Πανικός και Αγοραφοβία

Transcript

1 Πανικός και Αγοραφοβία Τι είναι το Άγχος Όλοι οι άνθρωποι λέµε πολλές φορές ότι νιώθουµε άγχος, stress, πίεση, ένταση κ.λ.π., και πολύ συχνά φορτώνουµε στο άγχος µας τις καθηµερινές δυσκολίες που µπορεί να συναντάµε στην δουλειά µας ή στο σπίτι µας. Τι είναι όµως άγχος και ποιό κοινό θέµα βρίσκεται πίσω από τους απειράριθµους όρους που χρησιµοποιεί ο καθένας µας για να περιγράψει αυτή την πανανθρώπινη εµπειρία; Το άγχος επιστηµονικά αναφέρεται σε ένα είδος δυσάρεστης συγκίνησης. Άλλα είδη δυσάρεστων συγκινήσεων είναι π.χ. η θλίψη ή ο θυµός, αλλά το άγχος διακρίνεται από αυτά από το γεγονός ότι συνδέεται πάντοτε µε έναν επαπειλούµενο κίνδυνο. Όταν νιώσουµε ότι κάποια πτυχή της ύπαρξής µας κινδυνεύει, νιώθουµε φυσιολογικά άγχος. Ένας άνθρωπος που βρίσκεται αντιµέτωπος µε έναν ληστή είναι φανερό ότι θα νιώσει άγχος διότι κινδυνεύει η ίδια του η ζωή. Ο φοιτητής που έχει άγχος πριν τις πανελλαδικές εξετάσεις νιώθει ότι κινδυνεύει διότι µια πιθανή αποτυχία µπορεί κατά την γνώµη του να έχει σοβαρές συνέπειες στην µελλοντική του καριέρα αλλά και στην προσωπική του υπόληψη ('αν αποτύχω θα γίνω ρεζίλι'). Άλλες φορές βεβαίως ο κίνδυνος δεν είναι τόσο εµφανής ή είναι φανερά υπερβολικός πάντα όµως το θέµα του 'κινδύνου' όπως τον βιώνει το κάθε άτοµο προκαλεί άγχος. Ποιες µορφές µπορεί να πάρει το άγχος Όταν γνωρίζουµε την πηγή προέλευσης του άγχους, τότε αυτό το ονοµάζουµε φοβία. Μπορεί έτσι να έχουµε φοβία για κάποιο ζώο, για το ύψος, για τους κλειστούς χώρους κ.λ.π. Στις περιπτώσεις αυτές το άγχος συνδέεται µε την παρουσία του 'φοβογόνου' αντικειµένου, έχουµε π.χ. άγχος όταν βρεθούµε στην δύσκολη κατάσταση αλλά µε την αποµάκρυνσή µας από αυτήν δεν αντιµετωπίζουµε κανένα πρόβληµα. Πολλές φορές δεν είναι δυνατόν να εξακριβωθεί η αιτία του άγχους, τουλάχιστον µε τον τρόπο που είναι εµφανής στις φοβίες. Οι άνθρωποι που παρουσιάζουν άγχος αυτής της µορφής φαίνεται να ανησυχούν για τα πάντα και να µην µπορούν να ελέγξουν την ανησυχία τους αυτή. Αυτός ο τύπος άγχους που φαινοµενικά δεν συνδέεται µε µια συγκεκριµένη κατάσταση ονοµάζεται γενικευµένο άγχος. Τις περισσότερες φορές το άγχος είναι ήπιο και εισβάλλει σταδιακά χωρίς να φτάνει σε µεγάλες εντάσεις. Ορισµένες όµως φορές παρατηρούνται απότοµες εισβολές σοβαρού και έντονου άγχους που τότε το ονοµάζουµε 'πανικό'. Ο πανικός µπορεί να έρχεται εντελώς ξαφνικά και απροειδοποίητα ή να συνδέεται µε τις άλλες µορφές άγχους και ιδιαίτερα τις φοβίες.

2 Τι είναι η κρίση Πανικού Ο πανικός, το έντονο δηλαδή άγχος που εισβάλλει ξαφνικά και κλιµακώνεται πολύ γρήγορα, συνοδεύεται από µια πληθώρα συµπτωµάτων τόσο σωµατικών όσο και ψυχολογικών που συνιστούν τη λεγόµενη κρίση πανικού. Συνηθισµένα σωµατικά συµπτώµατα αποτελούν τα εξής: ύσπνοια (σα να µην φτάνει ο αέρας για αναπνοή, που οδηγεί σε γρήγορη και επιπόλαιη αναπνοή) Ταχυκαρδία και αίσθηµα παλµών (καταλαβαίνει δηλαδή κανείς και αισθάνεται την καρδιά του να χτυπά) Ζάλη Αίσθηµα αστάθειας και έλλειψης ισορροπίας Αίσθηµα βάρους στο στέρνο (σα να τον πλακώνει κάτι) Μούδιασµα και µυρµηκιάσεις σε όλο το σώµα Εξάψεις και ιδρώτες στα άκρα Ναυτία και ανακατωσούρα στο στοµάχι Μυϊκή τάση και σφίξιµο Τάση λιποθυµίας Συνηθισµένα ψυχολογικά συµπτώµατα είναι τα εξής: Αδυναµία προσοχής και συγκέντρωσης Φόβος ότι µπορεί να πάθει κάτι σηµαντικό η υγεία του (π.χ. έµφραγµα, εγκεφαλικό κ.λ.π.) Φόβος ότι το άτοµο θα χάσει τον έλεγχο Φόβος ότι µπορεί να 'τρελαθεί' Κάθε άτοµο που παρουσιάζει κρίση πανικού έχει συνήθως κάποιον συνδυασµό από τα παραπάνω συµπτώµατα, τα οποία κλιµακώνονται πολύ γρήγορα. Το άτοµο που κάνει µια κρίση πανικού επειδή βιώνει την κατάστασή του ως εξαιρετικά επείγουσα µπορεί να τρέξει έντροµο στα επείγοντα ενός νοσοκοµείου σίγουρο ότι µια ανεπανόρθωτη βλάβη συµβαίνει στην υγεία του µε τραγικές συνέπειες. Ένας γιατρός ωστόσο δεν χρειάζεται παρά λίγα λεπτά συνήθως για να καταλάβει την φύση του προβλήµατος και την απουσία οποιουδήποτε κινδύνου για την σωµατική ακεραιότητα του πάσχοντα. Επίσης, τις περισσότερες φορές µέχρι να φτάσει κανείς στα επείγοντα ήδη τα συµπτώµατα έχουν αρχίσει να περνάνε και µόνο ο φόβος µπορεί να έχει παραµείνει ή η απορία για το τι τα προκάλεσε. Πότε οι κρίσεις πανικού γίνονται πρόβληµα Ένα άτοµο που θα πάθει µια κρίση πανικού στην ζωή του (κι αυτό µπορεί να συµβεί ακόµη και στο 5% του πληθυσµού) τις περισσότερες φορές δεν θα αντιµετωπίσει ξανά παρόµοιο πρόβληµα. Σε µερικούς όµως ανθρώπους η δυσάρεστη αυτή εµπειρία

3 µπορεί να επαναλαµβάνεται αρκετά συχνά και έτσι να προκαλέσει ένα πρόβληµα που πολλές φορές το ονοµάζουµε διαταραχή πανικού (για να το διαχωρίσουµε από τις µεµονωµένες κρίσεις). Σε διάφορες εργασίες έχει βρεθεί ότι διαταραχή πανικού µπορεί να παρουσιάζει το 1%-1.5% του πληθυσµού και είναι πιό συχνή στις γυναίκες. Το πρόβληµα αρχίζει συνήθως σε νεαρή ηλικία (µεταξύ ετών). Πώς είναι να ζει κανείς µε διαταραχή πανικού 'Αν δεν το'χεις νιώσει δεν µπορείς να το καταλάβεις. Ξαφνικά, εκεί που όλα πήγαιναν καλά και νόµιζες ότι επιτέλους το άγριο θηρίο που είχες µέσα σου αποφάσισε να φύγει, εκείνο λες και είχε στήσει αυτί και ήθελε να σε διαψεύσει προκαλεί την γνωστή σου πλέον τρικυµία. Τι κι αν εσύ αποφάσισες να βγείς λίγο έξω να φας σε µια ταβέρνα σαν όλους τους άλλους ανθρώπους, το σώµα σου φαίνεται να µην σε υπακούει πλέον. Το κεφάλι σου πάει να σπάσει, η ζάλη σε κάνει να νιώθεις ότι είσαι ένα βήµα πρίν την λιποθυµία, η καρδιά χτυπάει τόσο δυνατά σα να θέλει να βγεί από το στέρνο όπου είναι φυλακισµένη. Και σα να µην φτάνουν αυτά να'σου πάλι αυτή η εικόνα µε τον εαυτό σου πεσµένο κάτω και από πάνω διάφορους περίεργους να µονολογούν, «µα καλά τόσο αδύναµος χαρακτήρας µε την πρώτη δυσκολία να τα χάνει και να πέφτει κάτω,ούτε τα µικρά παιδιά δεν κάνουν έτσι». Τι σου αποµένει τότε; Με την τελευταία στάλα λογικής σου, πριν δηλαδή τρελαθείς ολοκληρωτικά, κάνεις το µόνο πράγµα που έχεις βρεί να λειτουργεί, καλύτερο και από τα καλύτερα αγχολυτικά: το σκάς και ησυχάζεις. Υπάρχει καλύτερο µέρος από το σπίτι σου άλλωστε;' Τι είναι η Αγοραφοβία και ποια η σχέση της µε τον Πανικό Οι άνθρωποι που παθαίνουν κρίσεις πανικού, στα µεσοδιαστήµατα µεταξύ των κρίσεων πολλές φορές παρουσιάζουν µια ανησυχία σχετικά µε τις πιθανές συνέπειες που µπορεί να έχει µια πιθανή επόµενη κρίση: 'Τι θα γίνει εάν πάθω κρίση την ώρα που οδηγώ;', '... εάν είµαι έξω σε µια ταβέρνα µε φίλους θα καταλάβουν ότι κάτι συµβαίνει µε µένα', '...εάν είµαι στον δρόµο µεταξύ αγνώστων ποιός θα µε πάει στο νοσοκοµείο;' κ.λ.π. Οι ασθενείς γρήγορα ανακαλύπτουν (βλέπε παραπάνω στην προσωπική περιγραφή ενός πάσχοντα) ότι η γρήγορη αποµάκρυνση από το µέρος όπου συνέβη η κρίση και η µετακίνηση σε 'ασφαλές' µέρος που µπορεί να είναι το σπίτι ή ένα νοσοκοµείο αρκεί για να µετριάσει τα συµπτώµατα. Αυτό όµως οδηγεί γρήγορα σ'αυτό που ονοµάζεται αγοραφοβία. Ο όρος αυτός είναι λίγο παραπλανητικός διότι δεν αφορά όπως πιστεύεται σε φόβο της αγοράς (δηλ. εκεί που συναθροίζονται πολλοί άνθρωποι) αλλά περισσότερο σε φόβο να πάει κανείς σε µέρη στα οποία εάν το άτοµο πάθει κάτι (π.χ. µια κρίση πανικού) η δυνατότητα διαφυγής θα είναι δύσκολη. Όσο πιό δύσκολή η διαφυγή τόσο πιό έντονος ο φόβος και άρα τόσο πιό έντονη η αποφυγή αυτής της δραστηριότητας. Συνηθισµένα µέρη που αποφεύγουν άτοµα µε διαταραχή πανικού και αγοραφοβία είναι τα µέσα µαζικής µεταφοράς (λεοφωρεία, υπόγειος, αεροπλάνα κ.λ.π.), τα super market, όλων των ειδών οι ουρές (π.χ. σε ταµεία), το αυτοκίνητο ιδιαίτερα σε µποτιλιάρισµα,

4 εστιατόρια ή µπάρ µε πολύ κόσµο κ.λ.π. Το αποτέλεσµα της αγοραφοβίας είναι ότι περιορίζει πολύ την καθηµερινή δραστηριότητα τού πάσχοντα: πώς θα πάει κανείς στην δουλειά του, πώς θα βγεί έξω να διασκεδάσει, να κάνει τα ψώνια του; Να σηµειωθεί ότι η αγοραφοβία µπορεί να υπάρχει και µόνη της χωρίς διαταραχή πανικού αν και τις περισσότερες φορές είναι φυσικό επακόλουθο του πανικού. Γιατί έχω Πανικό και όχι κάτι άλλο Αρκετές φορές, ιδιαίτερα στην αρχή, άτοµα µε διαταραχή πανικού πιστεύουν ότι πάσχουν από κάτι άλλο. Αυτό είναι πολύ λογικό εάν κοιτάξει κανείς τα σωµατικά συµπτώµατα του έντονου άγχους. Γι'αυτό τον λόγο όταν κανείς πάθει µια κρίση πανικού είναι σωστό να κάνει µια σειρά απλών εξετάσεων για να αποκλειστούν πιθανά προβλήµατα άλλης φύσης (π.χ. υπερθυρεοειδισµός). Πρέπει όµως να τονιστεί ότι οι άλλες αιτίες αποκλείονται εύκολα, ενώ ένας άνθρωπος που παρουσιάζει αυτά τα συµπτώµατα για µεγάλο χρονικό διάστηµα ή/και έχει ήδη αναπτύξει αγοραφοβία είναι σχεδόν απίθανο να κερδίσει κάτι από επανειληµµένες εργαστηριακές εξετάσεις. Αντίθετα, οι συνέπειες µιάς αθεράπευτης διαταραχής πανικού µπορεί να είναι πολύ µεγαλύτερες για την ποιότητα ζωής του. Μπορεί κανείς να τρελαθεί από αυτήν; Ένας συχνός φόβος αυτών που πάσχουν από πανικό/αγοραφοβία είναι ότι κάποια στιγµή λόγω της έντονης ψυχολογικής πίεσης που υφίστανται θα 'σπάσουν' και µπορεί να τρελαθούν. Αυτό είναι απολύτως λανθασµένο. Στην πραγµατικότητα ισχύει το ακριβώς αντίθετο: ο κίνδυνος να 'τρελαθεί' κάποιος µε διαταραχή πανικού είναι πολύ µικρότερος από κάποιον που δεν έχει διαταραχή πανικού και σχεδόν αποκλείεται. Οι αιτίες της σχιζοφρένειας είναι εντελώς διαφορετικές από αυτές του πανικού και τα δυο προβλήµατα δεν σχετίζονται καθόλου. Πού οφείλεται ο Πανικός και η Αγοραφοβία Κατ'αρχήν, είναι καλό να δούµε σε τι δεν οφείλεται! Ο πανικός και η αγοραφοβία δεν οφείλονται σε αδυναµία του χαρακτήρα του πάσχοντα ούτε σε έλλειψη θέλησης. Η συχνή φράση των συγγενών, δεν προσπαθείς να το ξεπεράσεις ή δεν θέλεις είναι απόλυτα λανθασµένη. Στην πραγµατικότητα οι πάσχοντες επιδεικνύουν µεγάλα αποθέµατα δύναµης αφού πολλές φορές καταφέρνουν να λειτουργούν παρά τα τεράστια εµπόδια που αντιµετωπίζουν. Όσον αφορά την αιτιολογία, οι σύγχρονες έρευνες ενοχοποιούν έναν συνδυασµό παραγόντων τόσο βιολογικών όσο και ψυχολογικών που συνδυάζονται µαζί για την εκδήλωση της διαταραχής. Οι βιολογικοί παράγοντες αναφέρονται κυρίως σε µια υπερδραστηριότητα του αυτόνοµου νευρικού συστήµατος που εµφανίζουν οι πάσχοντες αλλά και των πολύπλοκων κυκλωµάτων που ελέγχουν κάθε στιγµή κατά πόσον ο οργανισµός λειτουργεί 'σωστά'. Αποτέλεσµα αυτού είναι ο οργανισµός να εκπέµπει 'ψευδή σήµατα κινδύνου' που οδηγούν στον πανικό. Σηµαντικό ρόλο σ'αυτήν την διαδικασία

5 φαίνεται να παίζει και η αυξηµένη συχνότητα αναπνοής που παρουσιάζουν οι πάσχοντες στν διάρκεια του πανικού, κατάσταση που ονοµάζεται υπεραερισµός. Από τις διάφορες έρευνες επίσης έχει βρεθεί ότι συγγενείς πασχόντων από διαταραχή πανικού παρουσιάζουν αυξηµένο κίνδυνο εµφάνισης της ίδιας διαταραχής. Οι ψυχολογικοί παράγοντες αναφέρονται περισσότερο στο περιεχόµενο της σκέψης των πασχόντων και στον τρόπο που αυτό συµβάλλει στην γένεση του προβλήµατος, καθώς και στον τρόπο µε τον οποίο η συµπεριφορά αποφυγής που αναπτύσσουν οι πάσχοντες συµβάλλει στην διατήρηση του προβλήµατος (βλ. παρακάτω). Να σηµειωθεί ότι οι βιολογικές και ψυχολογικές ερµηνείες δεν είναι 'ανταγωνιστικές' και είναι καλύτερο να τις θεωρούµε ως την διαφορετική όψη του ίδιου νοµίσµατος. Αυτό έχει ιδιαίτερη σηµασία για την επιτυχή αντιµετώπιση του πανικού και της αγοραφοβίας. Το Γνωσιακό - Συµπεριφορικό µοντέλο του Πανικού / Αγοραφοβίας Το πιό διαδεδοµένο ψυχολογικό µοντέλο για την ερµηνεία του πανικού και της αγοραφοβίας είναι το γνωσιακό-συµπεριφορικό. Η θεωρία αυτή προτείνει ότι µια συγκεκριµένη αλληλουχία γεγονότων οδηγεί στις κρίσεις πανικού. Η αλληλουχία αυτή είναι κυκλική και έτσι το µοντέλο συχνά αναφέρεται ως ο 'φαύλος κύκλος του πανικού'. Σύµφωνα µε το µοντέλο αυτό, εσωτερικά ή εξωτερικά ερεθίσµατα γίνονται αντιληπτά από τους πάσχοντες ως απειλητικά για την ζωή τους, π.χ. µια στιγµιαία ζάλη, µια στιγµιαία ταχυκαρδία, µια δυσκολία στην συγκέντρωση, µια στιγµιαία σύγχιση κ.ο.κ. Η αίσθηση της απειλής οδηγεί φυσιολογικά σε άγχος το οποίο συνοδεύεται από πολλά σωµατικά και ψυχικά συµπτώµατα. Τα αγχώδη όµως συµπτώµατα (τα οποία αν και δυσάρεστα δεν απειλούν την ζωή του ατόµου) δεν αποδίδονται στο άγχος όπως είναι σωστό αλλά αντίθετα οι πάσχοντες τα ερµηνεύουν µε έναν τρόπο 'καταστροφικό', ως σηµείο δηλαδή άµεσου και απειλητικού κινδύνου για την σωµατική τους ή/και την ψυχική τους υπόσταση. Αυτό οδηγεί σε ακόµη µεγαλύτερο άγχος και έτσι το άτοµο µπαίνει σε έναν φαύλο κύκλο που οδηγεί στον πανικό σε λίγα λεπτά. Βλέπε [ ΓΡΑΦΗΜΑ ] Σύµφωνα µε το γνωσιακό-συµπεριφορικό µοντέλο, η διαταραχή διατηρείται διότι το άτοµο υιοθετεί συγκεκριµένες συµπεριφορές οι οποίες το οδηγούν στην ενίσχυση των λανθασµένων πεποιθήσεών του σχετικά µε τα συµπτώµατα που νιώθει και έτσι στην ακόµη µεγαλύτερη αποδοχή τους. Αυτές οι συµπεριφορές είναι κυρίως η αποφυγή των καταστάσεων στις οποίες το άτοµο είχε στο παρελθόν µια κρίση πανικού, η χρησιµοποίηση 'προφυλάξεων' ώστε να µην συµβεί µια κρίση (π.χ. να µην υπάρχει πολύ κόσµος, να είναι κάποιος δίπλα, να έχει µαζί του αγχολυτικό κ.λ.π.) και η επιλεκτική προσοχή κάθε στιγµή σε στοιχεία που µπορεί να δείχνουν ότι µια κρίση πάει να αρχίσει (π.χ. ψηλάφηση του σφυγµού, παρακολούθηση των καρδιακών χτύπων κ.λ.π). Με πολύ απλά λόγια ο πανικός (σε ψυχολογικό επίπεδο) δηµιουργείται διότι το άτοµο αντιλαµβάνεται ως εξαιρετικώς απειλητικά συµπτώµατα που στην ουσία αν και

6 δυσάρεστα είναι άκακα. Η αντίληψη αυτή ωστόσο δεν βασίζεται σε έγκυρα δεδοµένα διότι το άτοµο ποτέ δεν προσπάθησε να αµφισβητήσει την αλήθεια των όσων σκέφτεται. Αντίθετα, δρά µε τέτοιο τρόπο που µε µαθηµατική ακρίβεια ενισχύει την άποψή του για την δηµιουργία των συµπτωµάτων του. Πώς µπορεί να θεραπευτεί ο Πανικός και η Αγοραφοβία Παρ'ότι ο πανικός και η αγοραφοβία µπορεί να οδηγήσουν τους πάσχοντες σε µεγάλου βαθµού περιορισµό της καθηµερινής τους ζωής, ωστόσο σήµερα µε τις υπάρχουσες θεραπείες η πρόγνωση θεωρείται πολύ καλή. Ο συνδυασµός φαρµακευτικής αγωγής και γνωσιακής-συµπεριφορικής ψυχοθεραπείας µπορεί να εξαλέιψει τις διαταραχές αυτές στην µεγάλη πλειοψηφία των πασχόντων. Φαρµακευτική Αγωγή : 1. Στόχος των φαρµάκων είναι να εξαλείψουν τα αγχώδη συµπτώµατα που έχουν οι πάσχοντες την ώρα των κρίσεων. Έτσι, δίνεται η ευκαιρία στον πάσχοντα να ξαναρχίσει τις δραστηριότητες που έχει σταµατήσει, να ξανακερδίσει την χαµένη εµπιστοσύνη στον εαυτό του και να επαναφέρει την διάθεσή του σε φυσιολογικά επίπεδα εάν είναι 'πεσµένη'. Η επιτυχής αντιµετώπιση των αγχωδών συµπτωµάτων δίνει επίσης την ευκαιρία στον πάσχοντα να συµµετέχει στο πρόγραµµα ψυχοθεραπείας που θα ακολουθήσει πιό ενεργά και έτσι να έχει πιο γρήγορα αποτελέσµατα. 2. Τα φάρµακα που χρησιµοποιούνται είναι συνήθως δυο ειδών: α) οι βενζοδιαζεπίνες, π.χ. το Xanax και β) κάποια αντικαταθλιπτικά όπως Ladose, Seroxat, Anafranil, κ.λ.π. Γνωσιακή - Συµπεριφορική Ψυχοθεραπεία: Κατ'αρχήν θα πρέπει να τονιστεί ότι ψυχοθεραπεία και ψυχανάλυση δεν είναι ταυτόσηµες έννοιες όπως πιστεύουν µερικοί. Ψυχοθεραπεία είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε µορφές θεραπείας οι οποίες στοχεύουν στην επίλυση προβληµάτων ψυχολογικής υφής µέσω της δηµιουργίας µιάς σχέσης µε έναν ειδικό θεραπευτή και µε την χρησιµοποίηση ειδικών τεχνικών που βασίζονται σε µια συγκεριµένη θεωρία. Οι τεχνικές αυτές είναι βεβαίως καθαρά ψυχολογικές, δηλαδή το µόνο επικοινωνιακό µέσον που χρησιµοποιούν είναι ο λόγος. Υπάρχουν πολλά είδη ψυχοθεραπειών, όπως η ψυχαναλυτική (που βασίζεται στην θεωρία του Freud), η γνωσιακή- συµπεριφορική, η διαπροσωπική, η συστεµική, η οικογενειακή κ.λ.π. Μετά την απαραίτητη αυτή εισαγωγή θα πρέπει να επισηµανθεί ότι η µοναδική ψυχοθεραπεία η οποία έχει συστηµατικά µελετηθεί και έχει βρεθεί να παρουσιάζει σηµαντικό θεραπευτικό αποτέλεσµα στον πανικό και την αγοραφοβία είναι η γνωσιακή-συµπεριφορική. Τα χαρακτηριστικά της ψυχοθεραπείας αυτής είναι α) ότι είναι σύντοµης διάρκειας (π.χ. 3 µήνες), β) εστιάζει την προσοχή της στα τωρινά προβλήµατα και όχι τόσο στο παρελθόν όπως άλλες, γ) βασίζεται στην στενή συνεργασία του θεραπευτή και του θεραπευοµένου και δ) βασίζει το αποτέλεσµά της

7 περισσότερο στην δουλειά που θα κάνει ο θεραπευόµενος µεταξύ των συνεδριών στο σπίτι του και όχι τόσο εντός των συνεδριών. Η γνωσιακή-συµπεριφορική θεραπεία αποτελεί στην ουσία το 'πάντρεµα' δυο θεωρητικών κατευθύνσεων, της γνωσιακής η οποία θεµελιώθηκε από τον A. Beck την δεκαετία του '70 και της κλασικής συµπεριφορικής θεωρίας. Οι γνωσιακές τεχνικές αποσκοπούν περισσότερο στην αµφισβήτηση των δυσλειτουργικών πεποιθήσεων που επικρατούν στην σκέψη των πασχόντων, ενώ οι συµπεριφόρικές τεχνικές στο 'σπάσιµο' της αποφευκτικής συµπεριφοράς. Αυτό επιτυγχάνεται µε την σταδιακή επαναδραστηριοποίηση του πάσχοντα στις δραστηριότητες που απέφευγε. Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, η χρησιµοποίηση κάποιων φαρµάκων µπορεί να βοηθήσει άτοµα µε έντονη αποφευκτική συµπεριφορά να επαναδραστηριοποιηθούν µε το να µειώνει την ένταση των αγχωδών συµπτωµάτων. Ποιες είναι οι επιπλοκές του Πανικού / Αγοραφοβίας Εκτός από τις προφανείς κοινωνικές επιπλοκές που γνωρίζουν καλά οι πάσχοντες, σηµαντικός αριθµός µπορεί να παρουσιάσει και κατάθλιψη στην πορεία ιδιαίτερα αν τα συµπτώµατα επιµένουν για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Τότε η χρήση αντικαταθλιπτικών φαρµάκων (τα οποία µπορεί να βοηθήσουν και τον πανικό) είναι επιβεβληµένη. Γιατί αξίζει να αναζητήσω θεραπεία Για δυο κυρίως λόγους: ιότι υπάρχει θεραπεία µε επιστηµονικά τεκµηριωµένο επιτυχηµένο αποτέλεσµα. ιότι η πιθανότητα να περάσει από µόνη της η διαταραχή είναι πολύ µικρή.