ, των ΝΠΔΔ, να αποζημιώσουν τρίτα πρόσωπα για ζημίες που έχουν υποστεί από παράνομες πράξεις ή παραλείψεις οι οποίες καταλογίζονται σε αυτά Δημοσιονομική επιβάρυνση Κρατική παρέμβαση στην οικονομική δραστηριότητα Ιδιαίτερη σημασία στη σύγχρονη κοινωνία

3 Ευθύνη του Δημοσίου Είδη ευθύνης Συμβατική ευθύνη Εξωσυμβατική ευθύνη Από σχέσεις διοικητικού δικαίου Από σχέσεις ιδιωτικού δικαίου

4 Συνταγματική θεμελίωση Αρχή του κράτους δικαίου Αρχή της νομιμότητας επανορθωτική λειτουργία Αρχή της ισότητας ενώπιον των δημόσιων βαρών (άρθρο 4 παρ. 5 Σ) «Οι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη ανάλογα με τις δυνάμεις τους.» Δικαστική προστασία (άρθρο 20 παρ. 1 Σ) «Καθένας έχει δικαίωμα στην παροχή έννομης προστασίας από τα δικαστήρια και μπορεί να αναπτύξει σ' αυτά τις απόψεις του για τα δικαιώματα ή συμφέροντά του, όπως νόμος ορίζει.»

5 Συνταγματική θεμελίωση Συνέπειες Δεν επιτρέπεται ο αποκλεισμός ή περιορισμός της ευθύνης Δεν επιτρέπεται ο περιορισμός ως προς το ύψος της αποζημίωσης εφαρμογή της εξαιρετικά για ζημίες που προκαλούνται από τυχαία γεγονότα κατά τη λειτουργία δημόσιας υπηρεσίας σε πρόσωπα που βρίσκονται στην υπηρεσία του δημοσίου, εφόσον η εκτέλεση της δημόσιας υπηρεσίας συνεπάγεται έκθεση σε αυξημένους κινδύνους για τη ζωή ή τη σωματική ακεραιότητα αυτών

6 Ευθύνη του Δημοσίου από νομοθετικές πράξεις ΣτΕ: Δημιουργείται ευθύνη Προϋποθέσεις: Ζημιογόνος νομοθετική πράξη ή παράλειψη Αντίκειται σε διατάξεις υπερνομοθετικής ισχύος Σύνταγμα Δίκαιο της ΕΕ ΕΣΔΑ Αντίστοιχη νομολογία ΔΕΕ

7 Δεν εμπίπτουν στην εξωσυμβατική ευθύνη Νόμιμη υποχρέωση καταβολής αποζημίωσης Αναγκαστική απαλλοτρίωση Επίταξη Περιορισμός ιδιοκτησίας Εθνικοποίηση Αδικαιολόγητος πλουτισμός Τόκοι υπερημερίας Εκ του νόμου υποχρέωση καταβολής χρηματικών ποσών

8 Νομοθετική ρύθμιση της ευθύνης του Δημοσίου Άρθρο 104 ΕισΝΑΚ «Για πράξεις και παραλείψεις των οργάνων του δημοσίου, που ανάγονται σε έννομες σχέσεις του ιδιωτικού δικαίου ή σχετικές με την ιδιωτική του περιουσία, το δημόσιο ευθύνεται κατά τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα για τα νομικά πρόσωπα». Άρθρο 105 ΕισΝΑΚ «Για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός αν η πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης, που υπάρχει για χάρη του γενικού συμφέροντος. Μαζί με το δημόσιο ευθύνεται εις ολόκληρον και το υπαίτιο πρόσωπο, με την επιφύλαξη των ειδικών διατάξεων για την ευθύνη των υπουργών»

9 Νομοθετική ρύθμιση της ευθύνης του Δημοσίου Άρθρο 106 ΕισΝΑΚ «Οι διατάξεις των δύο προηγούμενων άρθρων εφαρμόζονται και για την ευθύνη των δήμων, των κοινοτήτων ή των άλλων νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου από πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων που βρίσκονται στην υπηρεσία τους».

10 Νομοθετική ρύθμιση της ευθύνης του Δημοσίου Άρθρα 105 και 106 ΕισΝΑΚ: κανόνες διοικητικού δικαίου Διοικητικές διαφορές ουσίας, γιατί απαιτείται έλεγχος των πραγματικών περιστατικών Αρμόδια τα διοικητικά δικαστήρια πλέον

11 Προϋποθέσεις εξωσυμβατικής ευθύνης Παράνομη ζημιογόνος πράξη ή παράλειψη Καταλογισμός της πράξης Δεν απαιτείται υπαιτιότητα

12 Παράνομη ζημιογόνος πράξη ή παράλειψη Πράξη Ατομική διοικητική δυσμενής για τον διοικούμενο Επωφελής που εκδόθηκε παράνομα και ανακλήθηκε Επωφελής για τον διοικούμενο αλλά ζημιογόνος για τρίτο Μη εκτελεστή Κυβερνητική Κανονιστική Υλική ενέργεια οποιασδήποτε φύσης

13 Παράνομη ζημιογόνος πράξη ή παράλειψη Παράλειψη Παράλειψη έκδοσης ατομικής διοικητικής πράξης Παράλειψη εσωτερικών ενεργειών Παράλειψη διενέργειας υλικών πράξεων Απρόβλεπτο και αιφνίδιο γεγονός

14 Παράνομη ζημιογόνος πράξη ή παράλειψη Ζημία: Κάθε βλάβη των έννομων, άυλων ή υλικών, αγαθών του διοικουμένου Περιουσιακή Θετική Αποθετική Ηθική βλάβη Ψυχική οδύνη

15 Παράνομη ζημιογόνος πράξη ή παράλειψη Πρόσφορη αιτιώδης συνάφεια Συντρέχει όταν κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και λογικής, βάσει των πραγματικών δεδομένων της συγκεκριμένης περίπτωσης, η πράξη ή παράλειψη, κατά το χρόνο και με τους όρους που έγινε, ήταν ικανή, κατ αντικειμενική πρόγνωση και σύμφωνα με τη συνήθη πορεία των πραγμάτων χωρίς τη μεσολάβηση άσχετων ή έκτακτων περιστατικών να επιφέρει τη ζημία (θεωρία της πρόσφορης αιτίας) Διαφυγόν κέρδος: αρκεί πιθανολόγηση και δεν απαιτείται βεβαιότητα

16 Παράνομη ζημιογόνος πράξη ή παράλειψη Διακοπή αιτιώδους συνάφειας Ανάκληση πράξης ή νέα, νόμιμη πράξη Διατηρείται όταν η παράνομη πράξη είχε συνέπειες μέχρι την ανάκλησή της Τυχηρό που ακολούθησε και επέτεινε τη ζημία δεν καθιστά το δημόσιο υπεύθυνο για το σύνολο, μπορεί και να αποκλείσει την ευθύνη Αν ακολούθησαν πράξεις τρίτων, ζήτημα ευθύνης περισσοτέρων

17 Παράνομη ζημιογόνος πράξη ή παράλειψη Παρανομία Παράβαση κανόνα δικαίου Οποιουδήποτε κλάδου δικαίου Γενικού ή ειδικού Έκδοση διοικητικών πράξεων: παρανομία, εφόσον συντρέχει λόγος ακυρότητας Υλικές ενέργειες: ενέργεια μη σύμφωνη προς τους κανόνες της καλής λειτουργίας της Διοίκησης ή της επιστήμης και της τέχνης

18 Παράνομη ζημιογόνος πράξη ή παράλειψη Άρση του παράνομου χαρακτήρα Συναίνεση του ζημιωθέντος Εκτός αν: Ανωτέρα βία αντιβαίνει στα χρηστά ήθη οφείλεται σε οικονομική ανάγκη, παράνομη βία ή απειλή Κατάσταση ανάγκης

19 Καταλογισμός της πράξης Καταλογισμός: η παράνομη πράξη ή παράλειψη πρέπει να θεωρείται πράξη του ίδιου του δημόσιου νομικού προσώπου Πρέπει να έγινε από όργανό του Δημόσιο (πολιτικό ή στρατιωτικό) υπάλληλο Εργολάβο Κατά την άσκηση των καθηκόντων του Άμεση εσωτερική συνάφεια

20 Καταλογισμός της πράξης Πράξεις ή παραλείψεις δικαστικών λειτουργών Δεν ευθύνεται το Δημόσιο Ατομική ευθύνη δικαστών (αγωγή κακοδικίας) Ευθύνεται το Δημόσιο αν συνιστούν παραβίαση του δικαίου της ΕΕ Όταν στο πλαίσιο της διοικητικής εποπτείας προβλέπεται έγκριση της πράξης των ΝΠΔΔ, σε περίπτωση παρανομίας ευθύνεται το εποπτευόμενο όργανο και όχι το Δημόσιο

21 Αποζημίωση Μόνο χρηματική Άρθρο 297 παρ. 1 ΑΚ: «Ο υπόχρεος σε αποζημίωση οφείλει να την παράσχει σε χρήμα. Αντί για χρηματική αποζημίωση το δικαστήριο μπορεί, εκτιμώντας τις ειδικές περιστάσεις, να διατάξει την αποκατάσταση της προηγούμενης κατάστασης, εφόσον η αποζημίωση με τον τρόπο αυτό δεν προσκρούει στο συμφέρον του δανειστή.» Άρθρο 71 παρ. 1 ΚΔΔικ: «Αγωγή μπορεί να ασκήσει εκείνος ο οποίος έχει, κατά του Δημοσίου ή άλλου νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, χρηματική αξίωση από έννομη σχέση δημοσίου δικαίου.»

22 Αποζημίωση Υπολογισμός χρηματικής αποζημίωσης Θετική ζημία Διαφυγόν κέρδος Ηθική βλάβη Συμψηφίζεται τυχόν ωφέλεια του ζημιωθέντος Αξία αποζημίωσης Πλήρης Πραγματική αξία Όχι η "από διαθέσεως αξίας" Λαμβάνεται υπόψη το συντρέχον πταίσμα Περισσότεροι ζημιώσαντες: ενοχή εις ολόκληρον (άρθρο 926 ΑΚ)