ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 12 Μαΐου 2000 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ σχετικά µε την Νέα Κοινωνική Ατζέντα σε µεσοπρόθεσµη βάση Μέρος Α: Πολιτικό πλαίσιο Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων Εισηγήτρια: Anne E.M. Van Lancker DT\402946EL.doc PE /A

2 ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η Επιτροπή άρχισε προσφάτως τις προπαρασκευαστικές εργασίες για την εκπόνηση µιας νέας ευρωπαϊκής κοινωνικής ατζέντα την οποία η Επίτροπος κ. ιαµαντοπούλου προτίθεται να παρουσιάσει κατά τη διάρκεια του εποµένου θέρους. Στόχος της νέας κοινωνικής ατζέντα είναι η διαµόρφωση, σε µεσοπρόθεσµη βάση, µιας σφαιρικότερης θεώρησης της κοινωνικής πολιτικής. Η ατζέντα αυτή θα έχει τη µορφή ενός πολυετούς προγράµµατος εργασίας στον κοινωνικό τοµέα ο οποίος θα άπτεται των βασικών διακυβευµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι συζητήσεις για την εν λόγω νέα κοινωνική ατζέντα λαµβάνουν χώρα τη στιγµή κατά την οποία η κοινωνική διάσταση βρίσκεται σε πλήρη µετεξέλιξη. Στην ανακοίνωση της 9ης Φεβρουαρίου 2000 που αφορά τους στρατηγικούς στόχους για την περίοδο η Επιτροπή αναφέρει ότι ένας από τους τέσσερις κατά προτεραιότητα στόχους για τα επόµενα έτη είναι και η εκπόνηση µιας νέας οικονοµικής και κοινωνικής ατζέντα. Στην ανακοίνωσή της "Οι κοινωνικές τάσεις: προοπτικές και προκλήσεις" 2, η Επιτροπή περιγράφει τις νέες κοινωνικές τάσεις και προκλήσεις των κοινωνιών µας. Τονίζει την αλληλεξάρτηση των τριών πλευρών του ισοπλεύρου τριγώνου που αποτελούν το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Πρότυπο: "Οι οικονοµικές και κοινωνικές εξελίξεις µπορούν να εξετασθούν στο πλαίσιο τριών πεδίων που παρουσιάζουν πρωταρχικό ενδιαφέρον για την χάραξη της πολιτικής: την αυξανόµενη µακροοικονοµική µας αλληλεξάρτηση τις δεσµεύσεις και τη συνεργασία µας για τα θέµατα της απασχόλησης και τις συνεχείς εργασίες µας για την προώθηση της κοινωνικής προόδου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτοί οι τρεις παράγοντες συνδέονται στενά και δεν µπορούν να θεωρηθούν ως µεµονωµένοι στόχοι." 3 Στο έγγραφο εργασίας µε τίτλο "Επεξεργασία µιας νέας ατζέντα για την κοινωνική πολιτική" 4, η Επιτροπή προτείνει, προτού εκπονηθεί η ανακοίνωση, να ζητηθεί η γνώµη των βασικών φορέων, των υφισταµένων φόρουµ, προσδιορίζει δε τους προς κάλυψη τοµείς. Η εισηγήτριά σας εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι ως κεντρική έννοια της νέας κοινωνικής ατζέντα έχει ορισθεί η ποιότητα διαβίωσης για όλους δηλαδή, η ποιότητα εργασίας, η ποιότητα βιοµηχανικών σχέσεων και η κοινωνική ποιότητα. Οι έννοιες αυτές είναι θεµελιώδους σηµασίας για τον εκσυγχρονισµό του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου. Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο της Λισσαβώνας όρισε προσφάτως τους νέους στόχους καθώς και τις νέες προθεσµίες για την επίτευξη µιας λειτουργικότερης διάρθρωσης µεταξύ οικονοµίας, απασχόλησης και κοινωνικής συνοχής. Τα συµπεράσµατα του εν λόγω Συµβουλίου αντικατοπτρίζονται µε σαφήνεια στην ανακοίνωση της Επιτροπής η οποία θα αποτελέσει αντικείµενο συζήτησης κατά το δεύτερο ήµισυ του τρέχοντος έτους µε στόχο την εξεύρεση πολιτικής συµφωνίας για µια ευρωπαϊκή κοινωνική ατζέντα κατά το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο της Νίκαιας που θα πραγµατοποιηθεί τον εκέµβριο του COM(2000)154 2 COM(2000)82 3 COM(2000)82, σελ. 4 4 Έγγρ (χωρίς ηµεροµηνία) PE /A 2/7 DT\402946EL.doc

3 Η κατάληξη σε µια πολιτική συµφωνία υψηλού επιπέδου στους κόλπους του Συµβουλίου θα ευνοήσει αναµφισβήτητα την νοµιµότητα της ευρωπαϊκής κοινωνικής πολιτικής και θα αυξήσει τις πιθανότητες επιτυχίας της. Ωστόσο, η εισηγήτριά σας επισηµαίνει ότι θα ήταν επικίνδυνο να υποβληθεί η ανακοίνωση της Επιτροπής για την κοινωνική ατζέντα σε µεσοπρόθεσµη βάση, στην έγκριση του Συµβουλίου διότι µε τον τρόπο αυτό θα αποδυναµωθεί το δικαίωµα πρωτοβουλίας της Επιτροπής. Είµαι συνεπώς της άποψης ότι θα ήταν προτιµότερο οι εργασίες για την εκπόνηση της κοινωνικής ατζέντα επί επιπέδου προεδρίας της Επιτροπής να πραγµατοποιηθούν σε στενή συνεργασία και διαβούλευση µε τους κοινωνικούς εταίρους και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και να υποβληθούν εκ µέρους της Προεδρίας της Επιτροπής τόσο στο Συµβούλιο όσο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Προκαταρκτικές παρατηρήσεις Για την εκπόνηση του ανά χείρας εγγράφου εργασίας, η εισηγήτριά σας βασίστηκε σε διάφορα κεφάλαια του εγγράφου διαβούλευσης της Επιτροπής. Πράγµατι, η συζήτηση για την κοινωνική πολιτική δεν µπορεί να πραγµατοποιείται µε βάση την "απαρίθµηση ασύνδετων στοιχείων": η κοινωνική ατζέντα απαιτεί µια ορθολογική θεώρηση του περιεχοµένου της κοινωνικοοικονοµικής πολιτικής και της θέσης της κοινωνικής πολιτικής στη διαχείριση των κοινωνιών µας πρέπει επίσης να λαµβάνει υπόψη τις αντίστοιχες ευθύνες όλων των φορέων σε όλα τα επίπεδα, δεδοµένου ότι η κοινωνική πολιτική αποτελεί κοινή και συλλογική ευθύνη. Η κοινωνική ατζέντα θα πρέπει να συµβάλλει στην επίτευξη των κοινωνικών στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι οποίοι είναι οι εξής: - αναβάθµιση του επιπέδου και της ποιότητας διαβίωσης - ένα υψηλό επίπεδο απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας - βελτίωση των συνθηκών εργασίας - ισότητα ανδρών και γυναικών - καταπολέµηση του κοινωνικού αποκλεισµού καθώς και των διακρίσεων πάσης µορφής. Για να είναι αποτελεσµατική, η κοινωνική ατζέντα θα πρέπει: - να στηρίζεται σε µια σφαιρική προσέγγιση και να εµπεριέχει ένα ""policy mix" δράσεων όχι µόνο επί περιφερειακού και εθνικού επιπέδου αλλά και επί κοινοτικού - να προσανατολίζεται προς στρατηγικούς τοµείς για τους οποίους οι συγκεκριµένες δράσεις που θα αναληφθούν, οι συγκεκριµένοι στόχοι που θα προσδιορισθούν καθώς και τα αυστηρά χρονοδιαγράµµατα που θα θεσπισθούν θα αντικατοπτρίζουν τις προτεραιότητες - να εµπεριέχει ένα ευφυές µίγµα µη νοµοθετικών και νοµοθετικών δράσεων καθώς και συλλογικών συµφωνιών µεταξύ των κοινωνικών εταίρων. Η νέα κοινωνική ατζέντα θα πρέπει να καλύπτει την περίοδο που εκτείνεται µέχρι το 2005 και να αφήνει ανοικτή τη δυνατότητα παράτασής της πέρα από την περίοδο αυτή. Ορισµένες σκέψεις σχετικά µε το προηγούµενο πρόγραµµα κοινωνικής δράσης (ΠΚ ) 1) Το προηγούµενο ΠΚ εκπονήθηκε κατά την εισαγωγική φάση της στρατηγικής για την απασχόληση της Συνθήκης του Άµστερνταµ. Αφορούσε κυρίως την υλοποίηση µιας πολιτικής στους τέσσερις τοµείς που ορίστηκαν στις κατευθυντήριες γραµµές για την απασχόληση (απασχολησιµότητα, προσαρµοστικότητα, επιχειρηµατικό πνεύµα, DT\402946EL.doc 3/7 PE /A

4 ισότητα). 32 από τα 59 σηµεία που απαριθµούνται στο ΠΚ αναφέρονται στην αγορά εργασίας και στις συνθήκες εργασίας. 11 σηµεία αναφέρονται στην κοινωνική συνοχή (ενσωµάτωση και κοινωνική προστασία). 2) Το ΠΚ δίδει το έναυσµα για την συζήτηση µε θέµα το µέλλον της κοινωνικής προστασίας και τον εκσυγχρονισµό της στα πλαίσια της αντιµετώπισης των νέων προκλήσεων όπως η γήρανση του πληθυσµού, η αποδυνάµωση της οικογένειας, η συµµετοχή των γυναικών στην αγορά απασχόλησης και η εµφάνιση νέων µορφών κοινωνικού αποκλεισµού. Παρά το γεγονός ότι η στρατηγική σύγκλισης που πρότεινε η Επιτροπή ως προς τον εκσυγχρονισµό και την κοινωνική προστασία αποτελεί σηµαντική πρόοδο σε έναν τοµέα ο οποίος, επί ευρωπαϊκού επιπέδου, δεν είχε λάβει τη δέουσα ανάπτυξη, πρόκειται πάντοτε για µη νοµοθετικά και µη δεσµευτικά κείµενα. 3) Το προηγούµενο ΠΚ εµπεριέχει ελάχιστες µόνο νέες προτάσεις νοµοθετικών πράξεων ως προς την οργάνωση της εργασίας: µια πρόταση οδηγίας που αφορά τον κοινοτικό διάλογο (ελάχιστες διατάξεις για την πληροφόρηση και τη διαβούλευση επί εθνικού επιπέδου) µια πρόταση οδηγίας που αφορά την οργάνωση της εργασίας (οργάνωση της εργασίας αποκλειόµενοι τοµείς), τέσσερις προτάσεις οδηγίας στον τοµέα της ασφάλειας και της υγείας στον τόπο εργασίας (χηµικές ουσίες, περιβάλλον εκρηκτικών ουσιών, αµίαντος, εξοπλισµός εργασίας). 4) Στο τέλος της προηγουµένης περιόδου παρατηρήθηκε µια σηµαντική διολίσθηση προς την κατεύθυνση των διακυβερνητικών διαδικασιών κατά την λήψη αποφάσεων για την κοινωνική πολιτική ή την απασχόληση. Παρά το γεγονός ότι η Επιτροπή διατηρεί τον ρόλο πρωτοβουλίας, συντονισµού και αξιολόγησης που έχει, το Συµβούλιο είναι εκείνο που διαδραµατίζει κυριαρχικό ρόλο στη διαδικασία του Λουξεµβούργου. Η γνώµη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ζητείται µόνο κατά τη διαδικασία επεξεργασίας κατευθυντηρίων γραµµών για την απασχόληση. Η νοµοθετική εργασία έχει µετατοπισθεί προς τον κοινωνικό διάλογο του οποίου τα αποτελέσµατα είναι ισχνά και τούτο λόγω της άκρως επιφυλακτικής στάσης που τηρεί η UNICE. Η νέα ευρωπαϊκή κοινωνική ατζέντα θα πρέπει να διακατέχεται από πολύ µεγαλύτερες φιλοδοξίες. Η δηµοκρατική νοµιµότητα πρέπει να ενισχυθεί έτι περαιτέρω µε την ανάθεση, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τους κοινωνικούς εταίρους, ενός σηµαντικού ρόλου. ΜΕΣΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΜΙΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Η νέα κοινωνική ατζέντα θα πρέπει να βασίζεται σε πολυάριθµα µέσα τα οποία πρέπει να αντικατοπτρίζουν τις συλλογικές ευθύνες που υφίστανται µεταξύ κοινοτικού, εθνικού, περιφερειακού και τοπικού επιπέδου. Η επιλογή των µεθόδων θα πρέπει να πραγµατοποιείται µε γνώµονα την αρχή της επικουρικότητας καθώς επίσης και την υπεραξία που µπορεί να προκύψει από τη συνδυασµένη προσέγγιση των προβληµάτων επί ευρωπαϊκού επιπέδου. 1) Η στρατηγική της σύγκλισης µε τις κατευθυντήριες γραµµές επί ευρωπαϊκού επιπέδου Η µέθοδος της σύγκλισης (ή η µέθοδος της ανοικτής συνεργασίας), η οποία δροµολογήθηκε από τη διαδικασία του Λουξεµβούργου, αποτελεί ένα κατάλληλο µέσο σε τοµείς κατά βάση εθνικής αρµοδιότητος οι οποίοι ωστόσο πρέπει να στηρίζονται σε από κοινού αποδεκτές στρατηγικές επί ευρωπαϊκού επιπέδου. Η µέθοδος αυτή ανοίγει PE /A 4/7 DT\402946EL.doc

5 νέες προοπτικές στους τοµείς όπου οι αρµοδιότητες της Ένωσης είχαν µείνει µέχρι τούδε περιορισµένες. Μπορεί να αποδειχθεί επίσης χρήσιµη ως συµπληρωµατικό µέσο για τον καλύτερο συντονισµό της ενεργοποίησης της ευρωπαϊκής νοµοθεσίας στα κράτη µέλη ή για τον προσδιορισµό των στόχων που πρέπει να επιτευχθούν µε την εφαρµογή της νοµοθεσίας. Στηρίζεται σε κοινούς στόχους και κοινές κατευθυντήριες γραµµές για την Ευρωπαϊκή Ένωση που συνοδεύονται από χρονοδιαγράµµατα και προθεσµίες υλοποίησης, δείκτες και benchmarks σε επίπεδο των αποτελεσµατικοτέρων κρατών µελών καθώς και σε ανταλλαγή θετικών πρακτικών. Η περιοδική αξιολόγηση και η διατύπωση συστάσεων επιτρέπουν την βελτίωση της αποτελεσµατικότητας των κρατών µελών. Η στρατηγική αυτή της σύγκλισης αναγνωρίζει εµµέσως τη συλλογική ευθύνη των φορέων που εµπλέκονται στα διάφορα επίπεδα και προσθέτει µια υπεραξία στις προσπάθειες των κρατών µελών, των περιοχών και των τοπικών συλλογικών φορέων. Η µέθοδος αυτή, η οποία έχει ήδη αποδείξει τα πλεονεκτήµατά της στην στρατηγική για την απασχόληση, θα πρέπει επίσης να εφαρµοσθεί και για την υλοποίηση της από κοινού αποδεκτής στρατηγικής εκσυγχρονισµού των συστηµάτων κοινωνικής προστασίας καθώς και για την κοινωνική ενσωµάτωση. Επιπλέον, οι διάφορες διαδικασίες σύγκλισης θα πρέπει να τύχουν συντονισµού και να αντιµετωπισθούν ισότιµα. Τέλος το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και οι κοινωνικοί εταίροι θα πρέπει να συµµετάσχουν πλήρως σε κάθε µια από τις υφιστάµενες διαδικασίες. 2) Η κανονιστική µέθοδος Η νέα µέθοδος σύγκλισης δεν αντικαθιστά την κανονιστική οδό µέσω της οποίας η Επιτροπή οφείλει να εκµεταλλευθεί πλήρως τις δυνατότητες που της παρέχει η Συνθήκη για να προωθήσει την κοινωνική ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το ειδικό κοινοτικό δίκαιο στον κοινωνικό τοµέα ανταποκρίνεται στις διάφορες ανάγκες παρέµβασης των κοινοτικών θεσµικών οργάνων: - θέσπιση ελαχίστων διατάξεων και προδιαγραφών, που εξασφαλίζουν προοδευτικά µια στάθµη υψηλών κοινωνικών δικαιωµάτων για τους εργαζόµενους και για όλα τα άτοµα στο σύνολο των κρατών µελών της Ένωσης - εναρµόνιση των κοινωνικών κανόνων που έχουν ως στόχο τη θέσπιση ενός κοινού για όλα τα κράτη µέλη δικαίου. Το κοινό κοινωνικό δίκαιο θα πρέπει να συνοδεύει την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς και να καλύπτει τις νέες ανάγκες που προκύπτουν από την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση καθώς και από τον υπερεθνικό χαρακτήρα των επιχειρήσεων - συντονισµός των εθνικών κοινωνικών δικαιωµάτων για την επίτευξη της ελεύθερης κυκλοφορίας των ατόµων. Η παραγωγή κοινοτικού κοινωνικού δικαίου θα πρέπει να συµπληρώσει την µέθοδο σύγκλισης προκειµένου να εξασφαλίσει την ποιότητα της απασχόλησης, τις βιοµηχανικές σχέσεις και την κοινωνική πολιτική. Στον κανονιστικό τοµέα, είναι προφανές ότι ο κοινωνικός διάλογος πρέπει να διαδραµατίζει σηµαντικό ρόλο. Η Συνθήκη έχει χορηγήσει στους κοινωνικούς εταίρους DT\402946EL.doc 5/7 PE /A

6 την δυνατότητα να συνάπτουν συµβατικές συµφωνίες στον τοµέα της κοινωνικής πολιτικής. Κατά την επεξεργασία της ευρωπαϊκής κοινωνικής ατζέντα είναι ως εκ τούτου αναγκαίο να αναλάβουν πλήρως τις ευθύνες τους οι εν λόγω κοινωνικοί εταίροι. Σε περίπτωση κατά την οποία συναφθεί συµφωνία µεταξύ των κοινωνικών εταίρων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να γνωµοδοτήσει επί του αποτελέσµατος. Ωστόσο, εάν ο κοινωνικός διάλογος δεν καταλήξει σε συγκεκριµένα και φιλόδοξα αποτελέσµατα, η Επιτροπή οφείλει να αναλάβει το δικαίωµα πρωτοβουλίας που έχει, χρησιµοποιώντας την νοµοθετική οδό. ΕΚ ΗΜΟΚΡΑΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΙΑ ΙΚΑΣΙΩΝ ΛΗΨΕΩΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ Η επιτυχία της νέας ευρωπαϊκής κοινωνικής ατζέντα θα εξαρτηθεί επίσης από τον εκδηµοκρατισµό των διαδικασιών λήψεως αποφάσεων στον τοµέα της οικονοµικής πολιτικής της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής. Η εισηγήτριά σας τονίζει ότι η ιακυβερνητική ιάσκεψη θα πρέπει να ασχοληθεί µε τις παρακάτω ουσιαστικές αλλαγές: - τη συναπόφαση µεταξύ Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συµβουλίου το οποίο αποφασίζει µε ειδική πλειοψηφία θα πρέπει να καταστεί γενικός κανόνας για τη νοµοθετική οδό - την κατάργηση της διάταξης που αφορά τη µη εφαρµογή των κοινωνικών διατάξεων στις αµοιβές, στο δικαίωµα του συνεταιρίζεσθαι, στο δικαίωµα της απεργίας και στο lock-out (άρθρο 137,6) - τη λήψη της γνώµης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου όσον αφορά τα αποτελέσµατα των διαπραγµατεύσεων µεταξύ κοινωνικών εταίρων - την πιο ισορροπηµένη και ολοκληρωµένη προσέγγιση των γενικών οικονοµικών προσανατολισµών και των κατευθυντηρίων γραµµών για την απασχόληση - τη συµµετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στον προσδιορισµό των γενικών προσανατολισµών των οικονοµικών πολιτικών (ΓΠΟΠ) στην κοινωνική σύγκλιση και στην απασχόληση - την προσχώρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις διεθνείς συµβάσεις της ΟΕ, των Ηνωµένων Εθνών και του Συµβουλίου της Ευρώπης και την ενσωµάτωση των θεµελιωδών κοινωνικών δικαιωµάτων στην Χάρτα των Θεµελιωδών ικαιωµάτων - την αναγνώριση της κοινωνικής προστασίας στη Συνθήκη ως ένα θέµα κοινωνικού ενδιαφέροντος - την ενσωµάτωση ενός κεφαλαίου «κοινωνική προστασία» ή «κοινωνική σύγκλιση» αναλόγου µε το κεφάλαιο για την απασχόληση - την ενσωµάτωση ενός άρθρου που θα αφορά την προώθηση του πολιτικού διαλόγου και µίας συγκεκριµένης νοµικής βάσης για την χορήγηση οικονοµικής υποστήριξης στις αντιπροσωπευτικές, µη κυβερνητικές οργανώσεις επί ευρωπαϊκού επιπέδου - την επέκταση της ισότητας ευκαιριών µεταξύ ανδρών και γυναικών σε όλους τους κοινοτικούς τοµείς. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στη διαδικασία διεύρυνσης της Ένωσης. Ο σεβασµός του κοινοτικού κεκτηµένου στον τοµέα της απασχόλησης, της κοινωνικής πολιτικής και του κοινωνικού διαλόγου θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη κατά την αξιολόγηση της κατάστασης προόδου. Η κοινωνική ατζέντα θα πρέπει να προβλέψει µια PE /A 6/7 DT\402946EL.doc

7 µέθοδο αξιολόγησης και παρακολούθησης της εφαρµογής του κοινοτικού κεκτηµένου από τα υποψήφια κράτη. DT\402946EL.doc 7/7 PE /A