ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΘΕΟΤΟΚΗΣ ( )

Transcript

1 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΘΕΟΤΟΚΗΣ ( ) Είναι «ο πρώτος που μπόλιασε συνειδητά την ελληνική ηθογραφία με κοινωνικούς προσανατολισμούς περιεχομένου και με ρεαλιστικούς τρόπους γραφής». Επηρεασμένος από το Νίτσε και το γερμανικό ιδεαλισμό και υπέρμαχος των σοσιαλιστικών ιδεών, κατόρθωσε να ανανεώσει την ηθογραφική πεζογραφία εισάγοντας στο πεζογραφικό του έργο τον κοινωνικό προβληματισμό και τη ρεαλιστική γραφή. Ο Θεοτόκης κατέγραψε με ρεαλισμό και ψυχογραφική δύναμη τα ήθη και τις ανθρώπινες σχέσεις της αποκεντρωμένης κοινωνίας ( Κέρκυρας των αρχών του 20ου αιώνα ), τις κοινωνικές ανισότητες, τη διαβρωτική δύναμη του χρήματος. Ο λόγος του είναι ιδιαίτερα γοητευτικός ( ως ένθερμος δημοτικιστής γράφει σε μια πλούσια και δυναμική δημοτική γλώσσα, εμπλουτισμένη με κερκυραϊκούς ιδιωματισμούς). «ΚΑΤΑΔΙΚΟΣ» κοινωνικό ηθογραφικό διήγημα που παρουσιάζει μια συγκεκριμένη εποχή και τη συμπεριφορά των ανθρώπων της, πετυχαίνοντας ταυτόχρονα να αποδώσει το ψυχικό βάθος του ανθρώπου, των μεταπτώσεων και των συγκρούσεών του. Συναντάμε το γνώριμο ηθογραφικό πλαίσιο το κερκυραϊκό χωριό, τη φύση,τις ασχολίες των κατοίκων, που είναι σταθερό σκηνικό της αφηγηματικής πεζογραφίας του Θεοτόκη που δεν έχει τίποτε ειδυλλιακό, αντίθετα μάλιστα: έχει δουλειά, μόχθο πολύ, έντονο κοινωνικό έλεγχο. Η υπόθεση του έργου διαδραματίζεται σε μια αγροτική περιοχή της Κέρκυρας όπου ζουν ο Γιώργης Αράθυμος, η σύζυγός του Μαργαρίτα, τα δύο τους παιδιά και ο υπηρέτης τους ο Τουρκόγιαννος. Ο Τουρκόγιαννος έχει μεγαλώσει στο κτήμα του πατέρα της Μαργαρίτας και από μικρός την αγαπά κρυφά. Όμως η Μαργαρίτα έχει

2 συνάψει παράνομη σχέση με ένα γείτονα, τον Πέτρο Πέπονα και ο Τουρκόγιαννος προσπαθεί να εμποδίσει αυτή τη σχέση και την ηθική εκτροπή της κυρίας του. Η δράση του Τουρκόγιαννου γίνεται ενοχλητική για το παράνομο ζευγάρι και αρχίζουν να τον διαβάλλουν στον Αράθυμο, ο οποίος τον διώχνει από το σπίτι. Την επόμενη μέρα ο Αράθυμος βρίσκεται νεκρός και όλες οι υποψίες πέφτουν πάνω στον Τουρκόγιαννο, ο οποίος φυλακίζεται σε ισόβια. Ο Πέπονας και η Μαργαρίτα παντρεύονται, όμως ύστερα από ένα χρόνο ο Πέπονας συλλαμβάνεται για κάποιο αδίκημα και οδηγείται για λίγους μήνες στη φυλακή. Εκεί συναντά τον Τουρκόγιαννο νιώθοντας τύψεις αναγκάζεται να αποκαλύψει ότι αυτός είχε σκοτώσει τον Αράθυμο και ενοχοποίησε άδικα τον Τουρκόγιαννο. Όμως ο Τουρκόγιαννος, αν και είναι αθώος και θα μπορούσε να αποφυλακιστεί, παίρνει επάνω του την ενοχή, γιατί δεν θέλει να μείνει απροστάτευτη η Μαργαρίτα και τα παιδιά της. ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ Αρχικά, ο συγγραφέας μας περιγράφει το χώρο και το χρόνο των γεγονότων. Ένα φθινοπωρινό απόγευμα, οι φυλακισμένοι κάνουν το συνηθισμένο τους περίπατο. Μόνο ο Τουρκόγιαννος δεν παίρνει μέρος. Αυτός, είναι κλεισμένος στο κελί του, ήρεμος και γαλήνιος, παρά το σωματικό του βασανισμό. Εκείνη την ημέρα φυλακίζεται και ο Πέτρος Πέπονας. Ήσυχος και χαμογελαστός, δίνει σε όλους την εντύπωση του καλού νοικοκύρη. Μάλιστα, σπεύδουν να τον ρωτήσουν για το τι γίνεται στον κόσμο, ενώ δε λείπουν και εκείνοι που του ζητούν χάρες. Ο Πέπονας τους απαντά, τονίζει πως γρήγορα θα αποφυλακιστεί και υπόσχεται να τους φιλοξενήσει, όταν ξανασυναντηθούν, ελεύθεροι πια. Ενώ ο Πέπονας συζητά, ακούει ξαφνικά τη φωνή του Τουρκόγιαννου. Εκείνος, συμβουλεύει ένα νέο να μετανοήσει, γιατί μόνο έτσι η ψυχή του θα βρει ανάπαυση την ώρα του θανάτου. Ο ισοβίτης που συζητά με τον Πέπονα χαρακτηρίζει τρελό τον Τουρκόγιαννο, τονίζει πως το έχει ρίξει στην εκκλησία και τον ρωτά αν πράγματι έχει σκοτώσει έναν άνθρωπο. Ο Πέπονας ταράζεται, δεν απαντά στην ερώτηση και τονίζει πως η ευτυχία βρίσκεται στα υλικά αγαθά. Τότε, ο ισοβίτης φωναζει τον Τουρκόγιαννο να βγει από το κελί του, για να συναντήσει συγχωριανό του. Ο Τουρκόγιαννος μόλις τον βλέπει καρφώνει το βλέμμα του πάνω του και ο Πέπονας ταράζεται. Μάλιστα, στην ερώτηση του ισοβίτη, αν πράγματι ο Τουρκόγιαννος σκότωσε, στην αρχή τονίζει πως δεν ξέρει. Στη συνέχεια όμως μιλά για το πώς ο Τουρκόγιαννος ήταν εμπόδιο στον έρωτά του με τη Μαργαρίτα. Τότε, κάποιος φυλακισμένος φωνάζει πως ο Τουρκόγιαννος είναι αθώος. Ο Πέπονας όμως δηλώνει άγνοια και στις ερωτήσεις του ισοβίτη που συνεχίζονται προσπαθεί να ξεφύγει, ταραγμένος. Τελικά, όμως, μην αντέχοντας πια, αποκαλύπτει το τραγικό μυστικό: εκείνος έχει σκοτώσει τον Αράθυμο. Όμως, ο Τουρκόγιαννος είναι αποφασισμένος να πάρει το έγκλημα πάνω του, για χάρη της Μαργαρίτας και των παιδιών της, αλλά και γιατί πιστεύει πως έχει αναλάβει μια υψηλή αποστολή, την οποία θα πρέπει να εκπληρώσει.

3 ΕΝΟΤΗΤΕΣ 1η ενότητα: «Ήτανε απόγιομα... τα γαληνά του κι αθώα μάτια»: Ο χώρος της φυλακής. (Εισαγωγική ενότητα: χώρος, χρόνος, πρόσωπα ) 2η ενότητα: «Η σιδερένια πόρτα άνοιξε... κι από πού είσαι»: Η άφιξη του Πέπονα και ο διάλογος με τους άλλους φυλακισμένους. 3η ενότητα: «Είπε τ όνομα του Χωριού του... Κι εφώναξε»: Αντιπαράθεση της ηθικής στάσης Τουρκόγιαννου Πέπονα, 4η ενότητα: «Αϊ-Γιάννη Τουρκόγιαννε... είναι αθώος, είπε ο άλλος»: Περιγραφή του Τουρκόγιαννου. 5η ενότητα: «Πάμε να του μιλήσεις... Μεγάλος δε βαστάχτηκες ως το τέλος!»: Τύψεις του Πέπονα, ομολογία της ενοχής του και αίτηση συγγνώμης. 6η ενότητα: «Κι ο Τουρκόγιαννος είχε βγει... κι εμπήκε ξανά κλείοντας στο κελί του»: Μεταστροφή του Τουρκόγιαννου και ανάληψη της ευθύνης για το φόνο. Βαν Γκογκ "the prisoners" Χώρος: η αυλή της φυλακής Χρόνος Αφήγησης Χρόνος Ιστορίας : ένα φθινοπωριάτικο απόγευμα Χρονική Σειρά: γραμμική, φυσική χρονολογική. Εξαίρεση η αναδρομική αφήγηση ( 1η ) Αφηγητής: αμέτοχος στην ιστορία ( αφήγηση με μηδενική εστίαση ), αντικειμενικός, αποστασιοποιημένος, αφήνει να μιλήσουν τα γεγονότα και οι πράξεις των προσώπων. Αφηγηματικός τρόπος: μεικτός ( συνδυάζει την διήγηση- έμμεση αφήγηση σε γ πρόσωπο με το διάλογο ) Αφηγηματική τεχνική: α) δραματική μέθοδος (δυναμική παρουσίαση των χαρακτήρων μέσα από τη συμπεριφορά τους), β) μέθοδος της άμεσης έκθεσης (στατική παρουσίαση προσώπων συναισθημάτων), γ) ο διάλογος, δ) η τεχνική του απροσδόκητου (αιφνιδιαστικής μεταστροφής του Τουρκόγιαννου ), ε) το εύρημα της εμφάνισης της Μαργαρίτας ( η πραγματικότητα δίνει τη λύση στην εμπλοκή). Ο αναγνώστης θαυμάζει τον τρόπο με τον οποίο γίνεται το ψυχογράφημα των ηρώων μέσα από την περιγραφή της συμπεριφοράς τους και κυρίως μέσα από τα λόγια τους. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης ο τρόπος με τον οποίο δίνονται οι ψυχικές μεταπτώσεις του Πέπονα καθώς και η επικράτηση με απίστευτο τρόπο της ηθικής θεωρίας του Τουρκόγιαννου, για να δοθεί με ρεαλιστική γραφή ένα μήνυμα ιδεαλιστικό, ότι η ευτυχία του ανθρώπου

4 στηρίζεται στην αγαθή πράξη και στη μεταμέλεια, ενώ η καλοσύνη έχει υπερβατική, θεϊκή προέλευση. Λειτουργία εισαγωγικής παραγράφου: α) δίνει τα εισαγωγικά στοιχεία ( χώρο, χρόνο, πρόσωπα ), β) τονίζει ότι μόνο ο Τουρκόγιαννος παραμένει αμετακίνητος, γ) προετοιμάζει την άφιξη του Πέπονα, δ) παρουσιάζει την όψη του Τουρκόγιαννου. Ο ρόλος του επιζωήτη είναι αρχηγικός και ειδικότερα παίζει το ρόλο του ανακριτή ή του δικαστή ( σε άτυπο δικαστήριο ) και του κριτή ( αξιολογεί τις πράξεις των άλλων). Ηθικό θέμα: η κατάκτηση της ευτυχίας Ηθικές θεωρίες: α) η πνευματική θεωρία του Τουρκόγιαννου ( η ευτυχία κατακτάται με την αγαθή πράξη και την ειλικρινή μεταμέλεια, αφού ο άνθρωπος είναι από τη φύση του καλός ), β) η υλιστική θεωρία του Πέπονα ( η ευτυχία κατακτάται με την επιβολή της εξουσίας και την επίτευξη, έτσι, της κοινωνικής αναγνώρισης, των υλικών αγαθών και της οικογένειας ) Ηθικές θεωρίες που συμβαδίζουν με τη θεωρία του Τουρκόγιαννου αποτελούν: α) ο χριστιανισμός, που κηρύττει την αγάπη και τη μετάνοια, β) του Πλάτωνα, που κηρύττει ότι ο άνθρωπος έχει μέσα του την «ιδέα του αγαθού», γ) των Στωικών, που θεωρούν την αρετή σύμφυτο γνώρισμα του κόσμου, δ) του Ρουσό, που θεωρούσε αθώα τη φύση και ενοχοποιούσε την κοινωνική ζωή, ε) των αρχαίων Ελλήνων, που είχαν θεοποιήσει τις τύψεις της ηθικής συνείδησης ( Ερινύες ) στ) του Τολστόι και ζ) των ινδουιστών Αποστολή του Τουρκόγιαννου αποτελεί να παρηγορεί και να οδηγεί σε μετάνοια τους φυλακισμένους με το χριστιανικό κήρυγμα. Ο ίδιος δικαιώνεται ηθικά αλλά δεν αποδίδεται δικαιοσύνη. Ο Τουρκόγιαννος εκφράζει το λαϊκό θρησκευόμενο τύπο, τον έντιμο, με τις χριστιανικές ηθικές αρχές και εκπροσωπεί τον κόσμο των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων, τον κόσμο των φτωχών και άμοιρων, των ανυπεράσπιστων και αδικημένων ανθρώπων που ζουν στο περιθώριο του κοινωνικού βίου Ο Πέπονας είναι ο τύπος του αμοραλιστή, του δόλιου, άδικου και αδίστακτου και εκπροσωπεί τον κόσμο των κοινωνικά ισχυρών, των ευκατάστατων και πετυχημένων. Ο τίτλος «κατάδικος» μπορεί κυριολεκτικά να αναφέρεται στον Τουρκόγιαννο (φυλακισμένος) αλλά και μεταφορικά στον Πέπονα (δέσμιος των τύψεών του). Κύριο νόημα: Η ορθή ηθική στάση του ανθρώπου, η οποία του εξασφαλίζει την ευτυχία, είναι εκείνη που υψώνει ως πρώτη αξία το καλό και αναγνωρίζει τη μεγάλη αξία της μετάνοιας σε περίπτωση παράβασης των ηθικών κανόνων Η γλώσσα του έργου είναι δημοτική με κερκυραϊκά διαλεκτικά στοιχεία και τα σχήματα λόγου λιγοστά. Το ύφος είναι ζωηρό (πλούσιος διάλογος), γοργό (ασύνδετο σχήμα) αλλά μερικές φορές γίνεται ανιαρό ( μακροπερίοδος λόγος, φορτική χρήση του «και»)

5 Russian prisoner postcard ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1η: Στο απόσπασμα αντιπαραθέτονται δυο ηθικές στάσεις. Ποιες είναι αυτές και ποιοι είναι οι εκπρόσωποι; Ο Τουρκόγιαννος, το κύριο πρόσωπο του έργου, πιστεύει πως στη ζωή οι άνθρωποι θα πρέπει να κινούνται πάντοτε με γνώμονα την καλοσύνη και το δίκαιο. Ο ίδιος υπομένει καρτερικά τις δυσκολίες της ζωής του, χωρίς ποτέ να βλάπτει τους άλλους και χωρίς ποτέ να αδικεί κάποιον άλλο προκειμένου να κερδίσει κάτι εκείνος. Η σκέψη του είναι πως οι άνθρωποι ακόμη κι αν υποπέσουν σε κάποιο σφάλμα, μπορούν να κερδίσουν την ψυχική τους γαλήνη, αν μετανιώσουν ειλικρινά για την πράξη τους, διαφορετικά θα βασανίζονται μέχρι και την τελευταία στιγμή από τις τύψεις τους. Με αυτή τη σκέψη, άλλωστε, συμβουλεύει και καθοδηγεί και τους άλλους κρατούμενους να αποβλέπουν πάντοτε μόνο στο καλό και συνάμα μέσω της ειλικρινούς μεταμέλειας να γλιτώσουν από τις ενοχές τους.. Αν και έγκλειστος, προσπαθεί να οδηγήσει τους άλλους φυλακισμένους στην αυτογνωσία και τη μετάνοια. Δίνει την εικόνα ενός άγιου ανθρώπου που εργάζεται με καρτερικότητα, προκειμένου να φέρει τους άλλους φυλακισμένους στο δρόμο του χριστιανισμού. Έχει την ικανοποίηση και την ηρεμία της ψυχής του για ό,τι κάνει και είναι ευτυχής. Έτσι, γίνεται μέσα στη φυλακή ο ποιμήν ο καλός, ο Αϊ-Γιάννης -

6 όπως τον αποκαλούν -, που κερδίζει τη συμπάθεια όλων, αν και δε λείπουν και εκείνοι που τον θεωρούν τρελό. Στην ενότητα αυτή σκιαγραφείται και ο χαρακτήρας του Πέπονα. Αυτός, σε αντίθεση με τον Τουρκόγιαννο, στηρίζει την ευτυχία του στα υλικά αγαθά, τα οποία πιστεύει πως εξασφαλίζουν την κοινωνική του καταξίωση. Μπαίνει στη φυλακή με τον αέρα που του δίνουν η κοινωνική του θέση και τα πλούτη του και δημιουργεί στην αρχή την εντύπωση του καλού ανθρώπου, του νοικοκύρη. Ο Πέτρος Πέπονας θεωρεί πως στη ζωή πρέπει να παίρνουμε τον έλεγχο της κατάστασης και με κάθε τρόπο να επιδιώκουμε ό,τι είναι καλύτερο για εμάς, έστω κι αν αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να αδικήσουμε και να πληγώσουμε άλλους ανθρώπους. Για τον Πέπονα το μόνο που έχει σημασία είναι στο τέλος να αποκτά ο καθένας εκείνο που θέλει, έστω και με ανήθικα μέσα, έστω κι αν χρειαστεί να φτάσει στο έγκλημα. Η δική του θεώρηση των πραγμάτων προσηλώνεται στο τελικό αποτέλεσμα, χωρίς όμως να λαμβάνει υπόψη τις επιπτώσεις που θα έχει στην ψυχή του η τέλεση ενός εγκλήματος. Μοιάζει να μην υπολογίζει τις συνεπακόλουθες τύψεις, έστω κι αν ήδη βασανίζεται από αυτές. Ξέρει να θέλει και να παίρνει με τα χέρια του αυτό που θέλει, χωρίς να διστάζει και χωρίς να υποχωρεί σε κανένα εμπόδιο ούτε φυσικό ούτε ηθικό. Η ευτυχία σ αυτό τον κόσμο σύμφωνα με τη βιοθεωρία του ανήκει στους δυνατούς. 2η: Ποια από τις προηγούμενες στάσεις επικρατεί τελικά και με ποιο τρόπο; Η αυτοθυσία του Τουρκόγιαννου που δε θέλει να φέρει νέα αναστάτωση στη Μαργαρίτα -καθώς πιστεύει πως εκείνη δε γνωρίζει ποιος πραγματικά είναι ο φονιάς του άντρα της- και η απόφασή του να χρεωθεί ο ίδιος οριστικά το φόνο του Αράθυμου, θέτει ένα υψηλό παράδειγμα ανιδιοτελούς αγάπης. Ο Τουρκόγιαννος βάζει την ευτυχία της Μαργαρίτας, της γυναίκας που αγαπά, πάνω από τη δική του κι έτσι θυσιάζει τον εαυτό του, προκειμένου εκείνη να παραμείνει ευτυχισμένη. Η πράξη αυτή αναδεικνύει την αγνότητα και την αλήθεια της αγάπης του για τη Μαργαρίτα, φέρνοντάς τον σε πλήρη αντίθεση με τον εγωιστικό και κτητικό Πέτρο, που σκέφτεται μόνο τις δικές του επιθυμίες. (Εκείνο που δε γνωρίζει ο Τουρκόγιαννος είναι πως στην πραγματικότητα η Μαργαρίτα είναι δυστυχισμένη και πως ο Πέτρος ενώ ξέρει πόσο βασανίζεται η Μαργαρίτα μένοντας κοντά του επιμένει να την κρατά δέσμια σ ένα γάμο που βασίστηκε στην εξαπάτηση). Πάντως, η ηθική στάση του Τουρκόγιαννου βρίσκει την εφαρμογή της και στον ίδιο τον Πέτρο, ο οποίος παρά τη σκληρότητα με την οποία επιδίωξε τη Μαργαρίτα, δεν κατορθώνει ν αντέξει τις ενοχές του και μετανιώνει για την πράξη του. Όπως παραδέχεται, άλλωστε, από τη στιγμή που σκότωσε τον Αράθυμο δεν γνώρισε ούτε μια γλυκιά στιγμή, αφού βλέπει παντού μπροστά του τον ίσκιο του νεκρού να του ζητά να τον σκοτώσει και δεύτερη φορά, μιας και παντρεύτηκε τη γυναίκα του. Για τον Τουρκόγιαννο όμως η ομολογία του Πέτρου είναι η στιγμή του μεγαλείου και της δύναμης, γιατί συνοδεύει τη μεταμέλεια. Η ψυχή του Πέτρου έδειξε, τη στιγμή

7 αυτή, τη θεϊκά της αχτίδα, τη συνείδηση. Η ανθρώπινη δύναμη λύγισε μπροστά στη θεϊκή, η ύβρις ταπεινώθηκε. Ο Τουρκόγιαννος θριάμβευσε ενώπιον του θεού. 3η: Τι σημαίνει η φράση του επιζωήτη στον Πέτρο «μεγάλος δε βαστάχτηκες ως το τέλος»; Με ειρωνεία και καυστικό τρόπο, ο ισοβίτης αντιμετωπίζει τον Πέπονα. Με τον τρόπο αυτό δηλώνει πως, ενώ στην αρχή ήταν ισχυρός, με αυτοπεποίθηση, στη συνέχεια αποδείχθηκε μικρός και μιαρός. Για τον επιζωήτη η ομολογία του Πέτρου είναι η στιγμή της αδυναμίας, που ανατρέπει τα πάντα. Η ευτυχία σ αυτό τον κόσμο σύμφωνα με τη βιοθεωρία του Πέπονα ανήκει στους δυνατούς. Όμως η δύναμη του Πέτρου λύγισε από τις τύψεις, που τον ανάγκασαν να ομολογήσει μπροστά στον Τουρκόγιαννο και στους φυλακισμένους ότι αυτός σκότωσε τον Αράθυμο. Για τον επιζωήτη η ομολογία του Πέτρου είναι η στιγμή της αδυναμίας, που ανατρέπει τα πάντα. «Μεγάλος δε βαστάχτηκες ως το τέλος» του λέει εννοώντας πως μεγάλος είναι αυτός που μένει ως το τέλος δυνατός και αλύγιστος. 4η: Ποιες ψυχικές μεταπτώσεις του Πέπονα παρακολουθούμε στην εξέλιξη του αποσπάσματος; Ο Πέπονας στην αρχή παρουσιάζεται όλος αυτοπεποίθηση και έπαρση. Πιστεύει πως σύντομα θα αποφυλακιστεί και φαίνεται να θεωρεί τον εαυτό του διαφορετικό από τους άλλους. Τονίζει εξάλλου πως μόνο τα υλικά αγαθά καταξιώνουν έναν άνθρωπο. Στη συνέχεια όμως η αυτοπεποίθησή του κάμπτεται, ο ίδιος ταράζεται και οδηγείται στη συντριβή, όταν αντιπαρατίθεται με τον Τουρκόγιαννο, αλλά και στην παραδοχή του φονικού που διέπραξε. 5η: Ποιες γνωστές σας ηθικές θεωρίες απηχούν τα λόγια και η συμπεριφορά του Τουρκόγιαννου; Ο Τουρκόγιαννος θυμίζει ήρωες από τα έργα του Ντοστογιέφσκι.Είναι θύμα της ζωής, της μοίρας, των ανθρώπων, αποδέχεται φυσικά και «μαζοχιστικά» το ρόλο του, με εμπιστοσύνη στη δική του αθωότητα και στις βουλές του θεού και πιστεύοντας στη δικαίωσή του στην άλλη ζωή. Είναι ο Τουρκόγιαννος μια μικρογραφία του Σωκράτη ή του ανθρώπινου Χριστού; Οι αναλογίες είναι πολλές: Βλέπει και αντιλαμβάνεται όσα οι άλλοι δε βλέπουν και δεν αντιλαμβάνονται (π.χ. τη σχέση της Μαργαρίτας με τον Πέτρο, ούτε ο Αράθυμος, ούτε οι χωριανοί την αντιλαμβάνονται) Προκαλεί την οργή των ενόχων (αλλά και το χωριό είναι εναντίον του) Δεν υπερασπίζεται τον εαυτό του στο δικαστήριο, ενώ μπορεί (αρκούσε να αποκαλύψει τη σχέση) προσπαθεί να οδηγήσει τους άλλους φυλακισμένους στην αυτογνωσία Δέχεται την καταδίκη του σε ισόβια φυλάκιση και ύστερα από την ομολογία του Πέτρου στη φυλακή ενώ μπορεί να απελευθερωθεί, δεν το κάνει. Αφέλεια; Ηθικό μεγαλείο; Ανεξικακία; Υπέρτατη καλοσύνη που φτάνει στη θυσία; Ή ένας βαθύς και ασίγαστος έρωτας για τη Μαργαρίτα; 6η: Ο Θεοτόκης είναι ρεαλιστής πεζογράφος. Μπορείτε να βρείτε γνωρίσματα που επαληθεύουν το χαρακτηρισμό; Να προσέξετε ιδιαίτερα την αφήγηση

8 και την περιγραφή. Πρόκειται για ένα ηθογραφικό διήγημα που δε στέκεται απλά στην προσέγγιση του ήθους των ανθρώπων αλλά στη σε βάθος ερμηνεία της ψυχολογικής τους κατάστασης. Τα χαρακτηριστικά ρεαλιστικά στοιχεία διαφαίνονται: στη ζωή των φυλακισμένων, στο χώρο της φυλακής στην περιγραφή του Τουρκόγιαννου στις ψυχικές αντιδράσεις του Τουρκόγιαννου, του Πέπονα, οι οποίες περιγράφονται όπως ακριβώς εμφανίζονται. Ο συγγραφέας για τη δημιουργία χαρακτήρων χρησιμοποιεί τη δραματική μέθοδο. Διαγράφει τους χαρακτήρες μέσα από τη συμπεριφορά τους, δηλαδή μέσα από όσα κάνουν και από όσα λένε τα ίδια τα πρόσωπα (δυναμική παρουσίαση). Το γεγονός ότι ο Θεοτόκης είναι ρεαλιστής πεζογράφος καθίσταται εύκολα εμφανές από την αντικειμενικότητα με την οποία παρουσιάζει τα γεγονότα της ιστορίας που αφηγείται. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί έναν παντογνώστη αφηγητή, με μηδενική εστίαση, που αφηγείται τα γεγονότα εντελώς αποστασιοποιημένος από αυτά. Παρατηρούμε, δηλαδή, πως ο αφηγητής δε σχολιάζει τα δρώμενα, δε διατυπώνει προσωπικές σκέψεις και δεν επιχειρεί να καθοδηγήσει τον αναγνώστη προς μια ορισμένη άποψη.ο συγγραφέας αφήνει τα γεγονότα της ιστορίας να μιλήσουν μόνα τους, να δημιουργήσουν εντυπώσεις και να συγκινήσουν τον αναγνώστη, χωρίς να χρειάζεται η δική του παρέμβαση με επεξηγήσεις ή με μελοδραματικές περιγραφές. Ενώ θα μπορούσε, δηλαδή, ο αφηγητής να επηρεάσει τον αναγνώστη του έργου με συγκινητικές περιγραφές που θα φόρτιζαν συναισθηματικά το κείμενο, παρατηρούμε πως επιλέγει λιτές περιγραφές που ακολουθούν ομαλά την κορύφωση της ιστορίας. Συνάμα, ο συγγραφέας επιλέγει να μιλήσει για μια ιστορία απλών καθημερινών ανθρώπων του νησιού του, κι όχι για τα κατορθώματα κάποιου ήρωα που ξεπερνά τα ανθρώπινα μέτρα. Επίσης, το θέμα του, αν και ξαφνιάζει ίσως, δεν αποτελεί κάτι το ασυνήθιστο για τον βίο των ανθρώπων του νησιού, όπου συχνά ξέσπαγαν αντιζηλίες για χάρη μιας όμορφης γυναίκας. Η γλώσσα του κειμένου είναι απλή δημοτική με διάσπαρτα στοιχεία του τοπικού ιδιώματος, γεγονός που δίνει απλότητα και ζωντάνια στο κείμενο. Επεξεργασία παράλληλου κειμένου : Ο Φιλόγονος, βασιλιάς της Αιγυπτιακής Μέμφιδας, ανέβηκε στο θρόνο σκοτώνοντας τον αδελφό του. Στο απόσπασμα που ακολουθεί καυχιέται για την τόλμη του, που τη θεωρεί τη μεγαλύτερη αρετή στη φύση και σε αυτήν οφείλει όλα τα αγαθά που χαίρεται.

9 Γ. Χορτάτση: Ερωφίλη, Πράξη Γ Σκηνή Ε Να συγκρίνετε και να βρείτε αναλογίες ανάμεσα στις απόψεις του βασιλιά Φιλόγονου και σε εκείνες του Πέτρου Πέπονα για το πρότυπο της ευτυχίας (σ. 150 σχολ. Βιβλίου «Υπάρχει στον κόσμο κι άλλη ευτυχία Κι είσαι ευτυχισμένος; τον ερώτησε κάποιος»). Πλει άξια: πιο άξια Αποκοτιά: απερίσκεπτη τόλμη